Luận văn thạc sỹ - Phân tích báo cáo tài chính các doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên thị trường chứng khoán Hồ Chí Minh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.43 MB, 127 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-------o0o-------
NGUYỄN THỊ MAI
PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÁC DOANH
NGHIỆP NGÀNH THÉP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG
CHỨNG KHOÁN HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
HÀ NỘI - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-------o0o-------
NGUYỄN THỊ MAI
PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÁC DOANH
NGHIỆP NGÀNH THÉP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG
CHỨNG KHOÁN HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Kế toán, Kiểm toán và Phân tích
Mã ngành: 8340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
Người hướng dẫn khoa học:
TS. ĐẶNG THỊ THÚY HẰNG
HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tác giả
với sự cố vấn của Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐẶNG THỊ THÚY HẰNG. Tất
cả các nguồn tài liệu tham khảo đã được công bố đầy đủ và đảm bảo hoàn toàn
chính xác, không có sự thay đổi hay chỉnh sửa bất cứ nội dung nào.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Mai
LỜI CẢM ƠN
Qua thời gian nghiên cứu lý luận và thực tế tác giả đã hoàn thành luận
văn thạc sỹ kinh tế với đề tài “Phân tích BCTC các doanh nghiệp ngành thép niêm
yết trên thị trường chứng khoán Hồ Chí Minh”.
Tác giả xin chân thành cảm ơn TS. ĐẶNG THỊ THÚY HẰNG đã quan tâm
giúp đỡ, chỉ bảo, hướng dẫn tận tình và đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu để tác giả
hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Xin gửi lời cảm ơn đến:
Lãnh đạo cơ quan, các đồng nghiệp, bạn bè đã tạo điều kiện cho tác giả đi
học và hoàn thành luận văn này.
Trong quá trình thực hiện khó có thể tránh khỏi những hạn chế gặp phải vì
vậy tác giả rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý Thầy, Cô giáo và bạn đọc
để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 10 tháng 09 năm 2019
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Mai
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Nghĩa
BCTC
Báo cáo tài chính
BĐSĐT
Bất động sản đầu tư
CTCP
Công ty cổ phần
DTT
Doanh thu thuần
HĐKD
Hoạt động kinh doanh
HĐĐT
Hoạt động đầu tư
HĐTC
Hoạt động tài chính
HTK
Hàng tồn kho
LNST
Lợi nhuận sau thuế
ROA
Sức sinh lời của tổng tài sản
ROE
Sức sinh lời của vốn chủ sở hữu
ROI
Sức sinh lời của vốn
ROS
Sức sinh lời của doanh thu
TSDH
Tài sản dài hạn
TSNH
Tài sản ngắn hạn
VCSH
Vốn chủ sở hữu
DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH
BẢNG
Bảng 3.1: Bảng thông tin chung của các doanh nghiệp sản xuất ngành thép niêm yết
trên sàn HOSE.........................................................................................................58
Bảng 3.2: Giá trị trung bình các chỉ tiêu tài chính các doanh nghiệp sản xuất thép
niêm yết trên HOSE năm 2018................................................................................65
Bảng 3.5: Bảng phân tích cơ cấu tài sản..................................................................73
Bảng 3.6: Bảng phân tích cơ cấu nguồn vốn năm 2018...........................................77
Bảng 3.7: Bảng phân tích tình hình công nợ phải thu năm 2018.............................84
Bảng 3.8: Bảng phân tích tình hình công nợ phải trả năm 2018..............................85
Bảng 3.9: Bảng phân tích khả năng thanh toán năm 2018.......................................87
Bảng 3.10: Bảng phân tích tình hình biến động của doanh thu thuần và tổng thu
nhập ........................................................................................................................ 64
Bảng: 3.11: Bảng tổng hợp các nhân tố làm tăng, giảm lợi nhuận sau thuế của HPG
................................................................................................................................. 95
Bảng 3.12: Bảng phân tích tình hình biến động về lợi nhuận..................................97
Bảng 3.13: Bảng phân khả năng sinh lợi của tài sản..............................................101
Bảng 3.14: Bảng phân tích khả năng sinh lợi của vốn...........................................105
Bảng 3.15: Bảng phân tích khả năng sinh lợi của chi phí......................................107
Bảng 3.16: Bảng phân tích các chỉ số cổ phiếu......................................................110
Biểu đồ 3.1: Xu hướng tăng trưởng vốn của các doanh nghiệp sản xuất thép niêm
yết trên HOSE giai đoạn 2015 – 2018.....................................................................67
Biểu đồ 3.2: Cơ cấu tài sản các doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên thị trường
HOSE năm 2018......................................................................................................72
Biểu đồ 3.3: Kết quả hoạt động các doanh nghiệp sản xuất ngành thép niêm yết trên
HOSE giai đoạn 2015-2018.....................................................................................88
Biểu đồ 3.4: Kết quả hoạt động các doanh nghiệp sản xuất ngành thép niêm yết trên
HOSE giai đoạn 2015-2018.....................................................................................88
Biểu đồ 3.4: Kết quả hoạt động các doanh nghiệp sản xuất ngành thép niêm yết trên
HOSE....................................................................................................................113
SƠ ĐỒ
HÌNH
Hình 2-2. Tiếp cận BCTC theo nhóm chỉ tiêu khái quát..........................................31
Hình 2-3. Tiếp cận BCTC theo nội dung phản ánh..................................................32
Hình 2-4. Nội dung phân tích tài chính....................................................................34
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-------o0o-------
NGUYỄN THỊ MAI
PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÁC DOANH
NGHIỆP NGÀNH THÉP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG
CHỨNG KHOÁN HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Kế toán, Kiểm toán và Phân tích
Mã ngành: 8340301
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
HÀ NỘI - 2019
9
TÓM TẮT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
Nội dung trong chương 1 tác giả đã giới thiệu khái quát về tính cấp thiết
của đề tài nghiên cứu. Việt nam với định hướng là nước công nghiệp, đang trong
giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thì nhu cầu về xây dựng cơ sở hạ
tầng và tốc độ đô thị hóa sẽ gia tăng mạnh mẽ. Trong khi đó, ngành thép là một
trong những ngành công nghiệp nặng mang tính then chốt trong nền kinh tế quốc
dân, bởi thép là đầu vào cho rất nhiều ngành công nghiệp quan trọng: công nghiệp
xây dựng, là thiết bị phục vụ ngành nông nghiệp và dịch vụ vận tải...... Trong thời
gian qua, sự biến động của nhu cầu thép trong nước cũng như nguồn cung thép của
thị trường thế giới thay đổi rất nhanh chóng, điều này ảnh hưởng không nhỏ tới sự
phát triển của các doanh nghiệp ngành thép trong nước. Cùng với tầm quan trọng
của ngành thép, sự quan tâm của các nhà đầu tư, các tổ chức tín dụng, chủ thể cho
vay, hay cán bộ người lao động về tình hình hoạt động của các doanh nghiệp ngành
thép là rất lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp đã niêm yết trên thị trường chứng khoán
với thông tin tài chính là công khai minh bạch. Do vậy, tác giả chọn đề tài “Phân
tích BCTC các doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên thị trường chứng khoán Hồ
Chí Minh” để nghiên cứu. Tác giả mong muốn qua nghiên cứu này sẽ xây dựng
được bức tranh tổng quát về thực trạng tình hình tài chính của các doanh nghiệp
niêm yết ngành thép để thấy được sự khác nhau trong các chỉ tiêu phân tích tình
hình tài chính và hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp thuộc nhóm ngành này.
Kết cấu của đề tài nghiên cứu gồm 4 chương
Chương 1: Giới thiệu đề tài nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý luận về phân tích Báo cáo tài chính trong doanh nghiệp
Chương 3: Phân tích Báo cáo tài chính của các doanh nghiệp ngành thép
niêm yết trên thị trường chứng khoán tại Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE)
Chương 4: Thảo luận kết quả nghiên cứu, các giải pháp và kết luận
Nội dung chương 2, tác giả đưa ra các cơ sở lý luận về phân tích báo cáo tài
chính của doanh nghiệp.
Một là, khái quát phân tích báo cáo tài chính. Tác giả đưa ra khái niệm của
Báo cáo tài chính. Báo cáo tài chính (BCTC) được xem như là hệ thống các bảng
biểu, mô tả thông tin về tình hình tài chính, kinh doanh và các luồng tiền của doanh
10
nghiệp. BCTC là những báo cáo tổng hợp nhất về tình hình tài sản, vốn chủ sở hữu
và nợ phải trả cũng như tình hình tài chính, kết quả kinh doanh trong kỳ của doanh
nghiệp. Vai trò của Báo cáo tài chính có ý nghĩa quan trọng đối với công tác quản lý
của doanh nghiệp cũng như các cơ quan chủ quản và các đối tượng quan tâm tới
doanh nghiệp.
Tác giả trích dẫn khái niệm của phân tích báo cáo tài chính. Theo Nguyễn
Văn Công và cộng sự (2018) thì phân tích báo cáo tài chính là quá trình sử dụng các
công cụ và kỹ thuật phân tích thích hợp để tiến hành xem xét, đánh giá dữ liệu phản
ánh trên các BCTC cùng các mối quan hệ tương quan giữa các chỉ tiêu trên BCTC
và các dữ liệu liên quan khác nhằm cung cấp thông tin hữu ích, đáp ứng yêu cầu
thông tin từ nhiều phía của người sử dụng. Phân tích báo cáo tài chính có ý nghĩa
khác nhau đối với từng nhóm đối tượng sử dụng. Tác giả phân làm 2 nhóm đối
tượng: Nhóm có quyền lợi trực tiếp (Nhà quản trị doanh nghiệp, nhà đầu tư, nhà cho
vay) và nhóm có quyền lợi gián tiếp (Cơ quan nhà nước, đối thủ cạnh tranh). Bên
cạnh đó, tác giả cũng đưa ra những hạn chế của phân tích báo cáo tài chính.
Nguồn dữ liệu được sử dụng để phân tích báo cáo tài chính là: Bảng cân đối
kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, Bản
thuyết minh báo cáo tài chính.
Hai là, tác giả đưa ra các phương pháp và công cụ phân tích báo cáo tài chính
gồm: phương pháp so sánh, phương pháp loại trừ, mô hình Dupont, công cụ đồ thị
và một số phương pháp khác.
+ Phương pháp so sánh: là một trong các phương pháp phân tích truyền
thống, phổ biến trong nghiên cứu sự biến động và xác định mức độ biến động của
chỉ tiêu phân tích.
+ Phương pháp loại trừ được sử dụng để xác định xu hướng tác động và mức
độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến sự biến động giữa kỳ phân tích so với kỳ gốc
của chỉ tiêu phản ánh đối tượng nghiên cứu.
+ Mô hình Dupont: là kỹ thuật có thể được sử dụng để phân tích khả năng
sinh lợi của một doanh nghiệp bằng các công cụ quản lý hiệu quả truyền thống.
+ Công cụ đồ thị: là công cụ trình bày và phân tích các thông tin bằng các
biểu đồ, đồ thị hoặc bản đồ trên cơ sở sử dụng con số kết hợp với các hình vẽ,
đường nét và màu sắc để trình bày các đặc điểm số lượng của đối tượng nghiên cứu.
11
Trên cơ sở đó xác định rõ những nguyên nhân biến động của chỉ tiêu phân tích.
Ba là, tác giả đưa ra ba phương thức tiếp cận BCTC: Tiếp cận từng báo cáo
tài chính, tiếp cận theo các nhóm chỉ tiêu khái quát, tiếp cận theo từng chuyên đề
(nội dung phản ánh). Luận văn tiến hành phân tích báo cáo tài chính từ cách tiếp
cận theo chuyên đề (nội dung).
Bốn là, nội dung phân tích BCTC về cơ bản bao gồm phân tích dưới góc
độ kế toán (gọi tắt là phân tích kế toán) và phân tích dưới góc độ tài chính (gọi
tắt là phân tích tài chính). Phân tích kế toán chủ yếu nhằm mục đích đánh giá và
giảm thiểu rủi ro kế toán. Phân tích tài chính bao gồm các nội dung như: Đánh giá
khái quát tình hình tài chính, phân tích cấu trúc tài chính, Phân tích khả năng
thanh toán, phân tích rủi ro tài chính, phân tích kết quả kinh doanh, phân tích khả
năng sinh lợi, phân tích dòng tiền, phân tích giá trị doanh nghiệp và dự báo các chỉ
tiêu tài chính. Do giới hạn về thời gian cũng như năng lực của bản thân, tác giả chỉ
tập trung nghiên cứu và phân tích về các nội dung gồm: Đánh giá khái quát tình
hình tài chính và phân tích cấu trúc tài chính, Phân tích tình hình công nợ và khả
năng thanh toán, Phân tích kết quả kinh doanh, Phân tích khả năng sinh lợi, Phân
tích chỉ tiêu chứng khoán, Phân tích dòng tiền.
Nội dung chương 3, tác giả tiến hành phân tích BCTC của các doanh nghiệp
ngành thép niêm yết trên thị trường chứng khoán Hồ Chí Minh.
Trước hết là trình bày tổng quan về các doanh nghiệp ngành thép niêm yết
trên thị trường chứng khoán Hồ Chí Minh.
Tổng quan thị trường thép giai đoạn 2015-2018.
- Ngành thép thế giới: Giai đoạn 2015-2018 tiếp tục là giai đoạn khó khăn
với ngành thép toàn thế giới nói chung vì vấn đề dư thừa nguồn cung. Mặc dù các
quốc gia lớn, có sức ảnh hưởng nhất tới ngành thép thế giới như Trung Quốc, Mỹ,
Hàn Quốc, Nhật, Nga... cũng đã có những hành động cụ thể. Trung Quốc thực hiện
tái cơ cấu ngành thép từ năm 2016, nhằm giải quyết tình trạng dư thừa công suất và
giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường, chủ yếu thông qua 2 biện pháp:
+ Đóng cửa các nhà máy sản xuất thép quy mô nhỏ và kém hiệu quả.
+ Thực hiện sáp nhập các tập đoàn sản xuất thép lớn nhất.
12
Xu hướng gia tăng bảo hộ tại các quốc gia và khu vực trong giai đoạn 2015-2018.
- Ngành thép Việt Nam: ngành thép Việt Nam đang ở giai đoạn phát triển,
với tốc độ tăng trưởng 2 con số, đạt trung bình 18,9%/năm trong giai đoạn 20152018. Thế mạnh của ngành thép Việt Nam vẫn là các sản phẩm thép xây dựng,
chiếm 44% tổng sản lượng sản xuất toàn ngành.
Đặc điểm ngành thép Việt Nam:
Thứ nhất, các doanh nghiệp sản xuất thép Việt Nam chủ yếu sử dụng lò điện,
đang chuyển dịch sang lò cao, và chưa tận dụng hết công suất thiết kế.
Thứ hai, sản xuất phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu, chủ yếu từ Trung Quốc.
Tiếp đó, tác giả trình bày thông tin chung của các doanh nghiệp ngành thép
niêm yết trên thị trường chứng khoán Hồ Chí Minh. Dựa vào lĩnh vực sản xuất kinh
doanh chính, tác giả chia các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE thành 3 nhóm phân
tích: Nhóm doanh nghiệp thép xây dựng, nhóm tôn mạ và nhóm thương mại.
Để có thể đánh giá chính xác tình hình hoạt động và năng lực tài chính của
các nhóm doanh nghiệp sản xuất ngành thép niêm yết trên sàn HOSE. Luận văn đã
tiến hành thu thập nguồn thông tin từ các BCTC của các doanh nghiệp niêm yết trên
sàn chứng khoán HOSE. Xây dựng giá trị trung bình các chỉ tiêu tài chính của các
doanh nghiệp ngành thép.
Tác giả tiến hành phân tích theo các nội dung phân tích tình hình tài chính
như đề cập tại chương lý thuyết.
Thứ nhất, đánh giá khái quát tình hình tài chính và phân tích cấu trúc tài
chính. Tác giả phân tích tình hình huy động vốn dựa trên tốc độ tăng trưởng vốn
định gốc giai đoạn 2015-2018, năm 2015 được chọn là năm gốc. Để đánh giá khái
quát mức độ độc lập tài chính của các doanh nghiệp, tác giả tiến hành tính toán các
chỉ tiêu phản ánh mức độ độc lập tài chính như: Hệ số tài trợ, hệ số tự tài trợ TSDH,
hệ số tự tài trợ TSCĐ. Phân tích cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp ngành thép
niêm yết trên HOSE, tác giả tiến hành phân tích cơ cấu tài sản và cơ cấu nguồn vốn
của từng doanh nghiệp.
Thứ hai, phân tích tình hình công nợ và khả năng thanh toán. Tác giả tiến
hành phân tích công nợ phải thu dựa trên các khoản mục: Phải thu khách hàng, trả
13
trước cho người bán, các khoản phải thu khác, dự phòng phải thu ngắn hạn khó đòi.
Các khoản phải thu khách hàng được xem là quan trọng nhất, vì nó phản ánh mối
quan hệ giữa Công ty với các đối tác khách hàng. Tình hình công nợ phải trả được
phân tích dựa trên các khoản mục: Nợ ngắn hạn (phải trả người bán ngắn hạn, người
mua trả tiền trước ngắn hạn, thuế và các khoản nộp Nhà nước, chi phí phải trả ngắn
hạn, vay và nợ thuê tài chính ngắn hạn...), Nợ dài hạn (Phải trả người bán dài hạn,
phải trả dài hạn, vay tài chính dài hạn...)
Khả năng thanh toán được đánh giá dựa trên chỉ tiêu khả năng thanh toán tổng
quát, khả năng thanh toán nợ ngắn hạn, khả năng thanh toán nhanh, khả năng thanh
toán nợ dài hạn của các doanh nghiệp ngành thép cũng như trung bình nhóm phân tích.
Thứ ba, phân tích kết quả kinh doanh. Tác giả sử dụng công cụ đồ thị để thấy
được sự biến động về doanh thu thuần và lợi nhuận thuần từ hoạt động sản xuất
kinh doanh của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên HOSE trong giai đoạn
năm 2015-2018. Sử dụng công cụ liên hệ cân đối để phân tích các nhân tố làm tăng,
giảm lợi nhuận của doanh nghiệp.
Thứ tư, phân tích khả năng sinh lợi. Bằng các dữ liệu thu thập được và sử
dụng phần mềm excel, tác giả xây dựng các bảng phân tích khả năng sinh lợi của tài
sản, bảng phân tích khả năng sinh lợi của vốn, bảng phân tích khả năng sinh lợi của
chi phí. Từ đó, có thể thấy được sự khác nhau về khả năng sinh lợi giữa các doanh
nghiệp trong nhóm phân tích với nhau, giữa các nhóm phân tích hay giữa nhóm
phân tích với trung bình nhóm nghiên cứu (khi kết hợp so sánh với giá trị trung
bình nhóm nghiên cứu).
Thứ năm, phân tích chỉ tiêu chứng khoán. Các chỉ tiêu liên quan đến doanh
nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán là mối quan tâm lớn của các nhà đầu
tư. Đặc biệt đây là các doanh nghiệp đại chúng nên các chỉ tiêu chứng khoán càng
được các nhà đầu tư quan tâm hơn. Vì hạn chế về thời gian nghiên cứu, tác giả phân
tích 2 chỉ tiêu chính là số cổ phiếu phổ thông đang lưu hành, EPS của các doanh
nghiệp năm 2018, 2017 và so sánh sự thay đổi.
Thứ sáu, phân tích dòng tiền. Luận văn phân tích dòng tiền qua các hoạt
động chính của doanh nghiệp: Dòng tiền thuần từ hoạt động sản xuất kinh doanh,
14
dòng tiền thuần từ hoạt động đầu tư, dòng tiền thuần từ hoạt động tài chính và tổng
dòng tiền thuần.
Nội dung chương 4, dựa trên kết quả phân tích thực trạng tình hình tài chính
của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên HOSE. Tác giả tiến hành thảo luận
kết quả phân tích tình hình tài chính của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên
sàn HOSE: Thảo luận về tình hình huy động vốn, về cấu trúc tài chính, về tình hình
công nợ và khả năng thanh toán.
Thảo luận về khả năng sinh lợi của doanh thu thuần, về khả năng sinh lợi của
vốn, khả năng sinh lợi của tài sản. Dựa trên kết quả phân tích kết quả hoạt động
kinh doanh của các doanh nghiệp, tác giả tiến hành
Thảo luận về kết quả phân tích dòng tiền. Dòng tiền thuần trong kỳ của
nhóm doanh nghiệp thép xây dựng có thâm hụt lớn nhất, âm 1.780,0 tỷ đồng. Nhóm
thương mại là âm 146,6 tỷ đồng. Nhóm tôn mạ có dòng tiền thuần dương trong kỳ,
+587,8 tỷ đồng. Lý do thâm hụt dòng tiền thuần của nhóm thép xây dựng là do dòng
tiền thuần từ hoạt động đầu tư lớn. HPG và POM là hai doanh nghiệp có hoạt động
đầu tư mạnh mẽ. Trong khi nhóm doanh nghiệp tôn mạ và nhóm thương mại đang
thu hẹp hoặc dừng hoạt động đầu tư mới.
Một số khuyến nghị
Kiến nghị với các doanh nghiệp thép niêm yết, năm 2019 sẽ là một năm đầy
khó khăn, thách thức với ngành thép do xu hướng bảo hộ trên thế giới vẫn gia tăng,
nhu cầu thép trong nước chưa cho thấy dấu hiệu tích cực. Hơn nữa, giá điện năm
2019 sẽ tăng, tác động trực tiếp đến tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh
nghiệp, trong khi giá đầu ra bị hạn chế do nguồn cung dư thừa. Những yếu tố này
làm gia tăng áp lực đến hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp, nhất là các
doanh nghiệp thuần sản xuất phôi thép, thép cán, tôn mạ. Do đó các doanh nghiệp
cần chủ động có các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh: giảm
giá thành, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả nguồn vốn, tăng sản lượng tiêu thụ, tăng
vốn chủ sở hữu, giảm vốn vay từ các tổ chức tín dụng.
Kiến nghị với cơ quan Nhà nước, Hiệp hội thép Việt Nam (VSA) cần kiến
nghị Chính phủ và Bộ Công Thương có giải pháp kiểm soát và ngăn chặn việc gian
lận, nhập khẩu ồ ạt thép giá rẻ từ nước ngoài gây thiệt hại cho các nhà sản xuất thép
15
trong nước. VSA kiến nghị các cơ quan Nhà nước xem xét chỉ khuyến khích doanh
nghiệp đầu tư vào các sản phẩm thép hợp kim chất lượng cao phục vụ chế tạo, đóng
tàu, ô-tô… trong nước chưa sản xuất được.
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-------o0o-------
NGUYỄN THỊ MAI
PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÁC DOANH
NGHIỆP NGÀNH THÉP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG
CHỨNG KHOÁN HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Kế toán, Kiểm toán và Phân tích
Mã ngành: 8340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
Người hướng dẫn khoa học:
TS. ĐẶNG THỊ THÚY HẰNG
HÀ NỘI - 2019
17
CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt nam với định hướng là nước công nghiệp, đang trong giai đoạn công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Và ngành thép là một trong những ngành công
nghiệp nặng mang tính then chốt trong nền kinh tế quốc dân, bởi thép là đầu vào
cho rất nhiều ngành công nghiệp khác. Thép là vật tư không thể thiếu của nhiều
ngành công nghiệp và xây dựng cơ bản. Sự phát triển của ngành thép ảnh hưởng tới
rất nhiều ngành kinh tế mũi nhọn khác vì nó vừa là sản phẩm đầu ra của các ngành
như: công nghiệp nặng, khai khoáng (quặng sắt, than, dầu, khí đốt, điện...). lại là
nguyên vật liệu đầu vào của các ngành như: xây dựng cơ bản (xây dựng cơ sở hạ
tầng, nhà cửa...).
Thêm vào đó, ngoài việc là vật liệu trực tiếp cho các ngành, thép còn có vai
trò gián tiếp trong ngành phát triển nông nghiệp thông qua tác động vào ngành công
nghệ máy móc thiết bị cho nông nghiệp. Trong giai đoạn phát triển trở thành nước
công nghiệp thì nhu cầu về xây dựng cơ sở hạ tầng và với tốc độ đô thị hóa gia tăng
mạnh mẽ thì thép sẽ trở thành vật liệu ngày càng quan trọng và phổ biến.
Sự biến động của nhu cầu thép trong nước cũng như nguồn cung thép của thị
trường thế giới trong thời gian qua thay đổi rất nhanh chóng, điều này ảnh hưởng
không nhỏ tới sự phát triển, quy mô của các công ty sản xuất thép trong nước. Bởi
việc đầu tư sản xuất, kinh doanh thép đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn trong khi đó giá
thành sản phẩm luôn biến động đã là bài toán khó cho bản thân doanh nghiệp ngành
thép cũng như các nhà đầu tư quan tâm tới lĩnh vực này.
Do đó em chọn đề tài “Phân tích BCTC các doanh nghiệp ngành thép niêm
yết trên thị trường chứng khoán Hồ Chí Minh”.
1.2. Tổng quan các công trình có liên quan đến đề tài nghiên cứu
Tác giả đã tìm hiểu một số công trình có liên quan đến đề tài nghiên cứu,
theo đó nổi bật một số điểm chính là:
- Các công trình nghiên cứu trước đó về phân tích báo cáo tài chính thường
tập trung nghiên cứu về phân tích báo cáo tài chính của 1 doanh nghiệp đơn lẻ. Mà
trong đó số lượng công trình nghiên cứu về các doanh nghiệp ngành thép còn nhiều
18
hạn chế. Nhìn chung các công trình nghiên cứu này đã hệ thống hóa một số chỉ tiêu
cũng như những vấn đề cơ bản về phân tích báo cáo tài chính. Từ việc phân tích và
đánh giá thực trạng tại công ty mình nghiên cứu, các luận văn đó cũng đã đưa ra
một số biện pháp nhằm tăng hiệu quả kinh doanh và cải thiện tình hình tài chính. Lê
Thị Vân Anh (2011), “Phân tích báo cáo tài chính của Công ty cổ phần thép Nam
Kim”, luận văn thạc sĩ, Đại học kinh tế quốc dân. Công trình của tác giả Nguyễn
Viết Liêm (2011), “Hoàn thiện phân tích tình hình tài chính tại công ty cổ phần thép
POMINA” , luận văn thạc sĩ, Đại học kinh tế quốc dân . Công trình của tác giả Đỗ
Thị Hồng Nhung (2015), “Phân tích báo cáo tài chính của Công ty Cổ phần thép Việt
Ý”, luận văn thạc sĩ, Đại học kinh tế quốc dân.
- Đề tài phân tích báo cáo tài chính của nhóm doanh nghiệp ngành thép niêm
yết cũng đã được khai thác. Công trình nghiên cứu của Lê Thị Mỹ Châu (2011),
“Phân tích báo cáo tài chính của các công ty thép niêm yết tại Sở Giao dịch chứng
khoán Hà Nội”, luận văn thạc sĩ, Đại học kinh tế quốc dân. Công trình nghiên cứu
này đã phân tích khá rõ nét về tình hình tài chính của nhóm các công ty thép niêm
yết tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội. Tuy nhiên, dữ liệu của đề tài này đã lạc
hậu và hầu như không sử dụng được kết quả phân tích trong giai đoạn hiện nay.
Như vậy, đề tài phân tích báo cáo tài chính đã được khá nhiều người quan
tâm và khai thác tuy nhiên việc phân tích báo cáo tài chính của nhóm các công ty
niêm yết trên sàn chứng khoán thì vẫn còn rất hạn chế. Việc phân tích báo cáo tài
chính theo nhóm các công ty niêm yết sẽ hình thành bức tranh toàn cảnh về tình
hình tài chính của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên thị trường chứng
khoán. Điều này có ý nghĩa hết sức to lớn đối với không những bản thân các công ty
ngành thép niêm yết, mà cả với các nhà đầu tư, các tổ chức tín dụng và các đối
tượng khác quan tâm đến tình hình tài chính của các công ty niêm yết. Trên cơ sở kế
thừa những kết quả mà các luận văn trước đó đã đạt được, đồng thời bằng việc
nghiên cứu tìm hiểu nghiêm túc của bản thân, tác giả đã tập trung nghiên cứu đề tài
“Phân tích báo cáo tài chính của nhóm doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên sàn
chứng khoán Hồ Chí Minh” để góp phần phân tích thực trạng tình hình tài chính
của nhóm doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên sàn chứng khoán, làm cơ sở để
19
các đối tượng sửa dụng ra quyết định, và đưa ra những khuyến nghị cho các đối
tượng có liên quan.
1.3. Mục tiêu nghiên cứu
- Mục tiêu tổng quát: Xây dựng bức tranh tổng quát về thực trạng tình hình
tài chính của các doanh nghiệp niêm yết ngành thép để thấy được sự khác nhau
trong các chỉ tiêu phân tích tình hình tài chính và hiệu quả kinh doanh của các
doanh nghiệp thuộc nhóm ngành này.
- Mục tiêu cụ thể:
+ Thu thập dữ liệu từ Báo cáo tài chính của các doanh nghiệp ngành thép
niêm yết trên sàn chứng khoán Hồ Chí Minh.
+ Phân tích dữ liệu thu thập được.
+ Đưa ra các khuyến nghị cho các đối tượng quan tâm đến tình hình tài
chính của các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất thép như: các nhà đầu tư, các
đối tác kinh doanh, các tổ chức tín dụng cho vay, các nhà bảo hiểm, người lao
động, cơ quan Nhà nước....
1.4. Câu hỏi nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, luận văn đã đi vào giải quyết các câu hỏi sau đây:
Câu hỏi 1: Thực trạng tình hình tài chính của các doanh nghiệp ngành thép
niêm yết tại HOSE như thế nào?
Câu hỏi 2: Hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết
tại HOSE như thế nào?
Câu hỏi 3: Tình hình tài chính và hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp
ngành thép niêm yết tại HOSE khác nhau như thế nào?
1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
+ Phạm vi về không gian:
Đề tài tập trung vào phân tích hệ thống báo cáo tài chính gồm Bảng cân đối
kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ và
Thuyết minh báo cáo tài chính của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết tại
HOSE. Có sự tính toán số liệu trong các nhóm doanh nghiệp.
20
Các doanh nghiệp ngành thép niêm yết trên sàn chứng khoán Hồ Chí Minh
tại thời điểm ngày 01/01/2019 gồm:
Tên công ty
Công ty cổ phần Tập đoàn Hòa Phát
Công ty Cổ phần Tập đoàn Hoa Sen
Công ty Cổ phần Thép Nam Kim
Công ty Cổ phần Thép Pomina
Công ty Cổ phần Tập đoàn Thép Tiến Lên
Công ty Cổ phần Thép Việt Ý
Công ty Cổ phần Đại Thiên Lộc
+ Nội dung nghiên cứu:
Mã CK
HPG
HSG
NKG
POM
TLH
VIS
DTL
Luận văn tập trung phân tích BCTC của các doanh nghiệp ngành thép niêm
yết theo các nội dung sau: phân tích tình hình tài chính, phân tích hiệu quả kinh
doanh, phân tích dòng tiền.
+ Phạm vi về thời gian
Luận văn sử dụng số liệu trên báo cáo tài chính gồm Bảng cân đối kế toán,
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ và các tài liệu
liên quan đến các doanh nghiệp ngành thép trong 3-5 năm (cụ thể các năm 2018,
2017, 2016, 2015).
1.6. Phương pháp nghiên cứu
- Thu thập dữ liệu: Sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp là BCTC
của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn HOSE năm 2018, 2017, 2016, 2015.
Cách thức thu thập thông tin từ trang web các doanh nghiệp, công ty chứng
khoán...
- Xử lý dữ liệu
+ Tính toán các chỉ số tài chính từ dữ liệu thu thập được.
+ Phân tích thống kê mô tả dữ liệu (phương pháp đồ thị), so sánh dữ liệu
giữa các công ty bằng cách sử dụng phần mền Excel.
1.7. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu
Là tài liệu tham khảo cho các nhà quản trị của các doanh nghiệp nói chung và
các doanh nghiệp ngành thép nói riêng. Bản thân các doanh nghiệp ngành thép sẽ có
căn cứ phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp mình và so sánh với ngành. Từ đó
21
sẽ thấy được điểm mạnh, điểm yếu và để xây dựng các mục tiêu, tiêu chí để phấn đấu.
Đối với các nhà đầu tư nắm bắt một phần nào tổng quan năng lực tài chính
và hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp ngành thép. Từ đó sẽ có các quyết
định đầu tư, lựa chọn doanh nghiệp đầu tư đúng đắn hơn.
Đối với bản thân tác giả, đây là công trình nghiên cứu luận văn Thạc sĩ, vận
dụng các kiến thức đã học và tự tìm hiểu để hoàn thiện. Đóng góp thêm vào nguồn
tài liệu tham khảo cho các bên quan tâm tới các doanh nghiệp ngành thép tại Việt Nam.
1.8. Kết cầu của đề tài nghiên cứu
Luận văn gồm bốn chương
Chương 1: Giới thiệu đề tài nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý luận về phân tích Báo cáo tài chính trong doanh nghiệp
Chương 3: Phân tích Báo cáo tài chính của các doanh nghiệp ngành thép
niêm yết trên thị trường chứng khoán tại Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE)
Chương 4: Thảo luận kết quả nghiên cứu, các giải pháp và kết luận
22
CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH
TRONG DOANH NGHIỆP
2.1. Khái quát phân tích báo cáo tài chính
2.1.1. Báo cáo tài chính
- Báo cáo tài chính (BCTC) theo Nguyễn Văn Công và cộng sự (2018) là
những báo cáo tổng hợp về tình hình tài chính, kết quả kinh doanh và dòng tiền
trong kỳ của doanh nghiệp. Nói theo một cách khác thì báo cáo tài chính là một
phương tiện nhằm trình bày khả năng sinh lợi và thực trạng tài chính doanh nghiệp
tới những người quan tâm (chủ DN nhà đầu tư, nhà cho vay, cơ quan thuế và các cơ
quan chức năng,…).
Theo chuẩn mực kế toán thì tất cả doanh nghiệp trực thuộc các ngành, các
thành phần kinh tế đều phải lập và trình bày báo cáo tài chính BCTC năm. Theo
thông tư 200/2014/TT-BTC và thông tư 202/2014/TT-BTC quy định hệ thống báo cáo
tài chính của doanh nghiệp có quy định:
Báo cáo tài chính năm gồm:
+ Bảng cân đối kế toán
+ Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
+ Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
+ Bản thuyết minh báo cáo tài chính
- Vai trò của báo cáo tài chính: có ý nghĩa quan trọng đối với công tác quản
lý của doanh nghiệp cũng như các cơ quan chủ quản và các đối tượng quan tâm tới
doanh nghiệp. Điều này được thể hiện cụ thể ở các nội dung sau:
+ Báo cáo tài chính được trình bày hết sức tổng quát, phản ánh tổng quan
nhất về tình hình tài sản, tài chính, các khoản nợ, nguồn hình thành tài sản và kết
quả kinh doanh trong kỳ của doanh nghiệp.
+ Báo cáo tài chính (BCTC) cung cấp những thông tin tài chính chủ yếu để
nhằm đánh giá tình hình, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, thực trạng tài
chính của doanh nghiệp trong kỳ đã qua, BCTC nhằm hỗ trợ cho việc kiểm tra,
giám sát tình hình sử dụng vốn và khả năng huy động nguồn vốn vào hoạt động
23
kinh doanh của doanh nghiệp.
+ Báo cáo tài chính có tầm quan trọng trong việc phân tích, nghiên cứu, phát
hiện những khả năng tiềm tàng, bên cạnh đó nhằm đề ra các quyết định về quản lý,
điều hành hoạt động SXKD hoặc đầu tư của chủ sở hữu, các nhà đầu tư, các chủ nợ
hiện tại và tương lai của DN.
+ Báo cáo tài chính còn là những căn cứ vô cùng quan trọng để đánh giá
đúng cũng như xây dựng các kế hoạch kinh tế – kỹ thuật, tài chính của DN giúp
nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, nâng cao hiệu quả SXKD cho doanh nghiệp.
Chính vì tầm quan trọng đã nêu trên mà báo cáo tài chính (BCTC) là đối
tượng rất được sự quan tâm chú ý của các nhà đầu tư, hội đồng quản trị doanh
nghiệp, người cho vay, các cơ quan quản lý cấp trên và toàn bộ cán bộ, công nhân
viên của doanh nghiệp.
2.1.2. Phân tích báo cáo tài chính
- Khái niệm: Phân tích báo cáo tài chính là quá trình sử dụng các công cụ và
kỹ thuật phân tích thích hợp để tiến hành xem xét, đánh giá dữ liệu phản ánh trên
các BCTC cùng các mối quan hệ tương quan giữa các chỉ tiêu trên BCTC và các dữ
liệu liên quan khác nhằm cung cấp thông tin hữu ích, đáp ứng yêu cầu thông tin từ
nhiều phía của người sử dụng. (Nguyễn Văn Công và cộng sự (2018))
- Ý nghĩa của việc phân tích báo cáo tài chính: Các kết quả thu được từ việc
phân tích báo cáo tài chính sẽ có những ý nghĩa khác nhau đối với từng đối tượng
sử dụng thông tin. Các đối tượng quan tâm đến thông tin của doanh nghiệp có thể
chia thành 2 nhóm là nhóm có quyền lợi trực tiếp và nhóm có quyền lợi gián tiếp.
Nhóm có quyền lợi trực tiếp bao gồm:
- Nhà quản trị doanh nghiệp: Mục tiêu tiên quyết của các nhà quản trị doanh
nghiệp đó là điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh. Những thông tin mà phân
tích báo cáo tài chính cung cấp sẽ giúp các nhà quản trị trả lời được các câu hỏi
như: chọn phương án nào sẽ cho hiệu quả cao nhất? Nên huy động nguồn đầu tư
nào? Từ đó, các nhà quản trị doanh nghiệp có thể lập được kế hoạch cho tương lai,
đưa ra các quyết định đầu tư dài hạn, hay là đưa ra các chiến lược sản phẩm và thị
trường. Đồng thời, những thông tin này cũng giúp các nhà quản trị đánh giá được
khả năng sinh lợi và rủi ro của đối thủ cạnh tranh, tìm ra điểm mạnh và điểm yếu,
cơ hội và thách thức đối với doanh nghiệp.
