bằng chứng kiểm toán và các phương pháp kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán trong kiểm toán tài chính.Doc

Đề án môn học
LI NểI U
Khụng ai trong chỳng ta cú th ph nhn vai trũ ca kim toỏn i vi s
hot ng v phỏt trin ca nn kinh t núi chung cng nh cỏc doanh nghip
núi riờng. Nht l i vi nhng nc cú nn kinh t ang phỏt trin nh nc
ta hin nay, kim toỏn ó tr thnh mt nhu cu khụng th thiu c i vi
hot ng sn xut kinh doanh ca mi doanh nghip. Chỳng ta cú th hỡnh
dung mt cỏch n gin kim toỏn l mt yu t tớch cc m bo cho cỏc
chun mc k toỏn c chp hnh nghiờm chnh, trt t k cng ca cụng
tỏc k toỏn c gi vng, cỏc thụng tin k toỏn trung thc v cú tin
cy. Chớnh iu ú ó lm cho kim toỏn tr thnh cụng vic rt c quan
tõm khụng ch i vi doanh nghip, c quan qun lớ ca nh nc m cũn
i vi c cỏc i tng khỏc quan tõm n tỡnh hỡnh ti chớnh ca doanh
nghip.
Mt trong nhng yu t ht sc quan trng gúp phn lm nờn thnh cụng
ca cuc kim toỏn ú l bng chng kim toỏn. Vỡ cht lng ca cỏc bng
chng kim toỏn nh hng trc tip ti cht lng ca cuc kim toỏn.
Vỡ nhng lý do trờn em chn ti: Bng chng kim toỏn v cỏc
phng phỏp k thut thu thp bng chng kim toỏn trong kim toỏn
ti chớnh.
ti ca em gm cỏc phn sau:
Li núi u.
Phn I: C s lý lun v bng chng kim toỏn v cỏc phng phỏp k
thut thu thp bng chng kim toỏn.
Phn II: Thu thp bng chng kim toỏn trong quy trỡnh kim toỏn bỏo cỏo
ti chớnh.
Kt lun.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
1
Đề án môn học
PHN I

C S Lí LUN V BNG CHNG KIM TON V CC
PHNG PHP K THUT THU THP BNG CHNG KIM
TON
I. C S Lí LUN V BNG CHNG KIM TON
1. Khỏi nim
Theo chun mc kim toỏn Vit Nam s 500: Bng chng kim toỏn l
tt c cỏc ti liu, thụng tin do kim toỏn viờn thu thp c cú liờn quan n
cuc kim toỏn v da trờn cỏc thụng tin ny kim toỏn viờn hỡnh thnh ý kin
ca mỡnh. Theo khỏi nim ny bng chng kim toỏn gm c thụng tin nhõn
chng v vt chng m kim toỏn viờn thu thp lm c s cho nhn xột ca
mỡnh v bỏo cỏo ti chớnh c kim toỏn. Khỏi nim ny cng ch rừ c tớnh
c bn ca bng chng kim toỏn v quan h ca chỳng vi kt lun kim
toỏn. Bng chng kim toỏn cú tớnh a dng (Trc ht l dng nhõn chng v
vt chng). Cỏc loi bng chng khỏc nhau s cú nh hng khỏc nhau n
vic hỡnh thnh kt ln kim toỏn. Do ú kim toỏn viờn cn nhn thc c th
v cỏc loi bng chng cú th ỏnh giỏ bng chng mt cỏch hu hiu khi
thc hnh kim toỏn.
Theo chun mc kim toỏn quc t s 500: kim toỏn viờn cn thu thp
y cỏc bng chng kim toỏn cú hiu lc cú cn c hp lý khi a ra kt
lun kim toỏn. Kim toỏn ti chớnh cú i tng l cỏc bỏo cỏo ti chớnh-bao
gm cỏc thụng tin ti chớnh tng hp liờn quan n ton b hot ng sn xut
kinh doanh trong mt niờn ti chớnh c kim toỏn. Vi i tng kim toỏn
rng nh vy, chi phớ ca kim tra v ỏnh giỏ tt c cỏc loi bng chng s tr
nờn rt cao. C th kim toỏn viờn khụng th kim tra tt c cỏc phiu thu, phiu
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
2
Đề án môn học
chi ó thanh toỏn, cỏc hoỏ n ca bờn bỏn, cỏc hoỏ n bỏn hng, chng t vn
chuyn, n t hng ca khỏch hng, th lng thi gian, cỏc loi chng t
khỏc v s sỏch cú liờn quan. Do ú cỏc vn t ra l phi xỏc nh s lng

bng chng thớch hp cn thu thp cú th ỏnh giỏ mt cỏch ton din v i
tng kim toỏn.
2.Phõn loi bng chng kim toỏn v mt s bng chng kim
toỏn c bit.
2.1. Ti liu sn cú.
2.1.2.1Cỏc chng t:
Chng t bao gm mi loi mu hay giy t cú th dựng thm nh cỏc
s liu k toỏn c bn ca cụng ty. Chỳng l nhng hoỏ n, mu n t
hng, th chm cụng, v.v...
2.1.2. S sỏch k toỏn:
Cỏc doanh nghip ghi chộp cỏc v giao dch trong mt lot s sỏch k
toỏn. Nhng thụng tin c rỳt ra t s sỏch ny ri sau ú c s dng
lm cỏc bỏo cỏo k toỏn. S cỏi l quan trng nht trong s s sỏch ú. Nú
c xỏc minh bng nhng s sỏch khỏc, nh cỏc s nht kớ bỏn hng v mua
hng, cỏc s cỏi con n v ch n. K toỏn viờn phi thm tra nhng s sỏch
ny m bo ch chn rng nhng giao dch ó xy ra trong nm ó c
ghi chộp ỳng qui nh.
2.1.3. Nhng s sỏch khỏc:
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
3
Đề án môn học
Kim toỏn viờn cú quyn tip cn bt kỡ lỳc no i vi mi s sỏch m h
cn cho mc ớch kim toỏn ca mỡnh, bt k l chỳng cú liờn quan trc tip
n vic chun b bỏo cỏo ú hay khụng. Kim toỏn viờn cú th dng s bng
lng, s ti sn ca cụng ty hay bt kỡ mt s sỏch no khỏc xỏc minh
nhng con s trong bỏo cỏo. H cng s mong mun c ht cỏc biờn bn
cuc hp ban giỏm c, nu nh ti ú ó cú bn bc mi vn , nh mt n
lc nm quyn kim soỏt hay mt yờu cu bi thng thit hi, cú ý ngha i
vi vic kim toỏn.
2.1.4. Vt chng:

S tn ti ca mt ti sn cú th c chng minh bng cỏch kim tra vt
cht. iu ny thng cn thit trong trng hp hng tn kho, ti sn c
nh hu hỡnh, tin mt, giy chng nhn c phiu, v.v...
2.2. Ti liu c to ra
2.2.1. Cỏc ti liu thuyt minh:
Kim toỏn viờn cn yờu cu thuyt minh v mi vn m mỡnh cha
nm chc. iu ny thng xy ra nu nh cú mt v giao dch cú v l ó
c ghi chộp mt cỏch khỏc thng. Kim toỏn viờn cng s yờu cu gii
thớch mi gi nh quan trng ó t ra, nh nhng c tớnh tui th ca ti
sn hay giỏ tr rũng cú th thc hin c ca hng tn kho.
S vic cú mt li gii thớch ỏng tin cy, d nhiờn, khụng phi l mt
bng chng thuyt phc chng t vn ó c gii quyt ỳng n. Tuy
nhiờn cú th l li gii thớch ú cú th c chng thc theo mt cỏch no ú.
Nu nh khụng cú bng chng khỏc minh chng s vic, thỡ, nh ta thy,
kim toỏn viờn s a nú vo ni dung th kin ngh.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
4
Đề án môn học
2.2.2. Cỏc phiu cõu hi:
Nhng kt qu kim tra trong h thng thng l mt ngun bng chng
kim toỏn quan trng. Cỏc phiu cõu hi cú th c s dng thu thp
nhng thụng tin v h thng v sp xp nú theo cỏch bo m cú th nhn
dng c nhng kt qu kim tra ch cht. Mi cụng ty kim toỏn u
thng cú mt b phiu cõu hi chun riờng ca mỡnh cp n nhng khớa
cnh c trng mong mun tn ti trong tng lnh vc chớnh ca h thng k
toỏn.
2.2.3. Xỏc nhn ca bờn th ba:
Mt cỏch thng r tin hn v hiu qu hn kim tra mt s d l vit
th cho bờn th ba cú liờn quan. Thụng l ph bin l vit th cho cỏc con n
v ch n yờu cu xỏc nhn s tin c th hin trong s sỏch k toỏn ca

cụng ty. Phng thc ny cng c s dng m bo chc chn rng s
d ti ngõn hng ca khỏch hng ti ngõn hng ó c ghi ỳng.
2.2.4. Nhng s vic tip theo:
Nhiu iu khụng bit chc cú th c gii quyt bng cỏch nghiờn cu
nhng thụng tin xut hin sau khi kt thỳc nm ú. Vớ d, nu s n quỏ hn
ca con n ó c thanh toỏn sau khi ó kt thỳc nm ú, thỡ khụng cn lo
lng v khon d phũng.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
5
Đề án môn học
2.2.5. Lp lun suy din:
Kim toỏn viờn cú th s dng kh nng nhy bộn ca mỡnh to ra
nhng bng chng m trong mt chng mc no ú cú th lm sỏng t thờm
nhng sai sút v nhng ch sai qui nh hn so vi nhng mc ó c lit
kờ. Vic lp lun suy din chc chn l mt ngun bng chng kim toỏn
quan trng nht v cng khú khn nht, nhiu kiu kho sỏt kim toỏn ũi hi
phi lp lun suy din, trong ú cú vic r soỏt phõn tớch, vic ỏnh giỏ kt
qu ca cỏc mu kho sỏt v vic ỏnh giỏ nhng c tớnh ch quan ca ban
lónh o.
2.3. Mt s bng chng kim toỏn c bit.
õy l mt s bng chng c bit thu thp t mt s i tng c bit
v thng c s dng trong kim toỏn bỏo cỏo ti chớnh ca kim toỏn,ú
l:
2.3.1. Cụng vic ca chuyờn gia.
Do kim toỏn viờn khụng th hiu ht tt c mi lnh vc ca xó hi nờn
theo chun mc kim toỏn VSA 550 Cỏc bờn liờn quan cho phộp h c
s dng ý kin ca cỏc chuyờn gia cú nng lc, kin thc v kinh nghim c
th trong mt lnh vc chuyờn mụn no ú,ngoi tr lnh vc k toỏn v kim
toỏn. Vớ d nh:
ỏnh giỏ ti sn nh t ai v cụng trỡnh xõy dng,mỏy múc thit b,

tỏc phm ngh thut,ỏ quý...
Xỏc nh s lng hoc cht lng ti sn hin cú nh d tr khoỏng
sn, thi gian hu ớch cũn li ca mỏy múc...
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
6
Đề án môn học
Thm nh cỏc vn cú tớnh cht phỏp lý nh quyn s hu i vi ti
sn ...
Nhng khi kim toỏn viờn quyt nh s dng t liu ca chuyờn gia i
vi mt khon mc thỡ cn phi cõn nhc v tớnh trng yu v s phc tp ca
khon mc ny, cng nh kh nng thu thp cỏc bng chng khỏc cho khon
mc. Trc khi s dng kim toỏn viờn pha xem xột v:
Nng lc ca chuyờn gia: th hin qua trỡnh chuyờn mụn, bng cp,
giy phộp hnh ngh, s tham gia vo t chc ngh nghip,kinh nghiờm v
danh ting ca h.
S khỏch quan ca chuyờn gia: ri ro do thiu khỏch quan s tng nu
chuyờn gia l nhõn viờn ca n v, hoc cú nhng mi quan h no ú vi
n v. Trong trng hp ny, kim toỏn viờn phi a ra yờu cu cao hn
chuyờn gia, hoc tt nht l mi mt chuyờn gia c lp.
Thu thp c cỏc bng chng y v thớch hp chng minh rng
phm vi cụng vic ca chuyờn gia ỏp ng c mc tiờu kim toỏn. Chng
hn phi xem xột mc ớch, phm vi cụng vic cua chuyờn gia, vic s dng
t liu ca chuyờn gia, vn bo mt thụng tin, cỏc phng phỏp cú th s
dng...
ỏnh giỏ cụng vic ca chuyờn gia cú ngha ta a ra cỏc cõu hi nh:
Ngun t liu do chuyờn gia s dng cú y v thớch hp khụng? Hay
phng phỏp ỏp dng cú hp lý v nht quỏn vi k trc hay khụng? Hay
S phự hp v kt qa cụng vic ca chuyờn gia vi hiu bit ca kim toỏn
viờn v hot ng ca n v v cỏc kt qu ca cỏc th tc kim toỏn khỏc.
Nu tho món c cỏc iu kin trờn, t liu ca chuyờn gia cú th c

xem nh mt bng chng kim toỏn.Ngc li, nu kt qu lm vic ca
chuyờn gia khụng phự hp hoc trỏi ngc vi cỏc bng chng khỏc, kim
toỏn viờn cn phi gii quyt s khỏc bit ny thụng qua tho lun vi n v
v chuyờn gia, hoc phi ỏp dng cỏc th tc kim toỏn b sung, hay cú th
phi thuờ thờm chuyờn gia khỏc. Nu nhng khỏc bit ny khụng gii quyt
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
7
Đề án môn học
c v mang tớnh trng yu, thỡ kim toỏn viờn s ddwa ra ý kin t chi,
chp nhn tng phn hoc khụng chp nhn.Tuy nhiờn, khi s dng t liu
ca chuyờn gia lm bng chng kim toỏn thỡ cỏc chun mc kim toỏn
vn ũi hi rng kim toỏn viờn phi l ngi chi trỏch nhim sau cựng v ý
kin nhn xột v bỏo cỏo ti chớnh c kim toỏn. Vỡ vy, kim toỏn viờn
khụng c tham chiu ý kin chuyờn gia trờn bỏo cỏo kim toỏn trỏnh b
hiu lm c ý chia s trỏch nhim.
2.3.2 Gii trỡnh ca Giỏm c:
Kim toỏn viờn cn phi thu thp bng chng v vic giỏm c n v
c kim toỏn tha nhn trỏch nhim ca mỡnh trong vic lp v trỡnh by
trung thc bỏo cỏo ti chớnh phự hp vi chun mc k toỏn hin hnh v ó
phờ duyt bỏo cỏo ti chớnh.Theo chun mc kim toỏn s 580 "Kim toỏn
viờn phi thu thp c cỏc gii trỡnh ca giỏm c( hoc ngi ng u)
n v c kim toỏn".
Gii trỡnh thụng thng do giỏm c hoc ngi ng u n v ký ,
thng c ghi ngy thỏng trựng vi ngy ghi trờn bỏo cỏo kim toỏn, trong
ú trỡnh by túm tt cỏc vn quan trng nh:
- Bỏo cỏo ti chớnh c lp v trỡnh by theo ỳng ch hay chun
mc k toỏn hin hnh.
- Mi s sỏch k toỏn, ti liu v cỏc biờn bn hp i hi c ụng, Hi
ng qun tr ó cung cp y cho kim toỏn viờn.
- Mi vn cn khai bỏo theo yờu cu ca chun mc hay ch k

toỏn u ó c khai bỏo ỳng n trong thuyt minh.
Kim toỏn viờn khụng th ch da vo th gii trỡnh gim bt, hoc
khụng thc hin cỏc th tc kim toỏn, bi l th ny l mt loi bng chng
cú giỏ tr thp v hon ton khụng th thay th cho cỏc th tc kim toỏn cn
thit. Th gii trỡnh cú tỏc dng ch yu l:
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
8
Đề án môn học
- Nhc nh cỏc nh qun lý v trỏch nhim ca h i vi bỏo cỏo ti
chớnh.
- Lu h s kim toỏn v nhng vn ó trao i gia hai bờn.
- L bng chng kim toỏn trong mt s trng hp nht nh. Thớ d
l bng chng duy nht v ý nh ca giỏm c l s thc hin mt khon u
t trong tng lai.
Tuy cú giỏ tr thp, nhng nh gii trỡnh ca giỏm c vn l mt th
tc quan trng. Do ú khi n v t chi cung cp, kim toỏn viờn cú th ỏnh
giỏ l phm vi kim toỏn b gii hn v a ra ý kin t chi, hoc chp nhn
tng phn.
2.3.3. Cụng vic ca kim toỏn viờn ni b:
B phn kim toỏn ni b c t chc l phc v cho cỏc yờu cu
v li ớch ca n v, tuy nhiờn kt qa kim toỏn ca b phn ny cú th s
hu ớch cho vic kim toỏn viờn c lp khi kim toỏn bỏo cỏo ti chớnh. Nh
vy, kim toỏn viờn c lp cn quan tõm n kt qu kim toỏn ni b khi
chỳng cú liờn quan n cuc kim toỏn bỏo cỏo ti chớnh.
Theo on 13 ISA 610" S dng t liu ca kim toỏn viờn ni b",
tỡm hiu v ỏnh giỏ s b v kim toỏn ni b thỡ kim toỏn viờn c lp cn
xem xột cỏc tiờu chun sau õy:
"V trớ trong t chc": L cng v ca ngi kim toỏn ni b trong
n v, v nh hng ca nú n tớnh khỏch quan. Mt cỏch lý tng, kim
toỏn ni b khụng c nm gi bt k mt trng trỏch no ti n v, v h

ch tip bỏo cỏo kt qu kim toỏn cho ngi lónh o cao nht. Mi s hn
ch ca ngi qun lý t ra cho kim toỏn ni b cn c xem xột mt cỏnh
cn thn. c bit, kim toỏn viờn ni b phi c t do tip xỳc vi kim
toỏn viờn c lp.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
9
Đề án môn học
Phm vi hot ng: l ni dung v phm vi cụng tỏc ó c kim toỏn
ni b thc hin. Kim toỏn viờn c lp cn xỏc nh xem cỏc nh qun lý cú
thc hin nhng khuyn ngh ca kim toỏn ni b hay khụng, v chỳng c
th hin di hỡnh thc no?.
Kh nng chuyờn mụn: L nhng ngi c o to chuyờn mụn phự
hp v cú nhiu kinh nghim m nhn nhim v kim toỏn ni b. Kim
toỏn c lp cú th nghiờn cu v chớnh sỏch tuyn dng v kim toỏn ni b,
v xem xột v kinh nghim v trỡnh chuyờn mụn ca h.
Tớnh thn trngtrong ngh nghip: Kim toỏn viờn c lp phi xem xột
cỏc cuc kim toỏn ni b cú c lp k hoch, giỏm sỏt, xột duyt v dn
chng bng ti liu mt cỏch ỳng n hay khụng? Cm nang kim toỏn,
chng trỡnh lm vic v h s kim toỏn ni b l bng chng v vic thc
hin ngha v ny.
Bờn cnh s ỏnh giỏ chung v cỏc tiờu chun ó c trỡnh by trờn,
nu kim toỏn viờn c lp cú ý nh s dng cỏc t liu ú, hay iu
chnh v thi gian, phm vi kim toỏn ca bn thõn mỡnh, thỡ cn nghiờn cu
c th thờm cỏc khớa cnh sau õy:
- Phm vi v chng trỡnh kim toỏn ni b cú thớch hp vi kim toỏn
viờn c lp hay khụng?.
- Cụng vic kim toỏn ni b c giỏm sỏt, kim tra li, v cú c
chng minh bng cỏc bng chng kim toỏn y v thớch hp hay khụng?
- Cỏc kt lun cú phự hp vi hon cnh c th, v bỏo cỏo c trỡnh by
phự hp vi kt qa kim toỏn hay khụng?

Sau khi ó nghiờn cu v thu thp c cỏc bng chng cn thit, nu tin
cy thỡ kim toỏn viờn c lp cú th s dng chỳng gim bt phm vi v
cỏc th tc cn thit. Cũn nu khụng tin cy, kim toỏn c lp cú th kim
tra li v nhng phn vic m kim toỏn viờn ni b ó kim tra.
2.3.4. Cụng vic ca cỏc kim toỏn viờn khỏc:
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
10
Đề án môn học
Vn ny phỏt sinh khi kim toỏn bỏo cỏo ti chớnh thớch hp nht
ca mt n v. Khi kim toỏn n v, kim toỏn viờn chớnh cú th s s dng
n cụng vic ca cỏc kim toỏn viờn chu trỏch nhim kim toỏn ni mt b
phn ca n v. Cỏc kim toan viờn ny c gi l cỏc kim toỏn viờn
khỏc. Lỳc ny, kim toỏn viờn chớnh phi thc hin nhng th tc cn thit,
nh l:
- Thụng qua nhng cụng vic c th m cỏc kim toỏn viờn khỏc ó i lm
xem xột nng lc chuyờn mụn ca h. Thớ d nh vic ng ký vo cỏc t
chnc ngh nghip hay phng vn trc tip.
- Thụng bỏo cho kim toỏn viờn khỏc v:
+ Nhng ngha v v s c lp i vi n v v cỏc n v cp di
v thu thp vn bn xỏc nhn vic tuõn th ngha v ny.
+ Vic s dng ỏc t liu v kim toỏn ca h. Ngay khi lp k hoch
kim toỏn , kim toỏn viờn chớnh phi xỏc nh cỏc th thc phi hp cụng
vic gia hai bờn, v phi thụng bỏo nhng vn cn c c bit quan
tõm, nhng th tc nhm xỏc nh nhng nhim v gia cỏc bờn hu quan,
lch trỡnh kim toỏn
+ Nhng ngha v trong lnh vc k toỏn, kim toỏn v lp bỏo cỏo, v
thu thp cỏc vn bn xỏc nhn vic tuõn th cỏc ngha v ny.
- Kim toỏn viờn chớnh cũn cú th trao i v cỏc th tc kim toỏn
c ỏp dng , thu thp bn túm tt v cỏc th tc kim toỏn ca cỏc kim
toỏn viờn khỏc( vớ d di dng bn cõu hi), hoc xem xột h s lm vic

ca h
Tu theo s ỏnh giỏ v trỡnh , v mỳc phi hp trong cụng vic
v kt qu kim toỏn ca kim toỏn viờn khỏc m kim toỏn viờn ch s dng
nhng t liu ny mt cỏch thớch hp. Cũn khi no kim toỏn viờn chớnh thc
kt lun rng t liu ca kim toỏn viờn khỏc l khụng th s dng, v kim
toỏn viờn chớnh khụng theer tin hnh cỏc th tc kim toỏn b sung ti n v
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
11
Đề án môn học
cp di ó c kim toỏn bi kim toỏn viờn khỏc, kim toỏn viờn chớnh s
a ra ý kin chp nhn tng phn hoc t chi.
2.3.5. Bng chng v cỏc bờn hu quan:
Trong qua trỡnh kim toỏn, kim toỏn viờn cú trỏch nhim phỏt hin nhng
tỏc ng quan trng i vi bỏo cỏo ti chớnh do nh hng ca cỏc mi quan
h v cỏc nghip v vi cỏc bờn hu quan v cỏc th tc nhn din, cũn
phn nỏy s trỡnh by thờm v loi bng chng ny.
on 23 IAS 24 "Thụng tin v cỏc bờn hu quan" yờu cu cỏc n v phi
cụng b cỏc thụng tin cn thit v bờn hu quan, ú l:
- S liu v khi lng cỏc nghip v, th hin bng giỏ tr hoc cỏc t l
% tng ng.
- Giỏ tr, hoc cỏc t l % tng ng ca cỏc khon mc cha thanh toỏn.
- Cỏc chớnh sỏch giỏ ó c ỏp dng.
Vỡ th, kim toỏn viờn cn phi chỳ ý n cỏc nghip v bt thng nh:
+ Cỏc giao dch cú cỏc iu khon nh khụng bỡnh thng v giỏ c,
iu kin thanh toỏn, hỡnh thc bo hnh
+ Cỏc nghip v phỏt sinh khụng hp lý.
+ Cỏc nghip v c x lý mt cỏch khỏc thng so vi cỏc nghp v
tng t.
+S lng hay giỏ tr giao dch ca mt s n v ln hn mt s n
v khỏc

Trong qua trỡnh kim toỏn, kim toỏn viờn cú th s dng cỏc th tc sau
õy:
+ Soỏt xột li cỏc biờn bn hp c ụng v ban giỏm c.
+ Xem xột li cỏc ghi chộp k toỏn i vi nhng nghip v v s d
ln hoc bt thng, chỳ ý n cỏc nghip v c ghi vo cui k.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
12
Đề án môn học
+ Kim tra li cỏc xỏc nhn v cụng n v cỏc xỏc nhn ca ngõn hng.
Qua ú, cú th biu l rừ hn v cỏc mi quan h ca nhng ngi bo lónh
v cỏc nghip v vi cỏc bờn hu quan khỏc.
+ Kim tra cỏc nghip v u t, chng hn nh cỏc nghip v mua ho
bỏn c phn ca cỏc n v khỏc.
+ Xỏc minh hay thu thp thụng tin t cỏc ngõn hng, lut s, cỏc nh
bo lónh....
Trc khi kt thỳc kim toỏn, kim toỏn viờn cũn phi thu thp c gii
trỡnh ca giỏm c xỏc nhn ó cung cp y thụng tin v cỏc bờn hu
quan, cng nh xỏc nhn ó cụng b y nhng thụng tin vi cỏc bờn ny
trong thuyt minh ca bỏo cỏo ti chớnh.
Trc khi hỡnh thnh nhn xột, kim toỏn viờn cn phi cõn nhc nh hng
ca cỏc bờn hu quan v ca cỏc nghip v i vi bỏo cỏo ti chớnh. Nu
nhn thy rng s th hin cỏc thụng tin l khụng tuõn th cỏc chun mc k
toỏn, thỡ tu theo mc m kim toỏn viờn phỏt hnh bỏo cỏo kim toỏn
thớch hp
3. Yờu cu ca bng chng kim toỏn.
Kim toỏn viờn thng hay phi ng trc mt lot nhng ngun bng
chng khỏc nhau. H phi cú mt cụng c no nú quyt nh xem ngun
no thớch hp nht vi mt mc tiờu nht nh.
3.1. Tớnh hiu lc ca bng chng kim toỏn
Hiu lc l khỏi nim ch tin cy hay cht lng ca bng chng

