QUẢN lý HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM lớp tại các TRƯỜNG TRUNG học cơ sở HUYỆN TIÊN LÃNG, THÀNH PHỐ hải PHÒNG đáp ỨNG yêu cầu đổi mới GIÁO dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

LƯU VĂN NAM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP TẠI
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TIÊN
LÃNG, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐÁP ỨNG YÊU
CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC


HÀ NỘI, NĂM - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

LƯU VĂN NAM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP TẠI
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TIÊN
LÃNG, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐÁP ỨNG YÊU
CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục
Mã số: 81.40.114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Vân Anh


HÀ NỘI, NĂM - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực nếu sai tôi hoàn
chịu trách nhiệm.

Tác giả luận văn

Lưu Văn Nam


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài “Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp tại
các trường trung học sở huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục”, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều
kiện của tập thể Ban giám hiệu, phòng Sau ĐH, các thầy cô giảng viên tham
gia giảng dạy, cán bộ các phòng, ban chức năng Trường Đại học sư phạm Hà
nội. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó.
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS Nguyễn Vân
Anh - người thầy trực tiếp hướng dẫn khoa học và chỉ bảo cho tôi hoàn thành
luận văn này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong thực hiện đề tài nhưng chắc chắn rằng đề
tài sẽ còn có những hạn chế, thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý chân
thành của quý thầy cô, đồng nghiệp và những người quan tâm đến đề tài này.
Xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Lưu Văn Nam


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
KÍ HIỆU VIẾT TẮT

CỤM TỪ VIẾT TẮT

QL

Quản lý

GD

Giáo dục

QLGD

Quản lý giáo dục

CBQL

Cán bộ quản lý

BGH

Ban giám hiệu

GV

Giáo viên

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

GVCNL

Giáo viên chủ nhiệm lớp

CNL

Chủ nhiệm lớp

HS

Học sinh

CMHS

Cha mẹ học sinh

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

CSVC

Cơ sở vật chất

HĐNGLL

Hoạt động ngoài giờ lên lớp

KNS

Kĩ năng sống

THCS

Trung học cơ sở

UBND

Ủy ban nhân dân


MỤC LỤC


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Biểu đồ
Biểu đồ 2.1. So sánh đánh giá sự ảnh hưởng của các yếu tố tới công tác chủ
nhiệm lớp……………………………………………………… ………… 80
Biểu đồ 3.1. Mối tương quan tính cần thiết và khả thi các biện pháp đề xuất

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong đời sống xã hội, giáo dục và đào tạo là lĩnh vực có vai trò quan
trọng đối với mọi quốc gia, dân tộc ở mọi thời đại. Trong xu thế phát triển tri
thức ngày nay, giáo dục - đào tạo được xem là chính sách, biện pháp quan trọng
hàng đầu để phát triển ở nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam không phải là
ngoại lệ, tại nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng
Cộng sản Việt Nam đã khẳng định “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu
và phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giao dục từ chủ yếu trang bị kiến thức
sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học” [1].
Văn Kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII tiếp tục khẳng định
“Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển
toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn với
thực tiễn” và “Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên
tiến trong khu vực.” [28].
Thực hiện các định hướng chỉ đạo của Đảng và Chính phủ, năm 2018,
Chương trình giáo dục phổ thông mới bao gồm Chương trình tổng thể và các
chương trình môn học, hoạt động giáo dục đã được Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ký
ban hành. Với chương trình giáo dục phổ thông mới này, Chương trình giáo
dục phổ thông được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản (từ
lớp 1 đến lớp 9) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến
lớp 12). Mục tiêu của Chương trình giáo dục trung học cơ sở là “ giúp học
sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành và phát triển ở
cấp tiểu học, tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực chung của xã hội,
biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh tri thức và kĩ
năng nền tảng, có những hiểu biết ban đầu về các ngành nghề và có ý thức
hướng nghiệp để tiếp tục học lên trung học phổ thông, học nghề hoặc tham
gia vào cuộc sống lao động” [17].
9

Với mục tiêu được khẳng định nêu trên, có thể thấy Nhà trường nói
chung, người giáo viên chủ nhiệm lớp nói riêng có vai trò rất quan trọng trong
việc giáo dục góp phần phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả
năng sáng tạo của mỗi cá nhân theo định hướng đổi mới giáo dục.
Người giáo viên chủ nhiệm lớp thường được nhìn nhận là người thay mặt
Hiệu trưởng trong tập thể lớp mình phụ trách. Họ là linh hồn của lớp học, là
người cố vấn tin cậy dẫn dắt, định hướng giúp học sinh biết vươn lên, tự hoàn
thiện và phát triển nhân cách, đồng thời chịu trách nhiệm trước nhà trường về
chất lượng giáo dục của lớp mình. Mặt khác, bằng chính nhân cách của mình, họ
là tấm gương tác động tích cực đến việc hình thành các phẩm chất nhân cách của
HS. Do đó, có thể nói phần lớn chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường
phụ thuộc vào kết quả chất lượng giáo dục của từng giáo viên chủ nhiệm lớp đối
với lớp mà họ phụ trách.
Thực tế hoạt động giáo viên chủ nhiệm ở các trường THCS huyện Tiên
Lãng, thành phố Hải Phòng đã có những thành quả và đổi mới nhất định song
kết quả đạt được chưa thực sự đáp ứng được các yêu cầu của đổi mới giáo dục.
Chính vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các
trường THCS huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng nhằm đề ra các biện pháp
quản lý phù hợp với phát tiến trình phát triển và đổi mới giáo dục trong thời gian
tới là vấn đề cấp thiết.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài : “Quản lý hoạt động
chủ nhiệm lớp tại các trường trung học sở huyện Tiên Lãng, thành phố Hải
Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” làm đề tài luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về chức năng, nhiệm vụ của giáo viên chủ
nhiệm lớp, vai trò của đội ngũ này đối với việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục tại
các cơ sở giáo dục đáp ứng các yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông
mới, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo viên chủ nhiệm đáp

ứng yêu cầu triển khai chương trình giáo dục phổ thông tổng thể mới ở các
trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng.
10


3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động chủ nhiệm lớp, những yêu cầu
của chương trình giáo dục phổ thông mới đối với hoạt động chủ nhiệm lớp trong
giai đoạn hiện nay.
- Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động chủ nhiệm lớp và
quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trường THCS huyện Tiên Lãng, thành
phố Hải Phòng;
- Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo viên chủ nhiệm nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động chủ nhiệm lớp ở trường THCS huyện Tiên Lãng,
thành phố Hải Phòng, đáp ứng yêu chương trình giáo dục phổ thông mới.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động chủ nhiệm lớp ở trường THCS.
- Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trường
THCS huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng.
5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn về nội dung nghiên cứu: đề tài tập trung nghiên cứu vai trò,
trách nhiệm của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm và quản lý hoạt động giáo viên chủ
nhiệm tại các trường THCS huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục.
- Giới hạn phạm vị khảo sát: Đề tài tiến hành khảo sát tại 06 trường THCS
huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng từ năm học 2016 – 2017; 2017-2018 và
2018-2019.
6. Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp tại các trường THCS huyện Tiên
Lãng, TP Hải Phòng những năm qua đã đạt được một số thành quả nhất định,

tuy nhiên với các yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới đã bộc lộ
một số điểm bất cập. Nếu có được các biện pháp quản lý phù hợp hơn với yêu
cầu của thực tiễn và đổi mới giáo dục thì sẽ giúp cho các nhà trường triển
khai tốt hơn các nội dung giáo dục theo CTGDPT mới góp phần đáp ứng tốt
mục tiêu giáo dục.
11


7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:
Phương pháp tổng quan tư liệu: Tổng quan các công trình nghiên cứu
trong và ngoài nước liên quan đến vấn đề nghiên cứu; phân tích, tổng hợp, khái
quát hóa, từ đó xây dựng khung lý luận cho đề tài nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Khảo sát thực trạng bằng phiếu
hỏi các nội dung nghiên cứu với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên, giáo
viên chủ nhiệm của một số nhà trường trên địa bàn nghiên cứu.
- Phương pháp thống kê toán học: sử dụng phương pháp thống kê toán
học để xử lý, phân tích số liệu từ các phiếu điều tra thu được.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung chính của luận văn được trình bày theo 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về giáo viên chủ nhiệm và quản lý hoạt động chủ
nhiệm lớp đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
Chương 2: Thực trạng quản lý thực hiện hoạt động chủ nhiệm lớp đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục tại huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng
Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở các
trường trung học cơ sở huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục.

12


CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM VÀ QUẢN LÝ HOẠT
ĐỘNG CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG
YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp trong các nhà trường phổ thông là một
vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu. Hiện có khá nhiều
công trình, nhiều đề tài nghiên cứu, phân tích nghiên cứu về vấn đề này và tập
trung ở môt số khía cạnh sau:
- Các công trình nghiên cứu về cơ sở lý luận về GVCNL trong các nhà phổ
thông. Vấn đề này đã được các nhà nhiên cứu và tập thể các nhà nghiên cứu thể
hiện trong các nghiên cứu, sách giáo trình như: giáo trình Giáo dục học - NXB
Đại học Quốc gia Hà nội - 2004 do Phạm Viết Vượng chủ biên đã đề cập tới các
nội dung như:vai trò, chức năng và nhiêm vụ của GVCNL; Vai trò GVCNL với
việc xây dựng tập thể HS; xây dựng KH CNL
- Về phương pháp làm việc của giáo viên chủ nhiệm đã được tác giả Hà
Nhật Thăng đề cập và làm rõ tại tác phẩm “ Phương pháp công tác của người
giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ thông” Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà
Nội, 2004; Và “Công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở”
Nhà xuất bản GD, 2009, bên cạnh những vấn đề cơ bản nhất về người GVCNL
ở trường trung học cơ sở hiện nay như chức năng, nhiệm vụ của người GVCNL,
nội dung HĐCNL, trong các ấn phảm nói trên còn hướng dẫn thực hiện một số
nội dung HĐCNL.
Cùng với hướng nghiên cứu trên, nhà nghiên cứu Nguyễn Thanh Bình
trong ấn phẩm “Một số vấn đề trong công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT
hiện nay”, cũng đã tập trung nghiên cứu về hoạt động chủ nhiệm lớp. Tác giả đã
quan tâm đến một số vấn đề của hoạt động chủ nhiệm lớp trong các trường PT

trong giai đoạn hiện nay người GVCNL cần trả lời các câu hỏi: Tại sao phải làm
việc này?, Làm vì cái gì?, Cách thức làm như thế nào?. Qua đó người giáo viên
13


chủ nhiệm lớp sẽ đạt được mục dích công việc của mình. Ngoài ra một số chủ đề
giáo dục kỹ năng sống cũng giới thiệu các tinhg huống sư phạm hay gặp.
- Nghiên cứu về biện pháp quản lý hoạt động giáo viên chủ nhiệm lớp cũng
đã được một số nghiên cứu như: “Một số biện pháp tăng cường QL của Hiệu
trưởng đối với HĐCNL trong các trường trung học cơ sở tỉnh Lạng Sơn”, luận
văn thạc sĩ của Nguyễn Khắc Tuấn (2005); “Biện pháp QL hoạt động GVCNL
của Hiệu trưởng trường trung học cơ sở ở tỉnh Bắc Giang trong giai đoạn hiện
nay”, luận văn thạc sĩ của Nguyễn Ngọc Dũng (2012); “Biện pháp quản lý hoạt
động chủ nhiệm lớp ở trường THCS Ngô Quyền thành phố Hải Phòng,” luận
văn thạc sĩ của Nguyễn Vân Hiền (2008).
Cùng với sự phát triển của xã hội và đổi mới giáo dục phổ thông hoạt
động chủ nhiệm lớp cũng luôn có sự biến đổi để đáp ứng các yêu cầu của xã
hội. Đặc biệt trong quá trình đô thị hóa tại Huyện Tiên Lãng, thành phố Hải
Phòng, hoạt động giáo dục nói chung, hoạt động giáo dục cấp trung học cơ sở
nói riêng cũng gặp không ít khó khăn, nhất là tới đây là thời kỳ bắt đầu triển
khai Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể được ban hành năm 2018. Vì
vậy vấn đề chúng tôi lựa chọn nghiên cứu: Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp
tại các trường trung học sở huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục có thể nói là vấn đề cấp thiết và không trùng lặp với
các công trình nghiên cứu đã có.
1.2. Một sô khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1. Quản lý
Theo Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lí là tác
động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lí (người quản lí) đến khách
thể quản lí (người bị quản lí) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành

và đạt được mục đích của tổ chức”.[19]
Nguyễn Ngọc Quang xác định, quản lý “là tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nói chung là khách
thể quản lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [49].
Từ các khái niệm trên, chúng tôi hiểu quản lí như sau:
14


Quản lý là các hoạt động thực hiện nhằm đảm bảo hoàn thành công việc
qua những nỗ lực của mọi thành viên trong tổ chức. Đây là quá trình tác động có
tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lí lên đối tượng quản lý nhằm sử dụng
có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt mục tiêu đề ra
trong điều kiện môi trường biến động. Quản lý là một hệ thống mở và bản chất
của nó là phối hợp các nỗ lực của con người thông qua việc thực hiện các chức
năng quản lý.
* Chức năng của quản lí
Chức năng của quản lý bao gồm: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra.
Các chức năng này thực hiện liên tiếp nhau tạo thành chu trình kép kín. Trong quá
trình quản lý các chức năng này đan xen nhau, gắn kết theo thứ tự và thời gian
- Chức năng kế hoạch hóa gồm các việc như sau: Qua việc thu thập và xử
lý thông tin để xây dựng các căn cứ của kế hoạch; xác định các mục tiêu ưu tiên
để xây dựng các mục tiêu và giải pháp thực hiện các mục tiêu đó; xây dựng kế
hoạch và tuyền tải kế hoạch đến người thực hiện; Triển khai thực hiện kế hoạch
khi đã xây dựng xong.
- Chức năng tổ chức gồm các việc như sau: Tổ chức cơ cấu bộ máy; phân
công chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, quan hệ của từng bộ phận; căn cứ năng
lực và phẩm chất của từng người để phân coomng và lực chọn công việc cho
thích hợp; đáp ứng đủ điều kiện vật chất, tài chính và tinh thần ch việc triển khai
các kế hoạch; tận dụng các tiềm lực để hoàn thành xuất sắc các kế hoạch.
- Chức năng chỉ đạo gồm các việc như sau: Phân công nhiệm vụ cho các bộ

phận và cá nhân thực hiện; tổ chức tập huấn thí điểm cách làm; tổ chức phối
hợp các bộ phận với nhau; tạo không khí thi đua giữa các bộ phận , các cá nhân
với nhau; tổ chức tập huấn cho cán bộ, giáo viên.
- Chức năng kiểm tra thực hiện vai trò mối liên hệ ngược của quản lý: đánh
giá phân tích các kết quả diễn biến công việc để kịp thời phát hiện và sửa chữa
các sai sót, nhằm điều chỉnh các hoạt động quản lý nhàm thực hiện tốt các nhiệm
vụ giáo dục.

15


Khi thực hiện các chức năng quản lý trên thì còn một chức năng quan
trọng nữa là chức năng thông tin, chức năng thông tin có thể từ trên xuống
hoặc từ dưới lên, xen lẫn nhau trong tất cả các chức năng, nhằm xử lý các số
liệu , các tư liệu một cách có mục đích nhất định. Vì vậy nhười Hiệu trưởng
phải nắm bắt đầy đủ, kịp thời chính xác các hoạt động trong nhà trường. Phải
xử lý, thu thập, tổng hợp, truyền đạt và lưu trữ tốt thông tin giúp cho quá
trình quản lý có hiệu quả.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Giáo dục là một hoạt động đặc biệt của con người, là hoạt động có mục
đích, có chương trình, có kế hoạch. Giáo dục có hai chức năng tổng quát là ổn
định, duy trì quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu hiện hành của nền kinh tế - xã
hội và thứ hai là đổi mới phát triển quá trình đào tạo, đón đầu sự tiến bộ, phát
triển kinh tế - xã hội.
Lĩnh vực giáo dục cũng cần có quản lí như các lĩnh vực khác của đời sống
xã hội. Cũng như khái niệm quản lí, khái niệm QLGD tuy vẫn còn nhiều quan
điểm chưa hoàn toàn thống nhất, song đã có nhiều quan điểm cơ bản đồng nhất
với nhau:
QLGD là sự tác động có ý thức của chủ thể QL đến khách thể QL nhằm
đưa hoạt động GD tới mục tiêu đã định, trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng

những quy luật khách quan của hệ thống GD quốc dân [42]
QLGD là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật
của chủ thể QL nhằm làm cho hệ thống vận hành theo đường lối và nguyên lý
GD của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học – GD thế hệ trẻ[3].
Dựa theo phạm vi quản lí, khái niệm "Quản lí giáo dục" được hiểu theo hai
cấp độ: Cấp vĩ mô và cấp vi mô.
- Đối với cấp vĩ mô
Theo Nguyễn Kỳ - Bùi Trọng Tuân: “Quản lí hệ thống giáo dục có thể xác
định như là tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ
thể quản lí ở các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ Bộ đến
16


các trường, các cơ sở giáo dục khác,...) nhằm mục đích bảo đảm việc giáo dục
xã hội chủ nghĩa cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng những qui luật
chung của chủ nghĩa xã hội, cũng như của các qui luật của quá trình giáo dục,
của sự phát triển thể lực và tâm lý của trẻ em, thiếu niên và thanh niên” [40].
- Đối với cấp vi mô
Ở cấp độ vi mô thì quản lí giáo dục là quản lí nhà trường.
Theo Đặng Quốc Bảo: “Trường học là một thiết chế xã hội trong đó có
diễn ra quá trình đào tạo, giáo dục với sự hoạt động tương tác của hai nhân tố:
“Thầy – Trò”. Trường học là một bộ phận của cộng đồng và trong guồng máy
của Hệ thống giáo dục quốc dân nó là đơn vị cơ sở” [2].
Theo Phạm Minh Hạc: “Quản lí nhà trường là thực hiện đường lối giáo
dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận
hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối
với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ, với từng học sinh” [31].
Vậy, QLGD có thể hiểu là sự tác động có chủ đích, có căn cứ khoa học,
hợp quy luật và phù hợp các điều kiện khách quan của chủ thể quản lí tới đối

tượng quản lí nhằm phát huy sức mạnh các nguồn lực giáo dục, từ đó đảm bảo
các hoạt động của tổ chức, hệ thống giáo dục đạt được các mục tiêu đã đề ra với
chất lượng, hiệu quả cao nhất.
1.2.3. Quản lí trường trung học cơ sở
Quản lí trường THCS có thể hiểu là sự tác động quản lí có chủ đích của Hiệu
trưởng nhà trường tới các mặ hoạt động của nhà trường nhằm mục đích làm sao
đưa các hoạt động giáo dục của nhà trường tiến đến mục tiêu giáo dục.
* Đặc điểm quản lí trường THCS
Trường THCS thuộc cấp học trung gian trong bậc học phổ thông. Cấp
THCS là một đơn vị cơ sở thuộc hệ thống giáo dục và trong cộng đồng cấp
THCS cũng là một sổ chức xã hội, vì thế ta nói: trường THCS là một tổ chức sư
phạm – xã hội. Với tư cách là một đơn vị sự nghiệp công, trường THCS tham
gia hoạt động trong một hệ thống các đơn vị sự nghiệp ở cấp quận, huyện, nhằm
thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
17


Trường THCS là đơn vị văn hóa tiêu biểu trong cộng đồng. Có thể nói văn
hóa trường học thường vượt qua văn hóa cộng đồng, trường học như một trung
tâm tái sản xuất văn hóa liên tục ở nơi nó hoạt động.
Bậc học THCS là bậc học tạo nguồn đầu vào cho THPT nói riêng, tạo nguồn
nhân lực cho thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bậc học này cung
cấp cho người học những kiến thức kỹ năng về khoa học xã hội, khoa học tự nhiên
ngoài ra hình thành cho người học hiểu biết về nghề phổ thông, các thực tế trong
lao động sản xuất, tham gia xây dựng xã hội và là tiền đề để tiếp tục học lên. Từ đó
hình thành phẩm chất năng lực cho người học đáp ứng yêu cầu đổi mới. Chuẩn bị
nguồn lực cho sự nghiệp phát triển của đất nước trong giai đoạn hiện nay. Trong
giai đoạn hiện nay giáo dục cần đổi mới phương pháp dạy học phân hóa, phát triển
năng lực của học sinh nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới .
Theo tác giả Trần Kiểm thì: “Quản lý nhà trường là hệ thống xã hội sư

phạm chuyên biệt đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích
của chủ thể quản lý lên tất cả các mặt của đời sống trong nhà trường để đảm bảo
sự vận hành tối ưu KT-XH và tổ chức sư phạm của quá trình dạy học và giáo
dục thế hệ đang lớn lên” [Trần Kiểm (2015), Những vấn đề cơ bản của khoa học
quản lý giáo dục. Nxb Đại học sư phạm Hà Nội; [39].
Tóm lại: Quản lý nhà trường THCS là việc BGH thực hiện quản lý các mặt
hoạt động của một nhà trường nhằm thực hiện nhiệm vụ được nhà nước giao
phó là giáo dục và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ một cách hợp lý, khoa
học và hiệu quả.
1.2.4. Giáo viên chủ nhiệm
Trong trường học, lớp học là đơn vị cơ bản được thành lập để tổ chức giảng
dạy và giáo dục học sinh. Nhằm quản lí lớp học chặt chẽ, BGH nhà trường cử ra
một trong những giáo viên đang giảng dạy để làm công tác quản lý cad xây
dựng tập thể lớp và được gọi là giáo viên chủ nhiệm lớp.
Như vậy có thể hiểu GVCNL là những người được BGH nhà trường lựa
chọn từ đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm trong giảng dạy và giáo dục, có uy tín
với học sinh và đồng nghiệp đồng thời được Hội đồng nhà trường nhất trí thông
18


qua việc phân công nhiệm vụ chủ nhiệm do BGH nhà trường đề xuât nhằm thực
hiện mục tiêu giáo dục học sinh.
Theo Hà Nhật Thăng: “GVCN là nhà giáo được giao trách nhiệm tổ chức,
quản lí, giáo dục một lớp học sinh ngoài những giờ lên lớp của các GVBM
trong các trường trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề”
[54].
Theo Phạm Viết Vượng: “GVCN lớp là nhân vật chủ chốt, là linh hồn của
lớp, người tập hợp dìu dắt, giáo dục học sinh phấn đấu trở thành con ngoan trò
giỏi, bạn tốt, công dân tốt và xây dựng một tập thể học sinh vững mạnh” [60].
Như vậy, GVCN là người sẽ chịu trách nhiệm quản lí và giáo dục một tập

thể học sinh, là người điều khiển và phối hợp mọi hoạt động của các thành viên
trong lớp cũng như tổ chức các mối quan hệ giữa lớp học với nhà trường, gia
đình và xã hội. Nói cách khác, GVCN ở trường THCS là người thay mặt Hiệu
trưởng quản lí toàn diện để đảm bảo chất lượng giáo dục một lớp học.
1.2.5. Công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở
Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS là việc các giáo viên thực hiện các
nhiệm giáo dục sau:
Thực hiện triển khai thực hiện các mục tiêu, kế hoạch giáo dục của nhà
trường tới một lớp học - đơn vị cơ bản của nhà trường[12].
Trực tiếp quản lí giáo dục toàn diện học sinh trong một lớp học: GVCNL
có trách nhiệm tổ chức, chỉ đạo, đôn đốc và kiểm tra các hoạt động của lớp
mình, chịu trách nhiệm trước nhà trường và hội đồng nhà trường về chất lượng
giáo dục toàn diện của lớp mình[12].
Chủ động phối hợp với các bên có liên quan trong việc thực hiện các hình
thức và phương pháp giáo dục nhằm hướng đến việc hoàn thiện của học sinh trong
lớp giao quản lý. GVCN là người truyền tải các tinh thần của Hiệu trưởng đến học
sinh, phụ huynh học sinh và các lực lượng xã hội khác và tổ chức thực hiện.
Thực hiện nhiệm vụ báo cáo cho BGH nhà trường những thông tin cần thiết
về học sinh, tập thể học sinh được giao quản lý. Yêu cầu cảu nhiệm vụ này là
cần phản ánh kịp thời và đầy đủ diễn biến của tập thể học sinh và từng cá nhân
học sinh về những tâm tư nguyện vọng, đề đạt kiến nghị của học sinh để giúp
19


công tác giáo dục của nhà trường đat đến hiệu quả cáo nhất[5].
Dự báo được xu hướng phát triển của học sinh và tập thể học sinh do mình
chủ nhiệm để từ đó xác định được các phương hướng tổ chức hoạt động giáo dục,
dạy học phù hợp với điều kiện và khả năng của nhà trường. Trong điều kiện hiện
nay, để thực hiện mục tiêu phát triển con người đáp ứng yêu cầu phát triển của xã
hội, giáo dục và đào tạo phải được thực hiện với một cơ chế mở và giáo dục nhà

trường không phải là lực lượng duy nhất. Tuy nhiên nhà trường phải giữ vai trò
chủ động, thực hiện điều tiết, định hướng cho các lực lượng xã hội khác thực hiện
mục tiêu giáo dục, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, tích cực.
Thực hiện xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa học sinh và học sinh, giữa
học sinh với những người khác, hướng vào việc hình thành cho học sinh những
thói quen, hành vi phù hợp với các chuẩn mực đạo đức của xã hội [12].
Thực hiện tư vấn học đường, để phát huy vai trò tư vấn , GVCNL cần có
năng lực dự nhìn nhận và phân tích, dự báo chính xác các vấn đề phát sinh trong
quá trình giáo dục học sinh, từ đó tiến hành điều chỉnh, tạo diều kiện, môi
trường thuận lợi cho học sinh của mình phát triển đúng hướng, đúng mục đích
giáo dục đã xác định.
Nhiệm vụ của các thầy cô chủ nhiệm được Bộ Giáo dục và Đào tạo qui
định cụ thể với cấp THCS như sau:
1. Tổ chức xây dựng các kế hoạch hoạt động giáo dục với các mục tiêu, nội
dung, phương pháp có tính khả quan, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh và đặc
điểm của học sinh nhằm tổ chức tốt các hoạt động giáo dục của lớp cũng như
từng học sinh.
2. Tổ chức các hoạt động giáo dục đã được xây dựng theo kế hoạch.
3. Kết hợp chặt chẽ với các tổ chức đoàn thể, các tổ chức chính trị - xã hội,
các thầy cô giáo viên bộ môn trong việc hỗ trợ, kiểm soát việc học tập, rèn
luyện, phân luồng, hướng nghiệp cho học sinh của lớp mình cùng huy động các
nguồn lực khác trong cộng đồng để tổ chức tốt các hoạt động giáo dục.
4. Tổng kết nhận xét, xếp loại học sinh kết thúc học kỳ, kết thúc năm học;
lập danh sách đề nghị lên lớp, ở lại, khen thưởng, thi lại, rèn luyện lại trong hè,
20


hoàn thiện ghi các loại hồ sơ học sinh như sổ điểm, học bạ
5. Thường xuyên cũng như định kỳ báo cáo tình hình của lớp với Ban giám hiệu
Muốn hoàn thành tốt các nhiệm vụ trên, người GVCNL phải thường xuyên

rèn luyện phẩm chất nhân cách của người thầy giáo, không ngừng học tập
chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm. Không những thế, người GVCNL phải thực
hiện mọi nhiệm vụ tốt hơn, tự đòi hỏi rèn luyện mình ở mức cao hơn, thường
xuyên hơn; đổi mới công tác giáo dục, dạy học, góp phần nâng cao chất lượng
giáo dục toàn diện ở nhà trường THCS.
Các công tác chủ nhiệm lớp của GVCN được chi tiết thành các công việc
cụ thể cơ bản sau:
a/ Tìm hiểu về học sinh, gia cảnh của học sinh và và xây dựng phát triển
tập thể học sinh lớp chủ nhiệm
Qua việc năm bắt hoàn cảnh của học sinh GVCNL có thể dự đoán được
hướng phát triển nhân cách của các em trong lớp từ đó có thể xây dựng các kế
hoạch tổ chức hoạt động giáo dục sao cho phù hợp với hoàn cảnh của học sinh.
Tìm hiểu và xây dựng tập thể học sinh là nhiệm vụ chính yếu của một
GVCNL, đây là công việc cần phải tiến hành một cách thường xuyên, liên tục để
sử lý thông tin thu được và ghi lại những thông tin cần thiết. Kết quả của việc
nắm vững học sinh và tập thể lớp một cách toàn diện là cơ sở để GVCNL xây
dựng kế hoạch công tác giáo dục học sinh và phát triển tập thể học sinh.
b/ Tổ chức thực hiện các nội dung giáo dục
Khi thực hiện các nhiệm vụ giáo dục, nhiệm vụ lớn đặt ra là giáo dục cho
học sinh cơ sở thế giới quan khoa học, hình thành nhân cách cho người học theo
mục tiêu giáo dục đề ra. Tạo cho học sinh các động cơ học tập, có thái độ ứng
xử đứng đắn, có hệ thống. Hình thành niềm tìn cho học sinh để trở thành những
học sinh tốt chấp hành hội qui, qui định của nhà trường. Qua đó giáo dục được
cho học sinh hình thành nhân cách tốt. Vì vậy việc rèn luyện thói quen đạo đức
hành vi nlaf không thể thiếu nhiệm vụ của GVCNL
Thực hiện nhiệm vụ khó khăn, quan trọng này các thầy cô chủ nhiệm lưu ý
một số nội dung sau:
- Cùng các thầy cô giáo bộ môn tổ chức phối hợp chặt chẽ trong quá trình dạy và
21

học để đạt hiệu quả giảng dạy cao
- Cùng các lực lượng giáo dục khác như tổ chức Đoàn thanh niên, Đội thiếu niên
tạo nhiều hình thức giao lưu hoạt động hấp dẫn, đa dạng thu hút học sinh tạo
hứng thú học tập
- Giáo dục các nội dung chính trị tư tưởng, đạo đức, pháp luật, nhân văn
với các hoạt động chuyên biệt phù hợp với đắc điểm lứa tuổi của học sinh.
c/ Thực hiện nhiệm vụ tham gia vấn học đường
Nhiệm vụ tham vấn học đường là tác động của tổ tư vấn giúp đỡ cho học sinh
những trở ngại của bản thân về tâm lý. Từ những tư vấn của người tư vấn, người
được tư vấn có thể đưa ra các quyết định và lựa chọn đứng đắn giúp giải quyết các
vấn đề một cách hiệu quả nhất. Trong bối cảnh hiện nay tư vấn là nhu cầu trong
học đường cũng như cuộc sống.
Trong nhà trường THCS vấn đề tư vấn học đường gồm các nội dung sau:
- Giải quyết các vấn đề trong lĩnh vực học tập có gì khó khăn vướng mắc.
- Tư vấn nhứng vướng mắc quan hệ của học sinh với thầy cô và nhà trường, giữa
học sinh và cha mẹ học sinh; giữa học sinh với học sinh.
- Tư vấn những vấn đề liên quan tâm sinh lý lứa tuổi.
- Hướng nghiệp cho học sinh.
Thực tế một số trường hiện nay đã có đội ngũ chuyên viên chuyên trách tư
vấn học đường. Nhưng với vai trò của giáo viên chủ nhiệm là người chịu trách
nhiệm trực tiếp về các mặt phát triển của học sinh nên GVCNL cần phải quan
tâm đến nội dung này. Để làm tốt nội dung này người giáo viên chủ nhiệm nắm
vững từng học sinh, ngoài ra cần học hỏi bồi dưỡng kỹ năng tư vấn, rèn luyện
các kỹ năng quan sát, cảm nhận các biểu hiện của các em học sinh.
d/ Xây dựng kế hoạch chủ nhiệm lớp
Kế hoạch chủ nhiệm lớp là bản thiết kế toàn bộ công việc của hoạt động
chủ nhiệm lớp, xây dựng các chương trình hành động cụ thể trong một khoảng
thời gian nhất định để thực hiện các mục tiêu giáo dục học sinh lớp chủ nhiệm.
Kế hoạch chủ nhiệm có ý nghĩa lớn trong công tác chủ nhiệm và bao gồm

một số nội dung như sau: (1) Vạch ra phương hướng phát triển đi lên của tập thể
học sinh; (2) Làm cho các hoạt động được thực hiện theo một chương trình, kế
hoạch cụ thể, thống nhất, dự kiến được các tình hình có thể xảy ra; (3) Tạo cho
22


giáo viên chủ nhiệm và học sinh sự chủ động, tự tin trong hoạt động, tiết kiệm
thời gian, công sức mà đạt hiêu quả cao; (4) Tạo sự thống nhất và huy động sức
mạnh tổng hợp của các lực lượng giáo dục.
e/ Đánh giá kết quả giáo dục học sinh
Trong hoạt động chủ nhiệm lớp việc đánh giá kết quả giáo dục học sinh là một
nội dung hết sức quan trọng. Việc đánh giá kết quả học sinh của GVCN nhằm:
- Nắm được kết quả giáo dục học sinh của thầy cô chủ nhiệm cũng như các thầy
cô bộ môn.
- Các thông tin về giáo dục được nhà trường, các bậc phụ huynh học sinh cùng
các lực lượng khác nắm bắt kịp thời.
- Từ kết quả kiểm tra học sinh cỏ thể tự kiểm tra, tự đánh giá điều chỉnh hoạt
động của mình.
1.3. Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục.
Trong công tác quản lý thì quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp là một nội
dung quan trong trong công tác quản lý của Hiệu trưởng. Để thực hiện tốt được
công tác này người hiệu trưởng nắm vững tình hình học sinh trong nhà trường,
tình hình đội ngũ thầy cô, để từ đó xây dựng các kế hoạch hoạt động cho các
thầy cô chủ nhiệm. Thường xuyên kiểm tra đánh giá nắm bắt các sai lệch trong
qúa trình tổ chức các hoạt động của GVCNL kịp thời chấn chỉnh tư vấn khắc
phục các tồn tại giúp cho GVCNL hoàn thành tốt các hoạt động chủ nhiệm lớp
nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục trong nhà trường.
Có thể khái quát các nội dung của hoạt động quản lý công tác chủ
nhiệmlớp gồm: Xác định mục tiêu - lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra phát

hiện và giải quyết những vấn đề thuộc công tác chủ nhiệm lớp nhằm nâng cao
hiệu quả giáo dục toàn diện trong nhà trường.
1.3.1. Xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch hoạt động chủ nhiệm lớp
Mục tiêu chung của mỗi nhà trường là giáo dục đào tạo học sinh phát triển
toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ… tuy nhiên với mỗi nhà
trường khác nhau lại có các mục tiêu cụ thể khác nhau tùy theo tình hình thực tế
của từng nhà trường.
23


Trong quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp, dựa trên mục tiêu giáo dục chung
của toàn trường, BGH nhà trường cùng với đội ngũ giáo viên chủ nhiệm một lần
nữa xác định các mục tiêu giáo dục cụ thể cho từng tập thể học sinh, từng đơn vị
lớp học dựa trên các đặc điểm cảu từng tập thể và bối cảnh phát triển kinh tế,
văn hóa, giáo dục của địa phương nơi nhà trường đóng, nơi học sinh cư trú
Để mục tiêu công tác chủ nhiệm lớp đạt được các yêu cầu về tính khoa
học giáo dục, đảm bảo tính nhân văn và đảm tính khả thi BGH nhà trường cần
phải phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, và các đối tượng có liên quan tiến
hành để tiến hành xem xét, đánh giá tình hình thực tiến, từ đó xác định được
những thuận lợi và khó khăn mà công tác chủ nhiệm có thể gặp phải trên cơ
sở đó xác định được các phương pháp triển khai nhằm đạt được kết quả giáo
dục như mong muốn góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục chung mà nhà
trường đã xây dựng.
1.3.2. Lựa chọn giáo viên chủ nhiệm lớp
Dựa trên cá mục tiêu hoạt động chủ nhiệm lớp đã xác định tại mục trên
đồng thời căn cứ vào chất lượng và số lượng giáo viên hiện có, hiệu trưởng nhà
trường tiến hành lựa chọn giáo viên phù hợp với đặc điểm của các khối lớp và
tiến hành giao nhiêm vụ cho đội ngũ giáo viên đã lựa chọn.
Để lựa chọn được giáo viên chủ nhiệm phù hợp với các mục tiêu đã đề ra
đồng thời đáp ứng được các yêu cầu công tác quản lý nhà trường. Hiệu trưởng

nhà trường cần quan tâm tới các vấn đề cơ bản sau:
a/ Về phẩm chất, năng lực của người giáo viên chủ nhiệm:
- Có năng lực chuyên môn tốt, được phân công giảng dạy một môn học
trong lớp. Điều này giúp giáo viên có điều kiện gặp gới và gần gũi hơn với học
sinh từ đó giúp họ có khả năng theo dõi, giúp đỡ học sinh học tập, rèn luyện một
cách thường xuyên.
- Là người có năng lực sư phạm vững vàng, có hiểu biết về tâm lý học lứa
tuổi, biết các sử dụng và kết hợp các phương pháp giáo một cách linh hoạt, hiệu
quả. Điều này giúp cho tập hể lớp được phát triển một cách hài hòa, điều tiết

24


được mối qua hệ giữa các thành viên trong lớp từ đó giúp xây dựng nên một tập
thể lớp đoàn kết biết yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau.
- GVCN cần có tư cách đạo đức tốt, gương mẫu trong cuộc sống, lao động và
trong quan hệ với đồng nghiệp và học sinh. Giáo viên chủ nhiệm phải là tấm gương
sáng về mọi phương diện cho học sinh noi theo đồng thời phải là người chính trực
và công bằng với mọi thành viên trong lớp mình chủ nhiệm.
- Có có năng lực tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể dục, thể thao… để có
thể lôi cuốn học sinh cùng tham gia.
- Có khả năng hoạt động xã hội, biết xây dựng các mối quan hệ xã hội tốt đẹp
với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Điều này giúp cho học sinh
phát triển được các năng lực của bản thân cả trong và ngoài nhà trường.
b/ Về mặt quản lý nhà trường
- Khi thực hiện lựa chọn và phân công nhiệm vụ GVCN cho giáo viên cần
lưu ý đảm bảo GVCN được phân công có thể đồng hành với tập thể lớp ở cả cấp
học nhằm mang lại tâm lý ổn định cho học sinh và tập thể học sinh.
1.3.3. Bồi dưỡng năng lực thực hiện nhiệm vụ cho giáo viên chủ nhiệm lớp
GVCN thực sự là nhà giáo dục, ảnh hưởng của họ đến nhân cách học sinh

đến hiệu quả giáo dục vô cùng lớn lao. Chính vì vậy năng lực nghề nghiệp của
người GVCN là rất quan trọng và đội ngũ này cần được thường xuyên nâng
cao năng lực để thực hiên được tốt các nhiệm vụ được giao. Các năng lực cần
được bồi đương của đội ngũ này có thể là; (1) Kỹ năng xây dựng kế hoạch năm
học và các kế hoạch giáo dục. GVCN cần có kĩ năng xây dựng kế hoạch hoạt
động một cách khoa học, trong đó các thành tố mục tiêu, nội dung, nguồn lực,
biện pháp, thời gian thực hiện, kết quả dự kiến...được xác định tường minh, cụ
thể, đảm bảo tính khả thi, phù hợp với đặc điểm học sinh, phù hợp với hoàn
cảnh và điều kiện thực tế, thể hiện khả năng hợp tác, cộng tác với các lực
lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.(2) kỹ năng tổ chức thực hiện các
hoạt động giáo dục. GVVN phải được trang bị các năng lực tổ chức các hoạt
động giáo dục trong theo các phương pháp dạy học mới như dạy học nêu vấn
đê hay dạy học theo chủ đề bởi bên cạnh việc sử dụng hệ thống các mối quan
hệ và các giá trị, truyền thống trong tập thể để giáo dục HS, GVCN còn phải
25