24
- Nhà đầu tư: Mục đích của các nhà đầu tư là tìm kiếm lợi nhuận thông qua
việc đầu tư vào mua cổ phiếu của doanh nghiệp. Họ đầu tư vốn để đổi lấy những lợi
ích (sinh lợi) đôi khi phải chấp nhận rủi ro gắn liền với quyền sở hữu và họ là
những nhà cung cấp chính của công ty về mặt tài chính. Do vậy, họ luôn mong
đợi tìm kiếm cơ hội đầu tư vào doanh nghiệp có khả năng sinh lợi cao. Tuy
nhiên, các nhà đầu tư cũng phải tìm biện pháp bảo vệ sự an toàn cho đồng vốn
đầu tư của họ. Vì lý do đó, các nhà đầu tư còn quan tâm nhiều đến mức độ rủi ro
của các dự án đầu tư. Phân tích báo cáo tài chính phải giúp các nhà đầu tư trả lời
được câu hỏi: Năng lực của doanh nghiệp trong điều hành hoạt động, năng lực
huy động vốn và tính hiệu quả của công tác quản lý vốn đầu tư như thế nào?
Đồng thời, phân tích báo cáo tài chính giúp các nhà đầu tư dự đoán được về giá
trị đầu tư sẽ thu được trong tương lai và các lợi ích khác.
- Nhà cho vay: Như các chủ Ngân hàng và các nhà cho vay tín dụng, mối
quan tâm của họ hướng chủ yếu vào khả năng trả nợ của doanh nghiệp. Họ sẽ quan
tâm đến: Tình hình công nợ của doanh nghiệp; Khả năng thanh toán hiện tại và thời
gian sắp tới của doanh nghiệp; Tình hình và khả năng tăng trưởng của doanh
nghiệp. Phân tích báo cáo tài chính từ phía các chủ nợ được hướng chủ yếu tới phân
tích tín dụng ngắn hạn (phân tích tình hình tài chính hiện hành, phân tích dòng tiền
và phân tích tính thanh khoản của TSNH) và phân tích tín dụng dài hạn (dự báo
dòng tiền, nguồn lợi nhuận bền vững trong tương lai). Kết quả phân tích này sẽ giúp
các nhà cho vay dự đoán được khả năng trả nợ theo đúng hợp đồng của doanh
nghiệp và khả năng khai thác được các lợi ích khác đối với nhà cho vay.
Nhóm có quyền lợi gián tiếp bao gồm:
- Cơ quan nhà nước: Như các cơ quan Tài chính, cơ quan Thuế, Thống kê....,
việc phân tích báo cáo tài chính sẽ cho biết hoạt động của doanh nghiệp có thích
hợp và hợp pháp hay không. Đồng thời, cung cấp thông tin dự đoán về mức thuế và
các mức đóng góp cho Nhà nước
- Những người hưởng lương trong doanh nghiệp: Phân tích báo cáo tài
chính giúp những người lao động của doanh nghiệp có thể đánh giá xem doanh
nghiệp có thể tăng thu nhập cho nhân viên không, từ đó có định hướng việc làm
ổn định và yên tâm dốc sức vào hoạt động SXKD của doanh nghiệp tuỳ theo
25
công việc được phân công.
- Các đối thủ cạnh tranh: Các đối thủ cạnh tranh có thể sử dụng kết quả phân
tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu để từ đó
tìm các biện pháp cạnh tranh với doanh nghiệp.
Tóm lại, phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp là một công việc có ý
nghĩa rất quan trọng trong việc đánh giá tình hình tài chính và hoạt động sản xuất
kinh doanh của một doanh nghiệp. Nó không chỉ có ý nghĩa đối với bản thân doanh
nghiệp, mà còn rất cần thiết cho các chủ thể quản lý khác có liên quan.
- Những hạn chế của phân tích BCTC: Mặc dù có ý nghĩa quan trọng đối với
công tác quản lý nhưng phân tích BCTC cũng có những hạn chế. Thứ nhất, việc
so sánh giữa các thời kỳ hay so sánh giữa các doanh nghiệp khác nhau gặp khó
khăn do thiếu đồng bộ trong kế toán. Các vấn đề phát sinh khi so sánh các doanh
nghiệp khác nhau áp dụng nguyên tắc kế toán khác nhau đối với các giao dịch
hay sự kiện hoặc ngay cả trong bản thân doanh nghiệp nếu có sự thiếu nhất quán
về vận dụng nguyên tắc kế toán giữa các thời kỳ cũng làm cho việc so sánh theo
thời gian hết sức khó khăn. Thứ hai, sự thận trọng và không chính xác trong kế
toán có thể bóp méo thông tin BCTC, những hạn chế này giảm tính hiệu quả của
kết quả phân tích BCTC.
2.2. Phương pháp và công cụ phân tích báo cáo tài chính
2.2.1 Phương pháp so sánh
Phương pháp so sánh là một trong các phương pháp phân tích truyền thống,
phổ biến trong nghiên cứu sự biến động và xác định mức độ biến động của chỉ tiêu
phân tích (Nguyễn Văn Công và cộng sự (2018)). Nội dung so sánh bao gồm:
- So sánh giữa số thực hiện với số kế hoạch trong kỳ.
- So sánh giữa số thực hiện của kỳ này với kỳ trước.
- So sánh giữa số liệu của doanh nghiệp với số trung bình của ngành, của các
doanh nghiệp khác.
Để đảm bảo các tính chất so sánh được của chỉ tiêu qua thời gian, các chỉ tiêu
cần đảm bảo thống nhất về nội dung kinh tế, về phương pháp tính toán và về đơn vị
tính của các chỉ tiêu (kể cả hiện vật giá trị và thời gian).
Theo phương pháp này, quá trình phân tích có thể thực hiện bằng 3 hình
thức: so sánh theo chiều dọc, so sánh theo chiều ngang, so sánh xác định xu hướng
và tính chất liên hệ giữa các chỉ tiêu.
