Nâng cao hứng thú học môn ngữ văn cho học sinh trường THPT thường xuân 2 qua hoạt động ngoại khóa

PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
Với chủ trương của Đảng: trong Đại hội Đảng toàn quốc lần IX đã khẳng
định:Giáo dục đào tạo cùng với khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu.
Phát triển giáo dục là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người –
yếu tố cơ bản là phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Muốn
đào tạo nguồn lực con người đáp ứng với nhu cầu phát triển của xã hội cần phải
quan tâm đến việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS. Muốn đào
tạo HS toàn diện phải kết hợp trang bị lí thuyết và trải nghiệm thực nghiệm, thực
hành.
Với việc dạy học tích cực theo xu hướng hiện đại: ngoài dự án dạy học
tích hợp liên môn thì hoạt động ngoại khóa đóng một vai trò quan trọng trong
việc bổ trợ kiến thức, bổ sung các kĩ năng và kinh nghiệm sống cho HS, giúp HS
trở thành những con người toàn diện. Thế nhưng trong những năm qua, hoạt
động ngoại khóa ở các trường phổ thông chưa được chú ý thực hiện, nếu có thì
cũng chỉ mang tính hình thức, chưa mang lại hiệu quả.
Hoạt động ngoại khóa bản thân nó đã rất phong phú sinh động, nhất là khi
nó được tổ chức một cách nghiêm túc, sáng tạo bởi một tập thể bộ môn tâm
huyết, có năng lực với nghề và với HS, từ đó phát huy được niềm say mê, yêu
thích, hứng thú của HS đối với môn học, bồi dưỡng thêm năng khiếu, sự sáng
tạo của HS cũng như vai trò chủ thể, sự tự tin của HS. Qua hoạt động ngoại khóa
văn học, học sinh được phát triển cân đối về trí tuệ, đạo đức, thể dục và mĩ dục .
Mặt khác, cũng là vận dụng quan điểm đổi mới trong phương pháp dạy học
tích cực, hướng vào phát triển năng lực của học sinh trong bộ môn Ngữ văn nói
riêng, bộ môn khác nói chung, chúng tôi đề xuất thêm một cách làm để đáp ứng
yêu cầu của nền giáo dục hiện đại với đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Nâng cao
hứng thú học văn qua hoạt động ngoại khóa” với mong muốn từng bước hình
thành và hoàn thiện phương pháp giảng dạy môn Ngữ văn theo hướng hiện đại
phù hợp với xu thế giáo dục thời kì hội nhập và phát triển của thế giới hiện đại.
II. Ý nghĩa của đề tài

Qua thực tế tổ chức các hoạt động ngoại khóa theo chuyên đề với môn
Ngữ văn, chúng tôi thấy rằng với hình thức tổ chức ngoại khóa dưới dạng một
11


trò chơi với những câu hỏi gợi mở, dí dỏm, việc phát hiện những chi tiết nghệ
thuật hay, đặc sắc trong một tác phẩm cũng như việc chuyển thể tác phẩm văn
học thành kịch bản để diễn là rất hữu ích với việc tiếp nhận và ghi nhớ kiến thức
môn Văn, đặc biệt là tạo được hứng thú của HS. Điều đó đòi hỏi giáo viên phải
có năng lực chuyên môn vững vàng, nghiệp vụ sư phạm tốt và thường xuyên tự
học nâng cao vốn kiến thức, có tâm huyết với nghề, có những sáng tạo trong
hình thức tổ chức ... nhằm tạo ra một sân chơi ngoại khóa thiết thực, bổ ích, có
hiệu quả với môn học.
Thông qua hoạt động ngoại khóa với chủ đề Theo dòng văn học (phạm vi
nghiên cứu Văn học hiện đại Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX – chủ yếu là những
tác giả, tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 11, tập một) nhằm mục đích:
- Góp phần củng cố, gợi nhắc lại các đặc điểm của văn học hiện đại giai
đoạn nửa đầu thế kỉ XX: đổi mới theo hướng hiện đại hóa, phân hóa thành
nhiều bộ phận và xu hướng, phát triển với tốc độ nhanh chóng (những gương
mặt tác giả tác phẩm tiêu biểu, giá trị nội dung – hiện thực, nhân đạo và giá trị
nghệ thuật của mỗi tác phẩm; ý nghĩa triết lí hoặc bài học, thông điệp các tác
giả gửi gắm đến độc giả thông qua số phận, tính cách, cuộc đời của nhân
vật)....
-Tạo điều kiện cho GV khai thác các tác phẩm văn học giai đoạn này từ
nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau, thỏa mãn nhu cầu làm sống lại tác phẩm
thông qua hình thức các trò chơi, hình thức diễn kịch để tái hiện được đời sống
xã hội trong một giai đoạn lịch sử nhất định cũng như bài học gửi gắm sau mỗi
tác phẩm văn học cụ thể.
- Hình thành và rèn luyện nhiều năng lực cho HS: năng lực hoạt động
nhóm, năng lực tổ chức sự kiện, năng lực cảm thụ... đáp ứng nhu cầu đổi mới

phương pháp giảng dạy theo hướng phát huy năng lực HS.
Như vậy, thay vì chỉ được học những kiến thức mà thầy cô truyền đạt, tự
bản thân mỗi học sinh cũng có thể tìm tòi, khám phá thêm những kiến thức,
những vận dụng mới liên quan đến bài học thông qua các hình thức trải
nghiệm phong phú, sinh động, hấp dẫn.

22


PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
1. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Đưa chương trình giáo dục ngoài giờ lên lớp vào kế hoạch giáo dục của
trường phổ thông là một trong những biểu hiện rõ rệt nhất của sự nghiệp đổi mới
giáo dục trong nghị quyết 40 của Quốc hội. Đây là một khâu rất quan trọng
trong định hướng giáo dục mới, là lợi thế để trường học thực hiện yêu cầu giáo
dục toàn diện: Đức – Trí - Thể - Mĩ theo chủ trương đổi mới giáo dục phổ thông
của nhà nước. Thông qua các hoạt động đa dạng, bổ íchcủa hoạt động ngoại
khóa làm phong phú thêm đời sống tinh thần cho HS và giúp HS hoàn thiện dần
nhân cách của mình.
Hoạt động ngoại khóa cũng sẽ hỗ trợ cho giáo dục nội khóa, góp phần phát
triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo của
học sinh. Nội dung của giáo dục ngoại khóa rất phong phú và đa dạng thể hiện
qua các hình thức sáng tạo, thường xuyên đổi mới đáp ứng được nhu cầu tiếp
nhận của học sinh. Nhờ đó các kiến thức tiếp thu được ở trên lớp có cơ hội được
áp dụng, mở rộng thêm trên thực tế, đồng thời có tác dụng nâng cao hứng thú
học tập nội khóa.
Lâu nay trong trường phổ thông vẫn coi ngoại khóa là một hoạt động ngoài
giờ học, một hoạt động phụ, nằm ngoài quản lí chuyên môn. Cũng có quan niệm
cho rằng hoạt động ngoại khóa như một hình thức giải trí, được tổ chức theo một

hình thức chương trình trình diễn văn nghệmúa hát, chủ đề đơn giản, sơ sài về
nội dung, không chủ điểm, không mang tính giáo dục cao và càng không có khả
năng phát huy khả năng của HS (vì chỉ HS nào có năng khiếu mới được lựa
chọn tham gia và trình diễn năng khiếu của mình) nên thường gây tâm lí nhàm
chán. Quan điểm về hoạt động ngoại khóa như trên là không thỏa đáng, chưa thể
hiện sự quan tâm đúng mức cũng như lợi ích thiết thực của hoạt động này đối
với việc ghi nhớ kiến thức, nhạy bén trong nhận diện vấn đề và cả khả năng sáng
tạo của HS trong quá trình học tập.
Tác dụng của hoạt động ngoại khóa được khẳng định ở chỗ nó gắn kết được
giữa lí thuyết với thực hành, làm cho vốn kiến thức của HS được liên kết, được
mở rộng và củng cố sâu hơn (vì nguồn tư liệu sưu tầm được rất phong phú và đa
dạng, biết cách xử lí tư liệu, phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề). Điều này
33


theo phương pháp dạy học mới rất có ý nghĩa và quan trọng trong việc thực hiện
những nhiệm vụ và mục đích dạy học hiện nay. Đặc biệt thông qua hoạt động
ngoại khóa phát triển được một số năng lực cho HS:
-

Năng lực cảm thụ thẩm mĩ và năng lực nhận thức

-

Năng lực giao tiếp, năng lực giải quyết tình huống thực tiễn

-

Năng lực phát hiện vấn đề (nhận biết nhạy bén)

Hiệu quả của hoạt động ngoại khóa
Đối với GV: Gắn lí thuyết với thực tiễn, củng cố thêm kiến thức trên lớp,
gắn liền giữa nhà trường và cuộc sống. Hiểu rõ hơn học sinh của mình, phát hiện
được khả năng của các em, từ đó điều chỉnh phương pháp dạy trên lớp cho phù
hợp, khơi dậy, bồi dưỡng những tiềm năng văn học. Mặt khác, GV cũng có cơ
hội bồi dưỡng thêm vốn sống, vốn hiểu biết từ thực tế để giờ dạy chính khóa
không còn nghèo nàn, thiếu cơ sở thực tiễn. Phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu.
Phát huy tính tự chủ độc lập và làm việc tập thể của HS.
Đối với HS: thông qua hình thức trò chơi, HS nhớ kiến thức dễ dàng hơn, có
hứng thú nhiều hơn với môn Ngữ văn; các em tự khám phá và thể hiện được tài
năng của mình đối với các tác phẩm văn chương; khi viết bài thì bài viết cũng sẽ
phong phú hơn vì có được chất liệu thực tế sống động từ các giờ ngoại khóa.
Ngoài ra, hình thức học này cũng rèn luyện cho các em kĩ năng nói, kĩ năng giao
tiếp trước đám đông, kĩ năng làm việc nhóm để có hiệu quả cao nhất.
Tóm lại: Hoạt động ngoại khoá có thể được coi như một trong các hình thức
để đánh giá học sinh theo quan điểm phát triển toàn diện và càng có ý nghĩa hơn
nếu các hoạt động ngoại khoá có tác động trở lại, giúp học sinh có thêm hứng
thú, niềm vui trong học tập môn Ngữ văn và rèn luyện đạo đức. Với những lý do
trên, hoạt động ngoại khoá nên được tổ chức gắn liền với quá trình học tập chính
khóa để HS tham gia với niềm say mê, tự nguyện, quan trọng nhất là thay đổi
được cách tiếp nhận và thái độ học đối với bộ môn.
2. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
1.2. Thực trạng vấn đề:
Giảng dạy văn học trước đây thường là phương pháp thuyết trình thẩm
bình. Một tiết học chính khóa thông thường:Giáo viên soạn giáo án, hướng dẫn
học sinh chuẩn bị bài theo câu hỏi trong sách giáo khoa. Trên lớp, giáo viên
đóng vai trò chủ đạo trong giờ dạy Ngữ văn, học sinh tiếp thu kiến thức qua lời
44

