slide bài giảng ngữ văn 7 tục ngữ về con người và xã hội

KIỂM TRA BÀI CŨ
- Đọc thuộc lòng các câu tục ngữ đã
học trong phần tục ngữ về thiên
nhiên và phân tích câu tục ngữ em
thích nhất


Bài 18/ Văn học

TỤC NGỮ
VỀ CON NGƯỜI
VÀ XÃ HỘI



TỤC NGỮ
VỀ CON NGƯỜI VÀ XÃ HỘI
1. Một mặt người bằng mười mặt của.
2. Cái răng , cái tóc là góc con người .
3. Đói cho sạch , rách cho thơm .
• -Chú ý đọc
4. Học ăn ,học nói ,học gói ,học mở .
5. Không thầy đố mày làm nên .
các câu
6. Học thầy không tày học bạn .
tục
ngữ
rõ
7. Thương người như thể thương thân .
ràng, ngắt
8. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây .

9. Một cây làm chẳng nên non
nhịp đúng
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao .

các vế câu

-“ mặt người”: chỉ con người (hoán dụ)
- “ mặt của”: chỉ của cải ( nhân hóa)
- “không tày” : không bằng


Đọc và cho biết có
• Bố cục: 3 nhóm
thể
xếp
các
câu
tục
• -Nhóm 1: câu 1,2,3: Tục ngữ nói về giá trị,
ngữ
trong
văn
bản
vẻ đẹp và phẩm chất con người
này
thành
mấy
nhóm?
• -Nhóm 2: Câu 4,5,6: Tục ngữ về học tập, tu
dưỡng

• -Nhóm 3: câu 7,8,9: Tục ngữ về quan hệ ứng
xử và đạo lí sống


1/ Cõu 1: Mt mt ngi bng mi mt ca
Cõu hi tho lun (3 phỳt)
-Ch ra ngha ca cõu tc ng
-Nhõn dõn ta ó s dng bin phỏp ngh thut no trong cõu tc
ng? Qua ú nhõn dõn ta mun khng nh iu gỡ?
-Cõu tc ng ny cú th s dng trong trng hp no?
-Ngha ca cõu ny l: ngi quý hn ca, quý gp bi ln
-Ngh thut: hoỏn d, nhõn húa, so sỏnh. Qua ú nhõn dõn ta mun
khng nh t tng coi trng con ngi ,giỏ tr con ngi.
-Cõu tc ng ny cú th s dng trong nhiu trng hp:
+ Phê phán những trờng hợp coi của hơn ngời
+ An ủi, động viên những trờng hợp mà nhân dân
cho là của đi thay ngời.
+ Nói về t tởng đạo lí, triết lí sống của nhân dân
ta : đặt con ngời lên trên mọi thứ của cải.
+ Khuyn khớch sinh nhiu con


* Một số câu tương tự :
- Người sống đống vàng.
- Người ta là hoa đất.
- Người như hoa ở đâu thơm đó.
- Người làm ra của chứ của không làm ra
người.
- Lấy của che thân không ai lấy thân che
của.

GV: Lê Thị Xuân Huyền


2/ Câu 2: Cái răng, cái tóc là góc con người
Câu tục ngữ có 2 nghĩa:
+ Răng và tóc phần nào thể hiện
được tình trạng sức khỏe của
con người
+ Răng và tóc là một phần thể
hiện hình thức, tính tình, tư
cách của con người
• Câu tục ngữ này có thể sử dụng
trong các văn cảnh :
+ Khuyên nhủ nhắc nhở con
ngêi ph¶i biÕt gi÷ g×n
r¨ng, tãc cho s¹ch
+ ThÓ hiÖn c¸ch nh×n
nhËn, ®¸nh gi¸, b×nh
phÈm con ngêi cña

Câungữ
tụcnày
ngữcó thể
Câu tục
này
mấy
sửcó
dụng
nghĩa
? nào?

trong các
văn cảnh


* Một số câu tương tự :
- Một thương em giỏi bán buôn
Hai thương búi tóc thơm hương trên đầu…
( Ca dao )
- Một thương tóc xõa mơ màng
Hai thương ăn nói dịu dàng có duyên …
( Ca dao )
- Tiếc cây mía ngọt mà sâu
Tiếc cô gái đẹp trọc đầu khó coi.
( Ca dao )
GV: Lê Thị Xuân Huyền


3/ Cõu 3: úi cho sch, rỏch cho thm.