kim toỏn. Nhng yu t nh hng n tớnh hiu lc ca bng chng kim
toỏn bao gm:
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
13
Đề án môn học
Loi hỡnh ca bng chng: Bng chng vt cht (Vớ d nh Biờn bn
kim kờ, cú c sau khi thc hin cụng vic kim kờ hay quan sỏt kim kờ)
v hiu bit ca kim toỏn viờn v cỏc lnh vc ca kim toỏn c xem l cú
tin cy cao hn bng chng bng li (vớ d nh bng chng thu thp qua
phng vn).
H thng kim soỏt ni b: Bng chng thu c trong iu kin h
thng kim soỏt ni b hot ng tt cú tin cy cao hn so vi bng chng
kim toỏn thu c trong iu kin h thng ny hot ng kộm hiu qu: H
thng kim soỏt ni b c thit k nhm ngn chn, phỏt hin cỏc sai phm
trong hot ng sn xut kinh doanh thng ngy trong n v. Trong mi
trng h thng kim soỏt ni b hot ng tt hn, kh nng tn ti sai phm
m h thng ni b khụng phỏt hin c s thp hn.
Ngun gc thu thp bng chng kim toỏn: Bng chng cú ngun gc
cng c lp vi i tng c kim toỏn thỡ cng cú hiu lc. Vớ d, bng
chng thu c t cỏc ngun c lp bờn ngoi (nh bng sao kờ ngõn hng,
Giy bỏo s d khỏch hng do ngõn hng gi n, xỏc nhn ca ngõn hng v
s d tin gi v cỏc khon cụng n, Hoỏ n mua hng...) cú tin cy cao
hn bng chng kim toỏn cú c nh khỏch hng cung cp (vớ d nh ti
liu k toỏn, ti liu thng kờ ban u liờn quan n hot ng c kim
toỏn).
S kt hp cỏc bng chng kim toỏn: Nu nhiu thụng tin cựng xỏc
minh cho mt vn thỡ s cú giỏ tr hn so vi mt thụng tin n l. Vớ d
nu s d trờn ti khon tin gi ngõn hng khp vi s d trờn Giy bỏo s
d khỏch hng do ngõn hng gi n cho n v c kim toỏn thỡ s liu
ny ỏng tin cy hn so vi khi ch cú thụng tin duy nht l s d trờn ti

khon tin gi ngõn hng. Tng t nh vy, nu th xỏc nhn ca ngi bỏn
v khon tin trong hoỏ n ca n v c kim toỏn thỡ hai thụng tin trựng
khp ny cú tin cy cao hn mt thụng tin n l trờn hoỏ n.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
14
Đề án môn học
3.2. Tớnh y ca bng chng kim toỏn
Tớnh y l khỏi nim ch s lng hay qui mụ cn thit ca bng
chng kim toỏn a ra ý kin kt lun cho cuc kim toỏn. õy l mt
vn khụng cú thc o chung, m ũi hi rt ln s suy oỏn ngh
nghip ca kim toỏn viờn. Cỏc chun mc kim toỏn thng chp nhn kim
toỏn viờn thu thp bng chng kim toỏn tớnh mc cú tớnh thuyt phc
hn l cú tớnh chc chn.
Tớnh y ca bng chng kim toỏn l núi ti s lng v chng loi
bng chng kim toỏn cn thu thp. Khụng cú bt c mt chun mc no qui
nh mt cỏch c th bao nhiờu bng chng l m nú ph thuc vo s
phỏn quyt ch quan ca kim toỏn viờn. S phỏn quyt ú tu thuc vo
tng tỡnh hung c th v khi y kim toỏn viờn phi cõn nhc nhng yu t
cú nh hng ti tớnh y ca bng chng kim toỏn. Nhng yu t nh
hng n tớnh y ca bng chng kim toỏn bao gm:
Tớnh hiu lc ca bng chng: Bng chng cú tin cy cng thp thỡ
cng cn phi thu thp nhiu. Mt (mt s ớt) bng chng cú tin cy thp
cha cú th nhn nh mt cỏch xỏc ỏng v i tng kim toỏn c
th.
Tớnh trng yu: i tng c th c kim toỏn cng trng yu thỡ s
lng bng chng kim toỏn cn thu thp cng nhiu: mc tiờu ca kim toỏn
ti chớnh l khng nh bỏo cỏo ti chớnh c trỡnh by trung thc xột trờn
mi khớa cnh trng yu. Kim toỏn viờn phi phỏt hiờn mi sai phm cú nh
hng trng yu n bỏo cỏo ti chớnh. Cỏc i tng c th c xem l
trng yu thng l cỏc khon mc cú giỏ tr ln. Nu sai sút xy ra nhng

i tng ny cú th s h hng trng yu i vi bỏo cỏo ti chớnh. Ngc
li, cỏc khon mc cú qui mụ nh nu cú sai phm thỡ khú nh hng trng
yu n bỏo cỏo ti chớnh.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
15
Đề án môn học
Mc ri ro: Nhng i tng c th (khon mc, b phn, nghip
v...) c ỏnh giỏ l kh nng ri ro ln thỡ lng bng chng kim toỏn
phi thu thp cng nhiu v ngc li.
Khon mc cú mc ri ro cao khi h thng kim soỏt ni b hot ng
yu thng l khon mc vn bng tin. ú l do c im gn nh, d bin
th ca tin v s lng nghip v tin mt phỏt sinh vi mt ln, khú
kim soỏt nờn d cú sai phm phỏt sinh v tn ti. Khi ú phỏt hin c
a s sai phm, cn tng cng kim toỏn chi tit i vi khon mc v lng
bng chng thu c. Trong iu kin h thng kim soỏt n b hot ng
tt, khon mc d cú sai phm l khon mc hng tn kho. S d nh vy l
do vic kim kờ thc t hng tn kho rt tn kộm (v thi gian, cụng sc), nờn
ớt c kim kờ hn so vi tin mt v chng t cú giỏ. gim thiu ri ro,
kim toỏn viờn cn tng cng kim tra chi tit, v do ú tng lng bng
chng thu thp c.
Tuy nhiờn xột theo mt ngha no ú, kim toỏn viờn khụng cn quan tõm
n trỡnh trng thiu bng chng kim toỏn. Nu h khụng th thu thp c
bng chng v mt s vic quan trng, thỡ h cú th hon thnh y
nhng ngha v lut nh v chuyờn mụn ca mỡnh bng cỏch trỡnh by dố dt
bỏo cỏo kim toỏn ca mỡnh vỡ khụng bit chc. Th nhng tht l khụng bỡnh
thng i vi cụng ty khỏch hng khi khụng cú kh nng a ra nhng bng
chng xỏc ỏng d bin minh cho nhng s d trong cỏc ti khon.
Kim toỏn viờn cú ớt nht mt ngha v o c l s dng mt cỏch tt
nht nhng bng chng cú trong tay trỏnh phi dố dt. Kim toỏn viờn
cng s ng kh nng b thay th nu h chn cỏch cụng b mt mt bỏo

cỏo kim toỏn dố dt thay vỡ thu thp cho bng chng.
II. CC PHNG PHP K THUT THU THP BNG CHNG KIM TON.
1. Kim tra vt cht.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
16
Đề án môn học
L quỏ trỡnh kim kờ ti ch hay tham gia kim kờ cỏc loi ti sn ca
doanh nghip. Kim tra vt cht do vy thng c ỏp dng i vi ti sn
cú dng vt cht c th nh hng tn kho, ti sn c nh, tin mt, giy t
thanh toỏn cú giỏ tr.
u im ca k thut kim kờ l cung cp bng chng cú tin cy cao
nht vỡ kim kờ l quỏ trỡnh xỏc minh s hin hu ca ti sn, mang tớnh
khỏch quan. Hn na cỏch thc hin k thut ny n gin, phự hp vi chc
nng xỏc minh ca kim toỏn.
Tuy nhiờn k thut kim kờ bao gi cng cú nhng hn ch nht nh:
i vi mt s ti sn c nh nh t ai, nh xng, mỏy múc thit
b,... k thut kim kờ ch ch bit s hin hu ca ti sn, khụng cho bit
quyn s hu ca n v i vi ti sn ú; hoc ti snr hin hu nhng li l
ti sn thuờ ngoi hay ó em th chp.
i vi hng hoỏ, nguyờn vt liu tn kho, kim tra vt cht ch cho bit
lng thc t v s lng, cũn cht lng, tỡnh trng k thut, phng phỏp
dỏnh giỏ ỳng hay sai thỡ cha th hin.
Kim tra vt cht i vi vt t do ú cn i kốm vi bng chng khỏc
chng minh quyn s hu v giỏ tr ca ti sn ú. Bng chng kim toỏn thu
c t k thut kim tra vt cht gi l kiu mu bng chng vt cht.
2. Ly xỏc nhn:
L quỏ trỡnh thu thp thụng tin do bờn th ba c lp cung cp xỏc
minh tớnh chớnh xỏc ca thụng tin m kim toỏn viờn nghi vn. Cỏc i tng
m kim toỏn viờn thng gi th xỏc nhn c khỏi quỏt trong bng sau:
Cỏc loi thụng tin thng cn phi xỏc nhn

THễNG TIN NI XC NHN
Ti sn
Tin gi ngõn hng Ngõn hng
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
17
Đề án môn học
Khon phi thu
Phiu n phi thu
Hng tn kho gi trong cụng ty lu
kho
Giỏ tr bng tin ca bo him nhõn
th
Khỏch n
Ngi lp phiu
Cụng ty lu kho
Cụng ty bo him
Cụng n
Khon phi tr
Phiu n phi tr
Tr trc ca khỏch hng
Cm c phi tr
Trỏi phiu phi tr
Vn ch s hu
C phn ang lu hnh
Ch n
Ngi cho vay
Khỏch hng
Ngi cm c
Ngi gi trỏi phiu
Ngi gi s ng ký v i lý chuyn

