Tiểu luận cao học, báo mạng điện tử, xu hướng cạnh tranh giữa báo mạng điện tử với báo in ở việt nam

MỞ ĐẦU
Trong bối cảnh xu hướng toàn cầu hoá diễn ra nhanh chóng, thông tin là
yếu tố quyết định đến mọi hoạt động trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Trong xu
hướng tất yếu đó, báo chí trên thế giới cũng như ở Việt Nam phát triển không
ngừng để đáp ứng yêu cầu của sự phát triển trong điều kiện mới. Các cơ quan
báo chí luôn nỗ lực để tăng khả năng cung cấp thông tin nhanh chóng và trên
phạm vi ngày càng mở rộng.
Công nghệ số ra đời và phát triển đã làm xuất hiện nhiều loại hình báo chí
mới, trong đó có báo điện tử. Chỉ một tháng sau khi Việt Nam nối mạng Internet
ngày 31/12/1997, tạp chí Quê Hương (tạp chí của Ủy ban về người Việt Nam ở
nước ngoài trực thuộc Bộ Ngoại giao) có địa chỉ đã trở
thành tờ báo mạng điện tử đầu tiên của nước ta. Tiếp sau đó hàng loạt các cơ
quan báo chí đã tiến hành thử nghiệm và lần lượt xuất bản ấn phẩm của mình
trên mạng Internet như: Nhân dân điện tử (), Đài Tiếng nói Việt
Nam (), Đài Truyền hình Việt Nam (), Tiền Phong, Lao
Động, Thanh Niên, Tuổi Trẻ, Thông tấn xã Việt Nam...
Trước đây, khi một sự kiện xảy ra thì “phát thanh đưa tin, truyền hình
minh họa, báo in phân tích và giải thích”. Với nhiều ưu thế như “dung lượng
thông tin lớn, tương tác thông tin nhanh, phát hành không bị trở ngại về không
gian, thời gian, biên giới quốc gia”... báo mạng điện tử ra đời với phương thức
đưa tin, truyền tin kiểu mới, có thể đảm đương nhiệm vụ của cả phát thanh,
truyền hình lẫn báo in một cách dễ dàng. Báo mạng điện tử mang trong mình sức
mạnh của phương tiện truyền thông đại chúng truyền thống, cùng kết hợp với
mạng máy tính nên có nhiều ưu điểm vượt trội, trở thành kênh truyền thông vô
cùng hiệu quả, đặt các phương tiện truyền thông đại chúng khác vào một cuộc

1


đua quyết liệt, trong đó có cuộc cạnh tranh gay gắt giữa báo mạng điện tử và báo
in.

Trên thế giới và ở Việt đang tồn tại nhiều cách gọi khác nhau đối với loại
hình báo chí này. Báo mạng điện tử là cách gọi thông dụng nhất ở nước ta hiện
nay.
Theo TS. Nguyễn Thị Trường Giang trong cuốn Báo mạng điện tử những
vấn đề cơ bản (Nxb Chính trị quốc gia – sự thật; H.2014), khái niệm báo mạng
điện tử được diễn đạt như sau: Báo mạng điện tử là một loại hình báo chí được
xây dựng dưới hình thức của một trang web, phát hành trên mạng Internet, có
ưu thế trong chuyển tải thông tin một cách nhanh chóng, tức thời, đa phương
tiện và tương tác cao.
2.1. Khái quát sự phát triển của báo mạng điện tử và báo in ở Việt
Nam hiện nay
Tính đến hết tháng 6 năm 2014, cả nước có 838 cơ quan báo chí in với
1.111 ấn phẩm, trong đó các cơ quan Trung ương có 86 báo, 507 tạp chí; địa
phương có 113 báo, 132 tạp chí; 01 hãng thông tấn quốc gia; 90 báo, tạp chí điện
tử (trong đó có 72 báo, tạp chí điện tử của cơ quan báo chí in và 18 báo, tạp chí
điện tử độc lập), 215 trang tin điện tử tổng hợp mang tính báo chí của các cơ
quan báo chí in và hàng ngàn trang tin điện tử có nội dung thông tin của các cơ
quan Đảng, Nhà nước và Chính phủ, các đoàn thể, hội, hiệp hội và các doanh
nghiệp.
Cùng với các loại hình báo chí khác, báo in và báo mạng điện tử nước ta
đã cùng góp phần làm tốt chức năng, nhiệm vụ tuyên truyền đường lối, quan
điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với nhân dân, phản ánh
tâm tư, nguyện vọng của nhân dân đến với Đảng, các cơ quan nhà nước, các tổ

2


chức chính trị - xã hội hoặc xã hội - nghề nghiệp; phản ánh kịp thời, sinh động
phong trào hành động cách mạng của các tầng lớp nhân dân; cổ vũ công cuộc đổi
mới, phát hiện, nêu gương các nhân tố mới, điển hình tiên tiến, gương người tốt

việc tốt; đấu tranh phòng, chống nạn tham nhũng, quan liêu, lãng phí; chống
thông tin, quan điểm sai trái của các thế lực phản động, thù địch; làm chiếc cầu
hữu nghị gắn kết Việt Nam với bạn bè quốc tế.
2.2. Cạnh tranh giữa báo mạng điện tử và báo in
Sau khi ra đời, báo mạng điện tử ở nước ta đã tạo ra một bước ngoặt trong
hoạt động báo chí, với sự gia tăng không ngừng số lượng các tờ báo, trang tin
điện tử. Và báo in đã phải đối diện với cuộc cạnh tranh khốc liệt khi các báo điện
tử không chỉ mang đến một cách đọc tin mới mà còn mang đến những cách tiếp
cận thông tin mới mẻ, phù hợp tâm lý của đông đảo công chúng hiện đại. Trong
cuộc canh tranh ấy, nhiều tờ báo in cũng đã có một số dấu hiệu "lùi bước" khi
phải cắt giảm phóng viên, nhân viên, vì sự suy giảm phát hành và quảng cáo đã
làm cho nguồn thu giảm nghiêm trọng. Báo mạng với những tiện ích mà báo in
khó có thể sánh được đã bùng nổ mạnh mẽ, khiến một số báo in không còn cách
nào khác là phải giảm số lượng phát hành và nhường vị trí áp đảo cho báo mạng.
2.2.1. Những ưu điểm của báo mạng điện tử so với báo in
Thứ nhất, báo mạng điện tử xuất bản dễ dàng, lượng thông tin lớn, tìm
kiếm thông tin nhanh.
Với việc ứng dụng khoa học kỹ thuật công nghệ thông tin hiện đại vào quy
trình sản xuất, báo mạng điện tử được sản xuất dễ dàng hơn nhiều do với báo in.
Khi nhà báo, phóng viên gặp sự kiện, sự việc diễn ra là có thể ngay lập tức đăng
tin được chỉ với một số động tác clik chuột đơn giản. Trong khi đó, báo in phải
trải qua rất nhiều công đoạn xuất bản phức tạp như in ấn, phát hành… Trong khi

3


đó để đầu tư các trang thiết bị cho xuất bản báo mạng điện tử cũng đơn giản và
rẻ hơn nhiều so với báo in.
Báo in do phụ thuộc vào khâu in ấn, vận chuyển, phát hành nên có chi phí
xuất bản cao hơn rất nhiều lần so với báo mạng điện tử, nhất là những chi phí

ngoài nội dung. Chi phí in ấn cho 1 tạp chí có thể bằng 200-300% chi phí làm
nội dung. Chi phí in báo thường thấp hơn, nhưng cũng từ 100 – 200% chi phí nội
dung. Về doanh thu, phí phát hành chiếm từ 20-25% giá bán báo. Hoa hồng
quảng cáo cắt lại cho đối tác cũng trung bình 20-30%, có những nơi hoa hồng
còn có thể đến 50% hoặc hơn nữa. Báo ế cũng chiếm 10-30% lượng phát hành.
Báo mạng điện tử do được truyền qua đường mạng internet nên phát hành
thông tin dễ dàng, thông tin mang tính toàn cầu, không phụ thuộc vào khoảng
cách địa lý, biên giới quốc gia. Như đã đề cập ở trên, báo in phụ thuộc rất lớn
vào khoảng cách vận chuyển, phát hành. Ở nơi càng xa, càng khó khăn về giao
thông thì báo in càng khó đến được với công chúng. Do vậy thực tế hiện nay cho
thấy, báo in đa số được phát hành ở các trung tâm, thành phố, khu đông dân cư,
thuận lợi giao thông, còn ở vùng nông thôn, miền núi thì rất hạn chế. Trong khi
đó báo mạng điện tử thì không có giới hạn về lãnh thổ, địa lý, không gian.
Báo mạng điện tử không bị hạn chế về dung lượng lưu trữ nên lượng
thông tin là rất lớn, thuộc tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, chính trị, kinh tế,
văn hóa, nghệ thuật, giải trí... Khi truy cập một bài báo trên mạng, ngay lập tức
độc giả có thể vào xem các bài có liên quan với chỉ một cú nháy chuột vào
đường link gắn kèm. Đây là một khả năng mà báo in không thể có do quy định
về số trang, khổ trang. Ví dụ như trên báo Vietnamnet.vn ngày 02/8/2014 đăng
bài: “Vụ Chu Vĩnh Khang: Ai cũng có thể bị hạ gục”, sau phần sapo là các
đường link dẫn tới các bài viết có liên quan như “Sau Chu Vĩnh Khang, sẽ có

4


'con hổ' bị điều tra?”, “Ông Tập Cận Bình được 'chống lưng' trong vụ Chu Vĩnh
Khang”… Cách đăng các tin, bài như thế này được tất cả các báo mạng điện tử
áp dụng, giúp cho công chúng thuận lợi trong truy cập thông tin. Bằng việc lưu
trữ thông tin có hệ thống nên báo mạng điện tử giúp cho công chúng tra cứu
thông tin một cách dễ dàng. Báo in phải lưu trữ báo theo thời gian, số báo xuất

bản dẫn đến tra cứu thông tin khó khăn nếu muốn lục lại một thông tin từ các số
trước. Ngay cả khi đã cầm trên tay tờ báo, lại là những tờ nhật báo dày thì vẫn
không đơn giản chút nào. Báo điện tử cho phép một tính năng đặc biệt: Tìm
kiếm. Chỉ cần gõ từ khóa là xong. Tìm lại những bài viết cách đó cả một thời
gian dài, hoặc nhiều bài viết của nhiều nguồn về một vấn đề, cũng rất đơn giản.
Ví dụ như để tìm kiếm những thông tin liên quan về Chu Vĩnh Khang, người đọc
chỉ cần vào google.com gõ từ khóa “Chu Vĩnh Khang”, chỉ trong khoảng thời
gian 0,22 giây đã khoảng 1.500.000 kết quả liên quan.
Thứ hai, cập nhật thông tin nhanh, phi định kỳ, cập nhật nhiều thông tin
cùng lúc, thông tin mở.
Báo mạng điện tử cập nhật thông tin tức thời, gần như ngay lập tức cùng
với sự kiện, có thể cập nhật thông tin ở bất cứ thời điểm nào. Trong khi đó báo in
lại phải tuân thủ nghiêm ngặt tính định kỳ của loại hình. Không phải lúc nào,
thời gian nào báo in cũng có thể đẳng tải thông tin mới, xuất bản tờ báo mới.
Đây chính là một hạn chế của báo in so với báo mạng điện tử. Do vậy thông tin ở
báo in thường cập nhật chậm hơn nhiều so với báo mạng điện tử.
Vào chiều ngày 21/2/2012, thị trường tài chính xuất hiện tin đồn ông Trần
Bắc Hà, Chủ tịch Hội đồng thành viên BIDV bị bắt. Thông tin thất thiệt trên đã
làm làm chao đảo hệ thống ngân hàng, chứng khoán. Chỉ sau một vài tiếng đồng
hồ, tổng thiệt hại toàn thị trường lên tới 33.789,1 tỷ đồng (khoảng 1,6 tỷ USD).

5


Nếu như báo in thì phải đợi đến sáng ngày hôm sau thì mới có thể đăng tải được
những thông tin khẳng định ông Trần Bắc Hà bị bắt là tin đồn gây nhiễu thị
trường. Trước sự việc này, các báo mạng điện tử đã nhanh chóng vào cuộc đăng
tải những thông tin minh chứng không đó là tin đồn thất thiệt bằng cách phỏng
vấn trực tiếp ông Hà tại trụ sở làm việc, phỏng vấn lãnh đạo Ngân hàng Nhà
nước Việt Nam, phỏng vấn Tổng cục trưởng Tổng cục An ninh II (Bộ Công an)

khẳng định đó là tin đồn và Cục đã lập ban chuyên án để điều tra nguồn gốc của
thông tin bịa đặt này... Diễn biến thị trường tài chính - ngân hàng ngày 22/2/2013
đã trở lại yên bình khi tin đồn được giải thích rõ ràng, nhanh chóng.
Tính thời sự với khả năng cập nhật thông tin nhanh mới, nóng là một ưu
việt nổi trội hơn hẳn của báo mạng điện tử so vói báo in. Nó đạt đến phi định kỳ.
Bất cứ lúc nào tòa soạn cũng có thể đăng tin, bài mới lên mạng. Một ví dụ minh
chứng rất rõ cho điều này đó là các bài tường thuật trực tiếp các sự kiện của báo
mạng điện tử. Trong khi báo in phải chờ đến số báo sau mới có thể đăng tải, thì
báo mạng điện tử cập nhật thông tin gần như cùng sự kiện, sự việc. Dưới đây là
trích đoạn tường thuật buổi xét xử sáng ngày 28/5/2014 của Tòa án đối với vụ án
Nguyễn Đức Kiên của Báo Dân trí, thông tin được cập nhật ngay lập tức.
Một trong những ưu điểm nổi bật của báo mạng điện tử là nhiều thông tin
mới thuộc tất cả các lĩnh vực đều có thể được cập nhật cùng lúc. Báo vừa tổ chức
tường thuật cập nhật thông tin về sự việc, sự kiện, thì cùng lúc đó những thông
tin mới khác cũng được cập nhật. Điều này ở báo in là không thể thực hiện. Ví
dụ như ở báo mạng điện tử Vnexpress.net với trên 70 cán bộ phóng viên, biên
tập viên nhưng mỗi ngày đăng tải gần 500 tin, bài các loại.
Các thông tin ở báo mạng điện tử là thông tin mở. Thông tin được cập nhật
liên tục, đa chiều giúp cho công chúng có được thông tin toàn diện về sự việc, sự

6


kiện. Ở báo mạng điện tử hiện nay người ta sẽ không nói: “Tôi sẽ viết một câu
chuyện”, mà người ta sẽ nói: “Tôi sẽ sản xuất một gói tin tức”. Gói tin tức là đặc
trưng riêng có của báo mạng điện tử so với báo in. Đó là thông tin của những sự
kiện nóng, phức tạp, nó được cập nhật một cách liên tục, trong một thời gian
không giới hạn để có những thông tin đã chiều, phản ánh đúng bản chất của sự
kiện. Ví dụ như các gói tin tức của các báo mạng điện tử về vụ mất tích của máy
bay MH370 của hãng Malaysia Airlines chở 239 người đi từ Kuala Lumpur,

Malaysia mất tích khỏi màn hình radar hôm 8/3/2014. Nó biến mất lúc đang ở
trên Biển Đông, một giờ sau khi cất cánh lúc 00h41. Theo lịch trình, nó phải hạ
cánh ở Bắc Kinh vào 6h30 cùng ngày. Những thông tin liên quan về máy bay
này, những hành khách trên máy bay, về quá trình tìm kiếm... được cập nhật liên
tục trong một khoảng thời gian dài. Hay trước đó, vụ nổ bom tại cuộc đua
marathon Boston ngày 15/4/2013 được các báo tổ chức thành gói tin tức được
cập nhật đa chiều, liên tục.
Thứ ba, tính đa phương tiện là ưu điểm nổi trội của báo mạng điện tử mà
báo in không thể có.
Báo mạng điện tử cùng một lúc có sự tích hợp của nhiều phương tiện: chữ
viết, âm thanh, hình ảnh sống động, màu sắc, đồ họa, hình khối... Việc cập nhật
thông tin nhanh, hình ảnh minh hoạ đẹp cũng khiến độc giả bị báo mạng cuốn
hút. Các bản tin trên báo mạng trở nên đa phương tiện, đa dịch vụ và đa hỗ trợ.
Báo mạng điện tử có thể đảm đương nhiệm vụ của cả phát thanh, truyền hình lẫn
báo in một cách dễ dàng. Cùng một lúc độc giả được đọc, xem hình ảnh, nghe
audio... Thông tin đa phương tiện hiện nay đã được hầu hết các báo mạng ở Việt
Nam hiện nay đều ứng dụng biến thành ưu thế cạnh tranh của mình, cung cấp
thêm những kênh thông tin mới cho công chúng. Trong khi đó, báo in chỉ có chữ

7


viết và hình ảnh tĩnh, kém hấp dẫn. Ngày 17/3/2014, Báo Tuổi trẻ online đăng tải
“Chui vào túi nilon để...qua suối” phản ánh tình trạng các cô giáo ở bản Sam
Lang, xã Nà Hỳ, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên phải chui vào những bao nilông
và ngồi lọt thỏm trong bao cho miệng bao trùm kín quá đầu để những thanh niên
trai bản biết bơi sẽ túm gọn miệng bao “đựng” cô giáo và kéo các cô bơi vượt
qua suối. Cùng với bài viết, Tuổi trẻ đăng tải clip với những hình ảnh có thật, âm
thanh thật, con người thật phản ánh tình trạng này. Do đó đã có tác động lớn đến
công chúng sau khi tác phẩm được đăng tải.

Thứ tư, tương tác nhiều chiều
Khả năng tương tác nhiều chiều là ưu điểm nổi trội của báo mạng điện tử
so với báo in. Ở báo in khả năng này khó khăn hơn nhiều. Đơn giản nhất là trao
đổi thông tin hai chiều giữa toà soạn với bạn đọc, theo đó, với báo mạng điện tử
độc giả có thể viết thư điện tử, comment bày tỏ ý kiến về nội dung một bài báo
mới được đăng tải hoặc trước một sự kiện, sự việc nào đó. Dựa trên những ý
kiến đóng góp đó, toà soạn có thể nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của công chúng
để có những điều chỉnh cần thiết, có thêm nguồn tin cho hoạt động nghiệp vụ tòa
soạn. Tiếp đó, báo mạng điện tử còn là cầu nối giúp độc giả bày tỏ trực tiếp
những mối quan tâm của họ tới một nhân vật nào đó thông qua các cuộc hỏi đáp
trực tiếp trên mạng. Thông qua tòa soạn, công chúng trong nước và quốc tế có
thể đối thoại, giao lưu trực tiếp với nhân vật mà họ quan tâm. Báo mạng điện tử
có thể tổ chức đối thoại giao lưu không chỉ trong nước mà còn cả thế giới. Trong
một không gian hẹp, căn phòng nhỏ, độc giả ở khắp nới trên thế giới có thể đặt
câu hỏi phỏng vấn. Cuộc đối thoại của lãnh đạo các ngành vừa qua như Bộ
Trưởng Bộ Giao thông vận tải, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên – Môi trường... trong
thời gian vừa qua là những ví dụ rất sinh động cho những lợi thế không thể chối

8


bỏ của loại hình báo điện tử. Những cuộc đối thoại trực tuyến như vậy là sự
tương tác giữa những người đứng đầu, có trách nhiệm trong xã hội đối với tất cả
tầng lớp nhân dân, giải đáp những thắc mắc của người dân. Thông qua việc đối
thoại, người dân nhận được thông tin gần như trực tiếp từ chính những người có
trách nhiệm của Nhà nước, Chính phủ. Từ kênh thông tin này, những nghi ngờ,
vướng mắc... có thể được xem xét giải quyết tức thì. Với những lợi thế đó, báo
mạng điện tử đang nâng cao vị thế và có tác động về mặt thông tin rất cao. Một
số báo không chỉ có tác động xã hội lớn ở trong nước mà còn có ảnh hưởng quốc
tế.

Báo mạng điện tử có thể tổ chức khảo sát, điều tra xã hội học nhanh
chóng, chính xác. Ví dụ như các cuộc điều tra về những vấn đề, sự kiện, sự việc
đang được công chúng quan tâm trên Vnepress.net, Vietnamnet.vn, Tuoitre.vn,
Tienphong.vn... Đối với báo in việc tổ chức khảo sát, điều tra xã hội học là rất
tốn kém, mất rất nhiều thời gian.
2.2.2. Những hạn chế của báo mạng điện tử với báo in
Trong cuộc cạnh tranh gay gắt giữa báo mạng điện tử với báo in hiện nay,
bên cạnh những ưu điểm, báo mạng điện tử cũng bộc lộ những hạn chế so với
báo in.
Hạn chế lớn nhất đó là thông tin ở báo mạng điện tử kém độ tin cậy hơn ở
báo in.
Cập nhật thông tin nhanh, xuất bản dễ dàng, thông tin mở đã mang lại cho
báo mạng điện tử những ưu thế vượt trội, nhưng từ đây cũng chính là một trong
những nguyên do dẫn đến nhiều thông tin ở báo điện tử kém độ tin cậy.
Một trong những lợi thế của báo in là chất lượng thông tin được bảo đảm.
Việc kiểm duyệt, biên tập được thực hiện chặt chẽ kỹ lưỡng, khiến các thông tin

9


trên báo in được bảo đảm về tính chính xác, tính chính thống, tính khách quan.
Các vấn đề của đời sống, kinh tế, văn hóa,... được bàn giải chuyên sâu, có chọn
lọc, có tính định hướng cao với những bài chuyên luận sâu sắc. Trong khi đó,
nhiều công đoạn trong quá sản xuất tác phẩm báo chí điện tử được bỏ qua, rút
ngắn, thực hiện thiếu chặt chẽ do áp lực của tính phi định kỳ thông tin. Thông tin
mở, tòa soạn có thể gỡ bỏ, chỉnh sửa thông tin bất cứ khi nào thấy cần thiết. Ở
báo in thì điều này rất kiêng kỵ. Ví dụ như ngày 01/8/2014, trên báo
Vietnamnet.vn có đăng tải bài viết “Hai bộ trưởng không ký được lương cho GS
Ngô Bảo Châu”, nhưng chỉ một khoảng thời gian rất ngắn sau bài viết này đã
được tòa soạn gỡ bỏ do những lý do “tế nhị”. Những thông tin đăng tải rồi lại

chỉnh sửa, gỡ xuống diễn ra phổ biến ở các báo mạng điện tử hiện nay, dẫn đến
độ tin cậy của thông tin không cao.
Ở nước ta hiện tại, sự tồn tại của không ít các báo mạng điện tử, trang tin
điện tử với số lượng tin - bài giật gân, câu khách, dễ dãi và thiếu cân nhắc, khai
thác lại của nhau, thậm chí khai thác và sửa chữa theo ý mình, đã khiến nhiều
bạn đọc mất niềm tin ở một số trang báo, trang tin điện tử. Với số lượng tin - bài
được cập nhật hàng giờ, nhiều trang báo điện tử rơi vào tình trạng xuất bản ẩu.
Tình trạng đua nhau đưa tin trước, đưa tin giật gân, câu khách mà một số báo
mạng và trang tin có xu hướng chụp giật thông tin, không kiểm chứng, nội dung
sai lạc. Lỗi chính tả xuất hiện rất nhiều, tiếng Việt bị méo mó, không ít bài có
nội dung nhảm nhí, xuyên tạc, đặt "tít" sai lệch hẳn so với nội dung tin - bài,
chạy theo loại tin - bài để câu view... Có thể nhận thấy điều này qua việc người
đọc bày tỏ sự khó chịu bằng các bình luận (comment) phản đối trên chính các
trang báo đó. Ðáng tiếc là tình trạng trên không mới, đã bị cảnh báo, song xuất
hiện ngày càng nhiều với những chiêu trò ngày càng đa dạng với mục đích tăng

10


lượng người đọc. Và chính những cách làm theo kiểu "ăn xổi" như thế, một số
trang báo, trang tin điện tử đã và đang đánh mất uy tín trước độc giả.
Một thực tế hiện nay ở Việt Nam là việc sử dụng lại tràn lan tin bài giữa
các báo mạng điện tử. Ngay cả những báo mạng điện tử độc lập có số lượng
người truy cập đông nhất, tác nghiệp theo kiểu "copy - paste" vẫn là một việc
quan trọng. Các trang điện tử của các tờ báo in thì gần như là phiên bản 100%.
Chính hình thức này đã phần nào làm giảm tính hấp dẫn của nhiều báo mạng
điện tử ở Việt Nam hiện nay.
Thực tế hiện nay cho thấy, công chúng của báo mạng điện tử chủ yếu là
giới trẻ (dưới 35 tuổi), họ chủ yếu là “lướt web” chứ ít khi đọc thông tin chuyên
sâu. Công chúng của báo in chủ yếu là những người có tuổi, đọc báo để thu thập,

nghiên cứu thông tin. Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng, tốc độ đọc báo mạng
điện tử chậm hơn báo in 25%.
Một điều dễ nhận thấy ở báo in hiện nay, khổ báo đã được các cơ quan báo
chí chú ý hoàn chỉnh về khuôn khổ và hình thức sao cho phù hợp với thị hiếu của
người đọc, giúp họ dễ dàng lật, giở tìm kiếm thông tin mà không gặp trở ngại.
Ðể đáp ứng nhu cầu đó, nhiều tờ báo đã thay đổi kích cỡ tờ báo giúp người đọc
có sự thuận tiện nhất định. Đây chính là một sự cạnh tranh với báo mạng điện tử.
Báo in sẽ là lựa chọn hàng đầu, ngay cả với những người ưa dùng các thiết bị
công nghệ cao khi họ cần đọc để thư giãn sau nhiều giờ làm việc, đọc trên máy
tính. Nhiều người đọc vẫn thừa nhận rằng, đọc báo in thấy thoải mái và được thư
giãn hơn khi đọc tin trên các trang điện tử vì không mang đến cảm giác nhức mắt
hay mệt mỏi. Bên cạnh đó, hiện nay nhiều tờ báo in còn chú trọng đổi mới cách
thức trình bày, sinh động, đẹp mắt. Các bài báo không chỉ có phần chữ viết mà
nội dung còn được thể hiện qua nhiều hình thức khác như: biểu đồ, lược đồ,

11


tranh, ảnh, box thông tin sao cho phù hợp cách đọc, cách tiếp nhận của nhiều đối
tượng công chúng... Hơn nữa, báo in còn có nhóm độc giả trung thành là lớp
người lớn tuổi. Ngay cả khi "người người đọc báo mạng, nhà nhà lướt web đọc
tin" thì nhóm độc giả này vẫn say sưa tìm đọc báo in như một phần không thể
thiếu trong các công việc thường ngày của họ.
*
*

*

12

Chương 3:
Xu hướng cạnh tranh giữa báo mạng điện tử với báo in ở Việt Nam
Mỗi loại hình báo chí đều có những ưu thế riêng. Hạn chế của loại hình
báo chí này cũng chính là ưu thế của loại hình báo chí khác. Do vậy xu hướng
cạnh tranh của báo chí nói chung, giữa báo mạng điện tử với báo in nói riêng
theo nhận định của tác giả trong tương lai sẽ theo hướng hỗ trợ nhau chứ không
triệt tiêu nhau. Cụ thể:
3.1. Phát huy thế mạnh của từng loại hình
Trong cuộc cạnh tranh khốc liệt, mỗi loại hình báo chí luôn tìm cách phát
huy thế mạnh của mình để có thể tồn tại và phát triển trong cơ chế kinh tế thị
trường. Với báo in, thế mạnh là những bài viết chuyên sâu, những bình luận đánh
giá sắc sảo của các nhà báo, các chuyên gia về những sự kiện vấn đề đang được
công chúng quan tâm. Từ đó giúp độc có những hiểu biết sâu về bản chất của sự
kiện, vấn đề, giúp định hướng tư tưởng của công chúng.
Trong khi đó, ở báo mạng điện tử, do phải tiếp nhận thông tin qua màn
hình máy tính, mắt nhanh mỏi, lượng thông tin đăng tải lớn nên thường là những
thông tin sự kiện, ít thông tin phân tích chuyên sâu. Chính vì vậy, thực tế cho
thấy, sự ra đời của báo điện tử có thể ảnh hưởng tới số lượng phát hành báo in
nhưng chưa sẽ không đẩy báo in tới bờ vực thẳm như một số người đã đề cập.
Bằng chứng là các tờ báo hình, báo nói hiện nay cũng đều cho ra đời tờ báo in
của mình.
Thực tế hoạt động các loại hình báo chí thời gian qua ở Việt Nam đã cho
thấy, ưu điểm của báo in thì cũng chính là hạn chế của báo mạng điện tử. Ngược
lại, ưu thế của báo mạng điện tử cũng chính là hạn chế của báo in. Do vậy xu
hướng cạnh tranh giữa báo mạng điện tử và báo in trong tương lai sẽ chính là

13

phát huy thế mạnh vốn có của từng loại hình báo chí này. Hay nói cách khác, báo
in đi vào các bài viết chuyên sâu, có định hướng tư tưởng rõ ràng. Báo mạng
điện tử phát huy lợi thế cập nhật thông tin nhanh trên tất cả các lĩnh vực của đời
sống xã hội. Như vậy trong cuộc cạnh tranh này các báo không triệt tiêu nhau mà
là hỗ trợ nhau cùng phát triển.
3.2. Xây dựng mô hình tòa soạn đa phương tiện
Trong kết luận của Hội nghị báo chí thế giới năm 2012 đã chỉ rõ: Sự phân
loại báo chí đã trở thành quá khứ. Hội tụ là hiện tại và đa phương tiện là tương
lai. Đây chính là xu hướng phát triển của báo chí thế giới. Sự phân loại báo chí là
nói đến loại hình báo chí. Báo chí càng phát triển thì các loại hình báo chí càng
tiệm cận với nhau. Nếu báo in chỉ có báo in thôi thì rất khó khăn. Hay các loại
hình khác cũng vậy. Hội tụ là các cơ quan báo chí đều có đủ các loại hình báo
chí, từ đó mỗi loại hình phát huy thế mạnh riêng của mình để hỗ trợ cho những
hạn chế của loại hình khác. Đa phương tiện là khả năng tích hợp nhiều loại
phương tiện gồm ngôn ngữ văn tự và phi văn tự để thực hiện và tạo nên
một sản phẩm báo chí. Hay nói cách khác, trong một sản phẩm báo chí
được tích hợp có cả hình ảnh (truyền hình), âm thanh (báo nói), chữ viết
(báo in). Xây dựng tòa soạn hội tụ và đa phương tiện sẽ giúp cho các cơ
quan báo chí tận dụng được nguồn lực về con người, cơ sở vật chất kỹ
thuật của mình, phát huy các thế mạnh của từng loại hình báo chí, tạo ra
các sản phẩm báo chí hấp dẫn công chúng.
Thực tế trên thế giới, tòa soạn hội tụ đã được các cơ quan báo chí
thực hiện từ lâu, xu hướng hiện nay là tòa soạn đa phương tiện được xây
dựng phổ biến. Việt Nam là nước đi sau, đi tắt đón đầu những thành quả
thế giới đã đạt được, hiện nay báo chí chúng ta cần xây dựng tòa soạn đa

14


phương tiện. Việc xây dựng, vận hành và quản lý tòa soạn đa phương tiện mang

lại hiệu quả cao cả về nội dung và kinh tế báo chí. Lâu nay, hầu hết các tòa soạn
báo chí ở nước ta được xây dựng và vận hành theo mô hình tòa soạn tách biệt,
phóng viên chỉ hoạt động trên một loại hình báo chí, nên không phát huy được
sức mạnh tổng lực của nguồn nhân lực cũng như sức mạnh của công nghệ đa
phương tiện. Chính vì vậy hiện nay nhiều tờ báo trên thế giới đã xây dựng mô
hình tòa soạn đa phương tiện, lấy báo điện tử làm trung tâm. Việc vận hành tòa
soạn đa phương tiện sẽ giảm được nguồn nhân lực, chi phí, nhưng vẫn đảm bảo
cung cấp thông tin nhanh, nhiều, chất lượng; đồng thời phát huy hết tiềm lực các
loại hình truyền thông mới, phát huy nội lực và tạo ra mối quan hệ tương tác
giữa các kênh truyền thông trong cùng một tòa soạn. Phóng viên hoạt động trong
tòa soạn đa phương tiện được đào tạo các kỹ năng để có thể tác nghiệp cùng một
lúc trên nhiều thiết bị cầm tay và cung cấp thông tin cho nhiều loại hình báo chí.
*
Kết luận
Công nghệ số ra đời và phát triển đã làm xuất hiện các loại hình báo chí
mới, trong đó có báo mạng điện tử. Báo mạng điện tử với nhiều ưu thế vượt trội
so với các phương tiện thông tin đại chúng khác ở khả năng tương tác, tương tác
qua lại giữa báo chí - công chúng và giữa công chúng với nhau qua nhiều kênh
thu nhận, tạo điều kiện thuận lợi nhất tạo diễn đàn báo chí; khả năng đa phương
tiện; tính thời sự với khả năng cập nhật thông tin nhanh mới, nóng và nằm ở tâm
điểm – tính thời sự của báo mạng điện tử đạt đến tính phi định kỳ; ngoài ra báo
mạng điện tử còn có khả năng lưu giữ, tìm kiếm và truy xuất thông tin nhanh
nhất. Với những ưu thế của mình, sau khi báo mạng điện tử ra đời đã tạo ra cuộc
cạnh tranh mạnh mẽ với các loại hình báo chí khác, trong đó có báo in.

15


16