BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ PHƯƠNG HƯỚNGHOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG

BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ PHƯƠNG HƯỚNGHOÀN THIỆN QUY TRÌNH
KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG- THU TIỀN TRONG KIỂM TOÁN BÁO
CÁO TÀI CHÍNH
I. BÀI HỌC KINH NGHIỆM TRONG QUÁ TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG-
THU TIỀN
1. Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán
Ưu điểm: Công tác chuẩn bị được AISC tiến hành khá tốt. AISC thực hiện
công việc cập nhật các thông tin liên quan tới khách hàng, sau đó lập kế hoạch
một cách khoa học và phù hợp với chuẩn mực kiểm toán quốc tế số 310 về thu
thập thông tin cơ sở. Trong giai đoạn này, KTV đã xem xét, nghiên cứu mục tiêu
tổng quát để đưa ra, các phương pháp tiếp cận phù hợp nhằm đưa ra ý kiến tư
vấn cho khách hàng. Mục tiêu được xác định căn cứ vào nội dung, yêu cầu công
việc, tính chất phức tạp và điều kiện của khách hàng.
KTV thực hiện việc đánh giá hệ thống KSNB của khách hàng nhằm đề ra
cho mình một chương trình kiểm toán khoa học nhanh, chính xác, đồng thời
giảm được chi phí kiểm toán, KTV của AISC đã tìm hiểu từ những vấn đề chung
nhất liên quan đến toàn bộ BCTC đến những vấn đề cụ thể của từng phần hành
kiểm toán.
KTV thực hiện việc tìm hiểu, đánh giá các thủ tục kiểm soát kết hợp với
các thủ tục kiểm toán khác một cách hợp lý, chặt chẽ. Việc đánh giá rủi ro của
cuộc kiểm toán được Chủ nhiệm kiểm toán đánh giá cẩn thận và phổ biến tỷ
mỷ về những rủi ro trọng yếu có thể xảy ra cho KTV nhằm giúp cho KTV có
được nhận thức về những rủi ro.
Trong bước lập kế hoạch kiểm toán này, nhóm kiểm toán đã có sự phân
công nhiệm vụ, thời gian cho các KTV, các trợ lý kiểm toán. Thực tế cho thấy,
công tác chuẩn bị được AISC tiến hành nhanh chóng.
Nhược điểm: Giai đoạn chuẩn bị thông thường chỉ được thực hiện cho cả
cuộc kiểm toán, với sự đồng ý của cả bên khách hàng, không có giai đoạn
chuẩn bị cho từng chu trình. Thông thường, nhóm trưởng đề ra lịch trình và
những mục tiêu tổng quát của giai đoạn này cùng với KTV thực hiện, và chỉ đề
cập người thực hiện chu trình này trong kế hoạch kiểm toán. Với kinh nghiệm

và khả năng của mình, KTV thực hiện sẽ tiến hành kiểm toán trên cơ sở phán
đoán mục tiêu. Điều này sẽ gây khó khăn cho người kiểm toán sau khi đọc hồ
sơ để tìm hiểu quá trình thực hiện kiểm toán của năm trước.
2. Giai đoạn thực hiện kiểm toán
Ưu điểm: KTV kiểm tra hệ thống kiểm soát, kiểm tra chi tiết tài khoản.
Và đây là giai đoạn đòi hỏi kinh nghiệm cũng như tính khách quan của mỗi
KTV. Quy trình kiểm toán chu trình bán hàng được KTV có kinh nghiệm thực
hiện. Đồng thời có một KTV khác thực hiện kiểm toán chu trình thu tiền việc
này nhằm khẳng định tính khách quan cũng như tính hợp lý khi kết hợp hai
chu trình này. Qua đó, có thể thấy việc phân chia trách nhiệm như vậy sẽ giúp
cho công tác kiểm toán đạt kết quả cao hơn và dễ phát hiện những điểm chưa
hợp lý.
AISC luôn cập nhật mọi thông tin về luật, về các quy định chế độ. Công ty
cài đặt một phần mềm về các quy định, chế độ, và các Chuẩn mực mới nhất cho
mọi nhân viên, và khi có một văn bản pháp luật mới được phát hành thì Công
ty luôn phổ biến cho nhân viên của mình để công tác kiểm toán đạt hiệu quả
cao.
Nhược điểm: Qua quá trình kiểm toán chu trình bán hàng- thu tiền thực
tế tại Công ty ABC và Công ty XYZ có thể thấy trên thực tế không phải mục tiêu
kiểm toán nào cũng được đề cập và được tách riêng mà có sự kết hợp giữa các
mục tiêu. KTV chỉ quan tâm đến một số mục tiêu chủ yếu như đối với nghiệp vụ
bán hàng thì mục tiêu chính là việc ghi sổ và tính trọn vẹn của các khoản
doanh thu.
Việc tìm hiểu hệ thống kiểm soát
Khi tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị khách hàng, KTV
thông thường chỉ sử dụng bảng tường thuật để mô tả hệ thống kiểm soát nội
bộ của khách hàng. Ưu điểm của phương pháp này là dễ mô tả những nhược
điểm là không có sự khái quát cao để KTV có thể xem xét và đánh giá với hệ
thống kiểm soát của các chu trình khác.
Việc ghi chép trên giấy tờ của KTV

Thông thường trong quá trình kiểm tra chi tiết, KTV chỉ lại những sai sót
phát hiện ra còn các thông tin diễn giải quá trình tiến hành kiểm tra không
được KTV đề cập trên giấy tờ làm việc như lý do chọn mẫu, mức độ trọng
yếu...điều này có thể làm cản trở việc phát hành Báo cáo (vì khi xem xét, kiểm
tra Chủ nhiệm kiểm toán đặt ra một số câu hỏi mà KTV không trả lời được thì
buộc KTV phải đi kiểm tra lại).
Vấn đề chọn mẫu
Trên thực tế, các nghiệp vụ kinh tế liên quan đến số dư từng tài khoản
thường phát sinh với số lượng lớn nên KTV không thể tiến hành kiểm tra chi
tiết từng giao dịch. Mặt khác, do yêu cầu bắt buộc của công việc KTV không
thể bỏ qua những sai sót trọng yếu liên quan đến tình hình tài chính của Doanh
nghiệp. Do vậy, để bảo đảm hiệu quả trong công việc đòi hỏi KTV phải tiến
hành chọn mẫu.
Thực tế cho thấy, KTV thường chọn mẫu dựa trên phán đoán chủ quan
của mình và theo nguyên tắc số lớn. Do đó, rủi ro kiểm toán dễ xảy ra làm
giảm chất lượng của Báo cáo kiểm toán.
3. Giai đoạn kết thúc kiểm toán
Giai đoạn này được áp dụng theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam và
Chuẩn mực Kiểm toán Quốc tế. Và cũng áp dụng theo đúng mẫu sẵn được quy
định tại AISC. Đây là giai đoạn thể hiện sự phối hợp kết hợp chặt chẽ giữa các
KTV với nhau và giữa KTV với chủ nhiệm kiểm toán và với Ban Giám đốc.
Trưởng nhóm kiểm toán sẽ báo cáo lại các vấn đề phát hiện trong cuộc kiểm
toán với Ban Quản lý cấp cao hơn để đưa ra phương hướng giải quyết cuối
cùng.
Qua việc kiểm toán chu trình bán hàng- thu tiền tại hai Công ty khách
hàng trên, đã cho thấy việc vận dụng linh hoạt, sáng tạo của KTV trong công
tác kiểm toán. AISC là một công ty kiểm toán khá mới nhưng với việc vận dụng
các bước một cách khoa học là một trong những bí quyết thành công của Công
ty đồng thời cũng tạo thuận lợi cho sự phát triển uy tín của Công ty
Khi một cuộc kiểm toán kết thúc, KTV luôn phải thực hiện công việc đánh

giá, nhận xét nhằm tổng kết cuộc kiểm toán. Đây là công việc nhằm đánh giá
đúc kết kinh nghiệm cho KTV.
Công việc kiểm soát và quản lý công tác kiểm toán là rất quan trọng, Tại
AISC chủ nhiệm kiểm toán thực hiện quản lý cuộc kiểm toán khá chặt chẽ
Trong quá trình kiểm toán, các KTV luôn sử dụng sự hoài nghi mang
tính nghề nghiệp, nhưng phải tuân theo những tiêu chí như tuân theo ý kiến
chỉ đạo của Chủ nhiệm Kiểm toán và Ban Giám đốc Công ty, đồng thời tạo được
mối quan hệ tốt đẹp với khách hàng, đặc biệt là phải có tính năng động trong
công việc.
II. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC HOÀN THIỆN KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG- THU
TIỀN
1. Kiểm toán trước yêu cầu hội nhập quốc tế
Hiện nay ở Việt Nam, nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng, cơ chế
thị trường đã phát huy sức mạnh, thông tin kinh tế ngày càng được coi trọng,
nhu cầu về kiểm toán ngày càng lớn. Kiểm toán giúp doanh nghiệp phát hiện
và điều chỉnh kịp thời những sai sót trong hạch toán, trong việc áp dụng chế độ
kế toán phù hợp và đóng vai trò hữu ích cho doanh nghiệp trong việc lành
mạnh hoá tình hình tài chính. Kiểm toán cũng mang lại niềm tin cho “những
người quan tâm”.
Trong đó có các nhà đầu tư, các nhà quản trị doanh nghiệp, khách hàng, các
nhà cung cấp và người lao động. Mỗi người có các cách quan tâm đến tình
hình tài chính của doanh nghiệp theo mục đích khác nhau nhưng kết quả kiểm
toán là tài liệu tin cậy nhất phục vụ mục tiêu tìm hiểu của những người quan
tâm. Chỉ có Kiểm toán mới mang lại cho họ niềm tin và những xác minh độc lập
và khách quan. Vì vậy, việc thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính là một nhu
cầu cấp thiết khách quan mà các doanh nghiệp nên tiến hành.
2. Sự cần thiết phải hoàn thiện chu trình kiểm toán chu trình bán
hàng- thu tiền
Chu trình bán hàng- thu tiền có vai trò quan trọng đối với các doanh
nghiệp hoạt động kinh doanh. Kết quả của chu trình này là một chỉ tiêu biểu

hiện cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp và luôn là đối tượng quan
tâm của nhiều người. Khi kết quả của chu trình này tốt, cho phép chúng ta có
cái nhìn lạc quan về tình hình tài chính và tương lai hoạt động của doanh
nghiệp. Kết quả của chu trình này cũng thể hiện tốc độ tiêu thụ hàng hoá của
Doanh nghiệp để từ đó, Doanh nghiệp định hướng kịp thời cho việc kinh
doanh. Qua đó, ta có thể thấy dưới góc độ của nhà quản lý chu trình này có một
vai trò rất quan trọng. Vậy theo quan điểm của KTV thì chu trình này có vai trò
như thế nào?
Đối với công ty kiểm toán AISC, nhận thức được tầm quan trọng của
kiểm toán chu trình bán hàng- thu tiền trong kiểm toán BCTC, ngay từ khi
thành lập với đội ngũ KTV có kinh nghiệm tích luỹ được từ những công ty kiểm
toán lớn, AISC đã nghiên cứu xây dựng cho mình một chương trình kiểm toán
chu trình này một cách chi tiết, cụ thể và đây được coi là cẩm nang của KTV
trong quá trình kiểm toán.
Tuy nhiên, là một công ty kiểm toán mới thành lập AISC không tránh
khỏi những hạn chế, tồn tại trong công nghệ kiểm toán của mình do kinh
nghiệm thực tiễn với chương trình kiểm toán thiết thực phát huy hiệu quả đối
với mọi khách hàng. Quá trình kiểm toán chu trình bán hàng- thu tiền chủ yếu
được dựa trên kinh nghiệm cá nhân của KTV, điều này là cần thiết vì kiểm toán
là nghề nghiệp đòi hỏi sự nhạy cảm, sắc bén và óc phán đoán của bản thân
KTV. Trong quá trình kiểm toán chu trình bán hàng- thu tiền, KTV xác định, chu
trình này không chỉ có vị trí quan trọng trong quá trình sản xuất kinh doanh
mà còn là đối tượng của kiểm toán BCTC. Kết quả của chu trình này còn tác
động trực tiếp tới các khoản mục trên Bảng cân đối tài khoản và Báo cáo lãi lỗ
của Công ty. Do đó, đòi hỏi công tác kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền
không chỉ dừng lại ở việc phát hiện các sai sót mà còn phải đưa ra những ý
kiến mang tính chất tư vấn cho Công ty trên góc độ quản lý. Đây là mục tiêu
mà các nhà Quản lý mong muốn từ phía KTV. Với vai trò quan trọng như vậy có
thể thấy việc hoàn thiện quy trình kiểm toán này là không thể bỏ qua.
III. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH

BÁN HÀNG- THU TIỀN TẠI AISC
1. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán chu trình
bán hàng- thu tiền tại công ty AISC
Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm
toán.
Quy mô của việc áp dụng các thủ tục kiểm tra chi tiết được quyết định
sau khi tiến hành các thử nghiệm kiểm soát đối với hệ thống kiểm soát nội bộ
và thủ tục phân tích. Như vậy, nếu thử nghiệm kiểm soát được tiến hành kỹ thì
việc sử dụng các thủ tục kiểm tra chi tiết sẽ giảm mà không làm tăng rủi ro
kiểm toán, ngược lại giúp KTV giảm được thời gian và chi phí tiến hành các
thủ tục kiểm tra chi tiết. Theo Chuẩn mực Kiểm toán số 400, “KTV phải thực
hiện các thử nghiệm kiểm soát để thu thập đầy đủ các bằng chứng về tính hiệu
quả của hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ”. Như vậy thủ tục này là
cần thiết và bắt buộc đối với giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, để từ đó KTV