sáng kiến kinh nghiệm trung học sơ sở: Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn hóa học, bộ môn KHTN 8 tại trường trung học cơ sở lương thế vinh, huyện krông ana, tỉnh đăk lăk

Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

MỤC LỤC

PHẦN

NỘI DUNG

TRANG

I. Đặt vấn đề

3

II. Mục đích nghiên cứu

3

1. Mục đích

4

2. Nhiệm vụ

4

3. Đối tượng nghiên cứu

4

4. Giới hạn nghiên cứu

4

5. Phương pháp nghiên cứu

4

I. Cơ sở lí luận

5

II. Thực trạng vấn đề

9

1. Thuận lợi

9

2. Khó khăn

10

III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

11

1. Mục tiêu của giải pháp

11

2. Nội dung và cách thực hiện giải pháp

11

IV. Tính mới của giải pháp

22

V. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm

23

Phần thứ 3:

1. Kết luận

25

KẾT LUẬN,

2. Kiến nghị

26

KIẾN NGHỊ

3. Tài liệu tham khảo

28

Phần thứ
nhất:
MỞ ĐẦU

Phần thứ 2:
GIẢI QUYẾT
VẤN ĐỀ

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

1

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Nội dung đầy đủ

SHD

Sách hướng dẫn

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

THCS

Trung học cơ sở

PPDH

Phương pháp dạy học

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

2

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

3

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
I. Đặt vấn đề
Theo báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI:“Đổi mới
chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo
hướng hiện đại; nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý
tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng
tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”. Văn
Kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII tiếp tục khẳng định “giáo dục là quốc
sách hàng đầu, phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo
nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang
bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi
đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn
với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội”.
Một trong những sự đổi mới giáo dục là đổi mới về phương pháp dạy học
theo hướng hoạt động hóa người học, trong quá trình tổ chức hoạt động lĩnh hội
tri thức thì lấy học sinh làm trung tâm. Theo hướng này giáo viên đóng vai trò tổ
chức và điều khiển học sinh chiếm lĩnh tri thức, tự lực hoạt động tìm tòi để
dành kiến thức mới. Trong sự đổi mới này không phải chúng ta loại bỏ phương
pháp truyền thống mà cần tìm ra những yếu tố tích cực, sáng tạo trong từng
phương pháp. Để thừa kế và phát huy phương pháp đó cần sử dụng một cách
linh hoạt các phương pháp dạy học phù hợp như thuyết trình, đàm thoại, hoạt

động nhóm, nêu vấn đề, nghiên cứu kết hợp tiến hành thí nghiệm…
Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy hiện nay một số giáo
viên bộ môn còn chậm đổi mới phương pháp dạy học, dạy theo lối mòn cũ, chưa
vận dụng sáng tạo, linh hoạt các phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh
giá học sinh nên không tạo được sự hứng thú, đam mê cho học sinh trong học
tập nói chung và môn học Hóa học nói riêng. Trong khi đó, bộ môn Hóa học với
một số bài học khá nặng nề lý thuyết khô khan, trừu tượng khiến cho học sinh
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

4

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

cảm thấy chán, khó tiếp thu. Do vậy, đứng trước thực tế yêu cầu của giáo dục
hiện nay đòi hỏi học sinh phải chủ động trong tiếp thu kiến thức mới, nắm và
hiểu được kiến thức đã học, nâng cao nhận thức vai trò tự học của bản thân đối
với tất cả các môn học chứ không riêng bộ môn Hóa học. Nhằm khắc phục tình
trạng trên, tôi đã đúc rút thêm một số kinh nghiệm về vận dụng một số phương
pháp dạy học tích cực, giúp học sinh phát huy vai trò tự học, thích thú học tập
bộ môn Hóa học. Đây cũng chính là lý do chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm của
năm học 2018 - 2019 được tôi tiếp tục bổ sung, trao đổi, chia sẻ cùng đồng
nghiệp nhằm hoàn chỉnh hơn kinh nghiệm dạy học nâng cao chất lượng bộ môn
Hóa học.

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc

Ana

5

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

II. Mục đích (mục tiêu) nghiên cứu
1. Mục tiêu
- Đưa ra một số phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động
hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát
huy tính tích cực của người học. Tăng cường ứng dụng phương pháp dạy học tích
cực trong giảng dạy môn hóa THCS.
- Chia sẻ cùng các thầy cô giáo một số kinh nghiệm nhằm phát huy tính tích
cực, chủ động của học sinh thông qua việc vận dụng phương pháp dạy học tích
cực trong giảng dạy phân môn Hóa học thuộc môn KHTN 8 cấp THCS, góp phần
nâng cao chất lượng bộ môn, tạo niềm say mê, hứng thú cho các em trong học
tập.
2. Nhiệm vụ
- Nghiên cứu thực trạng về dạy học phân môn Hóa học thuộc bộ môn
KHTN 8 tại trường THCS Lương Thế Vinh.
- Trình bày một số giải pháp hiệu quả và cụ thể trong giảng dạy phân môn
Hóa học bộ môn KHTN 8
3. Đối tượng nghiên cứu
- Các phương pháp dạy học tích cực.
- Các bài dạy phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 THCS.
- Học sinh lớp 8A3, 8A5 trường THCS Lương Thế Vinh

4. Giới hạn của đề tài
- Đề tài này được thực hiện với học sinh lớp 8A3, 8A5 (Trường học mới)
trường THCS Lương Thế Vinh - H.Krông Ana – T. Đăk Lăk.
- Nghiên cứu về một số phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy phân
môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 THCS.

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

6

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Những vấn đề này đã được nhiều tác giả nghiên cứu trước đây, nhưng qua
quá trình giảng dạy tôi đã đúc rút ra những kinh nghiệm của riêng mình. Có
những nội dung cũ, có nội dung mới, nhưng tôi muốn chia sẻ những kinh
nghiệm bản thân trong quá trình giảng dạy đã đạt được kết quả khả quan.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, thông tin về các phương pháp dạy học
tích cực.
- Phương pháp điều tra
Thông qua các phiếu thăm dò ý kiến học sinh.
- Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn, trao đổi trực tiếp với tổ trưởng, tổ chuyên môn, và tham khảo
ý kiến các giáo viên dạy giỏi về các vấn đề có liên quan đến đề tài.

- Phương pháp thống kê toán học
Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến, dựa vào kết quả điều tra, tôi
cho HS kiểm tra các kiến thức đã học so sánh đối chiếu với từng năm, từ đó rút
ra tỉ lệ phần trăm, nhằm đánh giá thực trạng và định hướng nâng cao hiệu quả
của việc dạy học hoá học ở trường THCS.
- Phương pháp trải nghiệm thực tế
Học sinh trực tiếp trải nghiệm thực tế, thực hành thí nghiệm trong và
ngoài giờ học
- Phương pháp quan sát
Quan sát quá trình giảng dạy của giáo viên và quá trình lĩnh hội của học
sinh.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm:
+ Tham khảo những kinh nghiệm của đồng nghiệp đi trước.
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

7

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

+ Tham khảo kinh nghiệm của các trường bạn.
+ Tổng kết kinh nghiệm của bản thân.
- Phương pháp thực nghiệm: Áp dụng các giải pháp vào quá trình dạy
Hóa học của bản thân ở khối lớp 8 trường THCS Lương Thế Vinh.

Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I. Cơ sở lí luận của vấn đề
a. Cơ sở chính trị và pháp lý
Theo nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy
và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận
dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một
chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự
học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển
năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa
dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh
ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Để thực hiện
tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học
theo định hướng phát triển năng lực người học và một số biện pháp đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng này. Đổi mới hình thức và phương pháp dạy
học nhằm phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo và rèn luyện phương pháp tự
học; tăng cường kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết
các vấn đề thực tiễn.
- Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI:“Đổi mới chương
trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng
hiện đại; nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng,
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

8

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ
năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”.
- Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo
Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ: "Tiếp tục đổi
mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát
huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học";
- Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo xác định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ
bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của
người học”; “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng
lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho
học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng,
truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực
hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học,
khuyến khích học tập suốt đời”. Theo tinh thần đó, các yếu tố của quá trình giáo
dục trong nhà trường trung học cần được tiếp cận theo hướng đổi mới.
- Nghị quyết số 44/NQ-CP, ngày 09/6/2014 Ban hành Chương trình hành
động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm
2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại
hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập
quốc tế: “Đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả
giáo dục theo hướng đánh giá năng lực của người học; kết hợp đánh giá cả quá
trình với đánh giá cuối kỳ học, cuối năm học theo mô hình của các nước có nền
giáo dục phát triển”...
b. Khái niệm về phương pháp dạy học tích cực
Phương pháp dạy học (PPDH): Khái niệm PPDH ở đây được hiểu theo
nghĩa hẹp, đó là các PPDH, các mô hình hành động cụ thể. PPDH cụ thể là
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc

Ana

9

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

những cách thức hành động của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện những
mục tiêu dạy học xác định, phù hợp với những nội dung và điều kiện dạy học cụ
thể. PPDH cụ thể bao gồm những phương pháp chung cho nhiều môn và các
phương pháp đặc thù bộ môn. Bên cạnh các phương pháp truyền thống quen
thuộc như thuyết trình, đàm thoại, trực quan, làm mẫu, có thể kể một số phương
pháp khác như: phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp học tập theo tra
cứu, phương pháp dạy học dự án…Nói đến phương pháp dạy học tích cực chính
là nói đến cách dạy học mà ở đó, giáo viên là người đưa ra những gợi mở cho
một vấn đề và cùng học sinh bàn luận, tìm ra mấu chốt vấn đề cũng như những
vấn đề liên quan. Phương pháp này lấy sự chủ động tìm tòi, sáng tạo, tư duy của
học sinh làm nền tảng, giáo viên, gia sư chỉ là người dẫn dắt và gợi mở vấn đề.

Mô hình phương pháp dạy học tích cực
Hay nói cách khác, phương pháp dạy và học tích cực không cho phép
giảng viên truyền đạt hết kiến thức mình có đến với học sinh mà thông qua
những dẫn dắt sơ khai sẽ kích thích học sinh tiếp tục tìm tòi và khám phá kiến
thức đó. Cách dạy này đòi hỏi những giảng viên phải có bản lĩnh, chuyên môn
tốt và cả sự nhiệt thành, hoạt động hết công suất trong quá trình giảng dạy.

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc

Ana

10

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

c. Cách tiến hành phương pháp dạy học tích cực
Những nguyên tắc, hay còn được gọi là đặc trưng cơ bản của phương pháp học
tích cực chính là:
- Dạy học thông qua hoạt động của học sinh là chủ yếu
Tức là trong tiết học, học sinh chính là đối tượng chính để khai phá kiến thức.
Chính vì thế, giáo viên phải làm sao đó, với những cách thức gợi mở vấn đề ở
một mức độ nhất định sẽ tác động đến tư duy của học sinh, khuyến khích học
sinh tìm tòi và cùng bàn luận về vấn đề đó.
- Chú trọng đến phương pháp tự học
Với phương pháp dạy học tích cực, giáo viên sẽ chú trọng cho học sinh cách
thức rèn luyện và tự học, tự tìm ra phương pháp học tốt nhất để có thể tự nắm
bắt kiến thức mới. Tất nhiên, kiến thức mới sẽ được giáo viên kiểm định và đảm
bảo chắc chắn đấy là kiến thức chuẩn.
- Ưu tiên phương pháp học nhóm, tập thể. Với phương pháp học tích cực,
giảng viên phải biết cách chia đội, nhóm và giúp các học sinh phối hợp cùng với
nhau để tìm ra phương pháp học tốt nhất.
- Chốt lại kiến thức học
Cuối mỗi buổi học, giáo viên sẽ cùng học sinh tổng hợp lại những kiến thức tìm
hiểu được, đồng thời giải đáp những vấn đề học còn thắc mắc, cùng trao đổi và
chốt lại kiến thức cho cả buổi học.

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

11

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

So sánh phương pháp dạy học truyền thống và Phương pháp dạy học tích cực
Chính vì thế, điều quan trọng vấn là giáo viên phải biết cách vận dụng
phương pháp dạy học tích cực để có thể giúp học sinh nhanh chóng thích nghi
với phương pháp học tích cực, chủ động này.
c. Lý luận về phương pháp dạy học tích cực đối với việc dạy môn Hóa
học trong trường THCS
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ
quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được
cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện thành
công việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang
dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực
và phẩm chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về
kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết
vấn đề, chú trọng kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học để có thể tác động
kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục.
Môn Hóa học là môn có vị trí vô cùng quan trọng trong các môn học ở
bậc học THCS và cũng là môn học có nhiều thay đổi trong việc đổi mới chương

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

12

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập. Quá
trình dạy học nói chung, quá trình dạy học Hóa học nói riêng đã là đối tượng
nghiên cứu của nhiều nhà giáo dục – lý luận giáo dục.. Giáo sư Nguyễn Ngọc
Quang đã xác định: Học là quá trình tự giác, tích cực, tự lực chiếm lĩnh khái
niệm khoa học dưới sự điều khiển sư phạm của giáo viên, chiếm lĩnh khá niệm
khoa học là mục đích của hoạt động học. Bản chất của việc dạy học là làm cho
học sinh chủ động tiếp thu, dễ hiểu, dễ nhớ kiến thức. Học sinh tiếp thu kiến
thức không những chỉ thông qua kênh nghe, kênh nhìn mà còn phải được tham
gia thực hành ngay trên lớp. Từ xa xưa, người phương Đông đã có câu: “Tôi
nghe thì tôi quên, tôi nhìn thì tôi nhớ, tôi làm thì tôi hiểu”. Những kết quả
nghiên cứu khoa học hiện đại cũng đã cho thấy, học sinh chỉ có thể nhớ được 5%
nội dung kiến thức thông qua đọc tài liệu. Nếu ngồi thụ động nghe thầy giảng thì
nhớ được 15% nội dung kiến thức. Nếu quan sát có thể nhớ 20%. Kết hợp nghe
và nhìn thì nhớ được 25%. Thông qua thảo luận với nhau, học sinh có thể nhớ
được 55%. Nhưng nếu học sinh được trực tiếp tham gia vào các hoạt động để
qua đó tiếp thu kiến thức thì có khả năng nhớ tới 75%. Còn nếu giảng lại cho
người khác thì có thể nhớ tới được 90%. Điều này cho thấy tác dụng tích cực
của việc dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học
sinh.

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

13

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Trong hệ thống các môn học ở trường THCS, môn Hoá học giữ một vai
trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển tư duy của học sinh. Mục đích
của môn học là giúp cho học sinh hiểu đúng đắn và hoàn chỉnh, nâng cao cho
học sinh những tri thức, những hiểu biết về thế giới, con người thông qua các bài
học, giờ thực hành... Khi học tập môn Hóa học học sinh sẽ hiểu, giải thích được
các vấn đề thực tiễn thông qua cơ sở cấu tạo nguyên tử, phân tử, sự chuyển hóa
quy lại giữa các chất hay các phản ứng hoá học... Đồng thời cung cấp kiến thức
làm nền tảng, cơ sở phát huy tính sáng tạo ra những ứng dụng phục vụ trong đời
sống của con người. Hóa học góp phần giải tỏa, xóa bỏ những hiểu biết sai lệch
làm hại đến đời sống, tinh thần của con người...
II. Thực trạng vấn đề
1. Thuận lợi
Trong quá trình giảng dạy phân môn Hóa học thuộc bộ môn KHTN 8 ở
các lớp 8A3, 8A5 tại trường THCS Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh
Đắk Lắk tôi nhận thấy môn học có những thuận lợi sau:

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

14

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

- Ban giám hiệu nhà trường, chi bộ Đảng có sự quan tâm sâu sát, thiết
thực đến tất cả các bộ môn trong nhà trường trong đó có môn học Hóa học. Đầu
tư phương tiện dạy học cho giáo viên khá đầy đủ nhằm phục vụ tốt công tác
giảng dạy. Giáo viên được tạo mọi điều kiện tham gia đầy đủ các đợt tập huấn
về chuyên môn nghiệp vụ.
- Giáo viên luôn có tinh thần học hỏi, tích cực tự học, tự rèn, nhiệt tình,
chú trọng đổi mới phương pháp dạy học, có sự phấn đấu, thi đua trong công tác
nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong dạy học.
- Một số học sinh có sự đam mê trong học tập, có ý thức tự học khá tốt,
một số học sinh có năng khiếu, tố chất bộ môn rất tốt, lực học giỏi, có thể cùng
các học sinh ở nhiều bộ môn khác tạo nên chất lượng mũi nhọn của nhà trường.
2. Khó khăn
- Một số học sinh chưa chủ động học tập còn thụ động, máy móc, chưa ý
thức được vai trò tự học của bản thân, chính vì thế chất lượng đại trà còn thấp,
chất lượng học sinh giỏi còn nhiều hạn chế.Trong giờ học, một số học sinh thiếu
tập trung, không hào hứng trong các tiết học.
- Một số giáo viên bộ môn chưa thật sự nhiệt tình trong giảng dạy, chậm
đổi mới về phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học
còn nhiều hạn chế.
- Học sinh chưa hứng thú khi học tập đối với bộ môn được tiếp cận muộn
và kiến thức khá trừu tượng. Do đó, chưa định hướng phương pháp học tập hợp