1,Biện pháp ẩn dụ để nhấn
mạnh (sạch và thơm ) phm cht trong sỏng bờn trong
2, Cú
ca2con
ngha
ngi
- Nghĩa đen : Dù đói vẫn
phải ăn uống sạch sẽ, dự rách
vẫn phải ăn mặc sạch sẽ, giữ
gìn thơm tho.
- Nghĩa bóng : Dù nghèo khổ,

thiếu thốn vẫn phải sống
trong sạch, không vì nghèo
khổ
màKhuyờn
làm điều
xấu phi
xa, tội
3, S
dng:
con ngi
lỗi.sao cho trn phm giỏ, nhõn cỏch,
sng
phi cú lũng t trng

Hot ng nhúm ụi 3p:
1,Nhõn dõn ta ó s
dng bin phỏp ngh
thut gỡ õy? Tỏc
dng?
2,Qua ú chỳng ta thy
cõu tc ng ny cú my
ngha? L nhng ngha
no?
3, Cõu tc ng cú th s
dng trong vn cnh
no?


* Một số câu có nội dung tương tự :
- Giấy rách phải giữ lấy lề.

- Chết trong sống đục.
- Cọp chết để da, người ta chết để tiếng.
* Một số câu có nội dung trái ngược :
- Đói ăn vụng, túng làm liều.
- Bần cùng sinh đạo tặc.
GV: Lê Thị Xuân Huyền


4/ Hc n, hc núi, hc gúi, hc m.

-Cõu ny cú 4 v cỏc v va cú quan h
ng lp va cú quan h b sung cho
nhau
- Ngh thut: ip t hc cú tỏc
dng nhn mnh vic hc t m , ton
din : Trong giao tip , c x , cụng vic
- Hc n, hc núi: hc n cho gn gng,
lch s, hc núi cho góy gn, cho t
nh nh nhng
- Học gói, học mở : Học để
biết làm, bit gi mỡnh, bit giao
tip vi ngi khỏc
=> Khuyờn ngời ta cần phải
học để mọi hành vi ứng xử
đều chứng tỏ mình là ng
ời lịch sự, tế nhị, thành
thạo công việc, biết đối
nhân xử thế, tức là con ng

HOT NG NHểM 4

1.Em thy cõu ny cú my
v ? Mi quan h gia cỏc
v ?
2,Em hóy ch ra bin phỏp
ngh thut trong cõu trờn ?
Tỏc dng ca nú ?
3,Em hiu ngha ca cỏc v
cõu ny nh th no?
4,Cõu tc ng ny khuyờn
chỳng ta iu gỡ?


* Một số câu có nội dung tương tự :
- Ăn một miếng, tiếng một đời.
- Ăn coi nồi, ngồi coi hướng.
- Miếng ăn là miếng nhục.
- Ăn cho nên đọi, nói cho nên lời.
- Người không học như ngọc không mài.
- Ngọc bất trác bất thành khí, nhân bất học
bất tri lí.

GV: Lê Thị Xuân Huyền


HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

- Học thuộc 4 câu tục ngữ
trong bài và phân tích các
câu ca dao đó.
- Soạn tiếp 5 câu còn lại

KIỂM TRA BÀI CŨ

- Đọc thuộc một câu thơ em thích nhất
trong 4 câu thơ đã học giờ trước và
phát biểu cảm nghĩ của em về câu đó
1. Một mặt người bằng mười mặt của.
2. Cái răng , cái tóc là góc con người .
3. Đói cho sạch , rách cho thơm .
4. Học ăn ,học nói ,học gói ,học mở .


5/ Câu 5,6 : - Không thầy đ mày làm nên
- Học thầy không tày học bạn

1, í ngha, kinh nghim trong 2 cõu tc ng
* Câu 5: Khẳng định vai trò, công lao
của ngời thầy. Mọi sự thành đạt làm
nên của học trò đều có công sức của
thầy.
-Kinh nghim ỳc rỳt: phải biết kính trọng
thầy, tìm thầy mà học.
*Câu 6 : Câu này có 2 vế (học thầy học bạn), quan hệ so sánh - đề cao ý
nghĩa, vai trò của việc học bạn.
-Kinh nghim ỳc rỳt: Khuyn khớch m rng
2, i tng , phm vi v cỏch hc hi, khuyờn nh
v vic kt bn, cú tỡnh bn p
Hai câu tc ng trên nói về 2 vấn đề
khác nhau: câu 5 nhấn mạnh vai trò

của ngời thầy, câu 6 nhấn mạnh tầm
quan trọng của việc học bạn. Để cạnh
nhau mới đầu tởng nh chúng mâu
thuẫn, đối lập, nhng thực tế chúng bổ
sung ý nghĩa cho nhau. Mi hc sinh cn

H cỏ nhõn (2p)
1,Nờu ý ngha ca mi
cõu tc ng? Kinh
nghim ỳc rỳt t nhng
cõu tc ng ú?
2,Theo em nhng iu
khuyờn rn trong hai cõu
tc ng ny mõu thun
nhau hay b sung cho
nhau ? Vỡ sao?


Em hãy nêu một vài cặp câu tục
ngữ có nội dung cũng tưởng như
ngược nhau nhưng lại bổ sung
cho nhau?

* Một số câu có nội dung tương tự :
- Con h¬n cha lµ nhµ cã phóc
- B¸n anh em xa mua l¸ng giÒng
gÇn
-Máu chảy ruột mềm
GV: Lê Thị Xuân Huyền

6/ Cõu 7: Thng ngi nh th thng thõn
Phõn tớch hỡnh thc din t v ni dung ý ngha
m cõu tc ng th hin?
- Hình thức : L mt cõu rỳt gn, s dng
hình ảnh so sánh
- Nội dung : Thơng yêu ngời khác nh
chính bản thân mình.
Li khuyờn rỳt ra t cõu tc ng ny l gỡ?
=>Khuyờn con ngời hãy lấy bản thân mình
soi vào ngời khác, coi ngời khác nh bản
thân mình, để quí trọng, thơng yêu
đồng loại, sống bằng lòng nhân ái vị tha


* Một số câu có nội dung tương tự :
- Lá lành đùm lá rách.
- Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ.
- Một miếng khi đói bằng một gói khi no.
Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
( Ca dao )
GV: Lê Thị Xuân Huyền


7/ Cõu 8: n qu nh k trng cõy
- Ngha en: Khi ăn quả
ngon, trái ngọt thì phải
nhớ tới công sức của ngời
trồng cây.

- Ngha búng: Nhân dân
ta dùng biện pháp ẩn dụ
muốn nhắc nhở chúng ta
hởng thụ thành quả thì
phải biết ơn những ngời
làm ra thành quả đó.
-p dng trong nhiu quan h
tỡnh cm: tỡnh cm ca con
chỏu i vi ụng b, cha m,
tỡnh cm ca hc trũ vi thy

1.Gii thớch cõu tc ng
trờn theo 2 ngha
-Ngha en?
-Ngha búng
2,Cõu tc ng ny cú th
s dng trong cỏc hon
cnh no?


* Một số câu có nội dung tương tự :
- Uống nước nhớ nguồn.
- Lá rụng về cội.
- Ăn bát cơm dẻo, nhớ nẻo đường đi.

GV: Lê Thị Xuân Huyền


8/ Cõu 9: Mt cõy lm chng nờn non
Ba cõy chm li nờn hũn nỳi cao

- Một cây : chỉ sự đơn lẻ, ít ỏi
- Ba cây : chỉ s nhiều
- Chm li: núi n s hi t, chung sc
Các từ phiếm chỉ một
- Nghacây,
en: Một
đơn
lẻ không
làm thành
bacây
cây
v
t chm
rừng núi. Nhiều cây gộp lại thành rừng rậm, núi
li trong câu tc ng có ý
cao.
Xộtgì
v mt
t ng
nghĩa
?
- Nhân dân ta dùng nghệ thuật ẩn dụ để muốn
( ngha
en)
cõu ny
cú sức mạnh
nói tới 1 nghĩa
bóng
: khẳng
định

p
ngha
l
gỡ
?
củadng:
đoàn kết. Nhõn
dõn ta ó s dng ngh
-Khuyờn con ngi phi Có tinh thần tập thể, on
thut
gỡ cõu
ny
?ta núi lờn
T
cõu
tc
ng
ny,
ụng
cha
kt trong lối sống và làm việc.
iu
gỡ?iu
( Ngha
búng)
mun
khuyờn
nh
gỡ?
- Tránh lối sống cá nhân.

* Một số câu có nội dung tương tự :
- Góp gió thành bão.
- Đông tay vỗ nên kêu.
- Đoàn kết là sống, chia rẽ là chết.

GV: Lê Thị Xuân Huyền


III/ TỔNG KẾT
•
-

1/ Nghệ thuật
Sử dụng cách diễn đạt ngắn
gọn, cô đúc
Sử dụng các phép so sánh, ẩn
dụ, đối, điệp từ ….
Tạo vần nhịp cho câu văn dễ
nhớ, dễ vận dụng

•
-

2/ Nội dung
Tôn vinh giá trị con người
Đưa ra nhận xét, lời khuyên về
những phẩm chất và lối sống
mà con người cần phải có

Ghi nhớ :
Tục ngữ về con người và xã hội thường rất giàu hình ảnh so sánh ,ẩn
dụ , hàm súc về nội dung. Những câu tục ngữ này luôn chú ý tôn vinh
giá trị con người , đưa ra nhận xét , lời khuyên về những phẩm chất và
lối sống mà con người cần phải có


Bài tập bổ sung:

Tìm các câu tục ngữ
đồng nghĩa, trái nghĩa
với một số câu tục ngữ
trong bài học.