nhng
C ụng
Cỏc loi thụng tin khỏc
Loi bo him
N ngoi ý mun
Hp ng trỏi khoỏn
Vt ký qu cho ch n
Cụng ty bo him
Lut s ca cụng ty, ngõn hng
Ngi gi trỏi khoỏn
Ch n
Phm vi s dng tng i gii hn, nht l khi n v c kim toỏn cú
qui mụ ln, quan h rng, a quc gia... Hn na kim toỏn viờn cng cn
quan tõm n kh nng cỏc xỏc nhn ca bờn th ba ó qua s dn xp trc
ca i tng c kim toỏn.
K thut ly xỏc nhn cú th c thc hin theo hai hỡnh thc, hỡnh th
gi th xỏc nhn ph nh v th xỏc nhn dng khng nh. Theo hỡnh thc
th nht, kim toỏn viờn yờu cu ngi xỏc nhn gi th phn hi nu cú sai
khỏc gia thc t vi thụng tin kim toỏn viờn nh xỏc nhn. Theo hỡnh thc
th hai, kim toỏn viờn yờu cu ngi xỏc nhn gi th phn hi cho tt c
cỏc th xỏc nhn dự thc t cú trựng khp vi thụng tin m kim toỏn viờn
quan tõm. Hỡnh thc th hai do ú m bo tin cy cao hn cho k thut xỏc
nhn, nhng chi phớ cng cao hn. Vỡ th, tu mc h trng ca thụng tin
m kim toỏn viờn quan tõm, kim toỏn viờn s la chn hỡnh thc phự hp.
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
18
Đề án môn học
3. Xỏc minh ti liu
L quỏ trỡnh xem xột, kim tra, i chiu cỏc chng t s sỏch cú liờn
quan sn cú trong n v. Phng phỏp ny c ỏp dng i vi: Hoỏ n

bỏn hng, phiu nhp kho, xut kho, hoỏ n vn ti, s k toỏn... Phng
phỏp ny thng c tin hnh theo hai cỏch:
Th nht, t mt kt lun cú trc, kim toỏn viờn thu thp ti liu lm c
s cho kt lun m kim toỏn viờn cn khng nh. Vớ d: kim toỏn viờn
kim tra cỏc ti liu, h s phỏp lý v quyn s hu ti sn.
Th hai, kim tra cỏc ti liu ca mt nghip v t khi phỏt sinh n khi
vo s sỏch. Quỏ trỡnh ny cú th tin hnh theo hai hng:
-T chng t gc lờn s sỏch: khi mun chng minh rng nghip v phỏt
sinh ó c ghi s y .
-T s sỏch kim tra ngc v chng t gc: khi mun thu bng chng
kim toỏn v tớnh cú tht ca mi nghip v c ghi s.
K thut kim tra ti liu tng i thun tin do ti liu thng l cú sn,
chi phớ thu thp bng chng cng ớt hn cỏc k thut khỏc. Tuy nhiờn,
kim tra ti liu cng cú nhng hn ch nht nh. tin cy ca ti liu
minh chng, ph thuc vo ngun gc ca bng chng (hay s c lp ca ti
liu ca n v c kim toỏn), cỏc ti liu cung cp cú th b sa cha, gi
mo lm mt tớnh khỏch quan nờn cn cú s xỏc minh, kim tra bng cỏc
phng phỏp k thut khỏc. Bng chng kim toỏn kim toỏn thu c t k
thut ny gi l kiu mu ti liu chng minh.
Khi s dng k thut ny, kim toỏn viờn cn phõn bit quỏ trỡnh kim tra
vt cht v ti sn, nh tin mt, trỏi phiu cú giỏ... vi quỏ trỡnh kim tra cỏc
chng t nh phiu chi ó thanh toỏn v chng t hng bỏn... Nu ti liu
c kim toỏn l mt hoỏ n mua hng, khụng cú giỏ tr thanh toỏn nh
tin, thỡ bng chng ú l mt ti liu chng minh. i vi trỏi phiu, khi
cha c ký, nú l mt chng t, sau khi c kớ, nú l mt ti sn, sau khi
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
19
Đề án môn học
thanh toỏn, nú l mt chng t. K thut kim tra vt cht ỏp dng vi trỏi
phiu khi nú l mt ti sn, k thut kim tra ti liu ỏp dng khi phiu chi l

mt chng t.
4. Quan sỏt
L phng phỏp c s dng ỏnh giỏ mt thc trng hay hot ng
ca n v c kim toỏn. Vớ d, kim toỏn viờn cú th i th sỏt n v c
kim toỏn cú n tng chung v mỏy múc thit b ca n v, quan sỏt tớnh
c mi cng nh s vn hnh ca mỏy múc; hay quan sỏt cỏc cỏ nhõn thc
hin nhim v ỏnh giỏ v thc t hot ng ca n v...
K thut ny rt hu ớch trong nhiu phn hnh ca cuc kim toỏn; bng
chng thu c ỏng tin cy. Tuy nhiờn bn thõn bng chng thu c t k
thut quan sỏt cha th hin tớnh y nờn cn i kốm vi k thut khỏc. K
thut ny ch cung cp phng phỏp v phng phỏp thc thi cụng vic thi
im quan sỏt, khụng chc chn cú c thc hin cỏc thi im khỏc hay
khụng. Bng chng thu c t k thut ny gi l kiu mu quan sỏt.
5. Phng vn
L quỏ trỡnh kim toỏn viờn thu thp thụng tin bng vn bn hay bng li
núi qua vic thm vn v nhng ngi hiu bit v vn kim toỏn viờn
quan tõm. Vớ d thm vn khỏch hng v nhng quy nh kim soỏt ni b,
hoc hi nhõn viờn v s hot ng ca cỏc quy ch ny.
Quỏ trỡnh thu thp bng chng qua phng vn thng bao gm ba giai
on:
Giai on th nht: lp k hoch phng vn. kim toỏn viờn phi xỏc nh
c mc ớch, i tng m ni dung cn phng vn (cú th c th hoỏ ra
thnh nhng trng im cn phng vn), thi gian, a im phng vn...
Nguyễn Thị Hơng Thảo Lớp Kiểm toán 43A
20