lí để chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động.
- Một số bài học trong chương trình SHD môn KHTN 8 còn nặng nề về lý
thuyết, gây khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức của học sinh.
- Vấn đề thực hiện các thao tác làm thí nghiệm Hóa học và vận dụng vào
thực tiễn nhằm tăng khả năng tư duy của học sinh sau khi học xong lí thuyết còn
hạn chế.
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

15

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Kết quả thống kê về sự yêu thích của học sinh về bộ môn Hóa học
Câu hỏi thăm dò ý kiến

Kết quả tổng hợp

1. Hãy cho biết ý kiến của em về môn học Hóa
học:

1/10
A. Rất thích

4/10

B. Thích

5/10

C. Không thích
2. Vì sao em không thích học môn Hóa học ?
A. Do bộ môn nhiều phần trừu tượng khó hiểu
B. Bài học Hóa học phải tư duy logic nhiều
3. Khó khăn của em trong môn Hóa học là gì:

8/10
10/10

A. Quá nhiều công thức, tên phải ghi nhớ
8/10

B. Mất rất nhiều thời gian để học
4. Sự giảng dạy của thầy, cô giáo môn Hóa học

6/10

theo em là:
A. Sinh động, dễ hiểu

5/10

B. Bình thường

6/10

C. Khô khan, khó hiểu

4/10

5. Phương pháp tự học ở nhà có giúp em tiếp thu
bài học dễ dàng không:
A. Có
3/10

B. Không

7/10

Kết quả thăm dò ý kiến Học sinh về bộ môn Hóa học
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

16

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Đam mê bộ môn Hóa học

Yêu thích bộ môn

Không thích bộ môn

10%

40,4%

49,6%

III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
1. Mục tiêu của giải pháp
Từ những thực trạng trên, tôi mong muốn có thể nâng cao được chất
lượng học tập ở môn Hóa học của học sinh. Đồng thời tôi cũng muốn đưa ra một
vài kinh nghiệm của mình để có thể giúp đồng nghiệp ứng dụng môt số phương
pháp dạy học tích cực vào giảng dạy, giúp mỗi tiết học đạt được hiệu quả tốt
nhất.
2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp.
2.1 Phương pháp sử dụng thí nghiệm Hóa học
- Sử dụng thí nghiệm biểu diễn của giáo viên và thực hành của học sinh
là phương pháp đặc thù của bộ môn khoa học thực nghiệm trong đó có bộ môn
Hóa học. Trong trường THCS, sử dụng thí nghiệm có thể được thực hiện theo
những cách sau:
+ Thí nghiệm để nêu vấn đề hoặc làm xuất hiện vấn đề.
+ Thí nghiệm để giải quyết vấn đề đặt ra: thí nghiệm nghiên cứu, thí
nghiệm để giải quyết giả thuyết đặt ra.
+ Thí nghiệm chứng minh cho vấn đề đã được khẳng định.
+ Thí nghiệm thực hành: Củng cố lý thuyết, rèn luyện kỹ năng thực hành.
Phương pháp dạy học sử dụng thí nghiệm được sử dụng phần lớn trong
các bài thuộc chương trình môn Hóa học THCS.
Ví dụ 1. Ở bài 1: Tìm hiểu về công việc của các nhà khoa học trong
nghiên cứu thế giới tự nhiên; môn KHTN 8. Bài học này lý thuyết khá là trừu
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc

Ana

17

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

tượng, khô khan. Khi học bài này, đa phần các em đều cảm thấy nhàm chán,
“buồn ngủ”. Để đạt được mục tiêu tạo hứng thú, đam mê nghiên cứu của học
sinh, theo tôi ở phần B- Hoạt động hình thành kiến thức, giáo viên nên tạo tình
huống thí nghiệm cho học sinh như sau:
Nước vôi trong, sau một thời gian để ngoài không khí thì có lớp váng,
màu trắng đục nổi lên trên bề mặt. Học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên, sẽ
tiến hành các bước:
+ Xác định vấn đề nghiên cứu: Lớp váng trắng đục là gì? Vì sao lại xuất
hiện lớp váng trắng đục?
+ Giả thuyết nghiên cứu: Nước vôi trong Ca(OH) 2 có thể tác dụng với
CO2 trong không khí.
+ Phương pháp nghiên cứu: Tiến hành thí nghiệm để kiểm chứng.
+ Sản phẩm nghiên cứu: Sau khi sục khí CO 2 vào nước vôi trong thì thấy
xuất hiện lớp váng, màu trắng đục nổi lên trên bề mặt là do khí CO 2 có trong
không khí tác dụng với nước vôi trong Ca(OH) 2, tạo thành kết tủa CaCO 3 màu
trắng đục.
Ví dụ 2. Ở bài 3: Oxi – Không khí, môn khoa học tự nhiên 8. Phần B
Hoạt động hình thành kiến thức, mục 2 Tính chất hóa học của oxi, phần b- Oxi
có tác dụng với hợp chất không?
Theo sách hướng dẫn thì không sử dụng thí nghiệm, chỉ đề cập thông tin

là: “ Khí metan(có trong khí bùn, ao…) cháy trong không khí do tác dụng với
khí oxi sinh ra khí cacbonic và nước, đồng thời sinh ra nhiệt”. Việc học nhưng
không có thí nghiệm, chỉ đọc nội dung SHD, khiến học sinh cảm thấy khô khan,
không hấp dẫn bài học.
Ta có thể sử dụng thí nghiệm đơn giản, dễ làm, nguyên liệu có sẵn để tiến
hành thí nghiệm sau:
- Chuẩn bị: một hũ thủy tinh có nắp đậy kín, nắp có khoan 1 lỗ với đường
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

18

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

kính 1 cm, khò lửa, rượu etylic.
- Thực hiện: Cho khoảng 5-10 ml rượu vào lọ thủy tinh, đậy nắp, lấy khò
lửa bắt trên nắp bình (đã khoan).
- Hiện tượng: Phản ứng cháy xảy ra mãnh liệt, ngọn l ửa cháy màu xanh
trong cả bình đẹp mắt, dễ quan sát.
- Kết quả: Học sinh thu được kiến thức về phản ứng cháy của rượu, sự lan
tỏa của rượu trong không khí.
Ví dụ 3. Ở bài 6: Oxit, môn khoa học tự nhiên 8.
Hầu hết giáo viên đều không điều chế khí Cacbonic, học sinh mường
tượng về tính chất vật lý qua màu sắc của không khí.
Giáo viên thực hiện một thí nghiệm vui điều chế khí cacbonic từ giấm ăn.
- Chuẩn bị: Giấm, chai nhựa, bóng bay, backing soda

- Thực hiện: Đổ giấm vào 1/4 chai nhựa, cho một muỗng canh baking
soda vào trong quả bóng, rồi nhẹ nhàng đặt miệng bóng bao quanh cổ chai.
- Hiện tượng: Phản ứng hóa học giữa baking soda và giấm tạo ra khí
CO2, lượng khí này tăng dần và thoát ra khỏi chai, khiến bóng tự thổi phồng.
- Kết quả: Học sinh biết được cách điều chế khí cacbonic đơn giản, quan
sát được khí cacbonic, biết được khí cacbonic nặng hơn không khí qua thực tế.
2.2 Phương pháp góc
a. Nội dung, vai trò của phương pháp góc
Dạy học theo góc là một hình thức tổ chức hoạt động học tập thay thế cho
dạy học truyền thống, theo đó học sinh thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại các
vị trí cụ thể trong không gian lớp nhưng cùng hướng tới chiếm lĩnh một nội
dung học tập. Trong đó, quá trình học được chia thành các khu vực (các góc)
bằng cách phân chia nhiệm vụ và tài liệu học tập nhằm đạt cùng một kiến thức
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

