SKKN rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu địa lý 8

Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8
MỤC LỤC

PHẦN 1 PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................2
1. Lý do chọn đề tài...............................................................................................2
2. Đối tượng, phạm vi, và mục đích của đề tài :....................................................3
2.1. Đối tượng nghiên cứu :...................................................................................2
2.2. Phạm vi nghiên cứu :......................................................................................3
2.3. Mục đích của đề tài :......................................................................................3
PHẦN 2 NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI.....................................................................4
A. Nội dung...........................................................................................................4
1. Cơ sở lý luận khoa học của đề tài......................................................................4
2. Nội dung và phương pháp nghiên cứu :............................................................4
2.1. Phương pháp :.................................................................................................4
2.1.1. Phương pháp chung.....................................................................................4
2.1.2. Phương pháp cụ thể :...................................................................................5
2.2. Nội dung:........................................................................................................5
2.2.1. Các bước rèn kỹ năng chung từ bảng số liệu :............................................5
2.2.2. Các bước rèn kỹ năng cụ thể của từ bảng số liệu........................................6
B. Ứng dụng vào thực tiễn công tác giảng dạy...................................................12
1. Quá trình áp dụng của bản thân.......................................................................12
2. Hiệu quả khi áp dụng đề tài.............................................................................13
3. Kinh nghiệm rút ra mở hướng nghiên cứu mới...............................................13
C.KẾT LUẬN.....................................................................................................15
D. TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………………18

1


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
“RÈN LUYỆN KỸ NĂNG NHẬN XÉT VÀ GIẢI THÍCH BẢNG SỐ LIỆU ĐỊA LÝ 8”

PHẦN 1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong việc dạy học địa lý theo phương pháp dạy học tích cực hiện nay,
việc rèn luyện kỹ năng địa lý cho học sinh là việc rất cần thiết không thể thiếu
được cho mỗi bài học, tiết học và xuyên suốt toàn bộ chương trình dạy và học
địa lý ở các cấp học đặc biệt là cấp Trung học cơ sở (THCS).
Việc rèn luyện kỹ năng địa lý tốt cho các em giúp học sinh chủ động nắm
bắt kiến thức, hiểu bài sâu hơn, phát huy được trí thông minh sáng tạo và hình
thành phương pháp học tập bộ môn tốt hơn.
Kỹ năng địa lý ở THCS gồm nhiều loại như kỹ năng bản đồ, biểu đồ, kỹ
năng phân tích nhận xét tranh ảnh, nhận xét giải thích bảng số liệu, kỹ năng so
sánh phân tích tổng hợp….
Hiện nay, ở các trường THCS một số giáo viên dạy địa lý còn rất lúng
túng trong việc rèn luyện kỹ năng địa lý cho các em. Đặc biệt đối với học sinh
thì việc rèn luyện kỹ năng địa lý chưa hình thành được thói quen thường xuyên
và các em còn gặp nhiều khó khăn khi rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích
bảng số liệu.
Từ kinh nghiệm bản thân qua thực tế dự giờ đồng nghiệp, kết hợp với việc
nghiên cứu các tài liệu tôi đã tự rút ra được một số kinh nghiêm về: “Cách nhận
xét và giải thích bảng số liệu địa lý 8” trong đề tài này. Theo cá nhân tôi nhận
thấy, việc rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu cho học sinh
gồm: kỹ năng đọc và hiểu các số liệu thống kê, kỹ năng tìm mối quan hệ giữa
các số liệu, kỹ năng tính toán và xử lý số liệu thống kê, kỹ năng nhận xét, giải
thích các dự kiện do bảng số liệu đưa ra,…Từ đó sẽ giúp học sinh hiểu và khai
thác được một cách dễ dàng động thái phát triền của một hiện tượng, mối quan
hệ về độ lớn giữa các đối tượng hoặc cơ cấu thành phần của một tổng thể.

Mỗi bảng số liệu có thể dùng được với nhiều mục đích khác nhau. Đồng thời
qua đề tài này, tôi cũng muốn hoàn thiện kiến thức chuyên môn và giúp một số
giáo viên trẻ giống như tôi còn lúng túng trong việc rèn luyện kỹ năng biểu đồ
cho học sinh sẽ biết cách đọc, hiểu, tính toán, nhận xét và giải thích kiến thức từ
bảng số liệu cho các học sinh lớp 8 làm quen và nâng cao hơn kĩ năng này, để
giúp các em học tập có hiệu quả hơn, đặc biệt là các em tham gia đội tuyển học
sinh giỏi địa lý.
2


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

2. Đối tượng, phạm vi, và mục đích của đề tài :
2.1. Đối tượng nghiên cứu :
Rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu địa lý lớp 8 cho học sinh.
2.2. Phạm vi nghiên cứu :
Đề tài xây dựng trong phạm vị chương trình địa lý lớp 8 ở trường THCS.
2.3. Mục đích của đề tài :
Mục đích chính của đề tài là giúp cho việc dạy và học địa lý lớp 8 có hiệu
quả hơn qua việc rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu. Đây là
cơ sở tốt để các em học lên THPT và ra trường trở thành người lao động mới.

3


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

PHẦN 2
NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI
A. Nội dung

1. Cơ sở lý luận khoa học của đề tài
Để giảng dạy địa lý theo phương pháp dạy học tích cực thì việc rèn luyện
kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu cho học sinh là một việc rất quan
trọng, đặc biệt đối với học sinh lớp 8, vì bảng số liệu chứa dựng nhiều nội dung
kiến thức mà kênh chữ, kênh hình không biểu hiện hết. Rèn luyện kỹ năng nhận
xét và giải thích bảng số liệu địa lý cho học sinh lớp 8 giúp các em hiểu và nắm
bắt kiến thức một cách có hiệu quả hơn, chủ động hơn, nhớ kiến thức lâu hơn.
Bên cạnh đó, còn rèn cho học sinh khả năng tư duy logic, kỹ năng so sánh các
đối tượng địa lý, kỹ năng tính toán và rèn cho học sinh tính tỉ mỉ, cẩn thận, chính
xác trong việc học địa lý từ đó giúp các em yêu thích bộ môn hơn, say mê
nghiên cứu khoa học địa lý.
Việc rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu địa lý cho học
sinh lớp 8 còn có khả năng bồi dưỡng cho học sinh thế giới quan duy vật biện
chứng, bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu cho học sinh giúp cho bộ môn
địa lý bớt khô cứng, đồng thời giúp người thầy có điều kiện để phối hợp nhiều
phương pháp dạy học và các hình thức dạy học đa dạng, hiệu quả hơn, nâng cao
khả năng tư duy và khả năng độc lập sáng tạo của học sinh. Dựa vào biểu đồ
người thầy có thể nêu ra những vấn đề cho học sinh suy nghĩ, nhận thức, phát
triển tư duy địa lý và khai thác những nét đặc trưng quan trọng của địa lý.
Khi rèn kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu cho học sinh tốt thì
những con số, những số liệu, bảng số liệu….. không còn là “những con số chết”
mà trở thành “những con số biết nói” giúp học sinh có thể phán đoán, suy xét sự
phát triển hoặc không phát triển của một ngành, một lĩnh vực hoặc nền kinh tế
của một đất nước.
2. Nội dung và phương pháp nghiên cứu:
2.1. Phương pháp:
2.1.1. Phương pháp chung.
 Muốn rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu địa lý cho học
sinh lớp 8 thì việc đầu tiên phải rèn cho hoc sinh kỹ năng đọc, hiểu biểu số liệu,
kỹ năng tính toán, kỹ năng nhận xét, giải thích bảng số liệu.

 Kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu xuất phát từ tri thức vì vậy
việc dạy tri thức tối thiểu về bảng số liệu – số liệu thông tin địa lý là rất cần
thiết.
4


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

 Tri thức từ bảng số liệu thông tin địa lý sẽ giúp các em giải thích được
những đơn vị kiến thức cụ thể, đo, đếm và tính toán được; mang tính thực tiễn
rất cao….. Đồng thời giúp các em xác lập được mối quan hệ giữa các con số,
giữa các đơn vị kiến thức, và giải thích được cái yếu tố địa lý mang tính định
lượng khi những câu chữ và bản đồ không giải thích được. Từ đó phát hiện ra
các kiến thức địa lý mới ẩn tàng trong bảng số liệu – thông tin địa lý. Tất nhiên
ở đây chỉ có những tri thức từ bảng số liệu – thông tin địa lý cung cấp là chưa đủ
mà cần phải có cả những tri thức địa lý khác hỗ trợ bổ sung.
2.1.2. Phương pháp cụ thể:
Qua thực tế giảng dạy kết hợp với kiểm nghiệm, đối chứng giữa các tiết
dạy có rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu – thông tin địa lý và
các tiết dạy không rèn luyện kỹ năng này, giữa lớp dạy có rèn luyện kỹ năng
nhận xét và giải thích bảng số liệu – thông tin địa lý và lớp dạy không rèn luyện
kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu – thông tin địa lý cho thấy những kết
quả khác nhau.
Thường xuyên dự giờ đồng nghiệp với mục đích học tập kinh nghiệm và
nắm bắt khả năng hiểu biết kiến thức của học sinh khi học địa lý có rèn kỹ năng
nhận xét và giải thích kiến thức từ bảng số liệu – thông tin địa lý. Đặc biệt
nghiên cứu việc rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích kiến thức từ bảng số
liệu cho học sinh của đồng nghiệp được tiến hành như thế nào và mang lại kết
quả ra sao.
2.2. Nội dung:

Trong việc học tập địa lý có rất nhiều loại bảng số liệu nhưng trong nội
dung đề tài này tôi chỉ xin nêu ra các bước hướng dẫn rèn kỹ năng biểu đồ trong
nội dung chương trình địa lý lớp 8 THCS mà Bộ giáo dục đã ban hành như:
Bảng số liệu chữ, bảng số liệu về kinh tế, bảng số liệu về yếu tố tự nhiên, bảng
số liệu đơn vị tuyệt đối, bảng số liệu tương đôi….
2.2.1. Các bước rèn kỹ năng chung từ bảng số liệu:
 Rèn kỹ năng đọc bảng số liệu:
 Đọc tên bảng số liệu để biết được nội dung của bảng số liệu cung
cấp thông tin gì về đối tượng cần tìm hiểu.
 Đọc từng yếu tố được thể hiện trong bảng số liệu, cần đọc hết và
tìm hiểu hết các số liệu đưa ra.
 Căn cứ vào nội dung của bảng số liệu đưa ra và nội dung của câu
hỏi được đưa ra để hiểu từng nội dung kiến thức cần trả lời và mối

5


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

quan hệ giữa các nội dung địa lý trong bảng số liệu theo cột và
dòng.
 Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu:
 Trước khi nhận xét bảng số liệu phải hiểu được bảng số liệu thể
hiện nội dung đơn vị kiến thức nào, khai thác như thế nào cho hiệu quả
cao nhất.
 Trong quá trình nhận xét cần có sự kết hợp giữa số liệu tương đối
và tuyệt đối trong quá trình phân tích và nhận xét. Bảng số liệu có
thể là đơn vị tuyệt đối (tấn, m3, tỉ Kwh hay tỉ đồng…) hoặc số liệu
tương đối (%). Chính vì vậy, trong quá trình nhận xét nếu bảng số
liệu là đơn vị tuyệt đối cần tính toán để chuyển sang số liệu tương

đối. Khi nhận xét, phân tích cần so sánh, đưa cả hai đại lượng này
vào cùng nhận xét để minh họa.
 Khi nhận xét cần tính toán số liệu theo hai hướng chính: theo cột
dọc hoặc theo hang ngang.
Hầu hết các số liệu có một chiều thể hiện sự tăng trưởng và một
chiều thể hiện cơ cấu của đối tượng.
Sự tăng trưởng của đối tượng là sự tăng trưởng hoặc giảm về mặt
số lượng của đối tượng.
Sự chuyển dịch cơ cấu của đối tượng là sự thay đổi các thành phần
bên trong của đối tượng.
Mọi sự thay đổi về cơ cấu hay sự tăng trưởng phải diễn ra theo
chiều thời gian.
 Thực hiện nguyên tắc khi nhận xét, phân tích bảng số liệu: cần đi từ
tổng quát tới chi tiết, từ khái quát tới cụ thể.
 Khai thác các mối liên hệ giữa các đối tượng trong bảng số liệu.
Khai thác mối lien hệ giữa các cột, các hàng.
Cần tránh trường hợp vừa nhận xét vừa tình toán, sẽ mất thời gian
làm bài và cũng không chỉ dừng ở mức đọc bảng số liệu. Có rất
nhiều mối quan hệ giữa các đối tượng địa lý trong bảng số liệu gắn
với nội dung của bài học.
 Rèn kĩ năng nhận xét bảng số liệu.
 Khi nhận xét, phân tích bảng số liệu bao gồm cả số liệu minh họa
và nội dung giải thích.
 Mỗi nhận xét trong bài đều cần có số liệu minh họa và lời giải
thích.
6


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

 Giải thích sự biến đổi, sự chuyển dịch của đối tượng là nêu ra
những nguyên nhân, lý do dẫn tới sự thay đổi, sự khác biệt về
phương tiện thời gian và không gian của đối tượng.
Tóm lai, để nhận xét, phân tích bảng số liệu cần phải huy động kiến thức, các kĩ
năng tính toán, kĩ năng xác lập các mối liên hệ giữa các đối tượng địa lý…để tìm
ra 2 hoặc 3, 4 ý phu hợp với yêu cầu của câu hỏi đã đặt ra. Vì vậy, không nắm
vững kiến thức cơ bản, không nắm vững lý thuyết và các kĩ năng cơ bản khi xử
lí, nhận xét bảng số liệu thì sẽ không thể phân tích bảng số liệu.
2.2.2. Các bước rèn kỹ năng cụ thể của từng bảng số liệu.
2.2.2.1. Bảng số liệu dạng chữ kết hợp với số.
*Ví dụ 1:

Bảng số liệu này nhằm cung cấp các nội dung kiến thức cần thiết, cơ bản
nhất về dân cư, diện tích, ngôn ngữ giữa các nước Đông Nam Á.
(?) Dựa bảng 15.2, hãy cho biết:
+ Đông Nam Á có bao nhiêu nước?Kể tên các nước và thủ đô từng nước?
+ So sánh diện tích, dân số của nước ta với các nước trong khu vực?
+ Có những ngôn ngữ nào được dung phổ biến trong các quốc gia Đông
Nam Á. Điều này có ảnh hưởng gì tới việc giao lưu giữa các nước trong khu
vực?
Giáo viên cho học sinh đọc nội dung câu hỏi liên quan tới bảng 15.2 và
hình 15.1 để trả lời câu hỏi.
Giáo viên định hướng cho học sinh làm theo các bước khi nhận xét bảng
số liệu:
- Bước 1: Giáo viên yêu cầu học sinh tìm hiểu bảng số liệu đề cập đến nội
dung kiến thức nào.
7


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

- Bước 2: học sinh đọc yêu cầu của câu hỏi, sau đó định hướng tìm nội
dung kiến thức trong bảng số liệu liên quan đến câu hỏi để trả lời.
- Bước 3: học sinh đưa ra câu trả lời từ kiến thức trong bảng số liệu, giáo
viên và học sinh khác lắng nghe, bổ sung.
- Bước 4: tìm những nội dung kiến thức liên quan, có mối quan hệ với
nhau giữa các đơn vị kiến thức của bài học.
=> Với bảng số liệu này qua các bước cụ thể giáo viên và học sinh có thể tìm ra
câu trả lời thông qua bảng số liệu và kết hợp với kênh hình ở sách giáo khoa.
Qua bảng:
- Đông Nam Á có 11 nước, học sinh tự kể tên các nước, thủ đô và xác
định một cách dễ dàng trên bản đồ.
- Qua bảng học sinh có thể làm việc nhóm với nhau để trả lời câu hỏi so
sánh diện tích, số dân và tìm ra được ngôn ngữ.
+ Dân số nước ta đứng thứ 3 sau Inđônêxia và Philippin.
+ Diện tích đứng thứ 5 trong khu vực.
+ Ngôn ngữ phổ biến: Anh – Hoa – Mã Lai.
- Tìm ra được mối quan hệ giữa ngôn ngữ khác nhau: khó khăn trong giao
lưu hợp tác văn hóa và kinh tế do ngôn ngữ bất đồng.
*Ví dụ 2: Bảng 34.1 Hệ thống các sông lớn ở Việt Nam.

8


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

Bảng số liệu này nhằm cung cấp cho học sinh biết được: các hệ thống
sống chính ở nước ta và đặc điểm của các hệ thống sông này. Cùng với bảng số
liệu 34.1 kết hợp với H33.1 và bảng 33.1 giáo viên và học sinh có thể tìm hiểu
được gần như đầy đủ về nội dung kiến thức của đặc điểm sông ngòi ở nước ta.

Giáo viên có thể dùng nội dung từ các bảng số liệu này để yêu cầu học
sinh tìm những nội dung kiến thức sau:
- So sánh độ dài, diện tích lưu vực, hàm lượng phù sa của sông chính ở
nước ta?
- Nêu đặc điểm mùa lũ của các hệ thống sông ở nước ta? Giải thích tại
sao sông ở miền Trung lại có lũ vào vào thu đông?
Từ nội dung giáo viên đưa ra học sinh sẽ phải đi tìm kiến thức qua bảng
cung cấp. Không chỉ dùng bảng 34.1 mà học sinh còn cần sử dụng cả H33.1 và
bảng 33.1 để tìm câu trả lời. Như vậy thông qua bước này, học sinh đã dần tìm
được mối liên hệ giữa các bảng số liệu với nhau, giữa bảng số liệu với bản đồ.
Mục đích cuối cùng là học sinh tìm ra được nội dung câu trả lời qua bảng và
trình bày được trên bản đồ một cách mạch lạc. Bằng công việc trên, giáo viên đã
rèn cho học sinh kĩ năng nhận xét, phân tích số liệu tử bảng, tìm kiến thức, đồng
thời còn giúp học sinh tìm ra mối liên hệ giữa các đơn vị kiến thức. Điều quan
trọng nhất là học sinh rèn được các kĩ năng cơ bản của môn địa lý: kĩ năng phân
tích bảng số liệu, kĩ năng bản đồ, kĩ năng tìm các mối liên hệ địa lí; quan trọng
hơn là học sinh được phát huy tính tích cực chủ động trong học tập thông qua sự
hướng dẫn của giáo viên và sự trao đổi giữa học sinh – học sinh.
2.2.2.1. Bảng số liệu dạng chuỗi số liệu theo thời gian hoặc nhiều đối tượng
địa lí được thể hiện.
Bảng số liệu này thường cung cấp nội dung kiến thức theo một chuỗi thời
gian nhất định theo tháng hoặc theo các năm. Bảng số liệu này có số liệu thường
có sự thay đổi theo thời gian, không ổn định; đặc biệt là bảng số liệu về thông
tin kinh tế - xã hội, dân cư.
Vì vậy khi cho học sinh nhận xét và giảo thích bảng số liệu giáo viên có
thế cung cấp thêm các số liệu cập nhật cho học sinh, để học sinh có thể nắm
được tình hình, động thái thay đổi của đối tượng địa lí theo chuỗi thời gian. Qua
đó biết được đối tượng đó tăng lên hay giảm đi, có sự biến động trong thơi gian
nhất định.
*Ví dụ 1:

Bảng số liệu này có nội dung yêu cầu:

9


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

- Vẽ biểu đồ hình trong thể hiện sản lượng lúa và cà phê của khu vực
Đông Nam Á so với châu Á và thế giới.
- Vì sao khu vực này có thể sản xuất nhiều lúa gạo và cà phê.
Với nôi dung của bảng số liệu và yêu cầu của câu hỏi giáo viên có thể định
hướng cho học sinh như sau:
- Yêu cầu học sinh tính toán được số liệu từ bảng ra đơn vị %.
- Vẽ 2 biểu đồ hình tròn: 1 biểu đồ thể hiện sản lượng của lúa và 1 biểu đồ
thể hiện sản lượng của cà phê.
- Nhận xét dựa vào biểu đồ đã vẽ và bảng số liệu: học sinh biết được giá
trị sản lượng lúa và cà phê của khu vực này, sau đó giái thích dựa vào kiến thức
phần tự nhiên – dân cư, xã hội.
Qua nội dung bảng số liệu đã cho khi yêu cầu vẽ biểu đồ học sinh cần chú
ý nội dung sau:
+ Nếu đề bài đã yêu cầu vẽ biểu đồ cụ thể rồi thì học sinh cần lựa chọn
dạng biểu đồ phù hợp.
+ Nếu đề bài yêu cầu vẽ biểu đồ nhưng không nêu dạng biểu đồ cụ thể thì
học sinh cần dựa vào nội dung câu hỏi và căn cứ vào bảng số liệu để chọn dạng
biểu đồ thích hợp.
Vì vậy khi làm một bài vẽ biểu đồ thì khâu nhận xét, quan sát, phân tích,
so sánh kiến thức liên quan đến bảng số liệu là vô cùng quan trọng. Cho nên
việc rèn cho học sinh kĩ năng này là cần thiết để học sinh biết được cách làm,
cách nhận xét khi kết hợp với biểu đồ, bảng số liệu mới khi đã xử lí và với bảng
số liệu cụ.

*Ví dụ 2:
Bảng số liệu về chuỗi thời gian trong năm về yếu tố tự nhiên như lượng
mưa, nhiệt độ hoặc lưu lượng nước của sông…Đây là bảng số liệu có yếu tố
thay đổi tương đối ít, do các yếu tố tự nhiên thường ít biến đổi; tương đối bền
vững. Nhưng giữa các yếu tố này lại có những mối liên hệ hết sức chặt chẽ với
nhau. Khi nhận xet, phân tích, so sánh cần chú ý tím ra được các mối quan hệ
giữa các đối tượng.
10


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

Giáo viên có thể sử dụng bảng số liệu này yêu cầu học sinh tìm những nội
dung kiến thức sau:
- Tính nhiệt độ trung bình năm và tổng lượng mưa trong năm của 3 địa
điểm trên? Càng đi vào Nam nhiệt độ có xu hướng thay đổi như thế nào? Giải
thích?
- Tìm nhiệt độ thấp nhất của cả 3 trạm vào tháng nào? Tại sao nhiệt độ
vào mùa đông giữa 3 trạm không đồng nhất? tại sao?
- Vì sao các tháng mưa nhiều ở Huế lại diễn ra từ tháng 9 đến tháng
12?...v.v.....
Với nội dung trên học sinh có thể khai thác rất nhiều nội dung kiến thức
từ bảng số liệu mang lại. Học sinh vừa thể hiện được kĩ năng tính toán, kĩ năng
so sánh, giải quyết vấn đề; kĩ năng tìm mối liên hệ giữa các đối tượng địa lí.
Qua quá trình phân tích bảng số liệu giáo viên giúp học sinh tìm ra được
kiến thức mới:
- Nhiệt độ trung bình năm nước ta luôn cao >210C.
- Nhiệt độ có xu hướng tăng dần từ Bắc vào Nam.
- Lượng mưa trung bình năm lớn >1500mm.
- Nhiệt độ trong năm có sự khác biệt giữa các tháng => khí hậu có tính

phân hóa mùa, phản ánh rõ.
- Khí hậu giữa các vùng miền có sự khác nhau: khí hậu phân hóa đa
dạng…

11


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

Giáo viên cũng giúp học sinh nhắc lại kiến thức cũ và đào sâu các nội
dung kiến thức, đông thời có thể mở rộng thêm các nội dung kiến thức nâng cao.
Học sinh được ôn lại kiến thức các bãi đã được học:
- Vị trí địa lí nước ta nằm vùng nội chí tuyến qui định khí hậu nhiệt đới
gió mùa.
- Có biển Đông rộng lớn làm tăng cường tính chất ẩm của các khối khí đi
qua biển.
- Lãnh thổ dài trên nhiều vĩ độ làm cho khí hậu nước ta có sự đa dạng
giữa các vùng miền….
B. Ứng dụng vào thực tiễn công tác giảng dạy
1. Quá trình áp dụng của bản thân
a. Đối với giáo viên :
Mặc dù học sinh đã được tiếp xúc với bảng số liệu ở các lớp 6, 7 song số
tiết học có rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu còn quá ít. Chính vì vậy các
em thường chỉ dừng ở mức độ biết đọc, hiểu và bước đầu nhật xét ở mức độ
khái quát hoặc đơn giản với những bảng số liệu thường là một đến 2 đối tượng
địa lí; mối quan hệ cũng không rộng.
Vì vậy trong quá trình dạy địa lý 8 tôi đặc biệt chú ý rèn luyện kỹ năng
nhận xét bảng số liệu cho các em như kỹ năng đọc và nhận xét, phân tích, so
sánh, tím mối liên hệ qua bảng số liệu. Từ các loại bảng số liệu đơn giản đến các
bảng số liệu phức tạp và đặc biệt là kỹ năng khai thác các kiến thức từ bảng số

liệu và vẽ biểu đỗ từ bảng số liệu. Tôi thường dùng các câu hỏi gợi mở để dẫn
dắt các em tự tìm tòi, khám phá và tự đi đến kết luận cụ thể chính xác.
Để rèn luyện kỹ năng vẽ cho các em tôi thường hướng dẫn học sinh cách
nhận xét, định hướng câu hỏi và hướng tím kiến thức của từng nội dung bảng số
liệu cụ thể. Các loại bảng số liệu rất đa dạng, phong phú mà mỗi loại bảng số
liệu lại có thể được dùng để biểu hiên nhiều mục đích khác nhau. Vì vậy khi
nhận xét và giải thích bảng số liệu, việc đầu tiên là đọc kỹ đề bài để tìm hiểu
mục đích định nội dung yêu cầu và thông tin mà bảng số liệu đem lại, kết hợp
với nội dung đề bài (thể hiện động thái phát triển, so sánh tương quan độ lớn hay
thể hiện cơ cấu). Sau đó căn cứ vào mục đích đã được xác định để có cách giải
quyết thấu đáo nhất.
Khi nhận xét và giải thích bất cứ loại bảng số liệu nào, cũng phải đảm bảo
được yêu cầu: Khoa học (chính xác), logic (có sự liên kết giữa các đối tượng),
phổ thông dễ hiểu. Để đảm bảo tính lôgic, khi nhận xét và giải thích bảng số liệu
tôi thường yêu cầu học sinh tìm nội dung kiến thức liên quan tới nội dung câu
12


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

hỏi, nên gạch ý tìm ý; sau đó sắp xếp thành dàn ý, chú ý phải ngắn gọn tránh lan
man, dài dòng dễ dẫn đến sai nội dung mục đích của câu hỏi.
Ngoài việc rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu ở
trên lớp tôi thường ra các bài tập có rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích
bảng số liệu cho học sinh khi về nhà ở trong sách giáo khoa và trong quyển
Hướng dẫn làm bài tập thực hành địa lí 8.
Để cho các tiết dạy có rèn luyện kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số
liệu cho học sinh được thành công tôi thường nghiên cứu kỹ sách giáo khoa,
sách giáo viên và tài liệu tham khảo để soạn giáo án chi tiết, nghiên cứu bài để
tìm ra cách rèn luyện kỹ năng biểu đồ thích hợp nhất, phù hợp nhất với ba đối

tượng học sinh như học sinh trung bình, học sinh khá và học sinh yếu.
b. Đối với học sinh
Ngay từ đầu năm học lớp chín tôi quy định tất cả các em học sinh phải có
đầy đủ sách giáo khoa, tập bản đồ, atlat địa lý và dụng cụ học tập đầy đủ để
phục vụ việc học tập cho bộ môn.
Trong bài dạy ở những bài có bảng số liệu tôi luôn chú ý rèn kỹ năng
nhận xét và giả thích bảng số liệu cho học sinh nhất là các đối tượng học sinh
trung bình và học sinh yếu. Đặc biệt phải dạy nhận xét và giải thích bảng số liệu
tôi thường tiến hành cho các em hoạt động nhóm để các em có cơ hội trao đổi
bàn bạc nhau và tranh thủ học tập nhau những thủ thuật cho học sinh dễ nhớ và
nhớ lâu.
Ngoài ra tôi thường ra các bài tập về bảng số liệu cho các em về nhà, để
các em có thời gian rèn luyện ở nhà. Sau đó đến lớp tôi có kiểm tra đánh giá và
nhắc nhở uốn nắn các em một cách kịp thời để động viên khuyến khích các em.
2. Hiệu quả khi áp dụng đề tài
Trong quá trình triển khai, áp dụng qua kì I năm học 2015 – 2016 tôi đã
nhận thấy có những kết quả bước đầu:
- Về phía thầy: thầy đã tự tin hơn trong giảng dạy và có cách rèn luyện
kỹ năng cho học sinh qua biểu đồ ngày càng có hiệu quả, giúp học sinh
dễ hiểu, dễ tiếp thu kiến thức đồng thời giúp cho việc đổi mới phương
pháp hiệu quả hơn.
- Về phía trò: Ngày càng có nhiều em học sinh yêu thích học bộ môn
nhất là các em có tâm lý ngại học thuộc lòng.
3. Kinh nghiệm rút ra mở hướng nghiên cứu mới
Bài học kinh nghiệm: Qua đề tài này tôi thấy để giảng dạy địa lý lớp 8
được tốt thì cả thầy và trò phải chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, tập bản đồ, dụng
13


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

cụ dạy và học. Người thầy là người có nhiệm vụ hướng dẫn học trò nên thầy
phải nghiên cứu, soạn giáo án kỹ, có hệ thống câu hỏi dẫn dắt phù hợp khi khai
thác kiến thức qua bảng số liệu, luôn cập nhật thông tin số liệu về các đối tượng
địa lí; đặc biệt là đối tượng về kinh tế - xã hộ. Rèn cho học sinh tính cẩn thận, tỉ
mỉ, khoa học và lối nhận xét mạch lạc, logic.

14


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

C.KẾT LUẬN
a. Trên đây tôi đã trình bày xong “Cách hướng dẫn rèn luyện kỹ năng nhận
xét và giải thích bảng số liệu trong dạy và học địa lý lớp 8” trong trường
THCS.
Tóm lại, thực hiện được các kỹ năng nhận xét và giải thích bảng số liệu
trong việc dạy-học môn Địa Lí trong nhà trường là hết sức cần thiết và quan
trọng, hơn thế nữa nó còn góp phần thay đổi phương pháp dạy học truyền thống
bằng phương pháp mới nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, tính độc lập, sáng
tạo của học sinh. Đồng thời nó cũng góp phần làm thay đổi cách kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập của học sinh-từ kiểm tra, đánh giá bằng lý thuyết chuyển
sang kiểm tra, đánh giá cả kỹ năng và khả năng vận dụng kiến thức.
Từ nhận thức đó, tôi đã đúc kết và áp dụng tương đối thành công nội dung
theo đề tài đã chọn này để giảng dạy môn Địa Lí tại trường THCS. Vấn đề này
đã được tôi áp dụng vào quá trình nghiên cứu soạn giảng giúp học sinh học tập
môn địa lý lớp 8 đạt được một số kết quả nhất định. Qua bài này giúp tôi thêm
kinh nghiệm trong việc nghiên cứu để soạn giảng địa lý, giúp cho bài học sinh
động hơn, khoa học hơn, góp phần “Đổi mới phương pháp giảng dạy”.
Về phía học sinh: các em chủ động nắm bắt kiến thức phát huy được khả

năng tư duy sáng tạo.
Với đề tài này tôi hi vọng nó sẽ góp phần nào đó giải quyết những khó
khăn của một số giáo viên khi sử dụng biểu đồ trong giảng dạy và giúp học sinh
có thói quen sử dụng bảng số liệu và thông tin địa lí nhiều hơn trong học tập địa
lý 8.
b. Những tài liệu tham khảo khi xây dựng đề tài
- Sách giáo khoa địa lý 8.
- Sách giáo viên địa lý 8.
- Át lát địa lý Việt Nam
- Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy thay sách giáo khoa lớp 8
- Tuyển chọn Những bài ôn luyện thực hành kỹ năng thi vào Đại học
Cao đẳng môn địa lý- NXB Giáo dục
- Một số tài liệu bồi dưỡng học sinh giỏi môn địa lý lớp 8.
c. Lời kết
Trong điều kiện thời gian có hạn, trình độ còn hạn chế vì vậy đề tài này
không tránh khỏi những khiếm khuyết, rất mong sự cộng tác của bạn đọc. Sự
đóng góp chân thành của các bạn sẽ được bổ sung ngay vào đề tài và nó có tác

15


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

dụng rộng rãi để chúng ta cùng áp dụng nó vào trong công việc giảng dạy và học
tập môn địa lý lớp 9 ở THCS
Tôi xin chân thành cám ơn!

16

Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Hà Nội, ngày 14 tháng 04 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung
này của người khác.

17


Rèn luyện kỹ năng nhận xét bảng số liệu Địa lý 8

E. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa địa lý 8 – Nguyễn Dược, Nguyễn Phi Hạnh – NXB Giáo dục.
2. Sách giáo viên địa lý 8.
3. Át lát địa lý Việt Nam
4. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy thay sách giáo khoa lớp 8
5. Tuyển chọn Những bài ôn luyện thực hành kỹ năng thi vào Đại học Cao đẳng
môn địa lý- NXB Giáo dục.
6. Một số tài liệu bồi dưỡng học sinh giỏi môn địa lý lớp 8.

18