Luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục: Phát triển trường tiểu học dạy học hai buổingày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ HỒNG DIỄM

PHÁT TRIỂN TRƯỜNG TIỂU HỌC DẠY HỌC
HAI BUỔI/NGÀY VÙNG KHÓ KHĂN TỈNH HOÀ BÌNH
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIÊÊN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI- 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ HỒNG DIỄM

PHÁT TRIỂN TRƯỜNG TIỂU HỌC DẠY HỌC
HAI BUỔI/NGÀY VÙNG KHÓ KHĂN TỈNH HOÀ BÌNH
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIÊÊN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Tuyết Hạnh

HÀ NỘI- 2016

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới cô giáo hướng dẫn
TS. Nguyễn Thị Tuyết Hạnh, Phó Trưởng khoa Quản lí, Học viện Quản lí Giáo dục
đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn và đóng góp những ý kiến vô cùng quý báu trong
suốt quá trình nghiên cứu để luận văn được hoàn thành.
Với tình cảm chân thành xin gửi lời cảm ơn đến hội đồng khoa học và đào
tạo cao học chuyên nghành: “Quản lý giáo dục” thuộc trường đại học Đại học Giáo
Dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy và tạo
điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại trường Đại học
Giáo dục.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Đảng ủy, Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo
tỉnh Hòa Bình, Lãnh đạo Phòng Giáo dục Tiểu học học – Sở Giáo dục và Đào tạo
tỉnh Hòa Bình; Lãnh đạo, chuyên viên phòng GD&ĐT các huyện, thành phố, Ban
giám hiê êu, thầy giáo, cô giáo và các em học sinh trường Tiểu học vùng khó khăn
trên địa bàn tỉnh; cảm ơn gia đình và bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi
trong quá trình học tập và hoàn thành công trình nghiên cứu này.
Do những điều kiện chủ quan và khách quan, chắc chắn luận văn không thể
tránh khỏi những thiếu sót nhất định, tác giả mong nhận được những đóng góp của
thầy cô và các bạn.
Trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 11 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Thị Hồng Diễm

i


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

GV
HS
CMHS
2 buổi/ngày
GD
GD&ĐT
GDTH
HĐGD
TH
CSVC
XHH

Giáo viên
Học sinh
Cha mẹ học sinh
Hai buổi trên ngày
Giáo dục
Giáo dục và Đào tạo
Giáo dục Tiểu học
Hoạt động giáo dục
Tiểu học
Cơ sở vật chất
Xã hội hóa

ii


MỤC LỤC
Lời cảm ơn.................................................................................................................i
Danh mục chữ viết tắt................................................................................................ii

Mục lục....................................................................................................................iii
Danh mục các bảng ................................................................................................vii
Danh mục các biểu đồ............................................................................................viii
PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN TRƯỜNG TIỂU HỌC DẠY
HỌC 2 BUỔI/NGÀY...............................................................................................7

1.1.Tổng quan nghiên cứu vấn đề.....................................................................7
1.1.1.Những nghiên cứu về dạy học 2 buổi/ngày........................................................7
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học 2 buổi/ ngày.......................................11

1.2. Một số khái niệm công cụ........................................................................14
1.2.1. Phát triển.......................................................................................................14
1.2.2. Trường tiểu học..............................................................................................16
1.2.3. Dạy học 2 buổi/ngày.......................................................................................16
1.2.4. Trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày..............................................................17
1.2.5. Vùng khó khăn................................................................................................17
1.2.6. Phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn.......................18

1.3. Yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân....19
1.3.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học..................................................................19
1.3.2. Yêu cầu đối với việc tổ chức dạy học hai buổi/ ngày ở tiểu học.......................21

1.4. Phân cấp quản lý trong thực hiện phát triển trường tiểu học dạy học 2
buổi/ ngày ở các tỉnh/ thành phố.....................................................................21
1.4.1. Sở GD&ĐT với đặc điểm kết hợp quản lý hành chính và quản lí chuyên môn
trong các hoạt động quản lý GD phân công các phòng chức năng, chuyên môn
nghiệp vụ phụ trách từng ngành học, bậc học. Mỗi phòng chức năng, chuyên môn
được qui định chức năng nhiệm vụ quyền hạn riêng.................................................22
1.4.2. Đối với UBND cấp huyện.............................................................................23

1.4.3. Phòng GD&ĐT chịu trách nhiệm tham mưu để UBND cấp huyện thực
hiện các nhiệm vụ quyền hạn theo qui định..........................................................23

iii


1.5. Nội dung quản lý phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày.............23
1.5.1.Phát triển số lượng.......................................................................................24
1.5.2. Phát triển chất lượng...................................................................................26

1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày.
.................................................................................................................32
1.6.1. Các yếu tố thuộc về nhà trường......................................................................32
1.6.2. Các yếu tố ngoài nhà trường..........................................................................33
Kết luận chương 1.................................................................................................36
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TRƯỜNG TIỂU HỌC DẠY
HỌC 2 BUỔI/NGÀY VÙNG KHÓ KHĂN TỈNH HÒA BÌNH..........................38

2.1. Vài nét về tỉnh Hòa Bình..........................................................................38
2.1.1. Sơ lược về đặc điểm địa lý, điều kiện tự nhiên................................................38
2.1.2. Vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình.........................................................................38
2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục tỉnh Hòa Bình...................................................39
2.1.4. Tình hình phát triển giáo dục tiểu học tỉnh Hòa Bình.....................................40

2.2. Tổ chức hoạt động khảo sát thực trạng....................................................43
2.2.1. Mục đích khảo sát..........................................................................................43
2.2.2. Đối tượng khảo sát.........................................................................................43
2.2.3. Nội dung khảo sát...........................................................................................43
2.2.4. Phương pháp và công cụ khảo sát..................................................................43

2.3. Thực trạng phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày....................44
2.3.1. Số lượng trường lớp dạy học 2 buổi/ngày.......................................................44
2.3.2. Chất lượng dạy học 2 buổi/ngày.....................................................................46

2.4. Thực trạng phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày vùng khó
khăn.................................................................................................................46
2.4.1. Thực trạng phát triển số lượng.......................................................................46
2.4.2. Thực trạng phát triển chất lượng...................................................................54

2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển trường tiểu học dạy học...
.................................................................................................................63
2 buổi/ngày vùng khó khăn của tỉnh Hòa Bình...............................................63

iv


2.6. Đánh giá chung về thực trạng...................................................................64
2.6.1. Mặt mạnh, thuận lợi và nguyên nhân..............................................................65
2.6.2. Mặt yếu, nguyên nhân và các vấn đề cần giải quyết........................................67
Kết luận chương 2.................................................................................................70
CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN TRƯỜNG TIỂU HỌC DẠY HỌC 2
BUỔI/NGÀY VÙNG KHÓ KHĂN TỈNH HÒA BÌNH.......................................71

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp..................................................................71
3.1.1.Biện pháp phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ ngày ở vùng khó khăn của tỉnh
Hòa Bình phải phù hợp và góp phần thực hiện chiến lược phát triển GD quốc gia và
của địa phương........................................................................................................71
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích:................................................................73
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống:................................................................73
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa:..................................................................73

3.2. Một số biện pháp phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày vùng
khó khăn tỉnh Hòa Bình..................................................................................73
3.2.1. Tuyên truyền vận động nâng cao nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của
việc dạy học 2 buổi/ngày cho các bên liên quan.......................................................73
3.2.2. Hoàn thiện quy hoạch phát triển các trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày
vùng khó khăn của Tỉnh Hòa Bình......................................................................76
3.2.3. Xây dựng qui trình, các bước lập đề án và các tiêu chí phát triển trường tiểu
học dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn phù hợp với nhiệm vụ phát triển sự nghiệp
GD của tỉnh Hòa Bình..............................................................................................79
3.2.4. Đảm bảo số lượng, chất lượng đội ngũ GV tiểu học trong triển khai dạy
học 2 buổi/ ngày ở các trường vùng khó khăn.....................................................81
3.2.5.Tăng cường đầu tư, cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các trường tiểu học dạy
học 2 buổi/ngày ở vùng khó khăn.............................................................................85
3.2.6. Huy động sự tham gia của các lực lượng xã hội trong việc thực hiện dạy học 2
buổi/ngày ở các trường tiểu học vùng khó khăn.......................................................88
3.2.7. Điều chỉnh kế hoạch, nội dung, chương trình dạy học 2 buổi/ngày theo đặc
điểm vùng khó khăn và hướng dẫn các trường thực hiện đúng.................................93

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp...............................................................99
v


3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi............................................101
Kết luận chương 3...............................................................................................106
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................107

1. Kết luận.....................................................................................................107
2. Khuyến nghị..............................................................................................108
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................111

PHỤ LỤC.............................................................................................................115

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.Mạng lưới trường, lớp, HS Mầm non và phổ thông............................40
Bảng 2.2. Chất lượng HS tiểu học 3 năm học gần đây........................................42
Bảng 2.3: Tỷ lệ HS thực hiện các chương trình...................................................45
Bảng 2.4. Chất lượng dạy học 2 buổi/ngày so với chất lượng chung toàn tỉnh. 46
Bảng 2.5. Số lượng các trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn...47
Bảng 2.6. Thực trạng quản lý của Phòng GD&ĐT đối với phát triển trường
tiểu học dạy học 2 buổi/ ngày................................................................................49
Bảng 2.7. Thực trạng quản lý của Sở GD&ĐT đối với phát triển trường tiểu
học dạy học 2 buổi/ ngày.......................................................................................50
Bảng 2.8. Chất lượng HS học 2 buổi/ngày với chất lượng HS vùng khó khăn. 54
Bảng 2.9. Phân tích số liệu thực trạng thực hiện xây dựng đề án phát triển
trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày của trường tiểu học..................................56
Bảng 2.10. Phân tích số liệu thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học 2 buổi/ngày
................................................................................................................................. 57
Bảng 2.11. Phân tích số liệu thực trạng về việc phân công sử dụng...................58
Bảng số liệu 2.12. Phân tích số liệu thực trạng quản lí các hoạt động dạy học,
GD HS 2 buổi/ngày của nhà trường.....................................................................58
Bảng 2.13. Thực trạng mức độ thực hiện các hoạt đô Êng của gia đình...............60
Bảng 2.14. Thực trạng mức độ thực hiện các biê Ên pháp thu hút HS đến trường
................................................................................................................................. 61
Bảng 2.15. Ý kiến của PHHS đối với kết quả học tâ Êp, giáo dục đạo đức..........62
Bảng 2.16. Phân tích mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến trường tiểu học...63
Bảng 2.17. Đánh giá của cha mẹ HS về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố.......64
đến phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn.................64

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp phát triển
trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình...............103
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp phát triển trường
tiểu học dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình.................................104

vii


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. So sánh tỷ lệ học sinh thực hiện chương trình học 2 buổi/ngày....45
Biểu đồ 2.2. Đánh giá mức độ quy hoạch và thực hiện quy hoạch.....................48
của Sở GD&ĐT, phòng GD&ĐT..........................................................................48
Biểu đồ 2.3. So sánh công tác quản lí, chỉ đạo của Sở GD&ĐT với phòng
GD&ĐT.................................................................................................................. 53
Biểu đồ 2.4. Đánh giá mức độ thực hiện công tác tuyên truyền, nhu cầu và tư
vấn về dạy học 2 buổi/ngày...................................................................................60
Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các biện pháp phát triển trường tiểu học dạy học 2
buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình...............................................................101

viii


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Thế kỷ XXI với sự bùng nổ tri thức khoa học và công nghệ. Kinh tế thế giới
phát triển theo xu hướng toàn cầu hóa, các nước trên thế giới ngày càng phụ thuộc
lẫn nhau. Đó là những thách thức lớn và cũng là thời cơ đối với mỗi quốc gia: hoặc
là yếu kém tụt hậu hoặc là vươn lên hội nhập với các nước trong khu vực và trên thế
giới. Để phát triển nền kinh tế, nhiều nước trên thế giới rất coi trọng việc chuẩn bị
nguồn nhân lực và coi GD là chìa khóa vàng tiến vào tương lai. Vì vậy nhiều nước

trên thế giới, trong đó có Việt Nam ngay từ những năm cuối của thế kỷ XX đã vạch
ra chiến lược phát triển GD nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của thời đại. Trong
quá trình hội nhập và phát triển, giáo dục Việt Nam không ngừng đổi mới, chuyển
từ tập trung vào nội dung sang chú trọng phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất
người học; Thực hiện nguyên lý giáo dục: học đi đôi với hành; lí luận gắn với thực
tiễn; GD nhà trường kết hợp với GD gia đình và GD xã hội. Nghị quyết Hội nghị
lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) về đổi
mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa
đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập
quốc tế nêu rõ: “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng
lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS.
Nâng cao chất lượng GD toàn diện, chú trọng GD lí tưởng, truyền thống, đạo đức,
lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào
thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời.”
Muốn nâng cao chất lượng GD toàn diện, trước hết là việc nhấn mạnh tập
trung hình thành "năng lực công dân; năng lực thực hành và vận dụng kiến thức
vào thực tiễn". Phát triển năng lực là một trong những yêu cầu quan trọng, thể hiện
rõ nhất việc đổi mới mục tiêu GD lần này. GDTH nằm trong hệ thống GD quốc dân,
là nền tảng đầu tiên rất quan trọng, đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển
toàn diện phẩm chất và nhân cách người học, là cơ sở để nâng cao dân trí, tạo sự bình
đẳng giữa các tầng lớp dân cư. Chất lượng dạy học ở cấp tiểu học là nền tảng cho chất
lượng giảng dạy ở các cấp học và trình độ cao hơn. Theo đó, Bộ GD&ĐT đã có hệ
thống văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTH; Các địa phương cũng đã

1


có nhiều giải pháp thực hiện nhằm nâng cao chất lượng GD cấp tiểu học, như: Phát
triển đội ngũ nhà giáo, tăng cường CSVC, đổi mới công tác quản lí,...Cùng với đó, việc
tổ chức dạy học 2 buổi/ngày đã góp phần không nhỏ nâng cao chất lượng GDTH, xóa

dần khoảng cách về chất lượng GD giữa các vùng, miền, hạn chế việc dạy thêm, học
thêm tràn lan.
Dạy học 2 buổi/ngày là một chủ trương lớn nhằm đảm bảo cho HS tiểu học
được hưởng một nền GD toàn diện và có chất lượng. Hình thức dạy học này được
thực hiện ở hầu hết các quốc gia có nền GD tiên tiến trong khu vực và trên thế giới.
Hiện tại, ở Việt Nam đã triển khai dạy học 2 buổi/ ngày ở nhiều trường TH, trung học
cơ sở. Việc học 2 buổi/ngày ở tiểu học đã được đưa vào kế hoạch quốc gia về GD
cho mọi người và Chiến lược GD giai đoạn 2011-2020, trong đó nhấn mạnh việc thực
hiện theo hướng là tăng cường GD đạo đức, kĩ năng sống, HĐGD ngoài giờ lên lớp
và phát triển năng khiếu cho HS. Buổi học thứ hai phải tổ chức dựa trên nguyên tắc:
HS có nhu cầu, cha mẹ tự nguyện; nhà trường đảm bảo CSVC, trường TH dạy học 2
buổi/ngày; công khai minh bạch thu - chi; đảm bảo sự phát triển của HS.
Theo thống kê số liệu EQMS năm học 2015-2016, hiện nay cả nước có 8,5%
HS học 6 đến 7 buổi/tuần; 16,6% HS học từ 8 đến 9 buổi/tuần; 49,2% HS được học
10 buổi /tuần. Tuy nhiên chưa có chương trình học 2 buổi/ ngày thống nhất trong cả
nước nên mỗi cơ sở GD tổ chức học 2 buổi/ ngày theo những nội dung, yêu cầu
khác nhau nên khó quản lí. Nhiều trưởng có tổ chức dạy học 2 buổi/ ngày nhưng
chủ yếu là tình trạng dạy thêm, học thêm, dẫn tới HS học quá tải, ảnh hưởng xấu
đến sức khỏe HS và gây bức xúc cho xã hội. Điều bất hợp lý nhất trong việc dạy
học 2 buổi/ ngày ở cấp tiểu học hiện nay là: vùng khó khăn, HS yếu cần được hỗ
trợ, củng cố kiến thức lại chưa tổ chức được học 2 buổi/ ngày, trong khi đó ở các
vùng thuận lợi, HS học khá lại được học 2 buổi/ ngày;
Hòa Bình là một tỉnh có nhiều vùng khó khăn, đông đồng bào dân tộc sinh
sống. Cùng với thành tựu chung về kinh tế - xã hội, sự nghiệp GD&ĐT của tỉnh Hòa
Bình được quan tâm chăm lo phát triển và đã đạt được những kết quả nhất định. Nghị
quyết của Đảng bộ và Hội đồng nhân dân tỉnh Hòa Bình cũng đã khẳng định phải nâng
cao chất lượng và hiệu quả GD, đặc biệt là ở các cấp học phổ thông. GDTH được đầu
tư, tiếp tục được củng cố, xây dựng và phát triển. Các cấp lãnh đạo chính quyền từ tỉnh

2

đến xã nói chung và ngành GD nói riêng đó có nhiều giải pháp chăm lo về tinh thần,
vật chất đối với GDTH trong đó có phát triển qui mô trường lớp. Hiện nay, tại các vùng
khó khăn trong tỉnh, nhất là vùng sâu, vùng cao, vùng xa, vùng có nhiều đồng bào dân
tộc thiểu số sinh sống, chế độ chính sách duy trì bền vững và phát triển trường TH dạy
học 2 buổi/ngày đã được quan tâm thực hiện, CSVC về cơ bản đã đảm bảo.
Mặc dù vậy ở các vùng khó khăn của tỉnh Hòa Bình thì tỷ lệ các trường TH
dạy học 2 buổi/ ngày còn rất thấp, phần lớn mới chỉ tổ chức dạy học 1 buổi/ngày là
chủ yếu hoặc nếu có thì việc tổ chức dạy học chưa hiệu quả, vẫn chưa đáp ứng được
yêu cầu về chất và lượng, nhất là ở các trường TH vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế
xã hội đặc biệt khó khăn.
Trong những năm gần đây, đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về
GDTH, về dạy học 2 buổi/ngày ở tiểu học nhưng hầu hết các đề tài nghiên cứu tập
trung nghiên cứu quản lý một hoạt động cụ thể trong trường học tổ chức dạy học 2
buổi/ ngày như: quản lí hoạt động dạy học 2 buổi/ngày; quản lí công tác bán trú; quản
lý hoạt động dạy hoc buổi thứ 2…ở các trường vùng trung tâm có điều kiện có điều
kiện kinh tế - xã hội thuận lợi, chưa có nhiều đề tài nghiên cứu về phát triển trường TH
dạy học 2 buổi/ngày ở vùng khó khăn có đa số dân cư sinh sống là đồng bào dân tộc
thiểu số. Việc nghiên cứu vấn đề phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày vùng khó
khăn tỉnh Hòa Bình cho đến nay chưa có công trình khoa học nào triển khai thực hiện.
Để giải quyết các vấn đề trên, nhằm tìm ra các biện pháp hữu hiệu nhằm phát
triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày tại vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình, tác giả lựa
chọn vấn đề "Phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình
đáp ứng yêu cầu đổi mới GD hiện nay" làm đề tài luận văn tốt nghiệp khóa đào tạo.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng việc quản lý trường tiểu học
dạy học 2 buổi/ ngày ở vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình để đề xuất một số biện pháp
phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày ở vùng khó khăn trên địa bàn tỉnh Hòa
Bình trong điều kiện hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng GDTH ở địa phương.

3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày.

3


3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày
vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình.
4. Câu hỏi nghiên cứu
4.1. Tại sao phải phát triển trường tiểu học học 2buổi/ngày?Mối quan hệ
giữa yêu cầu nâng cao chất lượng GD với việc tổ chức dạy học 2 buổi/ ngày ở cấp
tiểu học nói chung và ở các trường TH vùng khó khăn nói riêng? Trong phát triển
trường TH học 2 buổi / ngày sở GD&ĐT phải làm những việc gì?
4.2. Tình hình phát triển trường TH học 2 buổi/ngày ở vùng khó khăn của
tỉnh Hòa bình như thế nào? Có hạn chế gì? nguyên nhân ?
4.3. Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hòa Bình cần phải làm gì và làm thế nào
để phát triển trường tiểu học học 2 buổi/ ngày ở những vùn khó khăn của tỉnh Hòa
Bình?
5. Giả thuyết khoa học
Công tác phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày ở tỉnh Hòa Bình trong
những năm gần đây đã được quan tâm thực hiện và đạt được kết quả ở mức độ nhất
định. Tuy nhiên phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày ở những vùng núi, vùng
sâu, xa đặc biệt khó khăn, nơi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ... còn
những hạn chế như: về số lượng trường học 2 buổi/ ngày chưa nhiều; tổ chức dạy
học chưa hợp lý; CSVC một số trường chưa đáp ứng....; Việc quản lý của Sở
GD&ĐT đối với vấn đề này đã được quan tâm nhưng cách làm chưa thật cụ thể và
hiệu quả. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý của Sở GD&ĐT để triển khai
phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày thống nhất từ tỉnh đến các huyện, phù
hợp với điều kiện thực tiễn của vùng khó khăn của tỉnh, tập trung khắc phục các bất
cập, sẽ đảm bảo qui hoạch hợp lý, nâng cao cả về số lượng và chất lượng các trường

TH dạy học 2 buổi/ ngày, góp phần nâng cao chất lượng GDTH của tỉnh Hòa Bình.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày
nói chung và phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn nói riêng.
6.2. Phân tích đánh giá thực trạng trường TH dạy học 2 buổi/ngày và thực
trạng phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình.

4


6.3. Đề xuất một số biện pháp phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày
vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình.
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
7.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu đề xuất một số biện pháp phát triển trường TH dạy học 2
buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình của cấp Sở GD&ĐT nhằm thực hiện tốt
một số chính sách phát triển GDTH giai đoạn 2015 - 2020.
7.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Đề tài được triển khai nghiên cứu tại 4 huyện Kim Bôi, Tân Lạc, Lạc Sơn, Yên
Thủy trực thuộc tỉnh Hòa Bình, tại mỗi huyện chọn 4 xã thuộc vùng khó khăn (các
xã được Thủ tướng Chính phủ công nhận tại Quyết định 204/QĐ-TTg ngày
1/2/2016 về phê duyệt danh sách xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu
vào diện đầu tư của Chương trình 135 năm 2016), trên cơ sở đó đề xuất các biện
pháp phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày tại vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình.
7.3. Giới hạn khách thể điều tra, khảo sát
Đội ngũ CBQL, GV tại cơ sở GDTH thuộc các xã vùng khó khăn tỉnh Hòa
Bình, gồm 128 GV , 54 CBQL, 192 cha mẹ HS thuộc ban đại diện CMHS.
8. Phương pháp nghiên cứu
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, so sánh để nghiên

cứu những tài liệu văn bản, sách báo, các công trình khoa học nghiên cứu về dạy
học 2 buổi/ ngày và quản lý dạy học 2 buổi/ ngày ở trường học để xây dựng khung
lý thuyết về phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày ở vùng khó khăn
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát: nhằm thu thập thông tin về thực trạng trường TH
dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Đề tài thực hiện điều tra bằng phiếu
hỏi nhằm thu thập thông tin về tình hình trường TH dạy học 2 buổi/ngày tại cơ sở
GDTH vùng khó khăn của tỉnh Hòa Bình

5


- Phương pháp phỏng vấn: Chuẩn bị các câu hỏi để phỏng vấn đội ngũ
CBQL GD các cấp, GV và nhân viên đang công tác trong các cơ sở GDTH về thực
trạng trường TH dạy học 2 buổi/ngày.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Thông qua phân tích kế hoạch, báo cáo
của địa phương và quá trình thực hiện trao đổi tại một số cơ sở GD nhằm chia sẻ
kinh nghiệm.
- Phương pháp chuyên gia: Tiến hành xin ý kiến chuyên gia trong từng giai
đoạn của quá trình thực hiện đề tài, đặc biệt trong giai đoạn hoàn thiện cơ sở lí luận,
xây dựng phiếu điều tra, xây dựng các biện pháp phát triển trường TH dạy học 2
buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình...
8.3. Phương pháp hỗ trợ khác: Phương pháp dự báo, thống kê toán học để hỗ trợ
thực hiện nghiên cứu thực tiễn và đề xuất các biện pháp nhằm phát triển trường TH
dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn tỉnh Hòa Bình.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày.
Chương 2. Thực trạng việc phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày ở vùng

khó khăn của tỉnh Hòa Bình.
Chương 3. Biện pháp phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày vùng khó
khăn trên địa bàn tỉnh Hòa Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới GD hiện nay.

6


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN
VỀ PHÁT TRIỂN TRƯỜNG TIỂU HỌC DẠY HỌC 2 BUỔI/NGÀY
1.1.Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1.Những nghiên cứu về dạy học 2 buổi/ngày
Dạy học 2 buổi/ngày có thể nói là hình thức tổ chức dạy học phổ biến ở các
nước có nền GD phát triển trong khu vực và thế giới. Hình thức hoạt động dạy học
2 buổi/ngày đã có cách đây khá lâu ở nhiều nước trên thế giới như Châu Âu, Châu
Mỹ và ngay cả các nước trong khu vực Châu Á như: Nhật Bản, Hàn Quốc,
Singapore, Thái Lan, Trung Quốc… cũng áp dụng đại trà và có hiệu quả. Thời gian
học tập tại trường của HS tiểu học ở hầu hết các nước được kéo dài cả ngày với nội
dung đan xen phù hợp giữa những môn học bắt buộc với những môn học hoặc
HĐGD có tính tự chọn. Mục tiêu của chương trình GDTH mới của Việt Nam mong
muốn vươn tới ngang tầm các nước trong khu vực, song thời lượng dạy học và
HĐGD ở tiểu học Việt Nam còn hạn chế. Ví dụ, nếu tính thời lượng dạy học ở tiểu
học Việt Nam là 100 % thì ở Thái Lan là 147,36 %, Mã Lai xi a là 213,25 %, Philip-pin 180,45 %, In-đô-nê-xi-a 267 %...[7.12]
Từ các nghiên cứu triển khai GDTH ở nước ngoài cho thấy:
- Về thời lựợng và kế hoạch GD: Ở nhiều nước trên thế giới HS tiểu học
được học cả ngày ở trường. Đa số các nước thực hiện hoặc hướng tới thực hiện 5
ngày học/tuần. Ví dụ Ở Anh, các trường thường theo 3 mô hình sau: Mô hình 1:
buổi sáng Toán, Tiếng Anh; Buổi chiều: các môn khác; Mô hình 2: Toán, Tiếng
Anh, môn học khác để đa dạng hóa việc sử dụng buổi sáng; Chiều: các môn khác;
Mô hình 3: Linh hoạt dạy Toán, Tiếng Anh vào các thời điểm khác nhau trong ngày,

những lúc HS sôi nổi, khỏe, tâm thế tốt.
- HĐGD ở nhà trường TH: bên cạnh chương trình chung có những nội dung dạy
học tự chọn nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của HS.
- Công tác quản lý và tổ chức HĐGD: Sự tự chủ tự chịu trách nhiệm của nhà
trường tăng lên, trách nhiệm quản lý nhà trường thuộc Hội đồng nhà trường.
- Công tác bán trú: Tổ chức cho HS ăn, nghỉ trưa tại trường; nhiều nước cung
cấp bữa ăn trưa miễn phí cho HS.

7


- Đội ngũ CBQL, GV: GV dạy hầu hết các môn. Ngoài ra có các GV chuyên
biệt dạy thể dục, nghệ thuật, ngoại ngữ...
- Sự phối hợp gia đình, cộng đồng, nhà trường: Chú trọng đến sự phối hợp
giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng, coi đây là một tiêu chí quan trọng để đảm
bảo chất lượng và hiệu quả của trường TH.
Tìm hiểu chương trình GDTH các nước cho thấy GD toàn diện được quan
tâm. Chương trình GDTH đảm bảo các kĩ năng cơ bản về nghe, nói, đọc, viết, tính
toán, đồng thời cung cấp cho HS chương trình phong phú về GD khoa học, nghệ
thuật, thể chất, kĩ năng sống,.... nhằm bước đầu hình thành, phát triển ở người học
những phẩm chất, năng lực cần thiết. Chú ý tới hình thành, phát triển tư duy phê
phán, sáng tạo, các kĩ năng học tập, hợp tác, giao tiếp, …Nội dung GD gắn với thực
tiễn cuộc sống, nội dung cũng chú ý tới các vấn đề toàn cầu trong bối cảnh toàn cầu
hoá và giao lưu quốc tế rộng rãi. GD ngoại ngữ, ICT, ứng dụng ICT trong dạy học
ngày càng được quan tâm.
Trong báo cáo tại Hội thảo ngày 17/7/2010 về chương trình GD ở trường TH
dạy học cả ngày, TS. Lương Việt Thái, Trung tâm Nghiên cứu GD Phổ thông, Viện
KHGDVN có đánh giá: Trong chương trình tiểu học của các nước, bên cạnh chương
trình chung (một số nước còn xác định các môn cốt lõi trong chương trình chung này
(chẳng hạn Toán, Tiếng, Khoa học), có những nội dung dạy học tự chọn nhằm đáp

ứng nhu cầu phát triển đa dạng của cá nhân HS. Các lĩnh vực dạy học tự chọn ở
trường TH của các nước trên thế giới hết sức đa dạng như tiếng nước ngoài, tiếng địa
phương, môi trường, tôn giáo, ... Việc tổ chức dạy học tự chọn được thực hiện theo
những cách khác nhau ở các quốc gia khác nhau. Thời lượng dạy học tự chọn ở một
số nước có thể lên đến 20% thời lượng dạy học ở tiểu học. Hình thức dạy học tự chọn
có thể được qui định như một môn học tự chọn hoặc HĐGD ngoài giờ lên lớp.
HĐGD ở trường TH cả ngày phong phú, đa dạng cả về nội dung lẫn hình thức tổ
chức thực hiện. [38, tr.5]
Ở Việt Nam cũng có nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu mô hình dạy học 2
buổi/ ngày ở trường TH. Có thể kể đến: tác giả Nguyễn Kim Dung, Lê Thị Ngọc
Thương đề cập đến lợi ích của mô hình dạy học 2 buổi/ ngày ở bậc tiểu học ở tỉnh
Tiền Giang, trong đó nhấn mạnh lợi ích của dạy học 2 buổi/ ngày đối với HS là tăng

8


cường thời gian để tổ chức các hoạt động học tập, trải nghiệm phù hợp với đặc điểm
tâm lý lứa tuổi HS, giúp HS học yếu được hỗ trợ nhiều hơn, HS khá giỏi có điều
kiện phát triển thêm năng lực, ....Đối với GV, mô hình dạy học 2 buổi/ ngày đòi hỏi
GV phải nỗ lực trong phát triển chuyên môn, đổi mới soạn giáo án theo hướng tăng
cường hoạt động, phát huy hiệu quả của GV dạy các môn năng khiếu, GV có nhiều
thời gian gần gũi với HS để thấu hiểu các em hơn. [21, tr.54-65]
Tác giả Trịnh Thị Chuyên có báo cáo chuyên đề về nâng cao chất lượng tiết
tự chọn Toán và Tiếng Việt trong dạy học 2 buổi/ ngày ở lớp 4, 5. Trên cơ sở đánh
giá thực trạng dạy học ở trường TH Thất Hùng đề cập đến việc dạy học phải sát đối
tượng HS, thực hiện dạy học theo nhu cầu người học, giãn thời gian cho phù hợp,
đa dạng hóa các hình thức dạy học và đánh giá theo năng lực HS.[19].
Đề cập thực trạng quản lí hoạt động dạy 2 buổi/ngày của Hiệu trưởng một số
trường TH tại Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh, tác giả Nguyễn Văn Phước đã khảo
sát phân tích trên các nội dung quản lí: quản lí chương trình, kế hoạch dạy học của tổ

chuyên môn và GV; quản lí việc thực hiện quy chế chuyên môn trong dạy học của tổ
chuyên môn và GV; quản lí hoạt động dạy học trên lớp; quản lí công tác bồi dưỡng
GV; quản lí phương tiện, điều kiện dạy học. Từ đó chỉ ra Hiệu trưởng đã sử dụng các
biện pháp cơ bản để quản lí nhưng vẫn chưa thật sự đồng bộ. Một số biện pháp cụ thể
ở từng nhóm biện pháp quản lí còn chưa thực hiện thường xuyên và mức độ hiệu quả
chỉ dừng lại ở mức khá hoặc trung bình do những kinh nghiệm có phần cảm tính hay
những thói quen chủ quan trong quản lí, do khó khăn gặp phải trong quản lí hành
chính, phân quyền, thực hiện các chức năng quản lí. Để nâng cao chất lượng dạy học
cần phải có sự đổi mới trong công tác quản lí của Hiệu trưởng. [33, tr.73-83].
Tác giả Nguyễn Thị Kim Chi trên cơ sở khảo sát nghiên cứu mô hình dạy học
2 buổi/ngày tại địa bàn tỉnh Nghệ An đã chỉ rõ bản chất, việc tổ chức dạy học 2
buổi/ngày nhắm tới mục đích tạo điều kiện cho GV luyện tập những kiến thức mà ở
buổi học chính khoá chưa giải quyết triệt để cho HS, phụ đạo cho những HS yếu
kém, đặc biệt cho HS dân tộc thiểu số, nhằm đảm bảo chất lượng, chương trình tối
thiểu để vươn lên đạt chuẩn. Bài viết xác định các điều kiện để tổ chức tốt việc dạy
học 2 buổi/ngày như: Kế hoạch dạy học cần thực hiện theo cơ chế tự chủ; Chương
trình dạy học 2 buổi/ngày cũng cần tính đến đặc điểm cụ thể của các vùng miền để

9


đảm bảo sự phù hợp và hiệu quả. Bố trí đội ngũ GV trong tổ chức dạy học 2
buổi/ngày; điều kiện về CSVC…phân tích những ưu điểm của mô hình này, với vai
trò chỉ đạo của Sở GD&ĐT tác giả đề xuất Sở GD&ĐT cần phải chỉ đạo và qui định
thống nhất về khung chương trình cho các vùng miền khác nhau để các nhà trường
có sơ sở thực hiện chương trình dạy học 2 buổi/ngày đảm bảo các yêu cầu nhằm
nâng cao chất lượng GDTH ở miền núi.
Tạp chí khoa học của Đại học Quốc gia Hà Nội có đăng tải bài báo của tác giả
Trần Đình Thuận nghiên cứu và khảo sát việc bố trí sử dụng GV của các trường TH
khi chuyển sang dạy học cả ngày. Bài viết có khẳng định việc tổ chức dạy học 2

buổi/ngày và tổ chức dạy học cả ngày đã được các nước trên thế giới và khu vực
thực hiện từ lâu. Ở Việt Nam nhu cầu HS tiểu học (HSTH) học 2 buổi/ngày và học
cả ngày của phụ huynh hiện nay đã trở thành cấp thiết và phổ biến, không những ở
nơi có điều kiện phát triển mà ngay cả ở vùng khó khăn, miền núi, nơi có điều kiện
kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và đã trở thành nhu cầu của xã hội. Bài viết đề
cập kết quả khảo sát và đánh giá về khối lượng công việc của GV, xác định số lượng
vị trí việc làm, số người làm việc từ đó tính toán và đề xuất việc bố trí tỉ lệ GV/lớp
đối với trường TH dạy học cả ngày. [34, tr.31-40] .
Liên quan đến việc bố trí sử dụng đội ngũ GV, tác giả Trần Đình Thuận đề cập
đến vấn đề bố trí, sử dụng GV ở trường TH dạy học cả ngày tại các vùng khó khăn.
Trong khuôn khổ của bài viết, tác giả phân tích tình hình bố trí và sử dụng GV tại các
trường TH đang trong quá trình chuyển từ dạy học một buổi sang thực hiện dạy học
cả ngày trong tuần. Trên cơ sở đó, đề xuất một số vấn đề liên quan đến chính sách đội
ngũ GV tiểu học tại các vùng khó khăn và trên phạm vi cả nước.[35, tr.68-76].
Để đáp ứng nhu cầu xã hội, thực hiện mục tiêu GD của Đảng cùng với các giải
pháp nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, tăng cường CSVC, đổi mới công tác
quản lý trong các trường TH, việc tổ chức dạy học hai buổi trên ngày đã góp phần
không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng GD, xóa dần khoảng cách về chất lượng
GD giữa các vùng miền, hạn chế việc dạy thêm và học thêm tràn lan… Đối với cấp
tiểu học, cấp học nền tảng của hệ thống GD quốc dân thì việc thực hiện mục tiêu GD
toàn diện vô cùng quan trọng. Muốn nâng cao chất lượng toàn diện thì trong các nhà
trường TH phải tăng quỹ thời gian học tập trong trường cho HS, tạo điều kiện đổi

10


mới nội dung và phương pháp dạy học. Theo ông Lê Tiến Thành ( nguyên Vụ trưởng
Vụ GD Tiểu học, Bộ GD&ĐT): “Một trong ba nguyên nhân cơ bản khiến chất lượng
GD thấp là thời lượng học tập ít (450 giờ/năm trong khi cần tối thiểu 700 giờ/năm)”.
Để tăng thời lượng học tập, giải pháp duy nhất là HS phải học ở trường cả ngày. Cả

nước hiện có 49% HS tiểu học được học cả ngày (phụ huynh HS phải đóng góp để
con em mình được hưởng dịch vụ này). Tuy nhiên, phần lớn trong số này lại là HS
vùng thuận lợi, học khá. Còn HS vùng khó khăn, học yếu lại không được học cả
ngày, khiến khoảng cách chất lượng giữa mặt bằng GD vùng khó khăn và vùng thuận
lợi ngày càng sâu. Việc chỉ đạo dạy học 2 buổi/ngày đã được Bộ GD&ĐT cụ thể hóa
trong từng năm học, tổ chức thực hiện trong cả nước.
Việc tổ chức dạy 2 buổi/ngày ở trường TH đã được triển khai từ những năm
1990. Hiện nay, ở một số địa phương đã thực hiện chương trình và kế hoạch dạy học
2 buổi/ngày, tuy nhiên, theo đánh giá của Vụ GDTH trong báo cáo tổng kết hàng
năm: “HS vùng thuận lợi học khá lại học thêm, còn HS vùng khó khăn học yếu lại
không có đủ điều kiện, thời gian được học thêm nên nhiều nơi HS khó đạt chuẩn kiến
thức”. Tất cả các vùng miền trên cả nước đều thực hiện theo chương trình GD hiện
hành, ở các trường TH miền núi, vùng sâu, vùng xa, đang tiến hành dạy 22- 25
tiết/tuần. Tuy nhiên, từ thực tế GDTH nhiều năm qua, trẻ em miền núi cần phải được
tăng thời lượng học tập để các em nắm kiến thức cơ bản chắc hơn. Như vậy, những
trường miền núi cần phải được tăng tiết học, để HS đạt chuẩn kiến thức kĩ năng một
cách vững chắc sau đó mới tiến đến dạy 32 tiết/tuần để đảm bảo theo Dự thảo chương
trình GD phổ thông tổng thể sẽ được thực hiện sau năm 2018.
Dạy học 2 buổi/ ngày ở trường TH đến nay đã trở thành chủ trương chung của
ngành GD, là một yêu cầu trong tổ chức quản lý trường TH hiện nay. Tuy nhiên việc
tổ chức dạy học 2 buổi/ ngày phải gắn với điều kiện thực tế của từng địa phương. Do
đó cần có những nghiên cứu cụ thể về việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày đối với cấp
tiểu học ở với các vùng miền khác nhau đáp ứng yêu cầu đổi mới GD hiện nay.
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học 2 buổi/ ngày
Ngành GD&ĐT đã tiến hành đổi mới nhằm đưa GD phát triển toàn diện tiếp
cận với nền GD các nước phát triển, đáp ứng được yêu cầu phát triển đất nước,
GDTH đang trên đà phát triển mạnh cùng với xu thế chung đó. Dạy học 2 buổi/ngày

11

là xu thế chung, tất yếu của thời đại, đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của xã
hội, góp phần nâng cao chất lượng GD nói chung và GDTH nói riêng.
GDTH đang ngày càng khẳng định tầm quan trọng và vị trí trong hệ thống
GD quốc dân. Nghiên cứu về GDTH và phát triển GDTH đã được quan tâm, đã có
nhiều công trình nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước, cấp Bộ, cấp cơ sở nghiên cứu
về GDTH, trong đó có đề cập đến vần đề dạy học 2 buổi/ngày như: Năm 1998, có
đề tài luận văn thạc sĩ của Lưu Thị Tường Vân đã nghiên cứu “Cơ sở lí luận và thực
tiễn của loại hình học 2 buổi/ngày ở bậc tiểu học”. Đề tài đã nghiên cứu khá hệ
thống các vấn đề lí luận của loại hình học lớp 2 buổi/ngày và một số vấn đề thực
tiễn về học 2 buổi/ngày ở trường TH trên địa bàn thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, luận
văn chưa phân tích một cách tổng thể về thực trạng dạy học 2 buổi/ngày cũng như
vấn đề phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày ở vùng này.
Từ năm 2006-2010, Viện khoa học GD Việt Nam với những cứ liệu phong
phú và sự tham gia của nhiều nhà khoa học và CBQL đã nghiên cứu “Xây dựng mô
hình trường TH hai buổi/ ngày”. Đề tài đã nghiên cứu kinh nghiệm các nước, hồi
cứu các tư liệu và tiến hành điều tra, khảo sát về thực trạng dạy học 2 buổi/ ngày
cũng như kinh nghiệm của một số trường TH, chỉ ra lợi ích, sự cần thiết của việc
dạy học hai buổi/ ngày ở trường TH Việt Nam đồng thời khẳng định sự cần thiết của
việc xây dựng mô hình trường TH hai buổi/ ngày có hiệu quả. Kết quả nghiên cứu
cũng chỉ ra sự khác biệt về điều kiện dạy học hai buổi/ ngày ở các nhà trường;
những hạn chế, khó khăn và thuận lợi chủ yếu trong tổ chức dạy học hai buổi/ ngày
ở tiểu học Việt Nam hiện nay. Đề tài cũng phân tích, rút ra bài học kinh nghiệm để
tổ chức dạy học hai buổi/ ngày có hiệu quả [43].
Năm 2009, Vụ GDTH nghiên cứu đề tài: “Một số giải pháp tổ chức dạy học
hai buổi trên ngày ở cấp tiểu học phù hợp đối tượng HS các vùng miền”. Đề tài đã
nghiên cứu cơ sở lý luận, kinh nghiệm về dạy học 2 buổi/ngày ở Việt Nam và một
số quốc gia trên thế giới một cách có hệ thống, làm sáng tỏ được vấn đề nghiên cứu.
Đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện dạy học 2 buổi/ngày được tiến hành tại các
vùng, miền khác nhau cho thấy những khoảng cách về điều kiện học tập, CSVC và

nhận thức khác nhau giữa các vùng miền. Đề tài cũng đã đề xuất 05 giải pháp thực
hiện tổ chức dạy học 2 buổi/ngày có chất lượng bền vững. Đồng thời khẳng định để

12


thực hiện học 2 buổi trên ngày có hiệu quả, đặc biệt cho những vùng khó khăn cần
có những giải pháp tổ chức dạy học 2 buổi/ngày thiết thực theo vùng miền nhằm
từng bước mở rộng qui mô và nâng cao chất lượng GDTH. [44].
Tuy nhiên các đề tài mới chỉ dừng lại ở việc phân tích các cơ sở lý luận là
chủ yếu, các yếu tố thực tiễn về GDTH vùng khó chưa được đề cập nhiều, do vậy
chưa đưa ra được các giải pháp phát triển GDTH vùng khó khăn và việc phát triển
trường TH dạy học 2 buổi/ngày tại đây.
Bên cạnh một số nhà khoa học, các thạc sỹ khi nghiên cứu về đề tài GDTH đã
có nội dung nghiên cứu về vấn đề dạy học 2 buổi/ngày như:
- Luận văn Thạc sỹ của Nguyễn Thị Ngọc với đề tài "Quản lí hoạt động dạy học
2 buổi/ngày ở các trường TH huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh". Luận văn đã nghiên
cứu một cách có hệ thống về lí luận quản lí, quản lí GD, quản lí trường TH dạy học 2
buổi/ngày đồng thời tác giả cũng đã đánh giá khái quát thực trạng chất lượng dạy học,
đội ngũ CBQL, GV, các điều kiện, phương tiện của trường TH dạy học 2 buổi/ngày
từ đó đề xuất 6 biện pháp quản lí hoạt động dạy học 2 buổi/ngày [31].
- Luận văn Thạc sỹ của Lê Thị Hồng Giang với đề tài “Quản lý dạy học 2
buổi/ngày tại các trường TH huyện Vĩnh Tường tỉnh Vĩnh Phúc” đã nêu được cơ sở
lý luận và thực trạng quản lý dạy học 2 buổi/ngày tại các trường TH huyện Vĩnh
Tường tỉnh Vĩnh Phúc từ đó đề ra các biện pháp quản lý dạy học 2 buổi/ngày phù
hợp với thực tế của địa phương [22].
- Luận văn Thạc sỹ của Trần Thị Ngọc Phượng với đề tài “Quản lí hoạt động
giáo dục ở buổi thứ hai tại các trường TH Quận Thanh Khê Thành phố Đà Nẵng”
nghiên cứu khá toàn diện về các nội dung quản lí hoạt động ở buổi thứ 2, phân tích
rõ các nguyên nhân dẫn đến việc tổ chức dạy học ở buổi thứ 2 chưa hiệu quả. [34].

- Luận văn Thạc sỹ của Đặng Thị Kim Vân với đề tài: "Biện pháp phát triển
đội ngũ GV tiểu học tỉnh Hưng Yên đáp ứng yêu cầu học 2 buổi/ngày" trong đó có
chỉ rõ sự ảnh hưởng của đội ngũ GV đến chất lượng dạy học 2 buổi/ngày, do vậy
cần phải tập trung các biện pháp bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học cho GV
nhằm phát triển đội ngũ GV tiểu học đáp ứng với yêu cầu dạy học 2 buổi/ngày. [45].
- Luận văn Thạc sỹ của Trần Ngọc Minh với đề tài "Quản lý hoạt động dạy
học hai buổi trên ngày trong các trường TH huyện Lạc Thủy, tỉnh Hòa Bình" đã làm

13


tường minh cơ sở lý luận về quản lý dạy học 2 buổi/ngày, nghiên cứu cũng đã phân
tích kỹ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí dạy học 2 buổi/ngày từ đó khẳng định
muốn quản lí trường TH 2 buổi/ngày hiệu quả cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền
và XHH GD.[30]
- Luận văn Thạc sỹ của Vũ Thị Thúy Hà với đề tài “Biện pháp quản lí dạy học
buổi thứ hai của lớp 2 buổi/ngày ở các trường TH thành phố Uông Bí – tỉnh Quảng
Ninh”.đề cập đến vấn đề quản lí tổ chức dạy học ở buổi thứ 2 của lớp 2 buổi/ngày
để nâng cao chất lượng dạy học hiệu quả.[25]
Về cơ bản, những đề tài, những công trình khoa học trong và ngoài nước đã được
nghiên cứu qua các thời kỳ lịch sử phần nào có đóng góp đáng kể vào sự phát triển của
GDTH, đặc biệt là lĩnh vực phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày. Tuy nhiên các
đề tài chủ yếu bàn về một khía cạnh của quản lí đó là quản lí hoạt động dạy học, các
nghiên cứu đã nêu rõ vai trò quản lí của Hiệu trưởng đối với hoạt động dạy học 2
buổi/ngày từ đó đề xuất biện pháp giúp Hiệu trưởng quản lí tốt hoạt động dạy học 2
buổi/ngày, nâng cao chất lượng giờ học buổi thứ 2. Các nghiên cứu nói trên đã đáp ứng
được một phần nào đó trong hoạt động quản lí trường TH dạy học 2 buổi/ngày mà
chưa nghiên cứu tổng kết một cách toàn diện và khái quát thực trạng GDTH vùng khó
cũng như phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày tại những vùng này.
Như vậy, việc quản lý, phát triển trườn tiểu học dạy học 2 buổi/ngày cần được

tiếp tục nghiên cứu trong thực tiễn quản lý GD hiện nay. Đặc biệt, trên địa bàn, tỉnh
Hòa Bình nơi có vị trí địa lý, phân bố dân cư khá phức tạp, điều kiện phát triển kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, trường TH dạy học 2 buổi/ngày còn thiếu về số lượng và
yếu về chất lượng, thì việc phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày rất cần được quan
tâm. Nhưng. với thời gian nghiên cứu chưa nhiều tác giả chưa có đủ điều kiện tiếp cận
với các tài liệu liên quan, cho nên theo hiểu biết của tác giả đến nay chưa có đề tài,
công trình khoa học nào tập trung nghiên cứu sâu về lĩnh vực phát triển trường TH dạy
học 2 buổi/ngày ở vùng khó khăn.
1.2. Một số khái niệm công cụ
1.2.1. Phát triển
Theo từ điển tiếng Việt (1999-2000) phát triển là lớn lên về mặt kích thước, độ
rộng (số lượng) hay về mặt giá trị, tầm quan trọng (chất lượng). [40, tr.636]. Thuật

14


ngữ phát triển theo nghĩa triết học là biến đổi hoặc làm cho biến đổi từ ít đến nhiều,
hẹp đến rộng, đơn giản đến phức tạp. Lí luận của phép biện chứng duy vật khẳng
định: mọi sự vật, hiện tượng không phải chỉ là sự tăng lên hay giảm đi về mặt số
lượng mà cơ bản chúng luôn biến đổi, chuyển hóa từ sự vật, hiện tượng này đến sự
vật, hiện tượng khác, cái mới kế tiếp cái cũ, giai đoạn sau kế thừa giai đoạn trước
tạo thành quá trình phát triển mãi mãi. Phát triển là quá trình nội tại, là bước chuyển
hóa từ thấp đến cao, trong cái thấp đã chứa đựng dưới dạng tiềm năng những
khuynh hướng dẫn đến cái cao, còn cái cao là cái thấp đã phát triển. Phát triển là
quá trình tạo ra sự hoàn thiện của cả tự nhiên và xã hội
Thuật ngữ “phát triển” xuất phát từ các cấp độ xem xét khác nhau có nhiều
cách định nghĩa khác nhau. Ở cấp độ chung nhất, “phát triển” được hiểu là sự thay
đổi hay biến đổi tiến bộ, là một phương thức của vận động hay là quá trình diễn ra
có nguyên nhân, dưới những hình thức khác nhau như tăng trưởng, tiến hoá, phân
hoá, chuyển đổi, mở rộng, cuối cùng tạo ra biến đổi về chất” [39, tr.43].
Theo tác giả Phạm Minh Hạc “Phát triển được hiểu là sự thay đổi hay biến đổi

tiến bộ, là một phương thức của vận động, hay là quá trình diễn ra có nguyên nhân,
dưới những hình thức khác nhau như tăng trưởng, tiến hóa, chuyển đổi, mở rộng,
cuối cùng tạo ra biến đổi về chất” [27, tr.111]
Theo tác giả Đặng Bá Lãm, " Phát triển là một quá trình vận động từ thấp đến
cao, từ đơn giản đến phức tạp, theo đó cái cũ chuyển biến mất và cái mới ra đời...v.v.
Phát triển là một quá trình nội tại: bước chuyển từ thấp lên cao xảy ra bởi vì trong cái
thấp đã chứa đựng dưới dạng tiềm tàng những khuynh hướng dẫn đến cái cao. Còn cái
cao là cái thấp đã phát triển". [30, tr. 20]
Ví dụ: Phát triển kinh tế - xã hội, phát triển văn hoá, phát triển con người,
phát triển GD, phát triển GDTH, phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày,....
Có thể thấy nói đến "phát triển" vừa bao hàm cả phát triển về số lượng và
chất lượng, vừa bao hàm cả phát triển theo chiều rộng và phát triển theo chiều sâu;
đồng thời, thể hiện tốc độ tăng về số lượng và bền vững về chất lượng đảm bảo hài
hoà mối quan hệ giữa tốc độ và chất lượng của sự phát triển. Đặc biệt coi trọng chất
lượng, hiệu quả và tính bền vững của sự phát triển

15