19

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

cụ thể. Cùng nghiên cứu một nội dung, nhưng học sinh chọn phong cách học
khác nhau. Phương pháp này tôn trọng phong cách học tập của người học, vì
mỗi người học có cách xử lý thông tin khác nhau.
Các tư liệu và nhiệm vụ học tập ở mỗi góc giúp học sinh khám phá, xây
dựng kiến thức và hình thành kĩ năng theo các cách tiếp cận khác nhau. Học sinh
có thể độc lập lựa chọn cách thức học tập riêng. Các hoạt động có tính đa dạng

cao về nội dung và bản chất.
b. Quy trình học theo góc
* Chuẩn bị:
+ Bước 1: Xem xét các yếu tố cần thiết để học theo góc đạt hiệu quả
Lựa chọn nội dung bài học phù hợp: không phải bài học nào cũng có thể
tổ chức cho HS học theo góc có hiệu quả. Tùy theo môn học, dạng bài học, GV
cần cân nhắc xác định những nội dung học tập sao cho việc áp dụng dạy học
theo góc có hiệu quả hơn so với việc sử dụng phương pháp dạy học khác.
Thời gian học tập: Việc học theo góc không chỉ tính đến thời gian học
sinh thực hiện nhiệm vụ học tập mà GV cần tính đến thời gian GV hướng
dẫn giới thiệu, thời gian HS lựa chọn góc xuất phát, thời gian HS luân chuyển
góc,…
Không gian lớp học: Nếu không gian lớp học quá nhỏ sẽ khó có thể bố trí
các góc/khu vực học tập riêng biệt.
Sĩ số: Nếu số lượng học sinh quá đông thì GV sẽ gặp nhiều khó khăn
trong việc tổ chức và quản lý các hoạt động học tập của HS ở mỗi góc.
Ý thức và khả năng học độc lập của học sinh: Mức độ tự định hướng và
mức độ học độc lập của học sinh như thế nào chỉ có thể trả lời một cách thỏa
đáng khi tổ chức cho HS học theo góc. Khả năng tự định hướng, tính tự giác của
học sinh càng cao thì việc tổ chức lớp học theo góc càng thuận tiện.
+ Bước 2: Xác đinh nhiệm vụ và hoạt động cụ thể cho từng góc
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

20

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,

bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Đặt tên góc sao cho thể hiện rõ đặc thù của hoạt động học tập ở mỗi góc
và hấp dẫn với HS.
Thiết kế nhiệm vụ ở mỗi góc, quy định thời gian tối đa cho hoạt động ở
mỗi góc và các cách hướng dẫn để học sinh chọn góc, luân chuyển góc cho hiệu
quả (nếu bài học yêu cầu học sinh học theo hệ thống quay vòng các góc).
Biên soạn phiếu học tập, văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ, bản
hướng dẫn tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng, đáp án, phiếu hỗ trợ học tập ở các
mức độ khác nhau (nếu cần),…
- Văn bản hướng dẫn cần đề cập đến các việc sau:
+ Những nhiệm vụ HS phải làm và nhiệm vụ HS có thể làm.
+ Ai sẽ chữa bài tập.
+ Có thể tìm tài liệu cần thiết ở đâu.
+ HS làm bài tập cá nhân hay theo nhóm.
+ Sản phẩm HS cần có sau hoạt động tại góc này.
c. Tổ chức cho học sinh học theo góc
+ Bước 1: Sắp xếp không gian lớp học
- Bố trí góc/khu vực học tập phù hợp với nhiệm vụ, hoạt động học tập và
phù hợp với không gian lớp học. Việc này cần tiến hành trước khi có tiết học.
- Đảm bảo có đủ tài liệu phương tiện, đồ dùng học tập cần thiết ở mỗi góc.
- Lưu ý đến tuyến di chuyển giữa các góc.
+ Bước 2: Giới thiệu bài học/nội dung học tập và các góc học tập
- Giới thiệu tên bài học/nội dung học tập; tên và vị trí các góc.
- Nêu sơ lược nhiệm vụ mỗi góc, thời gian tối đa thực hiện nhiệm vụ tại
các góc.

