Luận văn sư phạm Tư duy tự sự lịch sử trong truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp

Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2
M U

1. Lý do chn ti
1.1. Xut phỏt t v trớ ca Nguyn Huy Thip i vi s phỏt trin ca
vn hc ng i Vit Nam: c coi l mt hin tng c ỏo ca vn hc
Vit Nam thi kỡ i mi, sỏng tỏc ca Nguyn Huy Thip hi t rừ nột tớnh liờn
tc v tớnh t on ca lch s vn hc dõn tc. Cú th núi khụng quỏ rng, mt
mỡnh Nguyn Huy Thip khụng lm nờn c din mo ca nn vn hc Vit
Nam sau 1975 n nay, nhng mt mỡnh Nguyn Huy Thip li cú th o xi
lờn nhiu vn thuc v bn cht ca vn hc, to nờn sc bt khi nh hng
vn hc trc 1975, t ú a vn hc Vit Nam sau 1975 i xa hn, vng vng
hn trờn hnh trỡnh i mi vn hc dõn tc, ho nhp vo bin c vn hc hin
i ca th gii.
Vo thp niờn 80 - 90 ca th k XX, Nguyn Huy Thip ni lờn nh mt
hin tng vn hc c ỏo gõy xụn xao nn vn hc nc nh vn ang trm
lng sau chin tranh. Truyn ngn Nguyn Huy Thip xut hin ngay lp tc gõy
khụng khớ tranh lun trờn vn n. Nht l khi chựm truyn ngn vit v ti
lch s c ng trờn tun bỏo Vn ngh, lp tc gõy mt cuc tranh lun sụi
ni. Trong ú, t duy t s lch s ó ỏnh du mt hng khỏm phỏ mi, cỏi
nhỡn c ỏo ca nh vn v mi quan h gia lch s vi vn hc, t lch s
n vn hc chớnh l mt bc chuyn th sỏng to ca Nguyn Huy Thip.
1.2. Xut phỏt t tỏc phm Nguyn Huy Thip, c bit l nhng truyn
ngn vit v ti lch s. ú l nhng tỏc phm cú vn . Mc dự vit v
ti lch s n Nguyn Huy Thip khụng phi l iu mi m, nú ó c nhiu
cõy bỳt trc ú quan tõm vi tinh thn c v khỏng chin, phc v khỏng
chin. Cỏc cõy bỳt y thi kỡ i mi tip tc o sõu vo mng ti ny nhm
thuyt minh cho nhng t tng, cỏch nhỡn riờng ca mỡnh. Vi Nguyn Huy

Bùi Thị Hương

1

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Thip vic mn ti lch s phỏt biu cho quan nim riờng ca mỡnh l
mt vn ỏng quan tõm. Nhng õy iu cn chỳ ý l t duy t s lch s
trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip nh ú m ngi c thy c s
sỏng to ca nh vn i vi ti khụng my xa l ny.
1.3. Xut phỏt t chớnh nhu cu mun tỡm tũi, nghiờn cu s sỏng to
trong t duy t s lch s ca truyn ngn Nguyn Huy Thip nờn chỳng tụi ó
la chn ti ny.
2. Lch s vn
Nm 1987, tờn tui ca Nguyn Huy Thip ó tr thnh mt hin tng
vn hc mi gõy chn ng d lun. Cú th núi, ch mỡnh Nguyn Huy Thip
cng to nờn mt i sng vn hc sụi ng kộo di c my nm tri v cũn
núng bng n tn hụm nay.
T khi cỏc tỏc phm vn chng ca Nguyn Huy Thip xut hin trờn
cỏc bỏo chớ ó cú rt nhiu cụng trỡnh, bi vit, lun vn tt nghip cp n
truyn ngn Nguyn Huy Thip. Nm 2001, tỏc gi Phm Xuõn Nguyờn ó tp
hp nhng bi tiờu biu v Nguyn Huy Thip m ụng c tớnh ch l 1/3 s bi
vit ó ng trờn cỏc bỏo, tp chớ khp ni thnh cun i tỡm Nguyn Huy
Thip trong ú cú nhiu bi khen, chờ khỏc nhau nhng nhng bi khng nh
úng gúp ca Nguyn Huy Thip vn l ni tri hn c.

Chõm ngũi n cho cuc tranh lun l bi vit ca nh s hc T Ngc
Lin V truyn ngn Vng la (Vn ngh, 26/6/1988) ó ch trớch Nguyn Huy
Thip h cu cỏc nhõn vt lch s mt cỏch tu tin v khng nh: "Vit lch s
khụng ch s gia m c nh vn cng phi phc tựng s tht, ỳng bn cht lch
s, khụng c lm din mo lch s mộo mú i" [17, 177].
Trong bi T duy tiu thuyt v folklore hin i ( Lt, 8/1988), nh
nghiờn cu Hong Ngc Hin li ng h li h cu lch s ca Nguyn Huy

Bùi Thị Hương

2

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Thip v cho rng: "Ba truyn ngn lch s Kim sc, Vng la, Phm tit ng
trờn bỏo Vn ngh nm nay bc l mt phng din mi ca ti nng Nguyn
Huy Thip: t duy tiu thuyt" [17, 356].
Dip Minh Tuyn vi bi Nguyn Huy Thip, mt ti nng mi (Vn
ngh, s 36, 37 ngy 3/9/1988) cng cho rng: "Ch vi by nhiờu truyn ngn,
anh ó mang n cho vn hc chỳng ta mt din mo mi: t cỏch chn ti,
cỏch xõy dng nhõn vt, cỏch dng truyn, li hnh vn... u mi, cui cựng
din t nhng ch t tng mi [17, 396].
Thỏi Ho trong bi Cú ngh thut Ba-rc trong truyn ngn ca Nguyn
Huy Thip (Tp chớ Vn hc, s 2, 3/4/1989) cng a ra nhn xột v cỏch
xõy dng nhõn vt lch s trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip: "Dự l mt

anh hựng chúi li, ti nng li lc nh Quang Trung hay mt hong quyn lc
vụ hn nh Gia Long thỡ cng ch l con ngi, mang nhng khuyt tt, nhng
ch khụng hon ho ca con ngi" [17, 104].
PGS.TS Nguyn Th Bỡnh chng minh Nguyn Huy Thip l mt cõy bỳt
tớch cc trong s i mi ngụn ng v ging iu qua bi i mi ngụn ng v
ging iu l thnh cụng ỏng chỳ ý ca vn xuụi sau 1975, nh nghiờn cu
ó nhn xột: "ú l li núi cc lc, sc bộn, cõu vn ngn gn dn dp, hn
ch ti a s miờu t v bỡnh lun cha mt nng lng bựng n d di v
trc ht lm rung chuyn li vn mc thc, trang trng hoc ro ún, a
y" [23, 353].
Trong bi Mt vi nhn xột v quan nim hin thc trong vn xuụi nc
ta t sau 1975 (Tp chớ Vn hc, s 4/2003), PGS.TS Nguyn Th Bỡnh tip
tc nhn mnh rng: "Nguyn Huy Thip l ngi ó mnh dn trỡnh by mt
thỏi t do i vi lch s: nho nn li cht liu lch s, dựng lch s lm v
ngh thut truyn nhng thụng ip v hin ti [3, 23].

Bùi Thị Hương

3

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Nh phờ bỡnh vn hc ụng La trong bi V cỏi ma lc trong truyn ngn
Nguyn Huy Thip ó nhn xột: Truyn ca anh thng khụng cú ct
truyn, l truyn ca nhiu vn . Nú chy nh mt dũng chy t nhiờn. S

cun hỳt ca chỳng khụng phi s bt ng m sõu sc ca nhng ý
tng, tm trit lớ liờn quan ti cuc sng con ngi [17, 137].
Cao Kim Lan trong bi Lch s trong truyn ngn Nguyn Huy Thip v
du vt ca h hỡnh thi phỏp hu hin i (Nghiờn cu Vn hc, s 12/2007)
ó a ra nhn xột: "Giỏ tr vn chng trong sỏng tỏc ca Nguyn Huy Thip cú
th c xỏc nh bt u t s thay i t duy sau ú c biu hin nhng
cỏch tõn trong k thut vit" [11, 61].
Bi Nguyn Huy Thip - hp lu gia ngun mch dõn gian v tiu
thuyt hin i ca Tin s Nguyn Th Tuyt Nhung ó nhn xột: "Nguyn
Huy Thip ó to nờn nhng folkore hin i, ó lm mt cuc cỏch mng trong
t duy ngh thut so vi truyn thng" [19].
Trong bi vit Vn hc Vit Nam trong quỏ trỡnh hi nhp, PGS.TS Bớch
Thu cho rng: "S hp dn tr li ca t s lch s qua sỏng tỏc ca Nguyn Huy
Thip... ó chng t cỏc ch th sỏng to ngoi cm xỳc thm m ó ht sc
dng cụng trong k thut t s" [25]. Bi vit ó khụng cp n cỏc phng
din c th ca t duy t s lch s m ch a ra nhn xột v li t duy ny.
Nh vy, ó cú rt nhiu bi nghiờn cu cp n cỏc khớa cnh cú liờn
quan n t duy t s lch s trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip. Ngoi
ra, trờn cỏc trang web ca bỏo mng cng khụng ớt bi phờ bỡnh, gii thiu v
Nguyn Huy Thip. Tuy nhiờn vn : T duy t s trong truyn ngn ca
Nguyn Huy Thip n nay vn b ng. Chớnh vỡ l ú, tỏc gi khúa lun
mong mun mt mc nht nh tp trung tỡm hiu T duy t s lch s
trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip gúp phn khng nh ti nng,

Bùi Thị Hương

4

K32B Ngữ Văn

Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

cỏ tớnh sỏng to ca Nguyn Huy Thip v nhng úng gúp ca ụng vo s
nghip vn hc.
3. Mc ớch nghiờn cu
- Lm rừ vai trũ vn hc s ca Nguyn Huy Thip i vi cụng cuc
i

mi vn hc Vit Nam sau nm 1986.
- Thy c nhng cỏch tõn c ỏo ca nh vn trong t duy t s lch

s th loi truyn ngn.
- Trau di thờm kin thc nghiờn cu cho bn thõn tỏc gi khoỏ lun v
ti lch s trong vn xuụi Vit Nam ng i.
4. Nhim v nghiờn cu
Khoỏ lun T duy t s lch s trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip
cú nhim v sau:
- Nờu nhng nột khỏi quỏt v ti lch s trong vn xuụi vit Nam hin
i, v cuc i, s nghip ca tỏc gi Nguyyn Huy Thip cng nh chựm
truyn ngn vit v ti lch s ca ụng.
- Ch ra nhng nột c ỏo, mi m ca Nguyn Huy Thip khi vit v
ti lch s trờn cỏc phng din: cm hng lch s, cỏc x lớ t liu lch s, cỏch
xõy dng nhõn vt, ngh thut trn thut, ngụn ng, ging iu.
5. i tng v phm vi nghiờn cu
- i tng nghiờn cu l chựm truyn ngn vit v ti lch s trong
Tuyn tp truyn ngn Nguyn Huy Thip. C th l Kim sc, Vng la,
Phm tit, Ma Nhó Nam, Nguyn Th L.

- Phm vi nghiờn cu: Khoỏ lun tp trung lm rừ "T duy t s lch s
trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip". cỏc phng din: cm hng
lch s, cỏch x lớ t liu lch s, cỏch xõy dng nhõn vt lch s, ngh thut trn
thut, ging iu, ngụn ng.

Bùi Thị Hương

5

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

6. Phng phỏp nghiờn cu
- Phng phỏp so sỏnh
- Phng phỏp h thng
- Phng phỏp phõn tớch tng hp
- Phng phỏp lch s
7. úng gúp ca khoỏ lun
- Thc hin khoỏ lun ny, chỳng tụi mun gúp thờm mt ting núi khng
nh ti nng ngh thut ca nh vn Nguyn Huy Thip th loi truyn ngn.
c bit l nhng truyn ngn vit v ti lch s - mt ti t ra khụng ớt
khú khn v th thỏch i vi ngi vit.
- Khoỏ lun cng gúp mt phn hỡnh thnh v phỏt trin k nng nghiờn
cu khoa hc i vi sinh viờn Ng vn.
8. Cu trỳc ca khoỏ lun
Ngoi phn M u, Kt lun, Ti liu tham kho, Ni dung chớnh ca khoỏ

lun c chia thnh 2 chng:
Chng 1. Nhng vn chung
Chng 2. T duy t s lch s trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip.

Bùi Thị Hương

6

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

NI DUNG
CHNG 1
NHNG VN CHUNG
1.1. Khỏi nim "T duy t s"
T duy t s l khỏi nim hp hn so vi t duy ngh thut. Nú nm
trong t duy ngh thut. T duy t s chớnh l t duy v th loi t s. Vỡ vy
hiu c t duy t s, chỳng ta phi hiu c t duy ngh thut.
Theo T in thut ng vn hc ca Lờ Bỏ Hỏn, Trn ỡnh S, Nguyn
Khc Phi (ng ch biờn): T duy ngh thut l dng hot ng trớ tu ca con
ngi hng ti sỏng to v tip nhn tỏc phm ngh thut phự hp vi chc
nng phi i xng ca bỏn cu i nóo v lớ thuyt v hai kiu nhõn cỏch thỡ t
duy ngh thut da trờn mt nn tng tõm sinh lớ khỏc hn vi t duy lớ lun
[9, 381]. Bn cht ca nú do phng thc thc tin tinh thn ca hot ng
chim lnh th gii bng hỡnh tng ngh thut quy nh. S chuyờn mụn hoỏ li
t duy ny to thnh c trng ngh thut v tim nng nhn thc ca nú.

T duy ngh thut l mt b phn ca hot ng ngh thut nhm khỏi
quỏt hoỏ hin thc v gii quyt nhim v thm m. Phng tin ca nú l cỏc
biu tng, c s ca nú l tỡnh cm. Bng trớ tng tng sỏng to vn l cht
xỳc tỏc ca hot ng t duy ngh thut, ngh s xỏc nh cỏc gi thit, lm sỏng
t cỏc b phn cũn b che khut ca thc ti, lp y cỏc l hng cha bit [9,
381].

Bùi Thị Hương

7

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

T duy ngh thut ũi hi mt ngụn ng ngh thut lm "hin thc trc
tip" cho nú. c im ca t duy ngh thut l tớnh la chn, tớnh liờn
tng, tớnh n d. Trờn c s t duy ngh thut ngi ta to ra cỏc t tng v
quan nim ngh thut, la chn cỏc phng tin, bin phỏp ngh thut.
Nh ó núi trờn, t duy t s l khỏi nim hp ca t duy ngh thut. Vỡ
vy, t duy t s cng mang nhng c im chung ca t duy ngh thut.
Nhng t duy t s cng cú nhng c im riờng khỏc bit so vi t duy tr
tỡnh - cng l mt dng t duy khỏc nm trong t duy ngh thut.
Nu nh th loi tr tỡnh phn ỏnh hin thc trong s cm nhn ch
quan ca nhõn vt tr tỡnh thỡ tỏc phm t s li tỏi hin i sng trong ton b
tớnh khỏch quan ca nú. Tỏc phm t s phn ỏnh hin thc qua bc tranh m
rng ca i sng trong khụng gian, thi gian, qua cỏc s kin, bin c xy ra

trong cuc i con ngi. Trong tỏc phm t s nh vn cng th hin t tng
v tỡnh cm ca mỡnh. Nhng õy, t tng v tỡnh cm ca nh vn thõm
nhp sõu sc vo s kin v hnh ng bờn ngoi ca con ngi ti mc gia
chỳng dng nh khụng cú s phõn bit no c. Nh vn k li, t li nhng gỡ
xy ra bờn ngoi mỡnh, khin cho ngi c cú cm giỏc rng hin thc c
phn ỏnh trong tỏc phm t s l mt th gii to hỡnh xỏc nh ang t phỏt
trin, tn ti bờn ngoi nh vn, khụng ph thuc vo tỡnh cm, ý mun ca nh
vn.
T duy t s khỏc t duy tr tỡnh cũn ch trong tỏc phm t s bao gi
cng cú ct truyn. Gn vi ct truyn l mt h thng nhõn vt c khc ha
y , nhiu mt hn hn nhõn vt tr tỡnh v kch. Trong tỏc phm t s, ct
truyn c khc ho nh mt h thng chi tit ngh thut phong phỳ, a dng
bao gm s kin, xung t, ni tõm, ngoi hỡnh ca nhõn vt, chi tit tớnh cỏch,
ngoi cnh, phong tc, i sng vn hoỏ, lch s... li cũn c nhng chi tit liờn
tng, tng tng, hoang ng m khụng ngh thut no tỏi hin c.

Bùi Thị Hương

8

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Mt c im na lm cho t duy t s khỏc t duy tr tỡnh l trong t
duy t s nh vn ó sỏng to ra hỡnh tng ngi trn thut. Ngi trn thut
trong tỏc phm t s l mt nhõn vt trong tỏc phm, nú cú th l tỏc gi, cú th

l nhõn vt. õy chớnh l mt c im quan trng giỳp chỳng ta nhn bit c
s khỏc nhau gia t duy t s so vi t duy tr tỡnh.
Núi túm li, t duy t s l mt khỏi nim hp hn so vi t duy ngh
thut. Nú mang nhng c im chung ca t duy ngh thut nhng cng mang
nhng c im riờng khỏc vi t duy tr tỡnh.
1.2. Khỏi quỏt v ti lch s trong vn xuụi Vit Nam hin i
ti lch s luụn l min t ha cỏc ngh s mi thi i thõm canh
ý ngha mi ca s kin lch s bt u t nhng vn mi m thi i t ra.
ti lch s cng chớnh l ti c nhiu nh vn quan tõm. Nú cú mt,
xuyờn sut t vn hc trung i cho n vn hc ng i.
Ngi c nu nh ó tng say mờ vi ti ny thỡ chc s khụng th
quờn cun tiu thuyt lch s c sc ca vn hc trung i - Hong Lờ nht
thng chớ. Bi cnh ca tỏc phm l lch s xó hi Vit Nam na cui th k
XVIII u th k XIX c th l khi chỳa Trnh Sõm say mờ Tuyờn Phi h ng
(1776) n khi vua Gia Long ỏnh bi phong tro Tõy Sn (1802).
n vn hc hin i, ti lch s vn liờn tc xut hin v thu c
nhng thnh cụng. Cú th k n nhng tỏc phm na u th k XX nh:
ờm hi Long trỡ, An T cụng chỳa... (Nguyn Huy Tng), Lch s Thỏm
(Ngụ Tt T)... v hng lot tiu thuyt ca Khỏi Hng, Lan Khai, Nguyn
Triu Lut... Trong cỏc tỏc phm vit v lch s giai on ny ch yu nh vn
dựng lch s khi gi, liờn h vi nhng vn hin ti ca ngi cuc
khỏng chin chng xõm lc v nhng ngi anh hựng cu quc. T ú ỏnh
thc tinh thn dõn tc ca thanh niờn Vit Nam hoc cnh cỏo bố l bỏn nc v
cp nc.

Bùi Thị Hương

9

K32B Ngữ Văn

Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

T sau cỏch mng thỏng Tỏm, do s phỏt trin gp rỳt ca i sng ũi
hi ngi vit phi bỏm sỏt thi s phc v cho cỏc yờu cu ca cuc chin
u hin ti nờn thnh tu ca vn xuụi vit v ti lch s tm thi vng búng.
Phi t sau 1960, khi min Bc bc vo k hoch 5 nm ln th 1 - xõy dng
ch ngha xó hi, cú c hi nhỡn li quỏ kh, cỏc sỏng tỏc vit v ti lch s
li xut hin nh Qun He khi ngha (1963), T quc kờu gi (1972), Ngi
Thng Long (1981) ca H n, Nỳi rng Yờn Th (Nguyờn Hng), Búng nc
H Gm ca Chu Thiờn... Bờn cnh ú l nhng tỏc phm vit cho thiu nhi
nh Lỏ c thờu sỏu ch vng (1960), K chuyn Quang Trung (1962) ca
Nguyn Huy Tng, Nguyn Trung Trc (1964), Bờn b Thiờn Mc (1967) ca
H n... T nhng nm 80 ca th k XX, xu hng dõn ch hoỏ bao trựm i
sng tinh thn ca ngi Vit Nam v cng l xu hng vn ng chung ca
nn vn hc.ý thc ngh thut thay i, quan nim v vai trũ, v trớ, chc nng
vn hc, v nh vn v hin thc cng cú bin i. Cựng vi nú l quan nim v
hin thc nh i tng khỏm phỏ ca vn hc c m rng v mang tớnh ton
din. Hin thc khụng ch l cỏc bin c lch s v i sng cng ng m cũn
l hin thc hng ngy vi cỏc quan h th s riờng t, a oan, phc tp. Vn
hc ngy cng i ti nhng quan nim ton vn v sõu sc hn v con ngi m
nn tng ca nú l trit hc v ht nhõn c bn ca nú l t tng nhõn bn.
i vi loi hỡnh t s lch s, giai on sau 1986 cú nhng bin i mi
c bit quan trng. Nm 1988, chựm truyn ngn vit v ti lch s ca
Nguyn Huy Thip (Kim sc, Vng la, Phm tit) c ng trờn bỏo Vn
ngh ó thc s gõy "sc" i vi c gi ng thi. Chớnh Nguyn Huy Thip
ó m u cho mt cỏch vit khỏc trc v ti lch s m cỏch vit ny s nh

hng tớch cc n cỏc cõy bỳt tiu thuyt lch s sau ú nh tiu thuyt Sụng
Cụn mựa l (2 tp, 1998) ca Nguyn Mng Giỏc, Gin thiờu (Vừ Th Ho), H
Quý Ly ca Nguyn Xuõn Khỏnh. Cỏc tỏc gi ny khụng ch dng cụng cm

Bùi Thị Hương

10

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

xỳc thm m m cũn dng cụng trong k thut t s. Ngũi bỳt sỏng to ca h ó
gúp phn lm phc sinh vn xuụi vit v ti lch s khin mng vn hc ny
cú mt v trớ xng ỏng trong i sng vn hc ng i Vit Nam.
Nh vy, cú th núi ti lch s l mt ti cú b dy truyn thng
trong vn hc Vit Nam. Vit v lch s, ngi ngh s va cú cỏi thun li l
khai thỏc mt ti khụng phi l mi m m quen thuc trong nn vn hc
Vit Nam, cựng vi mt khi lng ln nhng t liu ca chớnh s, nhng sỏch
vit v lch s, v nhng ngi anh hựng dõn tc, li va khú khn bi quay v
vi nhng thi kỡ xa xụi ca quỏ kh trong khi khụng cú chng nhõn, cng
khụng l ngi tham gia kin to trc tip, nh vn ch cú cho mỡnh ớt mnh vn
ca th gii ó qua: nhng ghi chộp lch s, nhng t liu kho c, nhng cõu
chuyn lu truyn trong dõn gian... m trong s ú khụng phi mnh no cng
kh kim, kh tớn. Chớnh vỡ vy to iu kin cho nh vn cú th t do dn dt
ngi c n nhng vựng t bao la ca trớ tng tng. Thun li cựng vi
nhng khú khn, th thỏch y li y sc quyn r i vi ngi ngh s. Nú

ph thuc rt nhiu vo ti nng v bn lnh ca mi nh vn.
1.3. Tỏc gi Nguyn Huy Thip
1.3.1. Cuc i
Nguyn Huy Thip sinh ngy 29 thỏng 4 nm 1950, quờ gc: lng
Khng H (xúm Cũ) huyn Thanh Trỡ nay thuc qun Thanh Xuõn, H Ni.
Thu nh, ụng cựng gia ỡnh lu lc khp nụng thụn ng bng Bc b t
Thỏi Nguyờn qua Phỳ Th, Vnh Yờn... Nụng thụn v nhng ngi lao ng vỡ
th li nhiu du n khỏ m nột trong nhiu sỏng tỏc ca ụng. Nm 1960,
ụng cựng gia ỡnh chuyn v quờ nh c xúm Cũ, lng Khng H, H Ni.

Bùi Thị Hương

11

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

ễng thõn sinh Nguyn Huy Thip l mt cỏn b ngnh giao thụng cụng
chớnh, Nguyn Huy Thip chu nh hng giỏo dc ch yu ca ụng ngoi, vn
l ngi am hiu Nho hc v m vn l ngi sựng o Pht.
Nm 1970, ụng tt nghip khoa S trng i hc S phm H Ni v
c iu i dy tnh Sn La trong 10 nm. Nm 1980, ụng chuyn v H Ni
cụng tỏc ti B Giỏo dc v o to, sau ú lm vic ti Cụng ty K thut Trc
a Bn , Cc Bn cho n khi v hu. Ngoi cụng tỏc Nh nc, ụng cũn
lm nhiu ngh lao ng khỏc kim sng.
Cú th núi, c cuc i Nguyn Huy Thip l cuc i vi nhiu khú

khn, vt v, nhng bng n lc ca bn thõn, ụng ó vt qua mi khú khn,
th thỏch tr thnh mt nh vn chõn chớnh, úng gúp vo vic phỏt trin nn
vn hc Vit Nam giai on sau cụng cuc i mi (1986) v iu ú c th
hin c th qua s nghip sỏng tỏc ca Nguyn Huy Thip.
1.3.2. S nghip sỏng tỏc
Nguyn Huy Thip xut hin mun trờn vn n. Nm 1986, ụng mi bt
u cú tỏc phm ng bỏo. T õy, ụng ni ting vi mt lot truyn ngn cú
nhiu sỏng to mi l, m u l truyn Tng v hu n khi my truyn gi l
"gi lch s" ca ụng ra i (Phm tit, Kim sc, Vng la) thỡ nhiu cuc
tranh lun ó n ra gay gt xung quanh nh vn ny.
Tỏc phm Nguyn Huy Thip tớnh cho n nay gm hai th loi truyn v
kch.
Truyn gm khong 30 tỏc phm, cú th chia thnh 4 loi: "gi c tớch",
"gi huyn thoi", truyn th s, truyn lch s. Tt c u l nhng tỏc
phm t s ngn gi chung l truyn ngn. Tỏc phm ca Nguyn Huy Thip in
du n khỏ m nột v nụng thụn v nhng ngi lao ng. S trng ca ụng
l truyn ngn, mng ti a dng gm lch s v vn hc, hi hng huyn

Bùi Thị Hương

12

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

thoi, c tớch, xó hi Vit Nam ng i, xó hi lng quờ v nhng ngi lao

ng. Cú th tm c phõn loi nh sau:
+ Truyn v lch s v vn hc: Kim sc, Vng la, Phm tit, Nguyn
Th L, Ma Nhó Nam, Chỳt thoỏng Xuõn Hng...
+ Truyn mang hi hng huyn thoi, c tớch: Nhng ngn giú Hua Tỏt,
Con gỏi Thu Thn, Git mỏu, Mui ca Rng, Chy i sụng i, Trng
Chi...
+ Truyn v xó hi Vit Nam ng i: Khụng cú vua, Tng v hu,
Cỳn, Sang sụng, Ti ỏc v trng pht...
+ Truyn v ng quờ v nhng ngi dõn lao ng: Thng nh ng
quờ, Nhng bi hc nụng thụn, Nhng ngi th x...
Ngoi truyn ngn, Nguyn Huy Thip cũn vit nhiu kch, tiờu biu l
Xuõn Hng, Cũn li l tỡnh yờu, Gia ỡnh (hay Qu vi ngi da theo
truyn ngn Khụng cú vua). Nh tiờn tri, Hoa Sen n... v nhiu th (cha xut
bn tp th no, song th xut hin khỏ nhiu trong cỏc truyn ngn ca ụng).
Nm 1996, Tiu Long N c coi l "tiu thuyt u tay" - cun tiu
thuyt u tiờn ca ụng c chớnh thc xut bn bi Nh xut bn Cụng an
Nhõn dõn.
Cựng vi truyn ngn, kch, th, tiu thuyt, Nguyn Huy Thip cũn vit
tiu lun phờ bỡnh ng trờn nhiu bỏo, tp chớ trong nc.
Nm 2004, bi vit Trũ chuyn vi hoa thu tiờn v nhng nhm ln ca
nh vn ca Nguyn Huy Thip ng trờn Tp chớ Ngy nay ó to ra nhng
tranh lun sụi ni trong gii vn chng mt thi gian u trờn Bỏo Vn ngh v
mt s trang bỏo mng ti Vit Nam.
S nghip vn hc vi nhiu th loi khỏc nhau, cú th khng nh
Nguyn Huy Thip l mt ti nng ngh thut. ễng ó gúp vo s nghip vn

Bùi Thị Hương

13

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

hc nc nh núi chung v vo s nghip i mi vn hc giai on sau 1986
núi riờng.
1.4. Chựm truyn ngn vit v ti lch s ca Nguyn Huy Thip
Nguyn Huy Thip thnh cụng nhiu th loi nhng thnh cụng hn c
th loi truyn ngn. Trong ú chựm truyn ngn vit v ti lch s ca
Nguyn Huy Thip c nhiu nh nghiờn cu tranh lun v bn c quan tõm.
Nm 1988, khi ba truyn gi l "gi lch s" ca ụng ra i (Phm tit,
Vng la, Kim sc) tip ú l cỏc truyn khỏc Ma Nhó Nam, Nguyn Th
L... thỡ nhiu cuc tranh lun ó n ra gay gt xung quanh nh vn ny.
Ngi ta tp trung tranh cói v ý ngha tiờu cc hay tớch cc, v cỏi tõm v cỏi
ti ca cõy bỳt tr. iu ỏng lu ý l qua cỏc cuc tranh lun, ngi ta cũn t
ra vn i mi cỏch c, vn trang b mt "vn hoỏ c" nh th no ú
hiu ỳng vn phm ca Nguyn Huy Thip. Nhng nhỡn chung tt c u cụng
nhn mt ti nng c ỏo ca Nguyn Huy Thip. ễng chớnh l ngi cú nhiu
i mi v t duy ngh thut trong vn xuụi Vit Nam, khỏc hn so vi li t
duy giai on trc ú. Nu nh vn hc giai on trc, con ngi l phng
tin biu t lch s thỡ bõy gi lch s li tr thnh phng tin biu t
con ngi. Mi quan h gia nh vn vi hin thc nh vy ó thay i cn bn.
Hin thc khụng b úng cng bi tiờu chớ lch s theo tinh thn s thi m mang
ni dung sinh ng, dõn ch hn nhiu vi hng thỳ kim tỡm "lch s trong mi
con ngi" [3, 23]. Lch s theo kinh nghim cng ng chuyn thnh lch s
theo kinh nghim cỏ nhõn. Kinh nghim cng ng dự phong phỳ n õu cng
khụng sỏnh c vi kinh nghim cỏ nhõn v tớnh c th, sinh ng v a dng.

Thoỏt khi s l thuc vo hin thc s thi, Nguyn Huy Thip l ngi ó
mnh dn trỡnh by mt thỏi t do i vi lch s: Nho nn li cht liu lch
s dựng lch s lm cỏi v ngh thut truyn nhng thụng ip v hin ti.

Bùi Thị Hương

14

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Bao nhiờu ý kin khen chờ trỏi ngc xung quanh ca nh vn ny ct li u
xoay quanh hin thc v con ngi.
Cú th núi, s thnh cụng ca chựm truyn ngn vit v ti lch s ca
Nguyn Huy Thip l ch cỏc tỏc phm ó i sõu khỏm phỏ "con ngi bờn
trong con ngi" [3, 23]. Chng t tớnh sỏng sut ca t tng coi trng con
ngi vi nhng "vn t nú [3, 23].
Chựm truyn ngn vit v ti lch s ca Nguyn Huy Thip cú nhng
c im sau:
- Tớnh a ngh?a: Truyn thng cú nhiu ch .
- Ct truyn li kỡ
- Nhõn vt y gúc cnh, dng nh sng n tn cựng cỏ tớnh ca mỡnh.
- Khuynh hng khỏi quỏt trit lớ
Qua cỏc thiờn truyn, Nguyn Huy Thip khụng h cú ý mun che giu
cỏi tụi ca mỡnh. Mt cỏi tụi lng phõn, mt mt coi i l vụ ngha, l trũ ựa,
luụn cú ging m , bn ct, khinh bc, mt khỏc l mt cỏi tụi nghiờm chnh

mun i tỡm khuụn mu ca con ngi chõn chớnh, cao c, con ngi ca nn
vn hoỏ tng lai.
Chựm truyn ngn vit v ti lch s ca Nguyn Huy Thip cho n
nay cũn nhiu mt cha c s ỏnh giỏ, nht trớ trong gii vn hc. Tuy
nhiờn, d lun chung tha nhn õy l mt ti nng vn hc c ỏo, mt s
kin rt ỏng k trong i sng vn hc nc ta thi kỡ i mi.

Bùi Thị Hương

15

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

CHNG 2
T DUY T S LCH S TRONG TRUYN NGN
CA NGUYN HUY THIP
2.1. Cm hng lch s
Trong nn vn hc mi ca hn sỏu chc nm qua, ch yu l vn hc
thi gian 1945 - 1975 nhng nhúm th ti th s v i t rt ớt phỏt trin.
Chim v trớ ch o l nhúm th ti lch s dõn tc. Do vy tớnh cht s thi l
c im ni bt quy nh nn vn hc ny. T duy s thi vi mt khong cỏch
khú vt qua gia nh vn v i tng m nh nghiờn cu ni ting Bakhtin
gi l "khong cỏch s thi", vn hc chuyn sang kiu t duy mi: suy ngm v
hin thc, v cỏi ng i ang din ra, "cỏi ng i cha hon thnh".
Cựng vi kiu t duy vn hc mi, hin i ny, ó xut hin mt th h nh

vn mi. H va l sn phm ca thi i vn hc i mi, va gúp phn ỏng
k to nờn s i mi t duy v thnh tu ca vn hc i mi, to ra s "t
bin" ca i sng vn hc.
S xut hin ca Nguyn Huy Thip (1987) ó tht s gõy chn ng i
sng vn hc v rt nhanh chúng tr thnh mt hin tng vn hc. Ngay t
nhng sỏng tỏc u tay, Nguyn Huy Thip ó khin cụng chỳng phi sng st.
c bit l 3 truyn ngn vit v ti lch s ca Nguyn Huy Thip (Kim
sc, Vng la, Phm tit) tip ú l Ma Nhó Nam, Nguyn Th L. i tng
k chuyn õy l lch s cỏch õy trờn di nm trm nm, l hin thc khộp
kớn trn vn. mng truyn ny, ngi c khụng c tip xỳc vi mt cm
hng sỏng to vn chng truyn thng Vit Nam vn quen thuc lõu nay. ú l
cm hng s thi vi khớ cht ho hựng, ch yu i vo nhng khớa cnh tớch cc
ca hin thc. Ging nh nhiu truyn khỏc, cm hng ch yu trong truyn
ngn vit v ti lch s ca Nguyn Huy Thip l cm hng i thng, cú

Bùi Thị Hương

16

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

tớnh cht phờ phỏn, cha vo mt th hai ca hin thc m ú nhng yu t tiờu
cc bc l nhiu hn, hin din rừ hn, phc tp hn. Trc i tng lch s,
Nguyn Huy Thip khụng cú ý i lp li hon ton nhng gỡ cụng chỳng ó
bit, ó tha nhn, nhng iu ỏng núi l Nguyn Huy Thip ó xoỏ nho

"khong cỏch lch s" ca vn hc trc õy em n nhng cỏi nhỡn mi m
v cỏc nhõn vt lch s - con ngi vi y tớnh cỏch, cung bc tỡnh cm ca
con ngi bỡnh thng trong cuc sng hng ngy. iu ny c th hin rừ
hn c quan im tip cn nhõn vt anh hựng trong cỏc sỏng tỏc vit v ti
lch s ca ụng: Vua Gia Long - ngi m u triu i gn 100 nm nụ l ca
dõn tc cng l con ngi nham him, tn bo, c ỏc - mang nhng nột tớnh
cỏch ca con ngi bỡnh thng; mt Nguyn Hu - v anh hựng dõn tc c
kớnh trng, quý mn vo bc nht ca nc ta nhng ngoi nhng nột ho hoa,
lch thip, tỏc gi cũn lm ni bt mt im yu ú l tớnh hiu sc, tớnh mờ gỏi,
õu cng l mt thúi nam nhi thng tỡnh"; ri Thỏm "khỏc ngi thn
thỏi, tinh thn t ch cao, nhón quan bao quỏt rng" nhng li cú cỏi ging
ngi bỡnh thng " thỏm l mt anh hựng, cng l mt ngi nhu nhc"
[24, 184]; mt Nguyn Du vn chng nh in, nh tc vo cuc i, l nh cao
chúi li ca vn hc dõn tc bng chc hoỏ thnh "a con hoang ca cụ gỏi
ng trinh [24, 151] b "tờn n ụng khn nn" [24, 151] l nn vn minh
Trung Hoa "cng hip" [24, 151] khin vn ca Nguyn Du "cha y in
tớch" [24, 151] ca tờn n ụng khn nn kia; mt Nguyn Trói vn chng kinh
bang t th, sc sa sang vic i bng chc hoỏ thnh "nh duy m khng
l" [24, 302] ch cú ru vi giú, m theo trng v "v vn cựng mõy" [24, 302];
mt Nguyn Th L ch tm c cho "mt trỏi tim" [24, 299] ca Nguyn Trói
bng nhiờn sng sng tr thnh mt im ta cho tinh thn suy sp v cụ n
ca c Trai.

Bùi Thị Hương

17

K32B Ngữ Văn

Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Núi túm li, trong truyn ngn vit v ti lch s ca Nguyn Huy
Thip, nh vn ó kộo xung vi i thng nhng nh cao ca lch s dõn
tc, trn tc hoỏ vua Gia Long, Quang Trung v cỏc nhõn vt lch s nh
Nguyn Du, Nguyn Trói lm cho h mang nhng tớnh cỏch gn gi vi con
ngi i thng.
Nh vy, vn hc Vit Nam sau 1986 cú s chuyn bin t t duy s thi
sang t duy tiu thuyt, t cm hng lch s dõn tc sang cm hng i thng
v c im ny kt tinh ch yu trong nhng truyn ngn vit v ti lch s
ca Nguyn Huy Thip. Quỏ kh lch s lỳc ny ó tr thnh i tng trung
tõm ngh s khỏm phỏ, nghin ngm v a ra nhng kin gii mi v i
sng con ngi. Nguyn Huy Thip ó khụng nhỡn lch s bng cm hng ngi
ca, sựng kớnh, mt chiu nh trc na m thay vo ú l thỏi khỏch quan v
c s "phỏn xột" cụng bng i vi nú.
2.2. Cỏch x lớ t liu lch s
Sau nm 1975, hon cnh t nc thay i, vn hc cng phi cú s
chuyn i ỏp ng nhu cu mi ca i sng, ca cụng chỳng. Theo dừi vn
hc t 1975 n nay, cú th nhn thy s chuyn i ny theo hai giai on: giai
on u, vn hc ch yu chuyn i v cht liu, v hng tip cn hin thc
i sng; giai on sau, l nhng chuyn i trong chiu sõu, trong ý thc ca
nh vn.
c bit l t sau i hi ng ln th VI, Ngh quyt 05 ca B Chớnh
tr v ch trng "ci trúi" cho vn hc ngh thut, cuc gp g "lch s" ca
Tng Bớ th Nguyn Vn Linh vi ụng o vn ngh s trong hai ngy ca
thỏng 10/1987... ú l bi cnh thun li ó thỳc y, to nờn s chuyn i
mnh m v sõu sc ca i sng vn hc. Sau s chuyn i v hng tip cn,
la chn cht liu hin thc, giai on ny vn t ra i vi vn hc l x

Bùi Thị Hương

18

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

lớ cht liu hin thc nh th no? V trong chựm truyn ngn vit v ti lch
s ca Nguyn Huy Thip, nh vn ó cú cỏch x lớ t liu lch s ra sao?
Nh chỳng ta ó bit, bn cht ca mụn s hc l mt khoa hc ũi hi s
chớnh xỏc cũn bn cht ca mụn sỏng tỏc vn hc vi t cỏch l mt sỏng to
ngh thut c ỏo li khi gi con ngi s xỳc cm cú tớnh thm m.
S hc l ngnh khoa hc ũi hi tớnh chớnh xỏc v s uyờn bỏc cao. Nh
s hc l ngi lm cụng vic tỡm kim ti liu, giỏm nh s liu, tỏi hin s
kin mt cỏch chc chn, trờn kt qu y, tin hnh cỏc bc nhn xột, khỏi quỏt,
mụ hỡnh hoỏ, tru tng hoỏ nhn thc ỳng bn cht lch s, quy lut lch
s. Cũn nh vn khi vit v ti lch s cú quyn h cu, nhm khc ho thờm
chiu sõu tớnh cỏch nhõn vt, lm cho nhõn vt lch s sng ng hn, i sõu vo
tõm trớ ngi c d hn so vi li vn ca s bỳt quỏ cht ch... Yu t sỏng
to ngh thut - tr thnh mt c trng ca vn hc.
Li Nguyờn n trong bi c vn phi khỏc c s nhc li: "Cỏc phỏt
ngụn trong vn xuụi ngh thut khụng bao gi cng ng nht vi t tng tỏc
gi" [17, 180].
Chõu Hng Thu trong bi Lm quen vi cõy bỳt tr trong ngnh giỏo
dc (Ngi GVND 27/6/1988) cng cho rng: "Vi con mt ca thy giỏo s

hc, anh (tc Nguyn Huy Thip ) khụng cú ý dng li chõn dung cỏc nhõn vt
lch s. Lch s ch l cỏi c anh suy ngm v quan h ng x gia ngi vi
ngi, suy ngm v s phn, tõm linh dõn tc" [17, 527-528].
Chớnh nh vn Nguyn Huy Thip cng quan nim: "Lch s cng ch l
c l, cú tớnh tng i, cú tớnh hn ch ch quan v khỏch quan do thi i
lch s quy nh [17, 338].
thy c s sỏng to ca Nguyn Huy Thip v cỏch x lớ t liu lch
s, chỳng tụi tin hnh so sỏnh vi cỏc ti liu chớnh s.
V nhõn vt Gia Long, s sỏch ó dựng nhng li bỳa rỡu nhn xột.

Bùi Thị Hương

19

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Cun Lch s Vit Nam gin yu cng tng vit: "Cui 1779, Nguyn ỏnh
tr li chim Gia nh, xng Vng, phong cho Thnh Nhn, th lnh quõn
ụng Sn lm Ph chớnh thng tng quõn. Chng c bao lõu (1782),
Thnh Nhn lng quyn b Nguyn ỏnh git. T ú, quõn ụng Sn tan ró, th
lc ca Nguyn ỏnh li suy yu... Sau ln tht bi thm hi ny, Nguyn ỏnh
thy khú lũng ch ni quõn Tõy Sn ó sai Chu Vn sang cu cu quõn xiờm
[20, 282-283].
Trong i cng lch s Vit Nam (ton tp):Chớnh quyn chỳa Nguyn
b ỏnh nhng Nguyn ỏnh vn khụng chu t b mong mun khụi phc c

ca dũng h. Sang Xiờm, ỏnh xin vua Xiờm em quõn ỏnh Tõy Sn, cu giỳp
mỡnh. Cui thỏng 7 nm 1784, hai tng Chiờu Tng, Chiờu Sng c lnh
em 2 vn thu quõn, 300 chic thuyn v tng Chiờu Thu Biờn em 3 vn b
binh cựng Ngun ỏnh, Chu Vn Tip ỏnh v Gia nh. Cho n cui nm ú,
gn mt na t Gia nh ó thuc v quõn Xiờm - Nguyn ỏnh [21, 415].
Cng trong cun ny nhn mnh: Nm 1802, trc khi hnh hỡnh Nguyn
Quang Ton, Gia Long ó bt ụng phi em quõn lớnh o m Nguyn Nhc,
Nguyn Hu cựng v chớnh, ly hi ct gió nh b vo mt cỏi b ln..., xng
u thỡ b vo ngc ti... Cỏc em ca Quang Trung u b voi giy [21, 415].
Qua mt s ti liu lch s nh vy, ta cú cỏi nhỡn v bn cht ca Nguyn
ỏnh l ngi thit lp vng triu, sỏt hi cụng thn, tr thự Tõy Sn vỡ quyn
li ca dũng h m m ng cho ngi nc ngoi vo Vit Nam... Chớnh vỡ
th khi i vo tỏc phm, nhng hnh ng, suy ngh nhn xột ca nhõn vt u
hng vo th hin bn cht ú. ng thi, tỏc gi ó sỏng to, h cu ra nhng
nhõn vt khụng s sỏch no nhc n khỏm phỏ tớnh cỏch ca chớnh cỏc nhõn
vt ú nh ng Phỳ Lõn trong Kim sc, Ngụ Th Vinh Hoa trong Phm tit.
V nhõn vt Quang Trung - Nguyn Hu, cun Lch s Vit Nam gin
yu cú ghi: Ngy 24 thỏng 11, nhn c tin quõn Thanh kộo vo xõm lc,

Bùi Thị Hương

20

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Nguyn Hu lp tc lm l ng quang, lờn ngụi Hong , ly niờn hiu l
Quang Trung, ng thi lm l tin quõn ra Bc dit quõn Thanh... Ngy 29
thỏng 11 ra n Ngh An, Quang Trung tuyn thờm quõn, t chc duyt binh
Vnh Doanh v truyn hch cu nc... Trit li dng t tng ch quan
khinh ch v nhng s h ca quõn Thanh trong nhng ngy n Tt, Quang
Trung ó m cuc tn cụng nhanh chúng... ờm mng 3 tt, Quang Trung bớ
mt cho quõn bao võy n H Hi v cho loa kờu gi quõn gic u hng . B
bao võy bt ng, quõn Thanh mt ht tinh thn, ó u hng" [20, 288].
Cun i cng lch s Vit Nam (ton tp) cng vit: "Sau l "th s"
c t chc trong khụng khớ h hi, quyt chin ca ton quõn, gia ờm giao
tha thanh vng, Quang trung ó c vang li hch:
ỏnh cho túc ti
ỏnh cho rng en
ỏnh cho nú chớnh luõn bt phn
ỏnh cho nú phin giỏp bt hon
ỏnh cho s tri Nam quc anh hựng chi liu ch.
Khi Hu dt li, ch quõn d ran nh sm, rung ng c hang nỳi, tri
t i mu. Ri chiờng trng ng thi khua vang, quõn lớnh gp rỳt lờn ng
ra Bc" [21, 421].
Cun Vit s k yu cng vit: Nhn rừ tm quan trng ca n, Quang
Trung tp trung lc lng to ln, quyt tn cụng git gic. Ha T Hanh hay
tin H Hi tht th v quõn Tõy Sn ang tin, cho k binh i ún ỏnh. Nga
ca gic thy voi ca ta hong s chy v... Gic trong n bn sỳng ra d di.
Quang Trung sai ly nhng mnh vỏn, ghộp li ba mnh lm mt, ph rm c
xp nc ngoi, thnh nhng lỏ chn, sai quõn khiờng 20 ngi mt mnh,
mi ngi git mt dao nhn, li cú 20 ngi cm khớ gii theo sau. Gic bn
git nhng n vo lỏ chn vụ hiu. Quang Trung i sau c chin. Quõn ta vo

Bùi Thị Hương

21

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

n n gic, b vỏn xung t, rỳt dao ra, xụng vo chộm git gic... Quõn
Thanh ch li khụng ni, hong s b chy toỏn lon, nhy c lờn nhau... S
quõn sng sút b chy, n Ngc Hi h xong [22, 402].
Nh vy, s sỏch núi n Nguyn Hu - ngi anh hựng ỏo vi gn nh
ó tr thnh mt v thỏnh trong tõm thc ca hu th. Bn mi nm lm vua,
con ngi ho kit ny ó hai ln i thng quõn xõm lc Xiờm La v Món
Thanh, ó dp yờn thự trong gic ngoi, thng nht giang sn v mt mi nhng
khi i vo trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip, Quang Trung li c xõy
dng lờn vi nhng chi tit v cỏi cht v trong mi quan h vi Ngụ Th Vinh
Hoa, Ngụ Khi hon ton khỏc. T ú, th hin tớnh cỏch nhõn vt Quang Trung
- mt con ngi bỡnh thng.
V nhõn vt Thỏm i cng lch s Vit Nam (ton tp) ch ghi chỳ
s lc: "Ngha quõn Yờn Th tt c u cú can m, thin chin, tuyt i phc
tựng ngi ch huy, xut sc trong cỏch ỏnh phc kớch v ỏnh trong rng hiu
bit mt cỏch k l v thun li ca a hỡnh vn dng trong chin u" [21,
556] thỡ trong truyn ngn ca Nguyn Huy Thip, Thỏm l mt anh hựng
cng l mt ngi nhu nhc, khụng quyt oỏn trong tỡnh yờu - Thỏm yờu
Xoan m khụng dỏm th l tỡnh yờu ca mỡnh.
V nhõn vt Nguyn Trói, theo chớnh s l ngi cú v trớ quan trng
trong lch s li va cú v trớ ỏng t ho trong nn vn hc trung i Vit Nam.
ó cú nhiu ti liu nghiờn cu v nhõn vt ny, bi bờn cnh cụng lao to ln

vi dõn tc, ụng cũn hng chu mt ni oan khiờn thm khc trong lch s. Tuy
nhiờn, xut phỏt t truyn Nguyn Th L ca Nguyn Huy Thip, chỳng tụi ch
xem xột nhng s kin cú liờn quan n cuc i hai nhõn vt Nguyn Trói v
Nguyn Th L. V mi quan h ny, s sỏch cng cú ghi li nhng khỏ vn tt.
Trong cun i vit s kớ ton th ca Ngụ S Liờn vit: "Trc õy, vua
thớch v ca Tha ch Nguyn Trói l Nguyn Th L. Ngi rt p, vn

Bùi Thị Hương

22

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

chng rt hay, gi vo cung phũng lm L nghi hc s, ngy ờm hu bờn
cnh... Ngy 16, git hnh khin Nguyn Trói cựng v l Nguyn Th L, bt ti
n ba h. Trc l Nguyn Th L ra vo cung cm, Thỏi Tụng thy rt a lin
ct nh vi th. n õy, vua i tun min ụng, n chi nh Trói ri b bnh
ỏc m cht, cho nờn Trói b ti y" [15, 170 - 171].
Qua mt s ti liu lch s nh vy, ta cú cỏi nhỡn chớnh xỏc v mi quan
h Nguyn Trói - Nguyn Th L. Nguyn Th L l v yờu ca Nguyn Trói, v
l nguyờn nhõn gõy ra v thm ỏn trong lch s dõn tc L Chi Viờn. Chớnh vỡ
th, khi i vo truyn, Nguyn Trói cú ớt hnh ng m ch yu l dũng suy ngh
v cuc i, v th s, v nhõn sinh v s tng thụng tng cm gia hai tõm
hn - a ht khụng s sỏch no ghi chộp.
Nh vy, cú th núi rng Nguyn Huy Thip ó mang n mt kh nng

sỏng to mi trong cỏch x lớ t liu lch s. Lch s khụng cũn l s kin biờn
niờn m ó c sỏng to v mang nhng vn m con ngi hin ti quan
tõm. Lch s ch c xem nh mt cht liu phn chiu nhng vn ca
con ngi tm ph quỏt nht v lch s thc s l mt dũng chy liờn tc
khin i sng tinh thn ca con ngi khụng ngng c lm giu thờm nh
quỏ kh. Nguyn Huy Thip ó cú cỏch x lớ cht liu lch s ca riờng mỡnh.
Nh vn ó "thit k" li lch s v hỡnh dung lch s nh nhng gi nh. Lch
s ch l phng tin nh vn gi gm nhng trit lớ nhõn sinh, nhng bn
khon, trn tr v thõn phn con ngi. õy chớnh l nột sỏng to ca Nguyn
Huy Thip i vi ti lch s trong vn hc Vit Nam núi chung v trong vn
xuụi t sau nm 1986 núi riờng.
2.3. Cỏch xõy dng nhõn vt lch s
õy l cỏch thc nh vn xõy dng nhng nhõn vt lch s v qua ú gi
gm t tng ca mỡnh, nhng khỏm phỏ mi m ca mỡnh v xó hi, v con
ngi.

Bùi Thị Hương

23

K32B Ngữ Văn


Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

Nhõn vt lch s trong chựm truyn ngn lch s ca Nguyn Huy Thip
va l nhõn vt tớnh cỏch, va l nhõn vt t tng. Mi nhõn vt mang mt tớnh
cỏch, mt ni cụ n riờng nhng u chng minh cho t tng "ch mun l

con ngi bỡnh thng" ca tỏc gi.
Trong Tp chớ Sụng Hng, s 5/1989, Hong Ngc Hin cho rng: "Con
ngi trỳt b b cỏnh xó hi, con ngi tht vi nhng ham mờ v dc vng
thng tỡnh, nhng ni khc khoi v s phn v nhng tỡnh cm yờu ghột, tc
gin thụng thng" [17, 364].
Nh vn Bựi Hin cng cho rng: "Tụi cm thy Nguyn Huy Thip cũn
mun núi v bn cht ca con ngi" [17, 451].
Cú l vỡ vy m mi chi tit Nguyn Huy Thip to dng lờn u tr
thnh mt "ụ ca s" soi chiu tớnh cỏch, tõm lớ nhõn vt.
Cỏch xõy dng nhõn vt lch s ca Nguyn Huy Thip c th hin
nhng khớa cnh sau:
Th nht: Nguyn Huy Thip ó sỏng to ra nhng nhõn vt h cu,
t nhõn vt trong mi quan h vi nhau. ng thi gn nhõn vt vi hon
cnh c th, t nhõn vt vo tỡnh hung y kch tớnh nhõn vt bc l
phm cht, nhõn cỏch, cỏ tớnh riờng cng nh chiu hng con ng i
ca tng loi nhõn vt.
truyn Kim sc, Nguyn ỏnh l nhõn vt chớnh c t trong mi
quan h phc tp vi nhõn vt m Nguyn Huy Thip ó h cu - ng Phỳ
Lõn. Mt mt õy l hai nhõn vt cú quan h hu thun - cựng chin tuyn, cựng
trn a. Mt khỏc, nhõn vt Nguyn ỏnh cng cú quan h i chi ngm ngm
vi ng Phỳ Lõn. Bt u l lũng ghen ghột k ti nng. Ngay trong bui
chia lc thỏnh sỏng mng mt, ng Phỳ Lõn khin Nguyn ỏnh khú chu "ỏnh
cau my ỏp: ta ch vn vn cú ba thc t chụn thõy thụi". Khi Nguyn Hu
cht, Nguyn ỏnh sai m tic mng b ngn cn, ụng núi: "Nú cht, ta cng

Bùi Thị Hương

24

K32B Ngữ Văn

Khoá luận tốt nghiệp Đại học

Trường ĐHSP Hà Nội 2

khụng c ci ? [24, 142]. ng Phỳ Lõn thỡ li cú cỏi nhỡn cụng bng vi
Nguyn Hu - k t thự ca Nguyn ỏnh : "Hu khụng cú ti gỡ, l mt ngi
ti, b tri hnh, cng nh chỳa cụng vy, Hu l mt lc lng" [24, 142]. "ỏnh
nghe Lõn núi vy nghin rng" [24, 142], rp tõm tr thự. Vic th ba khi ng
Phỳ Lõn khuyờn Nguyn ỏnh "ham vui ớt thụi", ụng cụng nhn ỳng nhng rt
bun ru: "Ngi c ộp ta, n nay ó chớn nm ri" - chỳa cụng m cú cm giỏc
b thuc h ộp buc, mi quan h y khú lõu bn. nh im ca s lo s trc
thuc h l khi Nguyn ỏnh gi ng Phỳ Lõn vo mỳa kim. Thanh bo kim
gia truyn v nhng ng kim khin ụng toỏt c m hụi. Nguyn ỏnh ny ra ý
nh chim ot: "Ta gi thanh kim ny, khi ngi quay v, cú tin hay, ta cú
c m khen thờm, cũn khụng c vic ta cú linh khớ m trng pht" [24, 145].
Rừ rng, t tng, "trng pht" ó c phỏt ngụn thnh li. Qu tht, Nguyn
ỏnh ó git cht ng Phỳ Lõn vỡ: "Ngi theo hu ta chớn nm mt trm ngy,
chớn nm khụng hng vic gỡ, cũn mt trm ngy thỡ hng vic, vụ tớch s. Th l
trốo cõy m khụng hỏi c qu, ỏng ti cht" [24, 146]. õy l cỏch ng x
tn nhn vi b tụi, biu hin tt yu ca mõu thun ngm trờn.
Trong quan h vi Ngụ Th Vinh Hoa - ch xut hin thoỏng qua trong tỏc
phm, nhng l mt gúc soi chiu mi nhỡn vo con ngi Nguyn ỏnh. Nh vua
yờu thớch Vinh Hoa nhng b cn thn can ngn "vui ớt thụi". Bit vy nhng
Nguyn ỏnh vụ cựng bun "Ta ch thớch nh ngi thng thụi" [24, 144] - con
ngi thng vi nhng ham mun tho món rt con ngi. õy l mõu thun
trong chớnh con ngi Gia Long - gia ngha v gi gỡn ca ng quõn vng v
khỏt khao c sng nh mt con ngi bỡnh thng.
Qua mt chui hnh ng, chi tit nờu trờn, nhõn vt Nguyn ỏnh hin

lờn l mt con ngi vi bn cht nham him, c ỏc, tn bo nhng cng cha
ng trong ú bi kch gia trỏch nhim ca bc vng v khỏt vng c
sng nh con ngi bỡnh thng.

Bùi Thị Hương

25

K32B Ngữ Văn