thuyết trình, giảng giải của giáo viên. Trong quá trình giảng, GV chủ yếu tập
trung vào một vài phương diện nghệ thuật để nhận xét như ý nghĩa của câu văn,
câu thơ, tài năng sử dụng từ ngữ của nhà văn nhà thơ, cá tính người cầm
bút...GV thường đặt nặng mục tiêu dạy hết bài, đúng giờ, đúng chương trình hơn
mục tiêu hình thành năng lực tổ chức hoạt động giáo dục cho HS.Các đề thi,
kiểm tra được ra theo hướng nặng về lý thuyết, nhẹ về thực hành.
Không thể phủ nhận ưu điểm của phương pháp đó, như: Giáo viên có thể
đi sâu khai thác những vấn đề đặt ra trong tác phẩm văn học; học sinh tập trung
theo dõi nội dung bài học, chú ý đến những vấn đề trọng tâm được nhấn mạnh
trong giờ học.
Tuy nhiên nó cũng tồn tại nhiều vấn đề:
Đối với học sinh:
- Chỉ biết phần kiến thức giới hạn bó hẹp trong một vấn đề, một bài học,
một môn học.Vì vậy, tâm lí chung của học sinh khi học tác phẩm văn học là
nhàm chán, ít hứng thú tìm hiểu khám phá giá trị của tác phẩm văn chương.
- Chưa phát huy được khả năng sáng tạo, chủ động trong học tập do sự áp
đặt trong cách truyền thụ cũng như trong quá trình kiểm tra với phần phải tái
hiện kiến thức (thường học vẹt, học tủ).
- Việc vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống trong
học tập còn lúng túng, khó khăn.
Đối với giáo viên:
- Tương tác với HS ít nên không có cái nhìn đa chiều, đôi khi tự bằng
lòng với chính mình nên nhiều khi không có cơ hội nhìn lại mình để tự nâng cao
năng lực truyền đạt (phương pháo) cũng như năng lực về chuyên môn.
- Bài giảng văn trở thành giáo điều, khô khan, khó tiếp nhận.
- Giáo viên chưa có điều kiện bộc lộ hết nghiệp vụ sư phạm của
mình, không có điều kiện làm việc chung với cả tổ nhóm để nâng cao hiệu quả
chuyên môn cũng như trao đổi rút kinh nghiệm.
Hiện tượng đó phản ánh rõ một điều là dạy học và đánh giá học phần này
hiện nay còn khá nặng về lý luận, thiếu tính thiết thực. Vì vậy cần phải thay đổi

nhận thức về tính thiết thực của môn học đối với việc hình thành năng lực tổ
chức hoạt động giáo dục ở trường phổ thông cho HS.
2.2. Giải pháp mới cải tiến: tổ chức hoạt động ngoại khóa
55


Mục đích:
-

Coi trọng tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong giờ học.
Lấy học sinh làm trung tâm, thay đổi hoạt động chủ yếu là thuyết trình sang
hoạt động đối thoại, giao tiếp với học sinh.

Để có được một hoạt động ngoại khóa như mục đích mong muốn đặt ra cần
có sự chuẩn bị kĩ về dự kiến, cách thức tổ chức, giao nhiệm vụ cho học sinh, tiến
trình tổ chức hoạt động. Căn cứ vào tình hình thực tế của bộ môn tại trường
giảng dạy, căn cứ và mức độ nhận thức của học sinh của khối lớp đảm nhiệm
giảng dạy tôi đề xuất hình thức tổ chức hoạt động giờ học ngoại khóa môn văn
với chủ đề Theo dòng vãn học với phạm vi nghiên cứu là Văn học Việt Nam
hiện đại nửa đầu XX như sau:
Theo cấu trúc chương trình Ngữ văn 11 THPT hiện nay, mảng văn học hiện
đại Việt Nam đầu XX, HS được học các văn bản thơ và văn xuôi: Hai đứa trẻ
(Thạch Lam), Chữ người tử từ (Nguyễn Tuân), Hạnh phúc của một tang gia
(trích Số đỏ, Vũ Trọng Phụng), Chí Phèo (Nam Cao), Vội vàng (Xuân Diệu), Từ
ấy (Tố Hữu), Tràng giang (Huy Cận), Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mạc Tử) và một số
bài đọc thêm. Ngoài ra, GV có thể giới thiệu các tác phẩm tiêu biểu của các tác
giả trên để HS về nhà tự tìm đọc, có cái nhìn thấu đáo hơn về văn học giai đoạn
này cũng như phong cách, đặc điểm sáng tác của các tác giả. Việc đó giúp ích
cho việc biên soạn câu hỏi trong hoạt động ngoại khóa phong phú hơn, sâu sắc
hơn và HS cũng nắm được lượng kiến thức đa dạng hơn.

- Dự kiến thời gian: hai tuần cuối học kì I, sau khi đã học xong toàn bộ các
tác phẩm văn xuôi giai đoạn nửa đầu XX trong SGK ngữ văn 11 tập một, học kì
I. Giờ học ngoại khóa kéo dài khoảng 3 tiếng – tương đương với 3,5 tiết học
chính khóa
- Hình thức tổ chức: 5 phần
+ Phần 1: Hiểu biết: tái hiện kiến thức về các tác phẩm đã học (nhận diện tác
phẩm, nhận diện chi tiết, phát hiện chi tiết)
+ Phần 2: Giải mã bí mật: trò chơi tìm kiếm chủ đề dưới hình thức trả lời các
câu hỏi gợi mở (liên quan đến chủ đề đang bị ẩn giấu)
+ Phần 3: Đuổi hình bắt chữ: nhận diện tên nhân vật, tác giả, tác phẩm
thông qua những gợi dẫn về hình ảnh dí dỏm, hài hước.

66


+ Phần 4: Cảm thụ thẩm mĩ văn chương: HS lựa chọn một chi tiết đặc
sắc mà bản thân thấy tâm đắc nhất trong một tác phẩm đã học. (Phần này, HS
trình bày trực tiếp, rèn kĩ năng nói, tạo lập văn bản trong quá trình giao tiếp)
+ Phần 5: Tập làm nghệ sĩ.: quá trình HS chuyển thể một sự việc, một
phân đoạn trong tác phẩm dưới dạng tiểu phẩm (Hs được lựa chọn theo hứng
thú) – cho phép có sự sáng tạo, hư cấu nhưng phải đảm bảo được tinh thần của
văn bản, mang giá trị giáo dục tiến bộ, lành mạnh.
-Chuẩn bị của HS:
+ Tích lũy kiến thức bằng cách tìm đọc các tác phẩm sáng tác cùng thời với
các tác phẩm đã học, có thể là của cùng tác giả hoặc khác tác giả. (GV có thể
giới thiệu, hướng dẫn)
+ Ghi nhớ được những kiến thức đã học về các tác phẩm
+ Chuyển thể tác phẩm sang dạng kịch và tiến hành tập luyện
+ Chuẩn bị các điều kiện, phương tiện phục vụ cho buổi học ngoại khóa
-Chuẩn bị của GV:

+ Dự định lớp thực hiện hoặc hai lớp dạy cùng khối để có kế hoạch tổ chức
cụ thể.
+ Báo cáo cấp lãnh đạo; bàn bạc trao đổi, xin ý kiến đóng góp của tổ
chuyên môn để cùng góp ý trao đổi nội dung các câu hỏi và cùng đến dự để rút
kinh nghiệm.
+ Soạn câu hỏi bám sát các tác phẩm đã học, khơi được kiến thức khái quát
và cụ thể về tác giả, tác phẩm, đặc điểm giai đoạn văn học đang nghiên cứu.
+ Soạn phần mềm trình chiếu với ứng dụng linh hoạt, sinh động.
+ Duyệt và chỉnh sửa kịch bản chuyển thể cho HS cho phù hợp với lứa tuổi
và môi trường học tập.
+ Dự kiến thời gian, địa điểm chính thức tổ chức hoạt động.
Trong mỗi phần, GV phải có hướng dẫn về hình thức tổ chức – thể lệ từng
phần để học sinh nắm được.
3. SƠ ĐỒ MÔ TẢ TÍNH CHẤT ƯU VIỆT CỦA HOẠT ĐỘNG HỌC
NGOẠI KHÓA SO VỚI TIẾT HỌC CHÍNH KHÓA TRÊN LỚP
* Dạy học chính khóa theo phương pháp phổ biến hiện nay:
Giáo
viên Trung
tâm, chủ đạo

T ruyền đạt

Văn bản văn
7học
7

Tiếp thu

Học sinh
Thụ động, không

sáng tạo


Giải thích sơ đồ: Mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh là quan hệ một chiều,
học sinh tiếp thu bài thụ động. Hiệu quả giáo dục thấp.
* Phương pháp tổ chức dạy học ngoại khóa

Giáo viên
Môn Ngữ văn:

-

Các văn bản văn học
và mở rộng ngoài
SGK-

-

HỌC
- SINH

Củng cố được kiến
thức; hình thành nhiều
năng lực; sáng tạo, chủ
động, tích cực với hoạt
động học tập

Hiệu quả giáo dục:

Bồi dưỡng năng lực cảm thụ tác phẩm văn chương cho học sinh

Phát
triển
năng
sử dục
dụngngoài
ngôngiờ
ngữlên
trong
giao
tiếp
thể
nói,
hoạtkhả
động
giáo
lớp là
một
trong những con
Nâng cao tư duy khoa học, tư duy hình tượng, tư duy logic.
Hình thành và phát triển kĩ năng sống.
phát
lực trong
mỗi để
cá giải
nhânquyết
học sinh
trong
nhàtrong
trường
Vận triển

dụngnăng
kiến thức
liên môn
vấn đề
đặt ra
họcphổ
tập
vàmôi
trong
cuộc thuận
sống lợi để học sinh phát triển tư duy, hình thành nhân
thông, tạo ra
trường
cách đáp ứng theo yêu cầu của xã hội. Việc nhìn nhận đúng vị trí, vai trò của
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp sẽ giúp các cấp quản lí dành sự đầu tư
thích đáng để chỉ đạo hoạt động này ở trường, giúp đội ngũ giáo viên có thái độ
tích cực và sáng tạo khi tham tổ chức các hoạt động, tạo ra sự chuyển biến về
chất trong các hoạt động ngoài giờ nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục trong
nhà trường phổ thông.
Có
Để
-

II: BÀI SOẠN THỰC NGHIỆM
1.2. MÔ TẢ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA THỰC NGHIỆM
1.

Mục tiêu :

a.Về kiến thức: GV hướng dẫn HS

- Hiểu được một số nét nổi bật của hoàn cảnh lịch sử, xã hội văn hóa Vn từ
đầu XX đến Cách mạng tháng Tám 1945. Đó chính là cơ sở hình thành nên nền
văn học Việt Nam hiện đại.
- Nắm vững những đặc điểm cơ bản và những thành tựu chủ yếu của văn học
Việt Nam giai đoạn này.

88


- Hiểu sơ bộ những nét chủ yếu về các khái niệm xu hướng và trào lưu văn
học để có thể vận dụng những kiến thức đó học các tác giả, tác phẩm cụ thể.
- Khái quát lại các văn bản đã học với giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, đặc
điểm sáng tác, phong cách nghệ thuật của các tác giả tiêu biểu.
b. Về kĩ năng:
- Giúp HS thực hành rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng tổ chức, kỹ năng giao
tiếp, chức các chương trình game show mang tính trí tuệ nhằm tạo sân chơi lành
mạnh và tạo điều kiện cho HS có cơ hội phát huy khả năng cá nhân.
-Rèn luyện kĩ năng cảm thụ tác phẩm văn xuôi trữ tình, phân tích ngôn ngữ
nghệ thuật, cách cảm cách diễn đạt, cách sử dụng ngôn ngữ khi nói và viết cho
hay và hiệu quả.
c. Về thái độ, tình cảm:
- HS trân trọng giá trị của tác phẩm văn chương.
- Tâm hồn phong phú: giàu lòng trắc ẩn, biết yêu thương chia sẻ.
- Tôn vinh yêu chuộng cái đẹp, biết đấu tranh chống lại cái xấu cái ác.
- Rút ra những bài học nhận thức và hành động trong cuộc sống.
2. Đối tượng thực hiện: Học sinh toàn khối 11; Những tác giả, tác phẩm văn
xuôi hiện đại trong hương trình SGK Ngữ văn 11, tập một.
Học sinh lớp 11sau khi học xong một số tác phẩm văn học trung đại sẽ
bước sang tìm hiểu văn học hiện đại. Bài đầu tiên các em tiếp cận là Khái quát
văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng Tám 1945. Qua bài học

này, HS được trang bị kiến thức văn học sử tương đối đầy đủ về đặc điểm xã hội
cũng như đặc điểm của văn học hiện đại Việt Nam giai đoạn này. Trước đó, các
em đã được tham gia hai chương trình hoạt động ngoại khóa với hai chủ đề:
Văn học dân gian và Văn học trung đại. Với hoạt động ngoại khóa lần này các
em sẽ được tiếp cận văn học hiện đại, từ đó có sự so sánh sự khác biệt về thi
pháp sáng tác cũng như cách tiếp nhận những tác phẩm văn học thuộc mỗi giai
đoạn, học phần văn học khác nhau. Các em sẽ có cái nhìn tổng thể về văn học
dân tộc trong dòng chảy liên tục của nó, những nền tảng đầu tiên, sự kế thừa,
phát huy và phát triển của những giai đoạn về sau.
3.Ý nghĩa của đề tài: tổ chức hoạt động ngoại khóa chuyên đề Theo dòng văn
học (phạm vi nghiên cứu: Văn học hiện đại Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX ):
99


-Tạo ra được sân chơi lành mạnh, pháy huy được tính tự giác, sáng tạo,
nhạy bén của HS với các tác phẩm văn học đã học.
-Giá trị hiện thực và nhân đạo trong các tác phẩm văn học này giúp các
em có cái nhìn cụ thể hơn về một thời đại của đất nước dưới ách áp bức nô lệ,
thấy được những bài học, thông điệp mà nhà văn muốn gửi gắm, thấy sự nghiêm
túc trách nhiệm trong lao động nghệ thuật của các nhà văn để yêu quý, ngưỡng
mộ, trân trọng tài năng, tâm huyết của người nghệ sĩ.
-Làm phong phú về nhận thức cuộc sống, đời sống tâm hồn con người,
góp phần nâng cao trí tuệ, bồi đắp lối sống tình cảm ngày tốt đẹp hơn.
Học sinh được phát huy khả năng, khơi gợi hứng thú tự nghiên cứu trong
các trò chơi. Hoạt động ngoại khoá trên cũng giúp học sinh cảm nhận thêm
nhiều điều về cuộc sống, cảm nhận sâu sắc hơn các vấn đề đã học trong các tác
phẩm đã học. Bên cạnh đó, hoạt động ngoại khóa theo chuyên đề cũng rất bổ
ích cho việc mở rộng hiểu viết, sự hứng thú và gắn bó với tập thể, đoàn kết nhau
trong quá trình giải quyết vấn đề.
4. Thiết bị tổ chức hoạt động

- Máy chiếu
- Tranh ảnh minh họa
- Băng đĩa
5. Tiến trình tổ chức hoạt động ngoại khóa
GV giới thiệu các phần của hoạt động ngoại khóa và lần lượt hướng dẫn
cách thức hoạt động của mỗi phần:
Phần 1: Hiểu biết: Tái hiện kiến thức khái quát
GV nói rõ mục đích của phần này: nhằm tái hiện lại vốn kiến thức đã học
về tác giả tác phẩm với những vấn đề chung khái quát và cốt lõi nhất. Câu hỏi
không khó nhưng đòi hỏi HS phải nhạy bén và có nền tảng kiến thức chắc chắn
mới có thể trả lời được.
Mỗi câu hỏi, máy chiếu trình chiếu câu hỏi trên màn hình lớn, GV đọc lại
cho HS có thể nghe rõ hơn và cho thời gian để trả lời. Cứ lần lượt như thế cho
đến khi kết thúc (Theo số lượng câu hỏi dự kiến ban đầu đã chuẩn bị).
Phần 2: Giải ô chữ: Tìm bí ẩn về chủ đề hoặc bức tranh thông qua hệ thống
các câu hỏi gợi dẫn.
10


Các câu hỏi sẽ cùng hướng về chủ đề (bức tranh) đang bị ẩn giấu. Mỗi câu
trả lời đúng sẽ hé mở được một phần của bí ẩn đó. Xâu chuỗi liên kết các câu trả
lời sẽ tìm ra được chủ đề bí ẩn.
Phần 3: Đuổi hình bắt chữ vui nhộn: nhận diện tên tác giả, tác phẩm, nhân
vật thông qua những kí hiệu hình ảnh vui, hóm hỉnh
Mỗi câu hỏi tương ứng với một hình ảnh được trình chiếu trên màn hình.
HS phải chú ý theo dõi, tìm ra được tên nhân vật hoặc tác giả, hoặc tác phẩm
được gợi ý từ những hình ảnh minh họa đó.
Phần 4: Cảm thụ thẩm mĩ văn chương
HS có thể lựa chọn một chi tiết đặc sắc nào đó về nội dung hoặc nghệ
thuật của một tác phẩm mà bản thân tâm đắc, yêu thích và thẩm bình về chi tiết

đó. Đòi hỏi quá trình thẩm bình đảm bảo được cả nội dung và hình thức – cách
trình bày, cách sử dụng các thao tác lập luận để thẩm bình…
Đánh giá năng lực HS phần này ngoài dựa vào lượng kiến thức của HS
còn đánh giả cả năng lực nói, diễn đạt, dẫn dắt của HS.
Phần 5: Tập làm nghệ sĩ: Chuyển thể tác phẩm văn học thành kịch bản diễn
xuất.
HS với kịch bản đã được viết từ trước đó cùng với quá trình tập luyện, đây sẽ
là lúc trình bày sản phẩm cụ thể. Các tiểu phẩm đảm bảo được chuyển thể linh
hoạt, sáng tạo, lành mạnh, trong sáng, chuyển tải được giá trị hoặc tư tưởng của
tác phẩm, tác giả, gây được sự hứng thú với người xem. Đây là cơ sở để đánh
giá năng lực sáng tạo và phát hiện năng lực nhập vai của HS.
2.2. CHƯƠNG TRÌNH HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓATHỰC NGHIỆM NGOẠI
KHÓA VĂN HỌC: CHUYÊN ĐỀ THEO DÒNG VĂN HỌC
(Phạm vi tìm hiểu: NHỮNG TÁC PHẨM VĂN XUÔI HIỆN ĐẠI
VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XX
DỰ KIẾN CHƯƠNG TRÌNH VÀ THỜI GIAN

STT
1.
2.

Nội dung công việc
Giới thiệu buổi ngoại khóa và đại
biểu tham dự
Phần 1: Thi Tìm hiểu kiến thức
Văn học hiện đại
Văn nghệ
11

Thời

gian

Người thực
hiện

10phút

Giáo viên

30 phút

HS 3 đội thi

5 phút

Ghi
chú


3
4

5

Phần 2: Giao lưu với khán giả
Phần 3: Bình thơ:
Đội 1: Tương tư
Đội 2: Mùa xuân chín
Đội 3: Chiều xuân
Văn nghệ

Phần 4: Tập làm nghệ sĩ (chuyển
thể tác phẩm văn học hiện đại
thành kịch bản)
Đội 1: Tiểu phẩm “Ăn vạ” (Trích
truyện ngắn “Chí Phèo”, Nam Cao)
Đội 2: Tiểu phẩm “Định kiến”
(Trích truyện ngắn “Chí Phèo”,
Nam Cao)
Đội 3: Tiểu phẩm “Đám ma
gương mẫu” (Trích tiểu thuyết “Số
đỏ”, Vũ Trọng Phụng)

6
7

10 phút

Khán giả

30 phút

HS 3 đội thi

5 phút

45 phút

Thông báo kết quả, trao giải
Họp tổ nhóm, rút kinh nghiệm

HS 3 đội thi

Đại diện Ban
giám hiệu
Đại diện người
tham dự buổi
ngoại khóa

KẾT LUẬN
I.Hiệu quả xã hội của sáng kiến kinh nghiệm:
Khi hoạt động ngoại khóa chuyên đề được áp dụng vào thực tế giảng dạy
môn Ngữ văn đem lại hiệu quả giáo dục rất lớn. Cụ thể là:
* Đối với học sinh:
- Được bồi dưỡng kiến thức sâu rộng về mọi lĩnh vực nhất là kiến thức về
khoa học xã hội. Có ý thức tự học, tự bồi dưỡng kiến thức để phát triển tâm
hồn, nhân cách, trí tuệ.
- Được rèn luyện kĩ năng sống từ những bài học thiết thực trong các văn
bản
12


- Có khả năng thích nghi với những môi trường mời cũng như bước ra
khỏi thế giới nhỏ của bản thân, tự tin khám phá nhiều hơn về bản thân và cuộc
sống. điều quan trọng nhất mà mỗi HS học đượch là kiến thức về xã hội và sự
nhạy bén ở những hoàn cảnh khác nhau. Cũng chính từ hoạt động ngoại khóa
phong phú này, HS có cơ hội hoàn thiện nền tảng kiến thức vững chắc, nâng
cao tính sáng tạo, sự tự tin cũng như kĩ năng giải quyết vấn đề và nuôi dưỡng
tâm hồn lành mạnh, khỏe khoắn.
* Đối với giáo viên: Tích cực, thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng nâng
cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Ngày càng có thêm nhiều giáo viên giỏi,

nhiệt tình, đủ khả năng đáp ứng yêu cầu của nền giáo dục hiện đại, tiên tiến.
Hoạt động ngoại khóa đem lại những ảnh hưởng tích cực trong nhà
trường. Đa số các em đều thích thú, hào hứng với hoạt động ngoại khóa. Sau
đây là kết quả khảo sát phản ứng của HS sau khi tham gia hoạt động ngoại
khóa môn Ngữ văn theo thống kê phiếu thăm dò.

Trước khi dạy

Kết quả khảo sát

học ngoại khóa

sau khi dạy học ngoại khóa
Năm học 2018-2019 Năm học 2019-2020

Tiêu chí

(Số lượng HS,

khảo sát

khối lớp khảo

Ngoại khóa chuyên

Ngoại khóa chuyên

đề: Văn học

đề:Theo dòng văn

dân gian

học

sát:
Khối 11
234 HS / tổng
07 lớp
Hứng thú học văn

83HS =34%

170HS=55%

13

201HS=80%


Trung bình:

Trung bình: 145 HS Trung bình:120 HS

167 HS

(6%)

(71,3%)
Kết quả học tập

Khá:74 HS

Khá:60 HS

(52,%)
Khá: 84 HS

(31,6%)

(25,6%)

Giỏi: 15 HS

Giỏi: 7 HS

(35,8%)
Giỏi: HS 30

(6,%)

(12,8%)

(3.1%)
Ít vốn từ, giao Cơ bản nắm được Vốn từ phong phú,
tiếp kém. Nói, những yêu cầu sử biết sử dụng linh
viết
Kĩ năng giao tiếp

còn

sai dụng tiếng Việt. Lỗi hoạt, phù hợp với

lỗi

về trong quá trình nói, nhiều ngữ cảnh đa

nhiều

chính tả, diễn viết được hạn chế dạng.
đạt,

đặt

câu, hơn.

dùng từ.

Phân biệt được các
phong

cách

chức

năng
Hầu như chưa Đoàn kết, hỗ trợ Thảo luận, đóng góp,
có, không có sự nhau trong quá trình bổ sung ý kiến. có
Kĩ năng làm việc trao
theo nhóm

đổi,

bàn giải quyết vấn đề

thói quen hợp tác và

bạc.

cùng

Hoạt động học

nhiệm

còn biệt lập
Kĩ năng nhận diện Thụ động, lúng Chủ động, tích cực

chịu

trách

Nhạy bén

và giải quyết vấn túng
đề
Máy móc, sao Có cảm quan cá Hiểu bản chất văn
Kĩ năng cảm thụ chép, hời hợt

nhân.

học, chức năng văn

văn học

Biết chọn lọc ý kiến

học
Tâm hồn cảm thụ
phong phú, mang tính
thẩm mĩ

14


Kết quả khảo sát cho thấy, hình thức tổ chức ngoại khóa theo chuyên đề
bộ môn Ngữ văn đã khắc phục khá khả thi tình trạng thụ động, ngại nản của HS
với bộ môn. Tạo được thái độ tích cực, chủ động của HS với môn văn. Mặt
khác, GV cũng có thể phát huy tính sáng tạo trong giảng dạy và đích cuối cùng
không chỉ là kết quả kiến thức lí thuyết tiếp thu được mà còn góp phần hình
thành nhân cách, năng lực của các em sau này.
II.Điều kiện và khả năng áp dụng
1

Điều kiện:
* Với GV:
Để nâng cao hiệu quả việc bồi dưỡng các kỹ năng hoạt động giáo dục

ngoài giờ lên lớp cho cán bộ, giáo viên, cần dựa trên kế hoạch hoạt động chung
của nhà trường, tổ chức các buổi tập huấn phù hợp với khả năng hiện có để có

điều kiện giao lưu, học tập, rút kinh nghiệm, từ đó nâng cao trình độ về chuyên
môn nghiệp vụ trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ.
Vận dụng phương pháp mới này vào thực tế giảng dạy, ngoài những
phương tiện truyền thống: bảng, phấn, sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án,
giáo viên còn phải chuẩn bị tài liệu có liên quan đến bài học từ các môn học
khác.
- Kết hợp viết bảng, ngôn ngữ nói (giáo viên dẫn chương trình ngoại khóa) với
sử dụng máy chiếu, tranh ảnh minh họa, máy ghi âm, băng đĩa, video. Đó là
những phương tiện hỗ trợ cho buổi ngoại khóa sinh động hấp dẫn cuốn hút học
sinh, tác động đến nhận thức, tình cảm, thái độ của học sinh.
- Được BGH nhất trí, ủng hộ từ khi mới bắt đầu hình thành ý tưởng
- Chất lượng HS khối 11 đầu khá, ham học hỏi, tìm tòi, thích sáng tạo và có khả
năng thực hiện các nhiệm vụ được giao.
- Cung cấp, giới thiệu những tư liệu cần thiết, liên quan đến hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp cho học sinh, tổ chức các buổi tuyên truyền giáo dục ý thức
chấp hành, tinh thần, thái độ và đề cao trách nhiệm và quyền lợi của học sinh khi
tham gia các hoạt động.
15


- Cần có biện pháp kiểm tra, theo dõi, đánh giá kết quả, khen thưởng, động viên
kịp thời đối với những học sinh năng nổ, có trách nhiệm trong các công việc
được giao.
- Vận động, thuyết phục, kích thích lòng nhiệt tình và sự say mê hoạt động trong
học sinh, đồng thời nghiêm khắc xử lý những đối tượng có hành vi chây lười,
làm ảnh hưởng đến hoạt động chung.
- Làm cho các chương trình, nội dung ngoại khoá mang tính thiết thực, có ích và
có ý nghĩa thực tiễn đối với giáo viên và học sinh
Để đảm bảo thực hiện đầy đủ, đúng nội dung chương trình, ban chỉ đạo hoạt
động ngoại khóa (thầy cô giáo trong tổ bộ môn) kiến nghị cùng Ban lãnh đạo

nhà trường dự kiến thực hiện chương trình theo học kì, cả năm. Cần dự phòng
những vấn đề nảy sinh và biện pháp khả thi của hoạt động ngoại khóa.
* Với HS:
Trong bất kì một hoạt động ngoại khóa nào cũng có hai đối tượng: đối
tượng tổ chức hoạt động (Giáo viên) và đối tượng tham gia hoạt động (Học
sinh). Cả hai đều có vai trò quan trọng như nhau. Song nếu đối tượng tham gia
nhận thức không đầy đủ, không hứng thú, thiếu sự tự giác, chủ động, sáng tạo
thì các hoạt động giáo dục khó có thể đạt được hiệu quả mong muốn. Vì vậy,
việc bồi dưỡng năng lực hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh có ý
nghĩa hết sức quan trọng. Để làm được điều đó, cần:
- Cung cấp kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ, hành vi cho học
sinh.
- Tạo điều kiện cho học sinh tham gia bàn bạc nội dung, hình thức, phương pháp
tổ chức trước khi tham gia các hoạt động. Điều này sẽ giúp cho học sinh phát
huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo, tự giác và có hứng thú khi tham gia các hình
thức của hoạt động ngoại khóa.
Qua việc thực hiện nội dung, chương trình học sinh nắm được hệ thống kiến
thức, kỹ năng, hình thành năng lực, phẩm chất, phát triển trí tuệ, tình cảm, thể
lực, ý chí, lí luận và khả năng hoạt động thực tiễn. Tất cả nội dung này được sắp
xếp khoa học giữa giáo dục và giáo dưỡng. Việc thực hiện đầy đủ, nghiêm túc
16


nội dung, chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là yếu tố cơ bản để
thực hiện mục tiêu giáo dục.
2

Khả năng áp dụng:
Đối với HS:
-

Có hứng thú, nhiệt tình và trách nhiệm khi tham gia ngoại khóa.
Có trình độ nhận thức tương đối để có thể trả lời được những câu hỏi
dạng tái hiện, cần có tư duy nhạy bén để giải đáp được chủ đề chính; có
năng lực sáng tạo để hiện thực hóa tác phẩm.Đặc biệt với học sinh ôn thi

-

đại học khối C, D.
Có thái độ chủ động, tích cực trong việc tìm đọc các tác phẩm của các
tác giả GV đã hướng dẫn

Đối với giáo viên:
-

Cần có sự đầu tư công phu về nội dung và hình thức tổ chức: đa dạng và
phong phú, được diễn ra trong một không gian rộng, thời gian không bị
bó hẹp.

-

Phải có sự nâng cao về nội dung của từng chủ đề qua các năm.
Có kế hoạch chuẩn bị lâu dài, không dồn ép, mức độ vừa phải để không

-

ảnh hưởng đến các hoạt động chính khóa.
Nội dung, cách thức tổ chức mang tính khoa học, thiết thực, có sức thu

-

hút, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, khả năng của HS.
Triển khai và thực hiện tổ chức cần có sự hỗ trợ của các bộ phận khác
nhau phụ trách từng mảng để hoạt động ngoại khóa diễn ra đúng kế hoạc
và đạt được hiệu quả như mong muốn.

-

Giao nhiệm vụ phù hợp cho HS chuẩn bị, yêu cầu các em phải có những
kiến thức kĩ năng chuẩn để thực hiện hoạt động ngoại khóa.

-

Đối với bài học: những văn bản văn học chính khoá trong SGK Ngữ
văn 11 (Ban cơ bản).

II.Kiến nghị, đề xuất
- Nhà trường có kế sách bố trí kinh phí hợp lí nhằm góp phần hỗ trợ, cổ vũ,
khuyến khích cho hoạt động ngoại khóa chuyên môn của các tổ chuyên môn.
Coi hoạt động ngoại khóa là mặt không thể thiếu, cùng với các giờ học chính
17


khóa giúp củng cố và bổ sung kiến thức, giáo dục năng khiếu, thể lực, giáo dục
cách sống cho HS.
- Khi tổ chức cho cả một khối lớp, cần có sự phối hợp giữa tổchuyên môn tổ
chức với các thầy cô giáo chủ nhiệm lớp trong khối, với bộ máy Đoàn trường.
Từ đó có kế hoạch chương trình, hoạt động cụ thể, giao các khâu phụ trách, đề
ra các quy định lề lối làm việc, điều kiện hoạt động và có sự phối hợp chặt chẽ
giữa các tổ chức, đoàn thể trong nhà trường.

Trên đây là một số nét lớn về hình thức tổ chức và hiệu quả hoạt động ngoại
khoá đối với bộ môn Ngữ văn. Có thể còn nhiều hạn chế, chưa thực phong phú
đa dạng về hình thức tổ chức, nhưng đó là sự nỗ lực của cá nhân, của tổ bộ môn
và nhà trường, chúng tôi xin đề xuất trình bày trong phạm vi sáng kiến kinh
nghiệm. Rất mong nhữngý kiến đóng góp, rút kinh nghiệm để hình thức hoạt
động này thực sư góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập môn Ngữ
văn nói riêng và các bộ môn khác nói chung.

I. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm:
Khi hoạt động ngoại khóa chuyên đề được áp dụng vào thực tế giảng dạy
môn Ngữ văn đem lại hiệu quả giáo dục rất lớn. Cụ thể là:
* Đối với học sinh:
- Được bồi dưỡng kiến thức sâu rộng về mọi lĩnh vực nhất là kiến thức về
khoa học xã hội. Có ý thức tự học, tự bồi dưỡng kiến thức để phát triển tâm
hồn, nhân cách, trí tuệ.
- Được rèn luyện kĩ năng sống từ những bài học thiết thực trong các văn
bản
- Có khả năng thích nghi với những môi trường mời cũng như bước ra
khỏi thế giới nhỏ của bản thân, tự tin khám phá nhiều hơn về bản thân và cuộc
sống. điều quan trọng nhất mà mỗi HS học đượch là kiến thức về xã hội và sự
nhạy bén ở những hoàn cảnh khác nhau. Cũng chính từ hoạt động ngoại khóa
phong phú này, HS có cơ hội hoàn thiện nền tảng kiến thức vững chắc, nâng
cao tính sáng tạo, sự tự tin cũng như kĩ năng giải quyết vấn đề và nuôi dưỡng
tâm hồn lành mạnh, khỏe khoắn.
18


* Đối với giáo viên: Tích cực, thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng nâng
cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Ngày càng có thêm nhiều giáo viên giỏi,
nhiệt tình, đủ khả năng đáp ứng yêu cầu của nền giáo dục hiện đại, tiên tiến.

Hoạt động ngoại khóa đem lại những ảnh hưởng tích cực trong nhà
trường. Đa số các em đều thích thú, hào hứng với hoạt động ngoại khóa.
II.Kiến nghị, đề xuất
- Nhà trường có kế sách bố trí kinh phí hợp lí nhằm góp phần hỗ trợ, cổ vũ,
khuyến khích cho hoạt động ngoại khóa chuyên môn của các tổ chuyên môn.
Coi hoạt động ngoại khóa là mặt không thể thiếu, cùng với các giờ học chính
khóa giúp củng cố và bổ sung kiến thức, giáo dục năng khiếu, thể lực, giáo dục
cách sống cho HS.
- Khi tổ chức cho cả một khối lớp, cần có sự phối hợp giữa tổchuyên môn tổ
chức với các thầy cô giáo chủ nhiệm lớp trong khối, với bộ máy Đoàn trường.
Từ đó có kế hoạch chương trình, hoạt động cụ thể, giao các khâu phụ trách, đề
ra các quy định lề lối làm việc, điều kiện hoạt động và có sự phối hợp chặt chẽ
giữa các tổ chức, đoàn thể trong nhà trường.
Trên đây là một số nét lớn về hình thức tổ chức và hiệu quả hoạt động ngoại
khoá đối với bộ môn Ngữ văn. Có thể còn nhiều hạn chế, chưa thực phong phú
đa dạng về hình thức tổ chức, nhưng đó là sự nỗ lực của cá nhân, của tổ bộ môn
và nhà trường, chúng tôi xin đề xuất trình bày trong phạm vi sáng kiến kinh
nghiệm. Rất mong nhữngý kiến đóng góp, rút kinh nghiệm để hình thức hoạt
động này thực sư góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập môn Ngữ
văn nói riêng và các bộ môn khác nói chung.
Thanh Hóa, ngày10 tháng 07 năm 2020
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, không sao chép nội dung của người
khác

XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Hoàng Hữu Nghĩa

19

MỘT SỐ HÌNH ẢNH
TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ NGOẠI KHÓA

20


21


22


23


24


25