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

21

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

- Dành thời gian cho HS chọn góc xuất phát , GV có thể điều chỉnh nếu có
quá nhiều HS cùng chọn một góc.
- GV có thể giới thiệu sơ đồ luân chuyển các góc để tránh lộn xộn. Khi HS
đã quen với phương pháp học tập này, GV có thể cho HS lựa chọn thứ tự các
góc (xem sơ đồ dưới đây).
+ Bước 3: Tổ chức cho học sinh học tập tại các góc
- HS có thể làm việc cá nhân, cặp hay nhóm nhỏ tại mỗi góc theo yêu cầu
của hoạt động.
- GV cần theo dõi, phát hiện khó khăn của HS để hướng dẫn, hỗ trợ kịp
thời.
- Nhắc nhở thời gian để HS hoàn thành nhiệm vụ và chuẩn bị luân chuyển
góc.
+ Bước 4: Tổ chức cho HS trao đổi và đánh giá kết quả học tập (nếu cần)
d. Ví dụ:
Khi dạy phần Điều chế hiđrô trong phòng thí nghiệm bài 4: Hiđrô – Nước,
bộ môn KHTN 8. Nhằm mục đích đa dạng hóa cách tiếp cận thông tin bài học,
giúp học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả nhất, giáo viên có
thể áp dụng phương pháp góc như sau:
Bước 1: Nêu mục tiêu và giao nhiệm vụ, nêu rõ nội dung và cách thực
hiện ở các góc. Nội dung: Nêu được nguyên tắc điều chế khí hiđrô trong phòng
thí nghiệm, cách thu khí như thế nào?
- Góc phân tích: Tại đây học sinh sử dụng sách giáo khoa để tìm hiểu về

cách điều chế hidro, màu ngọn lửa, chất rắn sau khi cô cạn dung dịch, cách thu
khí

hidrô

- Góc quan sát: Cho học sinh quan sát video thí nghiệm ảo về cách điều chế khí
Hiđrô trong phòng thí nghiệm trên máy vi tính. Sau đó rút ra kết luận và hoàn
thành trong phiếu học tập số 1
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

22

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

- Góc thực hành, trải nghiệm : Giáo viên chuẩn bị sẵn các dụng cụ, hóa
chất cần thiết dùng để điều chế khí Hiđrô trong phòng thí nghiệm. Tại đây học
sinh làm thí nghiệm điều chế hidro và tiến hành đốt khí hidro tinh khiết thoát ra(
có hướng dẫn trước đó), sau đó học sinh thực hiện thu khí hidro bằng cách đẩy
nước. Học sinh thực hiện và hoàn thành phiếu học tập số 1
- Góc vận dụng: Sau khi tìm hiểu xong 2 nội dung GV giao, các em di
chuyển sang góc ứng dụng để Học sinh làm một số bài tập vận dụng trong phiếu
học tập số 2.
Bước 2: Cho học sinh chọn góc
Bước 3: Học sinh thực hiện nhiệm vụ, giáo viên theo dõi hướng dẫn và
điều khiển.

Bước 4: Sau khi hoàn thành 2 nhiệm vụ, yêu cầu các em về chỗ ngồi. Lúc
này giáo viên có thể cho học sinh bốc thăm trả lời các kiến thức bài học, điểm
tính cho cá nhân
Bước 5: Giáo viên chốt kiến thức về 2 nội dung trên.
Bước 6: Có thể củng cố kiến thức cho học sinh bằng trò chơi.

Góc phân
tích

Góc quan
sát

Góc vận
dụng
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

Góc thực
hành
23

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Sơ đồ di chuyển các góc

Hình 1. Cách bố trí các góc trong phòng học

GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

24

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông


Kinh nghiệm vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phân môn Hóa học,
bộ môn KHTN 8 tại trường Trung học cơ sở Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Hình 2. Học sinh đang hoạt động tại các góc

Hình 3. Học sinh đang hoạt động tại các góc
VD: Khi dạy bài tỉ khối, giáo viên có thể chia lớp thành 4 góc: Góc khoa
học, góc toán học, góc kĩ thuật, góc công nghệ
- Góc khoa học: Làm thí nghiệm tạo bóng CO2 từ giấm và baking soda và thảo
luận theo PHT của nhóm
- Góc toán học: Tính toán va thảo luận theo yêu cầu GV và PHT của nhóm
- Góc kĩ thuật: Lắp đặt dụng cụ mô phỏng thu khí CO2 và thu khí H2 và thảo luận
nhiệm vụ trong PHT của nhóm.
GV: Nguyễn Thị Thanh Ngọc
Ana

25

Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông