Vấn đề nhà ở và lối sống gia đình đô thị

Xã h i h c s 3 - 1985

V N

NHÀ

VÀ L I S NG GIA ÌNH Ô TH
CHU KH C

Trong nh ng nhu c u thi t y u c a con ng i, ngoài n và m c nhà chi m v trí h t s c quan
tr ng trong đ i s ng h ng ngày c a m i gia đình. Nhà liên quan ch t ch đ n l i s ng vì đây là n i
con ng i ho t đ ng s ng hai ph n ba th i gian trong ngày, là n i con ng i tái t o l i s c lao đ ng đã
m t đi trong th i gian làm vi c t i c quan, xí nghi p, công tr ng; là n i giao ti p và h ng th các
d ng v n hoá tinh th n tho i mái và thu n ti n nh t và c ng là n i con ng i s d ng th i gian t do
đa d ng và phong phú nh t. Nghiên c u v n đ nhà t i thành ph không th không bi t đ n l i s ng
gia đình đô th , vì đó là n i m i thành viên c a nh ng t bào xã n i này qu n t , sinh ho t, g n bó ch t
ch v i nhau cùng xây d ng cu c s ng m no, h nh phúc. Ph i quan ni m nhà không ch bó h p
trong kho ng không gian s ng c a m t c n bu ng hay ngôi nhà c th mà ph i m r ng ra c môi
tr ng xung quanh, bao g m c khu nhà, m ng l i d ch v và các công trình v n hóa, giáo d c n a.
ph c v cho công trình nghiên c u c p Nhà n c v nhà , nh ng nhà qui ho ch và ki n trúc c ng
c n tham kh o nh ng đ c tr ng c b n c a l i s ng gia đình đô th đ rút ra nh ng nhu c u s ng c a
t ng lo i gia đình nh m đáp ng thi t th c h n trong đi u ki n kinh t - k thu t cho phép nh ng yêu
c u c a các t ng l p nhân dân, tr c h t là cán đ công nhân viên ch c trên b c đ ng quá đ đi lên
ch ngh a xã h i.
ng th i, gi i quy t v n đ nhà th c ch t là v n đ cu c s ng, v n đ xây d ng
l i s ng m i, con ng i m i, cho nên c ng là trách nhi m c a các ngành kinh t - xã h i khác, ngoài
ngành xây d ng và qui ho ch đô th . Thi u s ph i h p nh p nhàng này thì vi c gi i quy t v n đ nhà
tr thành phi n di n và kém hi u qu , n u không mu n nói là s gây nh ng hi n t ng tiêu c c và
nh ng khó kh n trong đ i s ng gia đình đô th .
∗
∗

∗

Các nhà xã h i h c xã h i ch ngh a coi gia đình nh m t h th ng nh đ c thù c a xã h i mà nét
tiêu bi u tr c h t là m i liên h qua l i v i các h th ng nh khác c a xã h i, r i sau đó m i là tính t
tr nh t đ nh: nh là m t trong nh ng đ n v xã h i c b n (t bào xã h i) vì nó mang tính ch t t ng
h p và tham gia tr c ti p vào tái s n xu t xã h i v m t sinh h c và xã h i và cu i cùng, nh là m t
nhóm tâm lý- xã h i nh mà các thành viên c a nó đ c các quan h gi a các cá nhân g n l i v i
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c s 3 - 1985

56

CHU KH C

nhau và đ ng th i nh m t thi t ch xã h i c c k quan tr ng do nh ng lu t l , nh ng chu n m c
xã h i, nh ng truy n th ng, qu n lý và đi u khi n (1) .
Mác và ng ghen đã nói: “Vi c s n xu t ra đ i s ng tr c h t là nh lao đ ng và sau đó nh vào
vi c sinh đ , ngay t đ u đã là m i quan h hai m t; m t m t là quan h t nhiên, m t khác là quan h
xã h i” (2) . Nh v y là tính ch t và n i dung các m i quan h gia đình ph thu c vào các quan h kinh
t - xã h i, chính tr - v n hoá, mà các y u t xã h i, y u t sinh h c - t nhiên quy t đ nh vai trò c a
các thành viên gia đình, đ ng th i vai trò này không ch do các quan h tâm lý tình c m mà ch y u do
các thi t ch xã h i bao g m lu t l , tôn giáo, đ o đ c, truy n thông, v.v... quy t đ nh.
Do ch u nh tr ng sâu s c c a nh ng đ u ki n kinh t - xã h i và t nhiên c a thành ph nên l i
s ng gia đình đô th có nh ng đ c tr ng khác v i l i s ng gia đình nông thôn v n bó h p vào m t
không gian và nh ng m i quan h khép kín ph thu c vào đ c tr ng c a n n s n xu t nông nghi p.
Trên b c đ ng đi lên ch ngh a xã h i n c ta hi n nay, c u trúc và ch c n ng c a gia đình
đô th có nh ng bi n đ i quan tr ng. Chính vi c c i t o xã h i ch ngh a v quan h s n xu t, th c

hi n quy n bình đ ng nam n trong xã h i, vi c xây d ng m t n n đ o đ c m i, con ng i m i, l i
s ng m i trong cu c cách m ng t t ng và v n hóa đã có nh ng nh h ng l n lao đ n nh ng bi n
đ i trong các quan h gi a v ch ng cha me và con cái cùng nh ng ng i thân khác trong gia đình.
T i Hà N i, s gia đình h t nhân chi m 73,1%, lo i gia đình ba th h chi n 26,6%, gia đình b n th
h ch chi m 0,3% (s li u đi u tra n m 1979). Nh ng thành viên trong gia đình hi n nay đ u h p tác
trong m i sinh ho t hàng ngày, nuôi d y con cái, t ch c th i gian t do. Vi c phân công trách nhi m
ph c v gia đình đ c xã h i c ghi nh n (nh ph n chuyên lo vi c n i tr , không đ c tham gia
công vi c xã h i, ng i già quá tu i lao đ ng không ph i tham gia b t c vi c gì trong gia đình, uy
quy n tuy t đ i nh ng b c “quy n huynh th ph ”, v.v...) đã nh ng ch cho s phân công lao đ ng
d a vào h p tác xã, giúp đ , h tr l n nhau m t cách bình đ ng. ó c ng là nét tiêu bi u cho l i s ng
gia đình đô th hi n nay. V ph ng di n ch c n ng c a gia đình, chúng ta c ng th y có s khác bi t
và bi n đ i (so v i tr c đây và so v i nông thôn). i v i ch c n ng c b n và v nh c u c a gia đình
là “tái s n xu t ra con ng i” thì do nh ng đi u ki n kinh t - xã h i m i và cu c v n đ ng k ho ch
hoá gia đình vi c gi m t l tái s n xu t dân s là m t nét thay đ i rõ r t. Xu h ng này là do nh ng
nguyên nhân sau đây:
a) Ng i ph n
thành ph ngày càng đ c tham gia tích c c vào s n xu t và công tác nên cu c
v n đ ng sinh đ có k ho ch v i nh ng bi n pháp c th , khoa h c và thu n ti n nên có tác d ng rõ
r t đ n t l sinh.
b) a v xã h i, thành ph n xu t thân và trình đ v n hoá c a c dân thành ph có nh h ng
m nh m đ n m c t ng dân s . Thí d
Hà N i, nhóm gia đình trí th c có s con trung bình là 1,69,
nhóm gia đình công nhân là 2, còn nhóm gia đình nh ng ng i làm ngh t do là 3,95, trong khi đó
t l nông thôn mi n B c hi n nay là 5,4 con, mi n Nam s con còn cao h n nhi u.
(1)
(2)

Xem thêm A. Kharchev, M. Maskowski: Gia đình hi n đ i và nh ng v n đ c a nó, Moskva, 1978.
Mác- ngghen: Tác ph m (ti ng Nga) Moskva, t.3, tr.36.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn

Xã h i h c s 3 - 1985

V n đ nhà …

57

c) Ph n thành ph k t hôn mu n và ly hôn nhi u h n. Hà N i tu i k t hôn trung bình c a nam
thanh niên là 28,5 tu i, n là 24 tu i. S d có tình tr ng k t hôn mu n là vì, theo đi u tra c a chúng
tôi, thanh niên thành ph hi n nay mu n n đ nh công n vi c làm r i m i k t hôn, mu n có nhi u th i
gian đ nâng cao n ng l c chuyên môn ho c vì ch a có nhà và ch a đ ti n nghi sinh ho t.
d) Do trình đ và ý th c giác ng
thành ph cao h n nông thôn nên vi c có con không còn gi
vai trò nh m t ph ng ti n đ m b o cho cha m lúc già y u. Ý th c v m i gia đình không quá hai
con hi n nay đã đ c nhi u gia đình tr ch p nh n m t cách ph bi n (76,4% s ng i đ c h i mu n
có hai con).
Ch c n ng giáo d c (còn g i là xã h i hóa) c ng có nh ng bi n đ quan tr ng.
thành ph do có
nhi u c s nuôi d y tr , nh ng thi t ch xã h i nh tr ng h c, câu l c b , nhà v n hóa v.v... nên tr
em phát huy đ c trí tu r t s m. Các gia đình (nh t là trí th c) r t quan tâm đ n vi c d y d con cái:
khu Tr ng nh (Hà N i) s ng i tham gia d y con nhi u nh t là nam trí th c (chi m 42% trong
t ng s ng i đ c h i) viên ch c (28,6%) công nhân (18,9%). khu Trung T (Hà N i), n tri th c
hàng ngày dành 30 phút d y con h c. Tính chung c hai gi i thì s gi giáo d c con cái t i thi u là 43
phút. Ngoài ra, nh ng ti n nghi v n hóa, loa truy n thanh, máy thu thanh, ti vi, rađio cassette, đ a hát,
sách báo, v.v... đi u ki n v t ch t không th thi u đ c trong vi c giáo d c trí n ng cho tr nh , mà
h u h t m i gia đình hi n nay đ u có đã đóng góp ph n không nh vào vi c nâng cao ki n th c và m
mang trí tu cho tr em t khi chúng còn th u.
Ch c n ng kinh t c a gia đình trong tình hình hi n nay càng đóng vai trò quan tr ng n u không
mu n nói là h t s c quan tr ng và b c thi t, đ i v i m i gia đình thành ph . Trong cu c đi u tra xã h i

h c n trí th c khu Trung T (Hà N i.) th i gian làm thêm đ t ng thu nh p hàng ngày chi m 1 gi
45 phút, n u k c th i gian t ng gia tr ng tr t là 30 phút và th i gian ch n nuôi l n gà 30 phút thì
hàng ngày m t ng i ph i b ra 2 gi 4 phút đ ph c v cho kinh t gia đình ngoài gi làm vi c c
quan, tr ng h c xí nghi p.
i v i cán b , công nhân viên, trí thúc khu Tr ng nh (Hà N i) thì
c ba lo i công vi c trên chi m t 91 phút đ n 180 phút hàng ngày.

S gi làm thêm hàng ngày c a nam, n khu Tr

ng

Nam

nh (tính theo phút)
N

Công nhân

Viên ch c

Trí th c

Công nhân

Viên ch c

Trí th c

91

140

180

127

132

120

Hi n nay và m t th i gian dài n a, gi i quy t v n đ kinh t trong gia đình còn là m i quan tâm
hàng đ u c a m i thành viên vì đây là c s v t ch t b o đ m s t n t i, b o đ m vi c tái s n xu t ra
s c lao đ ng và b o đ m cho m i ho t đ ng v n hóa tinh th n c a m t gia đình. Ng i xây d ng nhà
c n quan tâm đúng m c t i yêu c u này c a m i gia đình đô th n c ta.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c s 3 - 1985

58

CHU KH C

Ch c n ng t ch c th i gian r i c a gia đình r t đa d ng và phong phú. Trong đ i s ng hàng ngày
m i b ph n th i gian th c hi n ch c n ng đ c thù c a nó. Th i gian s n xu t là th i gian dành cho
nh ng công vi c s n xu t v t ch t t i c s công tác, th i gian ngoài gi s n xu t dành cho vi c th c
hi n nh ng công vi c b c thi t và th a mãn các nhu c u sinh ho t, còn th i gian r i là th i gian con
ng i đ c t do hoàn toàn, tùy ý l a ch n hình th c t th hi n. Ho t đ ng trong th i gian r i xu t
phát t t ng th các quan h xã h i, các đi u ki n v t ch t, các truy n th ng và t p quán, theo tâm lý
và trình đ phát tri n tinh th n c a m i cá nhân. N i dung t ch c th i gian r i c a gia đình luôn luôn

bi n đ i. C s v t ch t c a th i gian r i là t ng th các y u t v t ch t đ đ m b o th a mãn các nhu
c u tinh th n, th xác và nhu c u xã h i. C s này có th chia thành ba b ph n:
a) C s có tính ch t xã h i và Nhà n c (nh các ph
quan v n hoá công c ng, vi n b o tàng..v.v…).
b) Các c s c a m t t p th nh qu nhà , các ph
v n hóa, v.v...

ng ti n v n chuy n hành khách, các c

ng ti n ph c v sinh ho t, sân th thao, nhà

c) Các ph ng ti n c a gia đình nh nhà riêng, đ dùng n i tr , đ g , t sách riêng, d ng c th
thao cá nhân, các b s u t p tranh nh, tem,v.v… Nh ng d ng ho t đ ng trong th i gian r i c a m t
gia đình th ng là :1. c báo, 2. Xem tivi, 3. Nghe radio, 4. c sách v n ngh , 5. Giáo d c các con,
6. Ti p và đi th m b n bè, anh em h hàng, 7. ánh c , đánh bài, 8. Ngh th đ ng. Nh có ch c n ng
này mà các thành viên trong m t nhà thêm g n bó v i nhau, t ng c ng h nh phúc cho t ng gia đình.
c tr ng th hai c a l i s ng gia đình đô th là đ i s ng ph thu c ph n l n vào th ng nghi p và
d ch v công c ng. Trong khi c dân nông thôn v i h sinh thái V.A.C, t túc đ c l ng th c và th c
ph m trong b a n hàng ngày, nhu c u v nhiên li u và d ch v s a ch a không l n và đ n gi n h n
nhi u, thì thành th , con ng i có nhu c u l n lao và r ng rãi v m i ph ng di n, t nh ng th nh
nh t nh cái t m, m rau, qu t, túm hành đ n g o, th t, cá và nhi u nông s n khác ph c v b a n
c a gia đình: đ ng th i do có nhi u ph ng ti n sinh ho t nh đ đi n, đ g và các v t d ng khác, và
nhu c u mua s m l n h n nên m ng l i th ng nghi p và d ch v càng tr nên quan tr ng, h u nh
không th thi u đ c trong cu c s ng hàng ngày. Trong cu c đi u tra khu Tr ng nh gi a n m
1980, chúng tôi th y 67% ho t đ ng dành cho b a n gia đình di n ra ngay khu v c c trú, 26% c
quan, xí nghi p làm vi c và trên các tuy n đ ng đi v nhà, 75% s gia đình đáp ng nhu c u b a n
qua các c s t nhân và các gánh hàng rong. Th ng nghi p qu c doanh m i b o đ m đ c 25% nhu
c u v th c ph m. D ch v c t u n tóc thì 53% s ng i đ c h i đ n các c s qu c doanh và h p tác
xã, còn 17% thì đ n các c s t nhân; đ i v i may s a qu n áo thì con s t ng ng là 33,7% và
66,3%. ph ng 4 và 11 qu n 1 thành ph H Chí Minh thì 98% ng i đ c h i khen ng i ch t

l ng may qu n áo c a t nhân nh v a ý, h p th i trang, may k , b n ch c, tr đúng h n, thái đ hoà
nhã. M t vài con s trên đây nói lên r ng các c s th ng nghi p và d ch v công c ng không th
tách r i kh i đi u ki n sinh s ng c a các gia đình đô th . ó là b ph n h u c trong các y u t t o nên
môi tr ng không gian xã h i c a n i c trú t i thành th . Làm t t công tác th ng nghi p và d ch v
m t m t s nâng cao uy tín đ i v i tính u vi t c a ch ngh a xã h i trong cu c đ u tranh
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c s 3 - 1985

V n đ nhà …

59

“ai th ng ai”, m t khác, t o thu n l i và góp ph n vào vi c nâng cao m c s ng, c i thi n m t b
s ng nhân dân.

cđ i

c tr ng th ba c a l i s ng g a đình đô th , do nhu c u đi làm vi c và giao ti p r ng rãi và phong
phú, nên vi c s d ng ph ng ti n đi l i t ng lên không ng ng. H th ng giao thông và các ph ng
ti n chuyên ch trong thành ph là m t nhân t g n li n v i đi u ki n c trú. ó là nh ng m ch máu
trong m t c th th ng nh t, n i li n các khu v c dân c v i nhau, n i li n n i v i các c quan, xí
nghi p, c a hàng công tr ng n i mà m i ng i lao đ ng đ n làm vi c trong 1/3 th i gian c a m t
ngày.
ng sá giao thông và ph ng ti n chuyên ch càng thu n ti n và nhanh chóng bao nhiêu thì
càng làm cho con ng i thành ph rút b t đ c s gi đi l i v t v có thêm đ c m t s th i gian b
vào nh ng công vi c h u ích trong gia đình. Tài li u v Công ty xe khách Th ng Nh t Hà N i cho
bi t hi n c thành ph m i có 600 đ u xe so v i trên 500 tri u l t ng i đi l i thì quá ít i. Tính c h
th ng xe đi n thì giao thông công c ng Hà N i m i b o đ m đ c 10% nhu c u v n chuy n (3) .

Nh ng s li u đi u tra khu Tr ng nh cho th y 75% ph ng ti n đi l i là xe đ p, và ô tô buýt
13%,, 8% là đi b . Các ph ng ti n khác (xe máy, xe c quan, tàu đi n. v.v...) kho ng 4%. Còn
Trung T thì 89% dùng xe đ p, 4,2% đi ô-tô buýt, 2,3% đi b , 1,4% đi ô-tô c quan, 0,8% đi t u
đi n (4) . Kho ng cách trung bình t n i đ n ch làm vi c là 5,2km, và có t i 59,1% s ng i đ c
h i ph i đi làm xa trên 5km, nh ng n u đi sâu vào các t ng l p thì t l đó trí th c là 70%, công
nhân là 55%, còn viên ch c là 40%, còn th i gian trung bình cho m t l n đi h t 34 phút. Nh ng khó
kh n v ph ng ti n đi l i còn là nguyên nhân c a đi mu n v s m m t s nhà máy mà chúng tôi
đ n đi u tra vào cu i n m 1984. Trong các v n ki n c a ng ta, sau v n đ n, m c, có nh n m nh
đ n v n đ ph ng ti n đi l i. Trong nh ng n m g n đây, Hà N i đã có nhi u c g ng trong vi c m
mang đ ng sá nh t là nh ng đ ng cao t c 5 c a ô và m t s đ ng vành đai. Nh ng do th a
h ng m t di s n l c h u c a ch đ c đ l i, đ ng sá trong n i thành hi n nay ch a đáp ng đ c
yêu c u đi l i nh t là vào nh ng gi cao đi m và nh ng ngày ngh khi c ng đ các ho t đ ng giao
ti p và mua s m lên cao. R i đây, khi thành ph m r ng ra xa vùng trung tâm, nh ng khu nhà m i
m c lên xa, kho ng cách gi a n i làm vi c và n i kéo dài ra, thì yêu c u v giao thông, chuyên ch
công c ng càng tr nên b c thi t. Gi i quy t t t h th ng chuyên ch công c ng trong thành ph c ng
là góp ph n t o ra m t n n sinh ho t m i, ng i dân s không tính đ n chuy n d i nhà v g n n i làm
vi c ho c tâm lý mu n trung tâm thành ph (g n các c s v n hoá, giáo d c) c ng m t d n ý ngh a
th c ti n c a nó.
c tr ng th t c a l i s ng gia đình đô th là tính h n h p v m t xã h i và dân t c ngày càng
t ng. Do thành ph là m t môi tr ng giao ti p r ng l n và đa d ng, quá trình đô th hóa đã khi n cho
tính ph c t p c a c c u dân c t ng lên, ng i dân b t c vùng nào trong n c và thu c b t c
thành ph n dân t c nào c ng có đi u ki n chuy n c đ n thành ph do yêu c u c a nh ng công tác
nh t đ nh, vì v y luôn luôn có s ti p xúc, g p g gi a m i giai t ng xã h i, m i dân t c trong m t
n c. Vì th , khác v i nông thôn, các gia đình thành ph thu n nh t v thành ph n
(3)
(4)

Báo Lao đ ng, ngày 1-11-1984
Tr n V n Tý : M t s k l qu nghiên c u xã h i h c t i th đô Hà N i (in xêlen) 1982, tr. 95.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn

Xã h i h c s 3 - 1985

60

CHU KH C

xã h i và dân t c ngày càng gi m đi, t c là s gia đình ch g m toàn công nhân hay ch g m viên ch c
gi m đi và đã xu t hi n ngày càng nhi u lo i gia đình h n h p nh công nhân l y trí th c, viên ch c
l y b đ i, v.v. và ng i dân t c n k t hôn v i ng i dân t c kia. S ra t ng các gia đình h n v xã
h i và dân t c đã góp ph n nâng cao nh h ng c a các nhóm xã h i khác nhau t i l i s ng và làm
thay đ i các đ nh h ng giá tr , t p quán và tâm lý c a các thành viên trong gia đình. ây c ng là m t
quá trình phát tri n xã h i khách quan n m trong ti n trình xã h i, nó phá v nh ng hàng rào ng n
cách gi t o v đ nh ki n d ng lên t lâu trong các ch đ c . ó c ng là m t trong nh ng hình th c
c a s phát tri n xã h i, làm cho các dân t c xích l i g n nhau, xóa b giai c p trong b c đ ng đi
lên ch ngh a xã h i. Qua cu c đi u tra khu t p th Kim Liên (Hà N i) thì s gia đình thu c hai t ng
l p khác nhau chi n 47,57%, thu c ba t ng l p tr lên chi m 28,16%, còn s gia đình thu n nh t ch
chi m 24,27%. Các c p k t hôn khác dân t c ph bi n nh t là trí th c và công nhân có đào t o. Chính
tính ch t h n h p này đã nh h ng đ n các nhu c u v v n hoá tinh th n, v ph ng th c tiêu dùng,
v n p s ng và sinh ho t trong các gia đình. M t khi có s bi n đ i trong l i s ng thì m ng l i d ch
v , các c s v n hoá tinh th n khu v c c ng ph i chuy n bi n đ ph c v đ c h u hi u h n.
c tr ng th n m c a l i s ng gia đình đô th là ho t đ ng giao ti p r t đa d ng và ngày càng m
r ng. N u nông thôn, s giao ti p gi a các gia đình bó h p trong h hàng, làng xóm, thì đô th , s
giao ti p này m ra trên n t di n r t r ng bao g m nhi u lo i, ngoài nh ng quan h láng gi ng, bà con,
anh em đ ng nghi p, còn có nhi u d ng giao ti p l n danh, nh ng ti p xúc ng u nhiên m r ng ra kh i
khu c trú, thí d nh các ho t đ ng dành cho b a n (mua l ng th c, th c ph m, rau qu , ch t đ t),
n i n u ng công c ng (đi m tâm, gi i khát), khi đi mua hàng công ngh , s a ch a đ dùng gia đình
(xe đ p, máy thu thanh, thu hình, qu n áo, đ ng h ...) và nh ng ho t đ ng đ th a mãn nhu c u v n
hóa tinh th n (nh đi xem phim, ca nh c, xi c, câu l c b ...). Nh v y, không gian giao ti p là chính

c n h và kh p môi tr ng thành ph . Giao ti p n i c trú là c b n đ i v i gia đình đô th . Song,
nh ng s li u đi u tra Hà N i cho th y 34% s ng i đ c h i n u khó kh n tr ng i cho ho t đ ng
giao ti p vì nhà ch t ch i, thi u phòng riêng, khách đ n ch i nhà th ng gây lúng túng cho ho t
đ ng bình th ng c a gia đình, và c ng nhi u nhà do thi u ti n nghi, bàn gh c n thi t nên ph i đ
khách ng i c trên gi ng ng . Nh ng khó kh n này làm cho m t s gia đình ng i giao ti p, không
dám m i khách đ n ch i nhà vì th nh h ng đ n nh ng m i quan h bên trong và bên ngoài gia
đình. Trong khi đó, nh ng đi u tra xã h i h c cho th y m t gia đình trí th c khu Trung T (Hà N í) có
s l n giao ti p hàng n m nhi u nh t lên đ n 400 l n, gia đình ít nh t c ng 185 l n. S l n giao ti p v i
hàng xóm chi m 32,2% trong t ng s r i đ n b n bè cùng c quan chi m 22,6%, th đ n là cha m ,
con cái đã riêng chi m 20,7%. Trung bình hàng tu n, n trí th c khu Trung T không con nh ti p
3,5 l n, nhi u nh t là 7,7 l n, ch y u là vào ngày ch nh t v i th i gian trung bình là 1 gi 16 phút.
Nh v y, vi c giao ti p r t đa d ng và m r ng c a m i gia đình đô th , nh t là t ng l p trí th c, đã
ph n ánh m t nhu c u thi t thân, không th thi u đ c c a con ng i v tình c m, v n hoá, xã h i.
Ng i thi t k và xây d ng nhà ph i tính đ n đ c tr ng này c a l i s ng gia đình thành ph đ t o
đi u ki n cho cu c s ng con ng i ngày càng v n minh, l ch s h n.
∗
∗

∗
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c s 3 - 1985

V n đ nhà ….

61

Trên đây là nh ng đ c tr ng c b n c a l i s ng gia đình đô th xét d i giác đ t ng th môi
tr ng s ng. Qua nh ng đi u đã nêu trên, chúng ta th y vi c gi i quy t v n đ nhà , nói r ng ra là

l i s ng c a các gia đình thành ph c trú trên m t đ a bàn nh t đ nh không ch liên quan đ n ngành
thi t k , xây d ng hay công trình đô th mà thôi.
ng nhiên, các ngành này có m i liên quan tr c
ti p. Song c ng không th ch có s tham gia c a m t vài ngành khoa h c xã h i, y t , v n hoá mà đ
đ c. Gi i quy t v n đ
nh trên đã nói là v n đ xây d ng m t l i s ng m i, con ng i m i trong
cu c cách m ng t t ng và v n hóa mà chúng ta đang ti n hành. Cho nên nó có liên quan đ n nhi u
ngành kinh t -xã h i khác mà tho i nhìn t ng nh không có s ràng bu c gì h t.
Qua đ c tr ng th hai c a l i s ng gia đình đô th , ta th y rõ r t vai trò c a ngành th ng nghi p và
d ch v công c ng có nh h ng to l n đ n đ i s ng hàng ngày c a m i gia đình. Th ng nghi p xã
h i ch ngh a c n t ch c t các c a hàng đ ph c v m i nhu c u mua s m c a nhân dân sao cho
thu n ti n, v n minh, l ch s “vui lòng khách đ n, v a lòng khách đi”. Ngành l ng th c, ch t đ t c n
b trí, s p x p các c a hàng g n các thu t p th đông dân c , gi gi c bán hàng h p lý, tinh th n thái
đ m u d ch viên t n t y, n ng n đ gi m b t th i gian ch đ i c a nhân dân. Các ngành đi n, n c
c g ng đ m b o đ n m c t i thi u nhu c u sinh ho t, tránh tu ti n và phân ph i ph i công b ng,
ch ng nh ng hi n t ng tiêu c c trong n i b ngành và tình tr ng lãng phí v phía ng i tiêu dùng.
Các ngành c t tóc, u n tóc, may đo, gi t là, nhu m, s a ch a xe đ p, xe máy, đ ng h , radio, ti vi, gi y
dép, qu n áo, v.v. c n c i ti n công tác sao cho nhanh chóng, đúng h n, thu n ti n, b o đ m ch t
l ng, đ gi m b t th i gi đi l i và ti n b c c a nhân dân.
c tr ng th ba trên liên quan đ n ngành qu n lý công trình công c ng và v n chuy n hành
khách n i ngo i thành. Vi c s a ch a và m r ng đ ng sá hi n nay đóng vai trò quan tr ng. Vì trong
m t th i gian dài n a, ph ng ti n đi làm ch y u c a ng i lao đ ng v n là chi c xe đ p. Hi n nay
l u l ng xe đ p đi trong thành ph lên r t cao, nh t là nh ng gi tan t m.
ng sá ch t h p l i thêm
nhi u ch ng ng i trên đ ng (nh s a ch a c ng n c, giây đi n tho i, v.v.) khi n cho nhi u lúc giao
thông b ùn t c. Thành ph t ng lai càng m r ng ra nh ng vùng ven đô xa xôi thì ngành v n chuy n
hành khách càng tr nên c n thi t, vì đi xe đ p v i nh ng c ly trên 10km đã thành b t ti n và hao t n
s c l c, cho nên lúc đó bu c ng i lao đ ng ph i dùng đ n ph n ti n v n t i công c ng. các n c
tiên ti n, ng i ta đi làm cách xa nhà vài ch c ki-lô-mét nh ng v n tho i mái và đúng gì vì các
ph ng ti n v n t i nh métro, xe buýt, xe đi n ch y r t đúng gi và nhanh chóng. N u chúng ta c

g ng v n lên th a mãn đ c nhu c u này c a nhân dân thì đó là m t đóng góp đáng k trong vi c
nâng cao đ i s ng c a m i gia đình đô th .
c tr ng th t liên quan đ n các ngành v n hóa, giáo d c, truy n thông, đ i chúng, v.v... nh ng
nành ch u trách nhi m nâng cao trình đ hi u hi t và ph bi n m i giá tr tinh th n c a các dân t c
trong đ i gia đình Vi t Nam. C n chú ý nâng cao tính hi u qu c a nh ng s n ph m tinh th n, đ a ra
nh ng tác ph m đáp ng và h ng d n đ c th hi u lành m nh c a các khán gi , đa d ng v trình đ
hi u bi t, góp ph n vào vi c giáo d c tình c m th m m c a nhân dân. ng th i c ng c n t ng c ng
gi i thi u các tinh hoa c a các dân t c anh em đ dân t c n hi u dân t c kia h n. Ti ng đàn b u c a
đ ng b ng B c B thánh thót bên c nh ti ng đàn T’r ng và Krông pút sôi n i, hào h ng tr m hùng c a
Tây Nguyên cùng v i đi u khèn c a
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c s 3 - 1985

62

CHU KH C

đ ng bào H’Mông, ti ng c ng c a ng i M ng,v.v.. là nh ng hình nh đoàn k t, thân ái, xích l i g n
nhau, gi a mi n xuôi mi n ng c trên con đ ng đi lên ch ngh a xã h i.
c tr ng th nh t và th n m liên qua tr c ti p đ n vi c xây d ng nhà . Nhà ki n trúc c n tính
đ n nh ng đ c đi m xã h i c a m t gia đình rút kinh nghi m nh ng ngôi nhà có s chung đ ng v b p
núc, nhà t m, v sinh (nh khu t p th Nguy n Công Tr ) th ng x y ra s xích mích m t đoàn k t,
c n thi t k các ki u c n h khép kín (nh các chung c và c xá mi n Nam hi n nay) trong đó dù
di n tích eo h p c ng nên có nh ng kho ng dành cho ngh ng i, ti p khách riêng bi t (có th bán
nh ng t m vách ng n đ m i gia đình t b trí theo yêu c u riêng bi t c a mình). Các công ty xây
d ng thi công c n b o đ m ch t l ng công trình sao cho b n đ p, tránh tình tr ng nhà m i mà đã b
v ng máng, n t n , vào nhà v sinh ph i đ i nón! Và khi bàn giao ph i đ ng b v i đi n, n c, c ng
rãnh, đ ng sá ra vào khu , tránh tình tr ng khi tr i m a thì ph i l i bì bõm t đ ng cái vào nhà...

V n đ nhà còn liên quan đ n vi c s n xu t v t li u xây d ng, v n dành cho xây d ng, chính
sách phân ph i và s d ng nhà v.v… đây chúng tôi ch đ c p đ n nhà và l i s ng gia đình đô th ,
đó là v n đê thi t thân đ n các thành viên c ng trong m t khu và m i ho t đ ng s ng c a h . V i
s c ng tác c a nhi u ngành kinh t -xã h i liên quan, chúng ta tin r ng trong t ng lai có th gi i
quy t t ng đ i th a đáng nh ng khó kh n hi n nay v v n đ b c thi t và ph c t p này.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn