Sử dụng phương pháp dạy học theo góc trong dạy học bài 32 tập tính ở động vật (tiếp theo) sinh học 11 cơ bản nhằm phát huy tính tích cực cho HS THPT

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

TRƯỜNG THPT ĐẶNG THAI MAI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO GÓC
TRONG DẠY HỌC BÀI 32 “TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT
(tiếp theo)”-SINH HỌC 11 CƠ BẢN NHẰM PHÁT HUY
TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH

Người thực hiện: Vũ Thị Trọng
Chức vụ: TTCM
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Sinh học

THANH HÓA NĂM 2020


MỤC LỤC
1. Mở đầu...............................................................................................................1
1.1. Lí do chọn đề tài:............................................................................................1
1.2. Mục đích nghiên cứu......................................................................................2
1.3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................2
1.4. Phương pháp nghiên cứu................................................................................2
1.4.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết..........................................................2
1.4.2. Phương pháp chuyên gia.........................................................................2
1.4.3. Phương pháp thực tập sư phạm...............................................................2
1.4.4. Phương pháp thống kê toán học..............................................................2
2. Nội dung của sáng kiến kinh nghiệm................................................................2
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm........................................................2
2.1.1. Khái niệm dạy học theo góc................................................................2

2.1.2. Quy trình thực hiện dạy học theo góc:................................................3
2.1.3. Một số điểm cần lưu ý:........................................................................4
2.1.4. Ưu điểm và hạn chế:............................................................................4
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm........................5
2.2.1. Thực trạng dạy học Sinh học 11 ở trường THPT....................................5
2.2.2. Những nguyên nhân của thực trạng dạy và học Sinh học ở trường
THPT hiện nay...............................................................................................6
2.3. Vận dụng quy trình dạy học theo góc để dạy học Bài 32: Tập tính của động
vật (tiếp theo) chương “Cảm ứng” - Sinh học 11 cơ bản......................................6
2.3.1. Giai đoạn chuẩn bị...................................................................................6
2.4. Hiệu quả của sáng kiến.................................................................................11
2.4.1. Kết quả định lượng............................................................................13
2.4.2. Kết quả định tính...................................................................................14
2.4.3. Kết luận chung về thực nghiệm.............................................................15
3. Kết luận, kiến nghị..........................................................................................16
3.1. Kết luận........................................................................................................16
3.2. Kiến nghị......................................................................................................16
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................1


DANH MỤC VIẾT TẮT

DHTG:
GDPT
GV:
HS:
PHT:
PPDH:
SGK:
THPT:

Dạy học theo góc
Giáo dục phổ thông
Giáo viên
Học sinh
Phiếu học tập
Phương pháp dạy học
Sách giáo khoa
Trung học phổ thông


1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài:
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, từ những nước đang phát triển đến
những nước phát triển đều nhận thức được vai trò và vị trí hàng đầu của giáo
dục, đều phải đổi mới giáo dục để có thể đáp ứng một cách năng động hơn, hiệu
quả hơn, trực tiếp hơn nhu cầu của sự phát triển đất nước.
Ở Việt Nam, Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI
ngày 4/11/2013 đã thông qua chủ trương “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế”. Trong giáo dục, quy trình và
đào tạo được xem là một hệ thống bao gồm các yếu tố: mục tiêu, chương trình
đào tạo, nội dung, phương pháp dạy học, phương tiện dạy học,… Trong đó, việc
đổi mới phương pháp dạy học được coi là vấn đề then chốt của đổi mới giáo
dục.[8]
Để đáp ứng yêu cầu của đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục trong giai
đoạn sắp tới đồng thời nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, nâng cao năng lực
đội ngũ GV THPT, vào năm 2018 “Dự án Phát triển giáo dục Trung học phổ
thông giai đoạn II” đã biên soạn cuốn “Tài liệu bồi dưỡng giáo viên Trung học
phổ thông về dạy học tích cực” và đã triển khai tập huấn cho GV THPT trên

toàn quốc. Tài liệu cung cấp kiến thức, kỹ năng về phương pháp, kỹ thuật dạy
học tích cực[8], trong đó có phương pháp dạy học theo góc (DHTG)
DHTG là một trong những phương pháp dạy học hiện đại được phát triển
mạnh mẽ ở nhiều nước. Ngoài việc đáp ứng các phong cách học tập khác nhau
của người học, DHTG còn tạo sự hứng thú, thoải mái, tăng tính tự giác, tích cực
trong học tập cho người học. Như vậy, khi nói đến DHTG, người dạy cần tạo ra
môi trường học tập đa phong cách, có tính khuyến khích, hỗ trợ và thúc đẩy HS
tích cực tham gia hoạt động học tập.
Trong thời gian tới đây, theo chương trình GDPT tổng thể mới, môn Sinh
học là một môn học tự chọn trong nhóm Khoa học tự nhiên, nên trong tình hình
hiện nay, theo dự tính chủ quan của tôi, ở các trường mới chuyển từ Bán công
sang công lập từ năm 2010 đến nay như trường tôi, và những trường có chất
lượng đầu vào thấp thì số HS chọn nhóm này sẽ rất ít. Vì vậy đòi hỏi mỗi thầy
cô giáo bộ môn Sinh học phải không ngừng trau dồi chuyên môn, tích cực tìm
tòi để có được những phương pháp dạy học phù hợp, kích thích được tư duy tìm
tòi, sáng tạo của HS từ đó hình thành nên sự đam mê và tình yêu đối với bộ môn
Sinh học, để học sinh không quay lưng lại với môn Sinh học nói riêng và nhóm
Khoa học tự nhiên nói chung.
Xác định được nhiệm vụ trên, đội ngũ giáo viên dạy môn Sinh học đã
không ngừng đổi mới phương pháp, tìm tòi những kỹ thuật dạy học hay, tích cực
nhằm phát huy năng lực của HS đáp ứng được yêu cầu đổi mới của giai đoạn
hiện nay, trong đó có kỹ thuật “Dạy học theo góc” đã được nhiều giáo viên lựa
1


chọn. Kỹ thuật này đã được ứng dụng trong dạy học ở nhiều bài học của nhiều
bộ môn. Tuy nhiên việc sử dụng kỹ thuật “Dạy học theo góc” để cung cấp kiến
thức và rèn luyện cho HS các kỹ năng trong môn Sinh học 11 còn nhiều hạn chế.
Đặc biệt qua thăm dò ở đồng nghiệp, ở HS ở nhiều trường trong tỉnh Thanh
Hóa, thì chưa tìm thấy thầy cô nào triển khai sử dụng phương pháp “dạy học

theo góc” trong dạy học bài 32 “Tập tính của động vật(tiếp theo)”.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Sử dụng
phương pháp dạy học theo góc trong dạy học Bài 32 “Tập tính ở động vật
(tiếp theo)” - sinh học 11- Cơ bản nhằm phát huy tính tích cực cho HS
THPT” góp phần thực hiện yêu cầu đổi mới nội dung và PPDH theo hướng phát
triển năng lực của HS ở phổ thông.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Thiết kế, xây dựng giáo án dạy học học bài 32“Tập tính của động vật” Sinh học 11 nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho HS
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp dạy học bài 32 “Tập tính của động vật (tiếp theo)” chương
trình Sinh học 11 – Cơ bản.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
1.4.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu tài liệu và các công trình nghiên cứu đổi mới PPDH theo
hướng tích cực hóa việc học của học sinh.
- Nghiên cứu về cấu trúc và nội dung chương trình Sinh học 11 (Chương
Cảm ứng).
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về các phương pháp, biện pháp thiết kế và sử
dụng kỹ thuật dạy học theo góc trong nội dung bài 32 “Tập tính của động vật
(tiếp theo)– Sinh học 11” theo hướng phát triển, nâng cao năng lực học tập của
học sinh.
1.4.2. Phương pháp chuyên gia
Gặp gỡ, trao đổi, tiếp thu ý kiến của các đồng nghiệp để tham khảo ý kiến
làm cơ sở cho việc nghiên cứu đề tài.
1.4.3. Phương pháp thực tập sư phạm
Thực nghiệm sư phạm ở trường THPT, tiến hành theo quy trình của đề tài
nghiên cứu khoa học giáo dục để đánh giá hiệu quả của đề tài nghiên cứu.
1.4.4. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp này để thống kê, xử lý, đánh giá kết quả thu được.
2. Nội dung của sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
2.1.1. Khái niệm dạy học theo góc
DHTG là phương pháp dạy học mà trong đó GV tổ chức cho học sinh thực
hiện các nhiệm vụ khác nhau tại các vị trí cụ thể trong không gian lớp học đảm
bảo cho HS học sâu và hiệu quả..
2


Khi nói đến DHTG, người dạy cần tạo ra môi trường học tập đa phong
cách, có tính khuyến khích, hỗ trợ và thúc đẩy HS tích cực tham gia hoạt động
học tập. Tại mỗi góc HS cần: Đọc hiểu nhiệm vụ đặt ra, thực hiện nhiệm vụ đặt
ra, thảo luận nhóm để có kết quả chung của cả nhóm, trình bày kết quả của
nhóm trên bảng nhóm[8]
2.1.2. Quy trình thực hiện dạy học theo góc:
2.1.2.1 Giai đoạn chuẩn bị
- Bước 1: Phân tích các yếu tố cần thiết để học theo góc đạt hiệu quả:
+ Nội dung: Không phải bài học nào cũng có thể tổ chức cho HS học theo
góc có hiệu quả. Tùy theo từng môn học, dạng bài học, GV cần cân nhắc xác
định những nội dung học tập cho việc áp dụng DHTG có hiệu quả.
+ Thời gian: Việc học theo góc không chỉ tính đến thời gian HS thực hiện
nhiệm vụ mà GV cần tính đến thời gian HS luân chuyển theo góc
+ Không gian lớp học và sĩ số HS: Không gian đủ lớn và số HS vừa phải có
thể dễ dàng bố trí các góc hơn diện tích nhỏ và có nhiều HS
+ Đối tượng HS: Khả năng tự định hướng, mức độ làm việc chủ động, tích cực
- Bước 2: Thiết kế kế hoạch bài học:
+ Xác định mục tiêu bài học: Xác định mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ
cho toàn bài và xác định mục tiêu từng góc học tập.
+ Xác định phương pháp và kĩ thuật dạy học: Phương pháp DHTG là chủ
yếu nhưng cũng cần có thêm một số phương pháp khác phù hợp đã sử dụng như:
Phương pháp thí nghiệm, học tập hợp tác theo nhóm… Kĩ thuật dạy học bao

gồm: khăn trải bàn, sơ đồ tư duy…
+ Xác định phương tiện dạy học: GV cần chuẩn bị thiết bị, phương tiện và
đồ dùng dạy học ở mỗi góc tạo điều kiện để HS tiến hành các hoạt động nhằm
đạt mục tiêu dạy học.
+ Xác định tên mỗi góc và thiết kế nhiệm vụ học tập ở mỗi góc:
Căn cứ vào nội dung bài học và điều kiện thực tế, GV có thể tổ chức thành
3 hoặc 4 góc để HS thực hiện học theo góc
Ở mỗi góc cần có: Phiếu giao nhiệm vụ ở mỗi góc, sản phẩm cần có và tư
liệu thiết bị cần cho hoạt động của mỗi góc phù hợp với phong cách học tập
hoặc theo nội dung hoạt động khác nhau
+Thiết kế các nhiệm vụ và hoạt động ở mỗi góc
Căn cứ vào nội dung cụ thể mà HS cần lĩnh hội và cách thức hoạt động để
khai thác thông tin, GV cần:
- Xác định số góc và đặt tên cho mỗi góc
- Xác định nhiệm vụ ở mỗi góc và thời gian tối đa dành cho HS ở mỗi góc
- Xác định những thiết bị, đồ dùng, phương tiện cần thiết cho HS hoạt động
- Hướng dẫn để HS chọn góc và luân chuyển theo vòng tròn nối tiếp
3


- Biên soạn PHT, văn bản hướng dẫn nhiệm vụ, bản hướng dẫn tự đánh giá,
đánh giá đồng đẳng, đáp án, phiếu hỗ trợ học tập ở các mức độ khác nhau[8]
2.1.2.2. Giai đoạn 2: Tổ chức cho HS học theo góc:
Bước 1: Sắp xếp không gian lớp học:
+ Bố trí góc/ khu vực học tập phù hợp với nhiệm vụ, hoạt động học tập và
phù hợp với không gian lớp học.
+ Đảm bảo đủ tài liệu phương tiện, đồ dùng học tập cần thiết ở mỗi góc
+ Lưu ý đến lưu tuyến di chuyển giữa các góc
Bước 2: Giới thiệu bài học/ nội dung học tập và các góc học tập.
- Giới thiệu tên bài học / nội dung học tập; tên và vị trí các góc.

- Nêu sơ lược nhiệm vụ mỗi góc, thời gian tối đa thực hiện nhiệm vụ tại các góc
- Dành thời gian cho HS chọn góc xuất phát, GV có thể điều chỉnh nếu có
quá nhiều HS cùng chọn một góc.
- GV có thể giới thiệu sơ đồ luân chuyển các góc để tránh lộn xộn.
Bước 3: Tổ chức cho HS học tập tại các góc
- HS làm việc cá nhân, cặp hay nhóm tại mỗi góc theo yêu cầu của hoạt động.
- GV theo dõi, phát hiện khó khăn của HS để hướng dẫn và hỗ trợ kịp thời.
- Nhắc nhở thời gian để Hs hoàn thành nhiệm vụ và chuẩn bị luân chuyển góc.
Bước 4: Tổ chức cho HS trao đổi và đánh giá kết quả học tập (nếu có) [8]
2.1.3. Một số điểm cần lưu ý:
- Nội dung phù hợp: Lựa chọn nội dung bảo đảm cho HS khám phá theo
phong cách học và cách thức hoạt động khác nhau.
- Không gian lớp học: Phòng học đủ diện tích để bố trí HS học theo góc.
- Thiết bị dạy học và tư liệu: Chuẩn bị đầy đủ các thiết bị, tư liệu để cho HS
hoạt động chiếm lĩnh kiến thức và kỹ năng.
- Năng lực GV: GV có năng lực về chuyên môn, năng lực tổ chức dạy học
tích cực và kỹ năng thiết kế tổ chức dạy học theo góc.
- Năng lực HS: HS có khả năng làm việc tích cực, chủ động, đọc lập và
sáng tạo. [8].
2.1.4. Ưu điểm và hạn chế:
2.1.4.1. Ưu điểm:
- Mở rộng sự tham gia, nâng cao hứng thú và cảm giác thoải mái cho HS
- HS được học sâu và hiệu quả bền vững
- Tương tác cá nhân cao giữa GV – HS, HS – HS
- Cho phép điều chỉnh sao cho thuận lợi phù hợp với trình độ, nhịp độ của HS
- Đối với người dạy: Có nhiều thời gian hơn cho hoạt động hướng dẫn
riêng từng người học, hoặc hướng dẫn từng nhóm nhỏ người học, người học có
thể hợp tác học tập với nhau.
4

- Đối với người học: Trách nhiệm trong quá trình học tập được tăng lên. Có
thêm cơ hội để rèn luyện kỹ năng và thái độ như sự táo bạo, khả năng lựa chọn,
sự hợp tác, giao tiếp, tự đánh giá. [8]
2.1.4.2. Nhược điểm:
- Không gian lớp học phải lớn nhưng số HS thì lại không nhiều
- Cần nhiều thời gian cho hoạt động học tập
- Không phải nội dung học nào cũng có thể áp dụng học theo góc
- GV cần nhiều thời gian và trí tuệ / năng lực cho việc chuẩn bị và sắp xếp. [8]
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
2.2.1. Thực trạng dạy học Sinh học 11 ở trường THPT
2.2.1.1. Việc dạy học của giáo viên
Trong những năm gần đây việc đổi mới PPDH đã được rất nhiều GV chú
trọng. Tuy nhiên, qua trao đổi với đồng nghiệp, tôi nhận thấy việc đổi mới
phương pháp mới chỉ dừng lại ở việc sử dụng các phương pháp đơn giản như
phương pháp vấn đáp tìm tòi, trực quan tìm tòi, thảo luận nhóm…, đôi lúc vẫn
còn tình trạng dạy học theo phương pháp cũ và thiên về thầy đọc, trò chép,…,
một số thầy cô thì chỉ chú ý đến nội dung mà chưa quan tâm nhiều đến phương
pháp. Đa phần GV chưa sử dụng các phương pháp dạy học hiện đại để phát huy
tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, đặc biệt là phương pháp dạy học
theo góc
Ở trường tôi, qua việc dự giờ thăm lớp, tôi nhận thấy, các thầy cô cũng đã có
những chuyển biến lớn trong việc đổi mới PHDH, và cũng có thực trạng chung là
chưa mạnh dạn sử dụng những phương pháp, những kỹ thuật dạy học hiện đại vì
nghĩ rằng học sinh trường mình có tư duy không tốt, lực học nhìn chung đa số ở
mức trung bình, nếu thực hiện các phương pháp dạy học tích cực thì các em cũng
không làm được. Do đó, việc đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực
HS của trường tôi là rất cần thiết, đặc biệt là đối với HS khối 11.
2.2.1.2. Việc học của học sinh
Qua thực tế giảng dạy cho thấy, chất lượng giờ dạy môn Sinh học 11 chiếm

tỷ lệ trung bình rất cao. Hoạt động các em chủ yếu là nghe giảng, ghi chép chứ
chưa có ý thức phát biểu xây dựng bài. Một số em còn có hiện tượng thiếu tập
trung trong giờ học, lười phát biểu xây dựng bài, trong hoạt động nhóm thì ỷ lại
vào các bạn. Các em hầu như không có hứng thú vào việc học tập môn Sinh học.
Ở những lớp giáo viên sử dụng phương pháp thuyết trình, đàm thoại tái hiện,
thông báo… lớp học trầm, ít học sinh phát biểu xây dựng bài, tiếp thu kiến thức
thụ động, do đó hầu như năng lực của các em ít được phát triển. Ngược lại, ở
những lớp, GV sử dụng các PPDH phát huy tính tích cực như: thảo luận nhóm,
phiếu học tập, sử dụng băng hình… cùng với những câu hỏi tìm tòi, kích thích
tư duy, gây tranh luận thì không khí học tập sôi nổi hẳn, các em tích cực phát
5


biểu xây dựng bài, từ đó các em mạnh dạn hơn trong giao tiếp, nói năng lưu loát
hơn, quản lí được thời gian tốt hơn và đặc biệt là chủ động hơn trong việc tiếp
nhận kiến thức.
2.2.2. Những nguyên nhân của thực trạng dạy và học Sinh học ở trường
THPT hiện nay
Giáo viên ngại áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại vào quá trình
dạy học. Bởi để dạy học theo các phương pháp dạy học hiện đại nhằm phát huy
được tính tích cực của HS đòi hỏi phải đầu tư thời gian, trí tuệ vào việc soạn
giáo án, đầu tư kinh phí vào việc chuẩn bị phương tiện và đồ dùng dạy học.
Đồng thời giáo viên phải có năng lực tổ chức, điều khiển quá trình dạy học và
phải mất nhiều thời gian để tìm hiểu về PPDH hay kỹ thuật dạy học mới.
Ở nhiều trường THPT chưa có đủ cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động học
tập của bộ môn như: chưa có phòng thực hành bộ môn, chưa có các đồ dùng dạy
học cần thiết… Mặt khác, GV có tâm lí lo lắng và sợ tiết học không thành công
vì rằng HS của đơn vị mình lực học và khả năng tư duy không tốt, đồng thời rất
lo lắng cho việc làm ảnh hưởng đến lớp khác vì giờ dạy đổi mới PPDH thường
thì HS làm việc và trao đổi, thảo luận nhiều, gây ồn ào.

Bên cạnh đó một nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng dạy và học
Sinh học như trên là do hiện nay môn này không được HS coi là môn học chính
vì khó học nên rất nhiều em không sử dụng môn này để thi ĐH cũng không thi
tốt nghiệp, (đặc biệt là đối với trường tôi – chất lượng đầu vào không cao, HS có
tư duy tự nhiên yếu nên đa số các em chọn các môn xã hội để thi). Đối với các
em sử dụng môn Sinh để thi thường cũng không chú trọng tới chương trình Sinh
học 11 vì nội dung thi nằm ở chương trình 12 là chủ yếu. Từ đó đã hình thành
nên suy nghĩ buông lỏng, thả trôi trong ý thức học tập của nhiều em HS.
2.3. Vận dụng quy trình dạy học theo góc để dạy học Bài 32: Tập tính của
động vật (tiếp theo) chương “Cảm ứng” - Sinh học 11 cơ bản
2.3.1. Giai đoạn chuẩn bị
- Bước 1: Phân tích các yếu tố cần thiết để học theo góc đạt hiệu quả:
+ Nội dung: Sau khi tìm hiểu kỹ về phương pháp dạy học theo góc, dựa vào
kiến thức của các bài trong chương trình Sinh học phổ thông, tôi nhận thấy có
một số bài có thể áp dụng phương pháp này, và tôi đã chọn toàn bộ nội dung của
bài 32 : “Tập tính của động vật (tiếp theo)” – chương Cảm ứng – Sinh học 11 –
Cơ bản để áp dụng
+ Thời gian: Tôi đã chia nội dung bài học thành 3 góc vì vậy tôi đã phân
chia thòi gian như sau:
(+) Phần giới thiệu vào bài và giao nhiệm vụ cho HS : 5 phút
(+) HS thực hiện nhiệm vụ ở mỗi góc 8 - 9 phút
(+) Thời gian di chuyển giữa các góc 1- 2 phút
(+) Thời gian báo cáo và thảo luận 10 phút
6


+ Không gian lớp học và sĩ số HS: Tôi đã chọn phòng máy là phòng có diện
tích lớn nhất ở khu nhà C để thực hiện và chọn 2 lớp có sĩ số ít nhất khối là
11A1 (34 HS) và 11A4 (36 HS)
+ Đối tượng HS: Lớp 11A1, 11A4 là 2 trong 5 lớp đầu khối của trường, ý

thức HS tương đối tốt
- Bước 2: Thiết kế kế hoạch bài học:
+ Xác định mục tiêu bài học:
1) Kiến thức: Phân biệt được một số hình thức học tập chủ yếu của động
vật; phân biệt được một số dạng tập tính phổ biến ở động vật. Lấy được ví dụ
minh họa; vận dụng được những hiểu biết về tập tính vào đời sống và sản xuất
2) Kĩ năng: Kĩ năng tư duy: phân tích, tổng hợp, so sánh; kĩ năng học tập:
tự học, hợp tác, giải quyết vấn đề; kĩ năng khoa học: vận dụng kiến thức vào
thực tiễn; phân tích mối quan hệ; quan sát.
3) Thái độ: Có ý thức bảo vệ các loài động vật trong tự nhiên; rèn luyện
những thói quen tốt: không vứt rác bừa bãi, tuân thủ luật giao thông, tập thể dục
buổi sáng…
+ Xác định phương pháp và kĩ thuật dạy học: Phương pháp DHTG, hợp tác
nhóm, làm việc cá nhân
+ Xác định phương tiện dạy học: Máy chiếu, máy tính bàn, các phiếu học
tập, các tranh ảnh minh họa. Cụ thể ở mỗi góc như sau
STT
Tên góc
Thiết bị đồ dùng dạy học
- Máy vi tính có video liên quan đến các dạng tập tính phổ
biến ở động vật
1
Quan sát
- Phiếu học tập số 1
Sách giáo khoa Sinh học 11. Tranh ảnh minh họa các hình
thức học tập được dán xung quanh phiều học tập lớn
2
Phân tích
- Phiếu học tập số 2
3

Áp dụng
Phiếu học tập số 3
+ Xác định tên mỗi góc và thiết kế nhiệm vụ học tập ở mỗi góc:
Trong bài học này, với lượng kiến thức lớn nhưng không quá khó, song lại
khó có thể tiến hành các thí nghiệm kiểm chứng nên tôi chỉ tổ chức thành 3 góc
học tập. Các nhiệm vụ học tập cho mỗi góc học tập như sau:
* Góc Quan sát
Mục tiêu: Phân tích được đặc điểm của một số dạng tập tính phổ biến ở
động vật, lấy ví dụ và phân biệt được các dạng tập tính đó.
Nhiệm vụ: Xem video về dạng tập tính ở động vật mà GV đã chuẩn bị sẵn
và hoàn thiện phiếu học tập số 1.
PHT số 1
7


Góc Quan sát
(Thời gian hoàn thành 8 phút)
Câu 1: Xem video và hoàn thiện bảng sau:
Dạng tập tính
Đặc điểm
Ví dụ
Tập tính kiếm ăn
Ở động vật có hệ
thần kinh chưa
phát triển
Ở động vật có hệ
thần kinh phát
triển
Tập tính sinh sản
Tập tính bảo vệ lãnh thổ

Tập tính di cư
Tập tính xã hội
Tập tính thứ bậc
Tập tính vị tha
Câu 2: Điền tên các tập tính phù hợp vào hình sau
(Tập tính kiếm ăn, tập tính bảo vệ lãnh thổ, tập tính di cư. Tập tính xã hội, tập
tính sinh sản)

H.1[9]

H.2[9]

H.3 [9]

H.4[9]

H.5[9]

H.6[9]

* Góc Phân tích
Mục tiêu: Phân biệt được một số hình thức học tập ở động vật và lấy ví dụ.
Nhiệm vụ: Nghiên cứu Sách giáo khoa Sinh học 11 và quan sát các hình
8


minh họa được dán trên PHT lớn và trả lời các câu hỏi trong phiếu học tập
số 2.
Phiếu học tập số 2
Góc Phân tích

(Thời gian hoàn thành 8 phút)
Câu 1: Đọc phần IV - Một số hình thức học tập ở động vật trong Sách giáo khoa
và hoàn thiện bảng kiến thức
Hình thức học tập
Khái niệm
Vai trò
Ví dụ
Quen nhờn
In vết
Điều kiện hóa đáp
ứng
Điều kiện hóa
hành động
Học ngầm
Học khôn
Câu 2: Thực hiện lệnh SGK trang 129
* Góc Áp dụng
Mục tiêu: Vận dụng được các kiến thức tập tính vào thực tiễn đời sống.
Nhiệm vụ: Hoàn thiện các câu hỏi trong phiếu học tập số 3
Phiếu học tập số 3
Góc Áp dụng
(Thời gian hoàn thành 8 phút)
Câu 1: Ở ngoài tự nhiên, sư tử, cá sấu có thể ăn thịt người, vậy căn cứ vào cơ sở
nào con người có thể điều khiển sư tử, cá sấu… biểu diễn xiếc trong sở thú?
Câu 2: Lấy ít nhất 2 ví dụ vận dụng tập tính trong mỗi lĩnh vực sau
Lĩnh vực áp dụng
Ví dụ
Giải trí
Săn bắn
Nông nghiệp

Chăn nuôi
Quốc phòng
Câu 3: Lấy hai ví dụ về tập tính học được chỉ có ở người (không có ở động vật)
Câu 4: Tại sao chim và cá có hiện tượng di cư? Khi di cư, chúng định hướng
bằng cách nào?
GV xây dựng sơ đồ luân chuyển góc học tập theo PCHT trong quá trình học
để HS có thể thuận tiện luân chuyển khi học:
Góc quan sát
Góc phân tích

9


Góc áp dụng
2.3.2. Giai đoạn 2: Tổ chức cho HS học theo góc:
Bước 1: Sắp xếp không gian lớp học:
+ Tôi đã bố trí góc học tập ở 3 khu vực: Gần bàn GV, cuối lớp và phía bên
phải của lớp, để đảm bảo diện tích và thuận lợi cho HS di chuyển, tôi đã dồn 2
dãy ghế thành 1 một khối
+ Ở mỗi góc đều được trang bị một PHT lớn, riêng góc Quan sát có thêm
một máy tính bàn.
+ HS di chuyển giữa các góc theo đường vòng quanh lớp học
Bước 2: Giới thiệu bài học/ nội dung học tập và các góc học tập.
Ở bước này tôi đã dành 5 phút để giới thiệu bài học, giới thiệu về các góc
học tập và hướng dẫn HS sơ đồ di chuyển
Bước 3: Tổ chức cho HS học tập tại các góc
- HS thảo luận theo nhóm sau đó tự hoàn thiện các nhiệm vụ ở mỗi vào
PHT cá nhân mà các em tự tạo vào vở theo mẫu ở PHT lớn
- GV theo dõi, phát hiện khó khăn của HS để hướng dẫn và hỗ trợ kịp thời
- Nhắc nhở thời gian để HS hoàn thành nhiệm vụ và chuẩn bị luân chuyển góc.

Bước 4: Tổ chức cho HS báo cáo kết quả thu được và thảo luận giữa tất cả các
thành viên trong lớp
- Sau khi các nhóm HS hoàn thành nhiệm vụ ở cả 3 góc học tập, tôi đã yêu
cầu các em di chuyển về chỗ ngồi và yêu cầu 3 em HS đứng tại chỗ để báo cáo
kết quả học tập của mình, mỗi em báo cáo kết quả ở mỗi góc.
- Các bạn ở các nhóm khác bổ sung.
- GV kết luận bằng cách chiếu đáp án các PHT lên bảng để chốt kiến thức
- GV đã thu PHT của một số em HS để chấm và cho điểm nhằm khuyến
khích tinh thần học tập của các em HS.

MỘT SỐ HÌNH ẢNH TRONG TIẾT HỌC

10


Hình 1. Góc quan sát

Hình 2. Góc phân tích

Hình 3. Góc vận dụng

Hình 4. GV giới thiệu các góc học tập

Hình 5. Xem video về tập tính của ĐV

Hình 6. Thảo luận tại góc phân tích

Hình 7. GV hỗ trợ học tập tại góc vận dụng

Hình 8. Thực hiện luân chuyển góc

Hình 9. Hoàn thiện nhiệm vụ
Hình 10. Báo cáo kết quả
2.4. Hiệu quả của sáng kiến
Qua quá trình thực nghiệm, tôi đã sử dụng phương pháp dạy học theo góc
vào dạy học bài 32 “Tập tính ở động vật (tiếp theo) – Sinh học 11”.
11


Tôi đã dạy song song cùng thời gian và chéo nhau với 2 loại giáo án ở 2
nhóm lớp có sĩ số và lực học tương đương (căn cứ này dựa vào quá trình học tập
kết quả học tập của năm lớp 10)
- Giáo án thực nghiệm có sử dụng phương pháp dạy học theo góc.
- Giáo án đối chứng sử dụng phương pháp giảng giải và vấn đáp thông
thường.
Sau khi dạy xong bài một thời gian, để kiểm tra độ bền của kiến thức, tôi
tiến hành kiểm tra khả năng lĩnh hội kiến thức của học sinh bằng đề kiểm tra 15
phút như sau:
Câu 1(2 điểm) Khi nói về sự di cư của các loài chim, các nhà khoa học đã
tìm ra được rất nhiều nguyên nhân di cư của chúng, những phát hiện nào sau đây
là đúng?
1. Tránh rét
2. Tránh nóng
3. Tránh cạnh tranh nơi ở
4. Tăng tìm kiến bạn tình
5. Tìm kiếm nguồn thức ăn
6. Mở rộng lãnh thổ
7. Tránh thiên địch
Câu 2 (3 điểm): Các nhận định sau đây đúng hay sai?
Nhận định

Đúng/sai
1. Điều kiện hóa hành động là kiểu liên
kết một hành vi của động vật với một
phần thưởng (hoặc phạt), sau đó động
vật chủ động lặp lại các hành vi đó
2. Điều kiện hóa đáp ứng là hình thành
mối liên kết cũ trong thần kinh trung
ương dưới tác động của các kích thích
kết hợp đồng thời
3. Hình thức học tập đơn giản nhất là
in vết
4. Học ngầm là kiểu học không có ý
thức, sau đó động vật rút kinh nghiệm
để giải quyết được vấn đề tương tự
5. Học khôn Là kiểu học phối hợp các
kinh nghiệm cũ để tìm ra cách giải
quyết những tình huống mới
Câu 3(2 điểm): Nêu những thành tựu trong việc vận dụng những hiểu biết
về tập tính của động vật vào đời sống của con người?
Câu 4 (3 điểm): Đọc đoạn tin sau và trả lời các câu hỏi: Các loài chim có xu
hướng chọn ấp các quả trứng có kích cỡ to, có màu sắc, hoa văn hoặc chấm lốm
đốm. Chim tu hú có tập tính đẻ trứng vào tổ của các con chim khác và nhờ ấp
hộ. Trứng của chim tu hú sẫm màu, có nhiều hoa văn và có kích cỡ lớn hơn so
12


với trứng của loài chim ấp hộ. Vì vậy trứng của chúng được chấp nhận và ấp hộ.
Tu hú con sinh ra sẽ có những hành động giống với loài chim ấp trứng, thay vì
giống tu hú mẹ.
1. Tập tính đẻ trứng của chim tu hú là tập tính gì, thuộc loại tập tính nào?

Giải thích.
2. Hành động của tu hú con thuộc hình thức học tập nào? Vì sao? [9]
Bước đầu thu được kết quả cụ thể như sau:
2.4.1. Kết quả định lượng
- Lớp đối chứng (ĐC) : 11A2, 11A5
- Lớp thực nghiệm (TN): 11A1, 11A4
Bảng 1: Bảng tần suất
Lớp
Số Số học sinh đạt điểm xi
2
3
4
5
6
7
8
9
10
HS 1
Lớp 11A2 39
0
0
3
5
8
12
7
3
1
0

0
0
4
3
11
9
5
5
0
0
ĐC 11A5 37
Lớp 11A1 34
0
0
0
1
6
5
7
7
6
2
0
0
0
2
5
7
8
8

5
1
TN 11A4 36
Bảng 2. Bảng tổng hợp tần suất
Lớp
Lớp ĐC
Lớp TN

Số
HS
76
70

Số học sinh đạt điểm xi
1
2
3
4
5
0
0
7
8
19
0
0
0
3
11

6
21
12

7
12
15

8
8
15

9
1
11

10
0
3

Hình 11. Đồ thị thể hiện tương quan về điểm giữa lớp đối chứng
và lớp thực nghiệm
Qua kết quả trên, ta thấy rằng: ở 2 lớp thực nghiệm tỷ lệ đạt điểm khá giỏi
đều cao hơn 2 lớp đối chứng. Ngược lại, tỷ lệ điểm trung bình và dưới trung
bình của 2 lớp đối chứng lại cao hơn. Điều đó phần nào cho thấy HS 2 lớp thực
nghiệm tiếp thu kiến thức nhiều hơn và tốt hơn. Một trong những nguyên nhân
13


đó là: Ở lớp thực nghiệm, HS hứng thú học tập, tích cực, chủ động tìm tòi để

hình thành kiến thức, các em được tự do học theo phong cách học của riêng
mình nên làm cho không khí lớp học sôi nổi kích, thích sự sáng tạo và chủ động
từ đó làm cho khả năng hiểu và nhớ bài của các em được tốt hơn, sâu hơn.
Còn ở lớp đối chứng, lớp học vẫn diễn ra nghiêm túc, HS vẫn chăm chú
tiếp thu bài giảng, nhưng các em tiếp thu thụ động về kiến thức, giáo viên sử
dụng phương pháp truyền thống như thông báo, giải thích, vấn đáp nên quá trình
làm việc thường nghiêng về giáo viên.
2.4.2. Kết quả định tính
Qua quá trình phân tích bài kiểm tra ở 2 lớp thực nghiệm và 2 lớp đối
chứng và theo dõi trong suốt quá trình giảng dạy, tôi có những nhận xét sau:
- Ở 2 lớp đối chứng:
+ Phần lớn học sinh chỉ dừng lại ở mức độ nhớ và tái hiện kiến thức.
Tính độc lập nhận thức không thể hiện rõ, cách trình bày rập khuôn trong SGK
hoặc vở ghi của giáo viên.
+ Việc vận dụng trí thức đối với đa số các em còn khó khăn, khả năng
khái quát hóa và hệ thống hóa bài học chưa cao.
+ Giờ học trầm lắng, kém hứng thú, các em vẫn trả lời câu hỏi nhưng rụt
rè chưa nhiệt tình, chưa mạnh dạn, chỉ vào kiến thức SGK để trả lời mà chưa có
sự đầu tư thời gian để mở rộng thêm.
Tuy nhiên, vẫn có một số học sinh hiểu bài khá tốt, trình bày khá lôgic,
chặt chẽ.
- Ở 2 lớp thực nghiệm:
+ Không khí học tập trong nhóm sôi nổi, các thành viên đều tích cực đưa ra
ý kiến, các nhóm biết phân công nhiệm vụ được giao trong phiếu học tập rõ
ràng, khoa học; các nhiệm vụ được giao ở mỗi góc đều được các nhóm hoàn
thành trong thời gian quy định.
+ Phần lớn học sinh hiểu bài tương đối chính xác và đầy đủ và độ bền
kiến thức tốt hơn.
+ Biết cách phối hợp làm việc trong nhóm tốt, biết quản lí thời gian
+ Độc lập nhận thức, có khả năng trình bày vấn đề một cách chủ động

theo quan điểm riêng từng nhóm, không theo nguyên mẫu SGK hoặc của giáo
viên.
+ Các em tham gia học tập với tinh thần say mê, hào hứng, không khí giờ
học thoải mái.

