SKKN một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 24 36 tháng tuổi thông qua hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học ở trường mầm non

SÁNG KIẾN CẢI TIẾN KỶ THUẬT
Đề tài: “Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 24-36 tháng tuổi
thông qua hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học ở trường mầm non”

1. Phần mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài
Ông cha ta đã từ có câu: “Trẻ lên ba cả nhà học nói”
Đúng vậy, trẻ từ 0 - 6 tuổi là “giai đoạn vàng” để phát triển toàn diện nhất,
đặc biệt là khả năng ngôn ngữ. Đây là giai đoạn mà khả năng ngôn ngữ của trẻ
phát triển mạnh mẽ nhất trong suốt cuộc đời. Trẻ có thể học được nhiều hơn so với
những gì chúng ta tưởng tượng, không chỉ với tiếng Việt mà với cả các ngoại ngữ
khác. Việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ cũng là một trong những mục tiêu quan
trọng nhất trong Chương trình Giáo dục Mầm non định hướng. Vì ngôn ngữ sẽ
giúp trẻ bày tỏ, trao đổi và giao tiếp với nhau trong học tập cũng như vui chơi.
Ngôn ngữ còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện bao gồm sự phát
triển về đạo đức, tư duy nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hoá.
Trong những năm gần đây bậc học mầm non đang tiến hành đổi mới chương
trình giáo dục trong đó đặc biệt coi trọng việc tổ chức các hoạt động phù hợp sự
phát triển của từng cá nhân trẻ, khuyến khích trẻ hoạt động một cách chủ động tích
cực, hồn nhiên vui tươi, đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên phát huy khả năng
sáng tạo trong việc lựa chọn và tổ chức các hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ một
cách linh hoạt, thực hiện phương châm “học mà chơi - chơi mà học” đáp ứng mục
tiêu phát triển của trẻ một cách toàn diện về mọi mặt.Trong quá trình phát triển
1


toàn diện nhân cách con người nói chung và trẻ mầm non nói riêng thì ngôn ngữ có
một vai trò rất quan trọng đặc biệt không thể thiếu được. Bởi:
Ngôn ngữ có vai trò là một phương tiện hình thành và phát triển nhận thức
của trẻ về thế giới xung quanh. Ngôn ngữ giúp trẻ tìm hiểu, khám phá và nhận thức
về môi trường xung quanh, thông qua cử chỉ và lời nói của người lớn trẻ làm quen

với các sự vật, hiện tượng có trong môi trường xung quanh, trẻ hiểu những đặc
điểm, tính chất, công dụng của các sự vật cùng với từ tương ứng với nó. Nhờ có
ngôn ngữ trẻ nhận biết ngày càng nhiều các sự vật, hiện tượng mà trẻ được tiếp xúc
trong cuộc sống hàng ngày.
Ngoài ra ngôn ngữ còn là phương tiện phát triển tình cảm, đạo đức, thẩm mĩ.
Ngôn ngữ là phương tiện để giao tiếp quan trọng nhất đặc biệt là đối với trẻ nhỏ,
đó là phương tiện giúp trẻ giao lưu cảm xúc với những người xung quanh hình
thành những cảm xúc tích cực. Ngôn ngữ là công cụ giúp trẻ hoà nhập với cộng
đồng và trở thành một thành viên của cộng đồng. Nhờ có những lời chỉ dẫn của
người lớn mà trẻ dần dần hiểu được những quy định chung của cộng đồng mà mọi
thành viên trong cộng đồng phải thực hiện, mặt khác trẻ cũng có thể dùng ngôn
ngữ để bày tỏ những nhu cầu mong muốn của mình với các thành viên trong cộng
đồng điều đó giúp trẻ hoà nhập với mọi người.
Đặc biệt đối với trẻ nhà trẻ 26 – 36 tháng, nhờ có ngôn ngữ thông qua các
bài thơ, bài ca dao, đồng dao, câu chuyện trẻ dể dàng tiếp nhận những chuẩn mực
đạo đức của xã hội và hoà nhập vào xã hội tốt hơn. Trẻ từ 24 đến 36 tháng tuổi có
số lượng từ tăng nhanh, vốn từ của trẻ phần lớn là những danh từ và động từ, các
loại khác như tính từ, đại từ, trạng từ xuất hiện rất ít và được tăng dần theo độ tuổi
2


của trẻ. Trẻ ở lứa tuổi này không chỉ hiểu nghĩa các từ biểu thị các sự vật, hành
động cụ thể mà có thể hiểu nghĩa các từ biểu thị tính chất màu sắc, thời gian và các
mối quan hệ. Tuy nhiên mức độ hiểu nghĩa của các từ này ở trẻ từ 2 đến 3 tuổi còn
rất hạn chế và có nét đặc trưng riêng, trẻ sử dụng các từ biểu thị thời gian chưa
chính xác trẻ nhận thức về công cụ ngữ pháp và sử dụng nó còn rất hạn chế. Đối
với trẻ mầm non nói chung và trẻ từ 24 tháng tuổi đến 36 tháng tuổi nói riêng,
chúng ta cần phải giúp trẻ phát triển mở rộng các từ loại trong các từ, biết sử dụng
nhiều loại câu, bằng cách thường xuyên trò chuyện với trẻ về những sự vật, sự việc
trẻ nhìn thấy trong sinh hoạt hàng ngày, nói cho trẻ biết các từ biểu thị về các đặc

điểm, tính chất, công dụng của chúng. Cho trẻ xem tranh, cho trẻ đọc thơ, kể cho
trẻ nghe các câu chuyện đơn giản qua tranh hay đặt các câu hỏi cho trẻ trả lời như
thế từng bước người lớn giúp trẻ phát triển ngôn ngữ.
Không những thế, học nói cũng là bước đầu giúp trẻ phát triển tốt về trí tuệ.
Vậy làm thế nào để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách hiệu quả? Làm sao để trẻ
có thể nói tốt, câu từ mạch lạc, và "chuẩn" về ngữ nghĩa? Là một giáo viên trực
tiếp dạy trẻ 24-36 tháng tuổi tôi luôn có những suy nghĩ trăn trở làm sao để dạy các
con phát triển vốn từ. Tôi thấy mình cần phải tìm hiểu kỹ vấn đề này và làm thế
nào để vốn từ của trẻ ngày càng được mở rộng, giúp trẻ khám phá thế giới xung
quanh trẻ một cách có hiệu quả nhất. Đó chính là lí do tôi chọn đề tài “Một số biện
pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 24 đến 36 tháng tuổi thông qua hoạt động cho
trẻ làm quen tác phẩm văn học ở trường mầm non” làm đề tài sáng kiến kỹ thuật
cho bản thân trong năm học 2018-2019.
1.2. Điểm mới, phạm vi áp dụng của đề tài.
3


1.2.1. Điểm mới của đề tài
Đề tài tập trung nêu ra những biện pháp giúp trẻ 24-36 tháng tuổi phát triển và
mở rộng vốn từ thông qua các hoạt động làm quen tác phẩm văn học từ việc áp
dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm
Đề tài tập trung vào những mặt đã làm được, đề xuất những hình thức mới
mà giáo viên đã áp dụng phương pháp dạy học lấy trẻ làm trung tâm để tổ chức
cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học có hiệu quả mà phương pháp truyền
thống trước đây chưa làm được; cụ thể thông qua các bài thơ, bài đồng dao, ca dao,
các câu chuyện với nhiều hình thức khác nhau nhau giáo viên cho trẻ đọc thơ, kể
chuyện cho trẻ nghe, đóng vai đơn giản, dạy trẻ kể lại chuyện cùng cô, ở đó trẻ
được hóa thân vào các nhân vật để thể hiện nhân vật qua các lời đối thoại từ đó
giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, mở rộng vốn từ và đặc biệt hơn những ngôn ngữ mà
khi trẻ thể hiện lời nói, cử chỉ điệu bộ của các nhân vật thì ngôn ngữ đó xuất phát

từ bản thân trẻ tức là việc phát triển ngôn ngữ và giàu thêm vốn từ cho trẻ.
1.2.2. Phạm vi áp dụng:
Đây là một sáng kiến mới được tôi áp dụng lần đầu tiên tại trường năm học
2018 -2019 và có thể sử dụng rộng rãi đối với các trường Mầm non trên địa bàn
huyện, các trường mầm non của tỉnh nói riêng và có thể áp dụng cho tất cả các
trường mầm non trên toàn quốc.
2. Phần nội dung
2.1. Thực trạng của đề tài
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các môn học, các hoạt động trong
trường mầm non là một vệc làm vô cùng quan trọng. Trong những năm qua đội
4


ngũ giáo viên mầm non đã từng bước khẳng định về chuyên môn nghiệp vụ của
mình, đã đầu tư vào bài dạy, các hoạt động một cách tích cực. Song đối với việc
thực hiện chương trình nhà trẻ vẫn còn nhiều lúng túng nhất là độ tuổi 24 đến 36
tháng giáo viên vẫn còn xem nhẹ việc tạo cơ hội cho trẻ được hoạt động, giao tiếp
để phát triển ngôn ngữ. Có đầu tư vào bài dạy, nhưng phương pháp và biện pháp để
cho trẻ được tham gia vào các hoạt động ngôn ngữ là rất ít. Khi tổ chức các giờ
dạy trẻ đọc thơ, kể chuyện cho trẻ nghe mà cô có thể khai thác nhiều biện pháp
giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, giáo viên chưa biết linh hoạt tạo cơ hội cho trẻ hệ
thống câu hỏi đàm thoại, giáo viên đưa ra hầu như toàn câu hỏi đóng, trẻ không thể
tư duy và ít sử dụng hệ thống câu đầy đủ chủ ngữ và vị ngữ, từ đó dẫn đến việc trẻ
hay nói cộc lốc, chưa rõ từ, câu chưa trọn vẹn.
Trong quá trình dạy trẻ, bản thân tôi thấy rất lo lắng đến vấn đề này, nếu như
không tìm ra các biện pháp phù hợp giúp trẻ phát triển ngôn ngữ sẽ là một thiệt
thòi lớn cho trẻ, bởi trẻ từ 24 đến 36 tháng tuổi là thời kỳ vàng cho sự phát triển
ngôn ngữ.
Bản thân tôi đã tìm hiểu tài liệu, học hỏi kinh nghiệm, suy nghĩ và tìm tòi
để làm sao tìm ra nhiều biện pháp sáng tạo, đổi mới hình thức trong việc tổ chức

các hoạt động cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học qua áp dụng quan điểm
giáo dục lấy trẻ làm trung tâm để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Những hiệu quả đạt
được từ khi vận dụng sáng tạo và tổ chức thành công nhiều tiết dạy thao giảng, tập
huấn, chuyên đề, hoạt động học, hoạt động hàng ngày đã thúc đẩy quá trình phát
triển ngôn ngữ cho trẻ. Quá trình thực hiện áp dụng phương pháp lấy trẻ là trung
tâm để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ qua làm quen các tác phẩm văn học giúp tôi đã
5


đúc rút được một số kinh nghiệm và lựa chọn đề tài: “Một số biện pháp phát triển
ngôn ngữ cho trẻ 24 đến 36 tháng tuổi thông qua làm quen tác phẩm văn học
trường mầm non”. Mong rằng từ những biện pháp nhỏ này có thể góp phần vào việc
phát triển ngôn ngữ một cách tích cực và đạt được hiệu quả hơn.
Năm học 2018-2019 bản thân tôi trực tiếp giảng dạy lớp nhà trẻ 24-36
tháng tuổi với tổng số là 20 cháu. Bước vào thực hiện đề tài này lớp chúng tôi có
được những thuận lợi và gặp một số khó khăn sau:
2.1.1. Thuận lợi:
Hoạt động của lớp được sự quan tâm chỉ đạo chặt chẽ của Phòng GD-ĐT
Lệ Thủy, ban giám hiệu nhà trường và tổ chuyên môn.
Trường tôi là một trong những đơn vị trọng điểm của bậc học huyện nhà,
được đầu tư xây dựng cơ sở vật chất kiên cố, trang thiết bị khá đầy đủ đảm bảo
việc học tập và sinh hoạt của trẻ.
Ban giám hiệu nhà trường có kinh nghiệm, chỉ đạo sát sao vì vậy bản thân
tôi đã học hỏi được nhiều bài học quý báu trong công tác chăm sóc và giáo dục trẻ.
Trường là đơn vị đi đầu trong việc thực hiện chương trình giáo dục mầm
non, các chuyên đề trọng tâm phục vụ cho tập huấn của Sở, Phòng giáo dục.
Đa số phụ huynh nhiệt tình, có nhận thức về việc học tập của con em mình.
Trẻ ở cùng một độ tuổi nên mức độ nhận thức tương đối đồng đều vì vậy
việc dạy trẻ ở lớp rất thuận lợi. Bản thân tôi cũng có nhiều cố gắng trong quá trình
tự học, tự rèn luyện, tìm tòi những nội dung mới để tạo hứng thú cho trẻ khi tham

gia hoạt động làm quen với các tác phẩm văn học.

6


Bản thân tôi luôn tận dụng những nguồn nguyên vật liệu phế thải rồi xử lý
sạch để có thể biến chúng thành những dụng cụ học tập và đồ chơi đơn giản phục
vụ co việc cung cấp và phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Đồ dùng phục vụ cho việc phát triển vốn từ cho trẻ phong phú về hình ảnh,
màu sắc hấp dẫn (tranh ảnh, vật thật.. )
2.1.2. Khó khăn:
Trẻ 24- 36 tháng tuổi do tôi phụ trách là độ tuổi còn non nớt, các cháu bắt
đầu đi học còn khóc nhiều, chưa quen với các cô và các bạn, chưa thích nghi với
chế độ sinh hoạt cũng như các hoạt động ở lớp. Mặt khác, các cháu không cùng
tháng tuổi, mỗi cháu có một sở thích và cá tính khác nhau.
Trí nhớ của trẻ còn nhiều hạn chế, trẻ chưa biết hết khối lượng các âm tiếp
thu cũng như trật tự các từ khi nhắc lại câu nói của người lớn. Vì thế trẻ thường
xuyên bỏ bớt từ, bớt âm khi nói.
Đa số trẻ kinh nghiệm sống còn nghèo nàn, nhận thức còn hạn chế dẫn đến
tình trạng trẻ thường dừng từ không chính xác.
Nhiều trẻ nói sai, phát âm sai do ảnh hưởng ngôn ngữ của những người lớn
xung quanh.
Đa số phụ huynh đều bận công việc hoặc có những lý do khách quan nào
đó ít có thời gian trò chuyện với trẻ và nghe trẻ nói.
Hoạt động phát triển ngôn ngữ thông qua các tác phẩm văn học là một hoạt
động khó, nó dễ sinh ra nhà chán đối với trẻ. Vì vậy giáo viên phải nắm vững
phương pháp môn học, linh hoạt sáng tạo khi tổ chức các hoạt động cho trẻ. Bên

7

cạnh đó số lượng đồ dùng đồ chơi của các công ty sản xuất phục vụ cho môn học
còn ít, đơn sơ và giá thành cao. Trong lớp một số trẻ tiếp thu bài còn hạn chế.
Phương pháp dạy truyền thống không làm trẻ hứng thú.
Đầu năm học này tôi đã tổ chức một số giờ học cho trẻ làm quen các tác
phẩm văn học qua đó tôi nhận thấy rằng một số trẻ chưa hứng thú tham gia vào
hoạt động hoặc tham gia không tích cực.
Nhận thấy kết quả chất lượng trên của trẻ chưa cao bản thân tôi luôn suy
nghĩ, tìm ra những biện pháp triển khai đặc biệt là áp dụng phương pháp dạy học
lấy trẻ làm trung tâm trong các giờ học để trẻ được phát triển ngôn ngữ một cách
tích cực, ngôn ngữ của trẻ được bổ sung và mở rộng giúp ngôn ngữ của trẻ phát
triển hơn.
2.2. Các giải pháp thực hiện:
2.2.1. Công tác tự bồi dưỡng, rèn luyện chuyên môn
Bản thân tôi luôn tự nghiên cứu tài liệu về lĩnh vực phát triển ngôn ngữ
(Làm quen với các tác phẩm văn học) để tìm hiểu vận dụng có hiệu quả, trau dồi
kiến thức, kỹ năng cho bản thân. Đồng thời tham gia đầy đủ các buổi tập huấn về
chương trình giáo dục mầm non, bồi dưỡng thường xuyên do Sở, Phòng, trường tổ
chức. Chủ động tìm hiểu nghiên cứu ở sách chương trình, hướng dẫn thực hiện,
tham khảo một số hoạt động đổi mới cho trẻ khi làm quen với các tác phẩm văn
học vì thế khi tổ chức các hoạt động tôi đã lồng ghép và vận dụng một cách sáng
tạo thu hút trẻ tham gia tích cực, nhiệt tình.
Khi kể chuyện cho trẻ nghe tôi luôn dành thời gian trao đổi, học hỏi kinh
nghiệm từ Ban giám hiệu, tổ mạng lưới chuyên môn, thảo luận với chị em đồng
8


nghiệp để đưa ra hình thức tổ chức hay nhất, phù hợp với trẻ và phù hợp với đặc
điểm tâm sinh lý của trẻ; đưa ra các phương pháp tối ưu để phát triển ngôn ngữ cho
trẻ.

Nghiên cứu tài liệu về phương pháp dạy trẻ nhà trẻ làm quen các tác phẩm
văn học như thơ, chuyện, đồng dao theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
Xây dựng kế hoạch phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ, thường xuyên rèn
luyện mình các kỹ năng đọc, kể diễn cảm, diễn rối, sa bàn, kể chuyện qua hình ảnh
tạo sự hứng thú và giúp trẻ nhớ lâu về nội dung câu chuyện.
Thường xuyên trau dồi phẩm chất đạo đức của người giáo viên, luôn yêu
nghề mến trẻ.
Thường xuyên nghe những băng, đĩa, các bài thơ, câu chuyện mẫu để học
hỏi những lời đọc, kể diễn cảm, cách nhập vai nhân vật…
2.2.2. Tạo môi trường học tập, rèn luyện giúp trẻ phát triển ngôn ngữ
Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp các học cụ, đội
hình để tạo môi trường học tốt và thoải mái cho trẻ.
Khi thực hiện các hoạt động trong giờ kể chuyện tôi luôn tận dụng không
gian lớp học để trưng bày các dụng cụ kể chuyện như khung sân khấu, rối dẹt, rối
tay, sắp đặt tranh và các con rối theo chủ đề sao cho trẻ dễ sử dụng, kích thích trẻ
hoạt động tích cực hơn đồng thời tạo mọi cơ hội có thể để trẻ phát triển vốn từ , mở
rộng vốn từ về tên các nhân vật, màu sắc của các nhân vật, cây xanh, hoa cỏ và
cảnh vật, tên chuyện.
Bản thân tôi trước khi tổ chức hoạt động cũng phải tự luyện giọng đọc- kể,
cách sử dụng tranh, hình ảnh, rối mô hình... để giúp trẻ cảm thụ được câu chuyện
9


từ lời thoại nhân vật, các hoạt động trong câu chuyện đó giúp trẻ ghi nhớ từ, cụm
từ, câu thoại và trẻ biến ngôn ngữ của chuyện thành ngôn ngữ của chính mình.
2.2.3. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các câu chuyện với nhiều
hình thức:
Các tác phẩm văn học nói chung, các câu chuyện nói riêng là phương tiện
quan trọng để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Bởi chuyện là phương tiện có hiệu quả
mạnh mẽ không chỉ đối với việc giáo dục trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ mà còn ảnh

hưởng vô cùng to lớn đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Nhà văn M.Gooki định
nghĩa: “văn học là nghệ thuật ngôn từ” chính là đã chỉ rõ ngôn từ là “kho vô tận về
âm thanh, bức tranh khái niệm”. Các hình tượng văn học làm phong phú những
xúc cảm, tình cảm, đưa đến cho trẻ những hình tượng trong truyện kể, trẻ nhận
thức được tính rõ ràng chính xác của từ, sự hoàn hảo của câu với cấu trúc ngữ pháp
phong phú. Những câu chuyện cổ dân gian là những mẫu mực của lời nói giản dị,
có nhịp điệu, mở ra trước mắt trẻ sự biểu cảm của ngôn ngữ, sự giàu có của tính
hài hước, lối so sánh diễn đạt sinh động và giàu hình tượng.
Để giúp trẻ hứng thú và nhớ câu chuyện nhanh, có thể nhớ các từ, tên các
nhân vật, tên các con vật hay nội dung, lời thoại câu chuyện tôi đã sử dụng nhiều
hình thức khác nhau nhằm giúp trẻ có nhiều cơ hội để được nghe, được nói từ đó
phát triển ngôn ngữ cho trẻ
* Kể chuyện bằng hình ảnh:
Với bài dạy kể chuyện cho trẻ bằng hình ảnh tôi sử dụng màn hình chiếu
cho trẻ quan sát. Các hình ảnh được thiết kế luôn ở trạng thái hình ảnh động kèm
âm thanh tương ứng phù hợp như tiếng các con vật, tiếng nước chảy, gió, mưa…
10


Ví dụ: Chủ đề: “Thể giới động vật” với đề tài kể chuyện “Quả trứng” khi
cô kể “có một Bác gà trống đi tới” thì đồng thời hình ảnh con gà trống đi ra cùng
tiếng gáy “Ò ó o” hay lúc “Lợn con chạy đến, nó ngắm nghía quả trứng và nói ụt à
ụt ịt, trứng gà hay trứng vịt” thì xuất hiện hình ảnh chú lợn hồng đáng yêu cùng
dáng đi dễ thương và tiếng kêu hài hước như vậy sẽ gây sự chú ý và hấp dẫn với
trẻ hơn. Trẻ sẽ ấn tượng với nhân vật thì trẻ sẽ nhớ nội dung câu chuyện, lời thoại
nhân vật dễ hơn.
* Kể chuyện bằng rối tay.
Tôi sử dụng các nguyên liệu sẳn có ở địa phương như: Bông, vải, ống nhựa,
xốp bìa, dây cước …để làm rối các nhân vật nhằm đáp ứng những mong muốn của
trẻ

Ví dụ : Kể chuyện “Cây táo” tôi sử dụng rối của các nhân vật khác nhau:
Ông, bé, gà trống, bươm bướm và Mặt trời.
* Kể chuyện bằng sa bàn.
Đây là một trong những hình thức dạy trẻ thể loại kể chuyện mang lại hiệu
quả cao đối với trẻ, trẻ rất tò mò và muốn được quan sát những nhân vật được làm
từ rối dẹt, cách diễn rối của cô trong hoạt động này đã mang lại cho trẻ những hình
ảnh những lời nói gây hứng thú với trẻ trẻ nhớ lâu hơn về nội dung câu chuyện và
có thể diễn lại rối dẹt về nội dung câu chuyện.
2.2.4 Dạy trẻ đóng kịch cùng cô
Đóng kịch là một loại hình nghệ thuật được trẻ rất yêu thích, nó được xem
như kim chỉ nam của việc áp dụng quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong
việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua tiết kể chuyện, đồng thời nó có ý nghĩa giáo
11


dục toàn diện nhân cách cho trẻ, giúp trẻ tích lũy kinh nghiệm sống qua trải
nghiệm các nhân vật trong tác phẩm, nó ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển ngôn
ngữ và sự phát triển xúc cảm tình cảm thẩm mỹ ở trẻ. Bởi qua trò chơi đóng kịch
trẻ tự hoàn thiện mình về đạo đức, trẻ sẽ học được ở đó lòng dũng cảm, tính trung
thực, lòng yêu quê hương đất nước, yêu những điều thiện, bênh vực kẻ yếu, lên án
những cái xấu, cái ác… Đặc biệt trò chơi đã phát triển ở trẻ tính tích cực cá nhân,
tính độc lập sáng tạo.
Trước tiên cô giáo phải cho trẻ làm quen với tác phẩm mà trẻ được đóng
kịch, tạo cảm giác thoải mái, tinh thần tập thể hòa đồng với bạn bè cũng là hình
thức phát triển ngôn ngữ, phát triển trí nhớ nhằm khắc sâu tác phẩm văn học cho
trẻ, ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, con vật trong nội dung câu chuyện đồng thời
giúp trẻ thể hiện sắc thái ngữ điệu. Khi dạy trẻ đóng kịch, tôi đã hướng dẫn và
cùng làm với trẻ về cách hóa trang và bố trí sân khấu. Đối với trẻ 24- 36 tháng, khi
đóng kịch tôi chọn những câu chuyện lời thoại ngắn phù hợp với độ tuổi và giúp
trẻ thể hiện được giọng điệu của từng nhân vật. Cho giúp trẻ chọn vai mình thích,

cô giúp trẻ dựng cảnh sân khấu, cô làm người dẫn chuyện cô hướng dẫn cho trẻ
vào vai, với hình thức này trẻ rất thích học và đạt kết quả cao.
Ví dụ 1: Khi đóng kịch “Cây táo”
- Cô là người dẫn chuyện
- Nhóm trẻ nam: Ông
- Nhóm trẻ nữ: bươm bướm - Thể hiện giọng bươm bướm: “ Cây ơi, cây lớn
mau”
- Một trẻ: Gà trống- Thể hiện giọng gà trống: “ Cây ơi, cây lớn mau”
12


- Một trẻ nữ: Bé gái
Ví dụ 2: Chuyện: “Quả trứng”
- Cô là người dẫn chuyện
- Nhóm trẻ nữ: Gà trống - Trẻ thể hiện giọng gà trống: “Ò ó o, quả trứng gì
to to, quả trứng gì to to”
- Nhóm trẻ nam: Lợn con- Trẻ thể hiện giọng lợn con: “Ụt à, ụt ịt; trứng gà
hay trứng vịt”
- Trẻ gái: Vịt con- Trẻ thể hiện giọng vịt con: “Vít vít, vít vít”
Như vậy, ngoài hình thức khuyến khích phát triển ngôn ngữ cá nhân cho
những trẻ có ngôn ngữ tốt, tôi đã ưu tiên và nhấn mạnh vào từng nhóm trẻ để giúp
trẻ có khả năng ngôn ngữ yếu hơn cùng phát triển qua hoạt động nhóm.
2.2.5 Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động làm quen với thơ
Thơ ca là sự nhịp nhàng cân đối các giai điệu, tiết tấu của ngôn ngữ. Thơ ca
góp phần làm giàu vốn ngôn ngữ, đặc biệt là ngôn ngữ thi ca của trẻ. Và kết quả
của những lần học thơ ở trường, lớp còn làm cho trẻ cảm thấy hứng thú với
ngôn ngữ của tác phẩm nghệ thuật, yêu thích ngôn ngữ thơ ca và yêu thích đọc
thơ. Từ đó, ngôn ngữ nghệ thuật trở thành sở hữu của đứa trẻ.
Để dạy trẻ học và đọc thuộc bài thơ có tình cảm, để bài thơ làm rung động
tâm hồn trẻ, cô giáo phải gây hứng thú để trẻ bước vào hoạt động văn học nghệ

thuật, gợi lại cho trẻ ấn tượng về bài thơ, tác giả, tác phẩm bằng việc mở cuộc thi
đọc thơ có giải thưởng hoặc tạo một sân khấu nhỏ để lần lượt các em lên đọc thơ.
Sau đó, cô giáo cô giáo đọc lại bài thơ thật diễn cảm, nghệ thuật để gợi cảm
xúc thẩm mĩ, hướng trẻ ghi nhớ và đọc lại.
13


Trong khi dạy trẻ đọc cùng cô, cô chú ý động viên trẻ bằng cử chỉ, điệu bộ
nét mặt và cảm giác gần gũi.
Để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ thì cô tổ chức cho trẻ đọc bài thơ theo nhiều
hình thức khác nhau tổ, nhóm, từng cá nhân, giúp trẻ có nhiều cơ hội được đọc để
khả năng phát âm của trẻ được chính xác hơn. Tận dụng mọi cơ hội cho trẻ đọc thơ
để phát triển ngôn ngữ như hoạt động ngoài trời, tham quan dạo chơi, hoạt động
góc, chơi theo ý thích. Chọn các bài thơ phù hợp với các chủ đề:
Ví dụ:
+ Thơ: “Bắp cải” (Chủ đề: Một số loại rau)- Khi đi tham quan vườn rau tôi
có thể cho trẻ đọc
+ Thơ: “Cây thược dược” (Chủ đề: Các loại hoa xưng quanh bé)- Cho trẻ
đọc khi quan sát vườn hoa
+ Thơ: “Yêu mẹ” (Chủ đề: Gia đình) - Hoạt động góc tặng mẹ 20/10.
2.2.6 Phát triển ngôn ngữ thông qua các bài đồng dao
Tục ngữ, ca dao được ví như tòa lâu đài ngôn ngữ dân tộc, thứ ngôn ngữ giản
dị mộc mạc đầy hình ảnh và giàu chất tượng trưng trong sáng. Mỗi câu tục ngữ,
thành ngữ là một đoạn ngữ chính xác, giàu hình tượng giúp cho sự diễn đạt tư
tưởng một cách có hình ảnh, làm giàu kho tàng ngôn ngữ của trẻ. Tiếp xúc với ca
dao, trẻ học được bao từ mới biểu đạt được khái niệm, đặc biệt là ngôn ngữ nghệ
thuật. Đó là những từ tượng thanh, tượng hình, những từ láy, lối ví von, so
sánh...Những câu hát đồng dao không chỉ giúp trẻ cảm nhận nhịp điệu lời nói mà
còn giúp trẻ phát âm chuẩn, thỏa mãn nhu cầu được nói có vần, có nhịp của trẻ.
Ví dụ 1: Con thỏ

14


Hai cái tai nho nhỏ
Hai cái chân đo đỏ
Thỏ nhai nắm cỏ
Em bỏ trong cái giỏ
Em xách thỏ đi chơi
Em yêu thỏ quá chừng
Khi chọn bài đồng dao tôi chú ý chọn những bài đồng dao phù hợp với độ
tuổi của trẻ ngắn gọn, dễ hiểu, dễ đọc, dễ thuộc. Từ đó giúp trẻ mở rộng vốn từ, mở
rộng vốn hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh
Ví dụ: “Nghé ọ nghé ơi
Nghé ọ nghé ơi
Nghé ra đồng lúa
Nghé chạy đồng bông
Nghé chở đi rong
Hư bông gãy lúa
Ơi à ơi”
Ví dụ: “Con rùa
Rì rà rì rùa
Đội nhà đi chơi
Gặp khi tối trời
Úp nhà đi ngủ
Khi mặt trời lú
Lại thò đầu ra
15


Rì rà rì rùa”

Đặc biệt một số bài đồng dao kết hợp với các trò chơi dân gian làm trẻ thích
thú nên nhớ nhanh nên càng giúp trẻ giàu vốn từ, rồi trẻ biết sử dụng vốn từ đó để
đưa vào từng hoàn cảnh cụ thể thì càng giúp trẻ mạnh dạn tự tin hơn và vốn từ phát
triển mạnh
Ví dụ: “Lộn cầu vòng
Lộn cầu vòng
nước sông nước chảy
Có cô mười bảy
Có chị mười ba
Hai chi em ta
Cùng lộn cầu vòng”
2.2.7. Phối hợp với phụ huynh:
Xã hội hóa giáo dục mầm non là một bài học thành công trong quá trình thực
hiện nhiệm vụ chăm sóc giáo dục trẻ tại trường và cũng là một chủ trương lớn của
Đảng, nhà nước nhằm năng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Chúng ta biết rằng thời gian trẻ ở trường mầm non nhiều hơn thời gian trẻ ở
nhà. Những bài học ở trường mầm non giúp trẻ phát triển đúng tâm sinh lý lứa
tuổi, có sức khỏe tốt, tự tin, mạnh dạn, tập trung để học tập và sống tích cực, phát
huy tốt khả năng và sở trường của mình.
Vào các đón trẻ, trả trẻ hàng ngày tôi luôn trao đổi về trẻ với phụ huynh, tôi
luôn nhấn mạnh và tuyên truyền với các bậc phụ huynh về tầm quan trọng của việc
phát triển ngôn ngữ, cách phải làm sao cho trẻ luôn tự tin, mạnh dạn giao tiếp, vốn
16


từ của trẻ luôn được mở rộng và phát triển một cách tốt nhất. Đặc biệt là giúp phụ
huynh nâng cao nhận thức về việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ chơi thông qua các
câu chuyện, các bà thơ, các câu ca dao, tục ngữ, đồng dao ở gia đình hoặc ở bất cứ
nơi đâu, bất cứ lúc nào để giúp trẻ có điều kiện được nói, được nghe, được bày tỏ ý
muốn, được mong muốn tìm hiểu, được hỏi khi thắc mắc,….. Tôi hường xuyên lên

mạng internet để tìm kiếm các bài tuyên truyền hoặc nhờ sự giúp đỡ của các bậc
phụ huynh để tìm kiếm các loại sách chuyện, các tuyển tập, các tạp chí thiếu niên
nhi đồng có các câu chuyện bài thơ hay để áp dụng phù hợp nhằm phát triển vốn từ
cho trẻ. Tôi treo ở bảng tuyên truyền để các bậc phụ huynh đọc hàng ngày theo
từng chủ đề. Qua đó nhằm giúp trẻ nhanh thuộc các bài thơ, các bai đồng dao, ca
dao, tục ngữ, thuộc lời đồng dao khi ứng dụng vào các tiết học, trẻ đọc trôi chảy,
mạch lạc. Hoặc tôi in bài lời câu chuyện, bài thơ, đồng dao ca về cho phụ huynh,
trẻ được đọc từ mẹ, phát âm, tập đọc và được làm quen từ mới nếu được mẹ giải
thích hướng dẫn, Từ đó, trẻ đựợc học tại trường và tại nhà vốn từ của trẻ phát triển
rõ nhanh và chuẩn. Qua đó, phụ huynh cũng biết được một số nội dung và biện
pháp rèn luyện ngôn ngữ cho trẻ, đồng thời kết hợp chặt chẽ với giáo viên để thực
hiện tốt phát triển ngôn ngữ của trẻ, mở rộng vốn từ và giúp trẻ biết sử dụng vốn từ
đó phù hợp vào từng hoàn cảnh cụ thể.
Ngoài ra, tôi trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm
sự với trẻ và lắng nghe trẻ nói, khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch lạc, tốc
độ vừa phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát âm đúng cho
trẻ bắt chước.Khuyến khích phụ huynh cung cấp kinh nghiệm sống cho trẻ. Tránh

17


không nói tiếng địa phương, cần tránh cho trẻ nghe những hình thái ngôn ngữ
không chính xác.
2.3. Kết quả đạt được.
Sau một thời gian áp dụng những biện pháp trên, cùng với sự chỉ đạo của
Ban giám hiệu nhà trường, sự góp ý của các bạn đồng nghiệp trong trường qua các
buổi dự giờ. Lớp tôi đã thu hoạch được những kết quả như sau:
- Đối với giáo viên:
Trình độ chuyên môn của tôi được nâng lên rõ rệt. Bản thân tôi đã có năng
khiếu về kỹ năng tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, đã tham gia dạy

các tiết chuyên đề, thao giảng, thi giáo viên dạy giỏi cấp trường đều được đánh giá
đạt kết quả cao, đã làm được nhiều đồ dùng đồ chơi có giá trị như sân khấu rối, các
loại con rối, các loại tranh thơ, chuyện chữ to, tranh kể chuyện sáng tạo... Xây
dựng được môi trường văn học phong phú, xây dựng hoàn chỉnh góc cổ tích, góc
sách chuyện, trẻ tích cực tham gia hoạt động một cách tự nguyện, hứng thú, say
sưa sáng tạo qua các chủ đề. Đồ dùng đồ chơi phong phú, đa dạng về chủng loại
phục vụ đầy đủ cho các chủ đề trong và ngoài lớp. Đặc biệt đã tạo được niềm tin
và sự quan tâm, hỗ trợ của các bậc phụ huynh.
- Đối với trẻ:
Sau thời gian thực hiện các biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua
hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học tôi thấy trẻ lớp tôi ngôn ngữ có
những chuyển biến rõ nét, phần lớn số trẻ trong lớp đã có một số vốn từ rất tốt, khả
năng phát âm, khả năng hiểu từ, khả năng giao tiếp có nhiều tiến bộ rõ rệt, trẻ

18


mạnh dạn tự tin hơn, ngôn ngữ mạch lạc hơn. Nhất là vốn từ, khả năng phát âm,
khả năng hiểu từ, khả năng giao tiếp của trẻ phù hợp với mọi hoàn cảnh.
Trẻ trở nên mạnh dạn, tự tin, hứng thú tham gia vào mọi hoạt động. Đây
là một điều vô cùng phấn khởi và nó sẽ khích lệ tôi trong những năm công tác tiếp
theo.
- Đối với phụ huynh:
Đã có sự quan tâm và phối kết hợp với giáo viên trong việc rèn các kỹ năng
dạy trẻ kể lại chuyện diễn cảm, kể chuyện sáng tạo, dạy trẻ đọc thơ diễn cảm, cung
cấp học liệu cho giáo viên tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với các tác
phẩm văn học và cả trong quá trình chăm sóc giáo dục trẻ của lớp cũng như của
nhà trường.
3. Phần kết luận:
3.1. Ý nghĩa của đề tài:

Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp cơ bản của con người, là một trong
những nhân tố quan trọng trong sự phát triển nhân cách trẻ em. Ngôn ngữ của trẻ
em chỉ phát triển khi được người lớn - những nhà giáo dục hướng dẫn, tập luyện
một cách tích cực. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non được thực hiện bằng nhiều
con đường với các phương tiện đa dạng, trong đó, các tác phẩm văn học là một
phương tiện quan trọng đối với việc phát triển nhân cách nói chung và sự phát triển
ngôn ngữ nói riêng cho trẻ nhà trẻ 24-26 tháng. Thơ, truyện, đồng dao là món ăn
tinh thần không thể thiếu được đối với trẻ thơ. Nó thổi vào đời sống tâm hồn các
em những cảm xúc - tình cảm trong sáng, đẹp đẽ về thiên nhiên, xã hội và tình

19


người, nó mở mang trí tuệ, làm giàu vốn từ và phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho
trẻ.
Văn học là phương tiện có hiệu quả mạnh mẽ không chỉ đối với việc giáo
dục trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ mà còn ảnh hưởng vô cùng to lớn đến sự phát triển
ngôn ngữ của trẻ. Nhà văn M.Gooki định nghĩa: “văn học là nghệ thuật ngôn từ”
chính là đã chỉ rõ ngôn từ là “kho vô tận về âm thanh, bức tranh khái niệm”. Các
hình tượng văn học làm phong phú những xúc cảm, tình cảm, đưa đến cho trẻ
những hình tượng trong truyện kể, trẻ nhận thức được tính rõ ràng chính xác của
từ, sự hoàn hảo của câu với cấu trúc ngữ pháp phong phú. Những câu chuyện cổ
dân gian là những mẫu mực của lời nói giản dị, có nhịp điệu, mở ra trước mắt trẻ
sự biểu cảm của ngôn ngữ, sự giàu có của tính hài hước, lối so sánh diễn đạt sinh
động và giàu hình tượng. Thơ ca là sự nhịp nhàng cân đối các giai điệu, tiết tấu của
ngôn ngữ. Thơ ca góp phần làm giàu vốn ngôn ngữ, đặc biệt là ngôn ngữ thi ca của
trẻ. Và kết quả của những lần học thơ ở trường, lớp còn làm cho trẻ cảm thấy hứng
thú với ngôn ngữ của tác phẩm nghệ thuật, yêu thích ngôn ngữ thơ ca và yêu thích
đọc thơ. Từ đó, ngôn ngữ nghệ thuật trở thành sở hữu của đứa trẻ.
Văn học có vai trò to lớn trong sư phát triển ngôn ngữ của trẻ. Không chỉ là

rèn luyện cho trẻ phát âm đúng mà quan trọng hơn cả là phát triển vốn từ, dạy trẻ
nói đúng cấu trúc câu và phát triển ngôn ngữ mạch lạc. Các tác phẩm truyện kể có
vai trò to lớn trong việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Tiếp xúc với ngôn
ngữ nghệ thuật, ở trẻ nảy sinh thái độ sáng tạo ngôn ngữ, sáng tạo trong biểu cảm
lời nói, ý thức nói lời hay, ý đẹp, hứng thú sáng tạo bài thơ, câu chuyện theo tưởng
tượng chủ quan của mình, hình thành ở trẻ phong cách sống.
20


Có thể nói, qua tác phẩm văn học, trẻ học được tiếng mẹ đẻ, thấy được sự
phong phú của tiếng Việt. Ảnh hưởng của thơ truyện đến sự phát triển ngôn ngữ
của trẻ được diễn ra theo cơ chế “đồng nhất hóa - bắt chước”. Trẻ bắt chước các
nhân vật trong truyện cổ tích, bắt chước lời nói, việc làm của các nhân vật “tí hon”
trong các tác phẩm viết cho thiếu nhi, thuộc những bài thơ của lứa tuổi mầm non.
Chính sự đồng nhất hóa mình với các nhân vật yêu thích trong truyện cổ tích,
truyện viết cho thiếu nhi, đọc, thuộc thơ... là yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát
triển ngôn ngữ cho trẻ. Thơ - truyện, ca dao, đồng dao là phương tiện quan trọng
để phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non. Song để phát huy được vai trò của thơ
truyện, ca dao, đồng dao trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ, người lớn - những
nhà giáo dục cần phải có phương pháp giúp trẻ làm quen - cảm thụ được cái hay,
cái đẹp trong những vần thơ, những tình tiết câu chuyện của những tác phẩm thơ,
chuyện để đưa chúng đến với trẻ, để làm giàu ngôn ngữ cho trẻ, góp phần phát
triển nhân cách toàn diện cho trẻ.
3.2. Kiến nghị, đề xuất:
* Đối với nhà trường:
Ban giám hiệu và các cấp quản lý cần tạo điều kiện tổ chức cho giáo viên đi
tham quan, dự giờ học tập các trường bạn ở trong và ngoài tỉnh.
Đầu tư nhiều hơn nữa về kinh phí để mua sắm các trang thiết bị, cơ sở vật
chất, tạo môi trường trong và ngoài lớp phong phú, đa dạng nhằm nâng cao hơn
nữa chất lượng chăm só giáo dục trẻ nói chung và lĩnh vực phát triển ngôn ngữ nói

riêng.
* Đối với phòng giáo dục:
21


Tổ chức nhiều hơn nữa các đợt tập huấn, sinh hoạt chuyên môn về lĩnh vực
phát triển ngôn ngữ cho trẻ để giáo viên chúng tôi có điều kiện học hỏi kinh
nghiệm.
Trên đây là toàn bộ nội dung sáng kiến kinh nghiệm về “Một số biện pháp
phát triển ngôn ngữ cho trẻ 24-36 tháng tuổi thông qua hoạt động cho trẻ làm
quen tác phẩm văn học ở trường mầm non” mà tôi đã thực hiện trong năm học
2018 - 2019.
Rất mong được sự tham gia góp ý của các đồng nghiệp, Hội đồng khoa học
nhà trường cũng như hội đồng khoa học phòng giáo dục đào tạo Lệ Thủy để bản
thân nâng cao hiệu quả trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ.

22