14


+ Đặc biệt khi được hỏi “ Các em có hứng thú với phương pháp học tập
theo góc không?” thì đa phần được các em HS trả lời là rất thích do trong giờ
học không bị gò bó
+ Tuy nhiên, vẫn còn một số ít học sinh chưa nắm vững nội dung bài học,
khả năng phân tích, quan sát, và vận dụng kiến thức chưa tốt, việc thảo luận còn
chiếu lệ, trình bày nội dung PHT hời hợt.
2.4.3. Kết luận chung về thực nghiệm
Với kết quả thực nghiệm này, tôi có thêm cơ sở thực tiễn để tin tưởng vào
khả năng ứng dụng phương pháp dạy học theo góc vào quá trình dạy học.
Qua thực nghiệm dạy học có sử dụng phương pháp dạy học theo góc, tôi
nhận thấy:
- Hứng thú học tập của học sinh cao hơn, hoạt động thảo luận sôi nổi hơn
và hiệu quả cao hơn, kiến thức thu được của các em do có đầu tư nên sâu hơn,
HS tập trung để quan sát và phân tích, phát biểu xây dựng bài tốt hơn.
- HS tự tin hơn khi trình bày vấn đề trước tập thể
- Tăng cường thêm một số kỹ năng hoạt động học tập cho HS như quan sát,
phân tích, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng trình bày một vấn đề trước tập thể.
- HS làm chủ được hoạt động học tập của mình, và tiến hành các thao tác tư
duy trong não bộ qua đó làm thay đổi được năng lực cá nhân và nhu cầu của bản
thân.
- Sự tương tác và hỗ trợ nhau trong học tập của HS tốt hơn .
- Hoạt động của giáo viên nhẹ nhàng, thuận lợi hơn để có thể tập trung vào

việc đưa HS vào trung tâm của hoạt động dạy học. Thông qua phương pháp dạy
học có sử dụng phương pháp dạy học theo góc, HS trong nhóm và giữa các
nhóm phát biểu ý kiến, tranh luận, bổ sung cho nhau tạo không khí học tập rất
tích cực, nâng cao hiệu quả tiếp thu, lĩnh hội tri thức của HS.
- Tuy nhiên, khi thực hiện dạy học theo góc tôi thấy cũng có những khó
khăn nhất định: Về khâu chuẩn bị nội dung bài dạy, các thiết bị và phương tiện
day học rất mất thời gian, Không gian lớp học phải rộng, những phòng học thiết
kế theo kiểu cũ rất khó khăn để đáp ứng, khả năng quản lí và hướng dẫn HS của
các thầy cô phải thật tốt, vì trong quá trình học nếu quản lí không tốt HS sẽ rất
lộn xộn và ồn ào. Sĩ số HS trong một lớp ít (khoảng 30 – 35 HS) thì giờ dạy hiệu
quả hơn.
Do giới hạn về thời gian cũng như các điều kiện khác nên tôi chưa thực
hiện thực nghiệm được trên quy mô lớn hơn. Chính vì thế mà kết quả thực
nghiệm chắc chắn chưa phải là tốt nhất.

15


3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
- DHTG là một PPDH tích cực, học theo góc giúp HS hiểu sâu và vận
dụng tốt kiến thức đã học. Vận dụng quy trình DHTG một cách sáng tạo, GV sẽ
tạo được cho HS môi trường học tập tốt, HS học với sự hứng thú và sự tự giác,
tích cực theo PCHT yêu thích của mình, qua đó vừa tự chiếm lĩnh kiến thức,
đồng thời phát triển các năng lực như tự học, hợp tác, giải quyết vấn đề và vận
dụng kiến thức vào thực tiễn.
- Việc chọn bài để sử dụng PPDH theo góc là rất quan trọng. GV cần phải
chọn những bài có kiến thức tương đối độc lập giữa các phần để có thiết kế các
góc học tập sao cho các em có thể xuất phát từ một góc bất kỳ.
- Việc tổ chức DHTG đòi hỏi GV phải có khả năng quản lí lớp học thật tốt

vì trong quá trình học tập tại các góc và quá trình di chuyển qua các góc, các em
HS
- Thông qua quan sát quá trình hoạt động, học tập trong giờ học kết hợp
với phân tích kết quả học tập sau khi tổ chức giờ học theo góc, tôi thấy, HS
không những có kết quả học tập tốt mà còn có những thay đổi về thái độ, hành
vi trong quá trình học tập theo chiều hướng tích cực và hiệu quả hơn, do đó việc
sử dụng phương pháp dạy học theo góc vào dạy học Sinh học là điều nên làm ở
một số bài, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy, tạo nên sự đa dạng trong
phương pháp, đặc biệt là phát huy được tính tích cực, từ đó phát triển năng lực
cho HS, đáp ứng được yêu cầu đổi mới về nội dung và phương pháp trong dạy
học hiện nay.
3.2. Kiến nghị.
Qua nghiên cứu đề tài này, tôi rút ra một số kiến nghị sau:
- Do trình độ HS nơi nghiên cứu đề tài còn hạn chế, số lượng HS và số lớp
có HS có tư duy tốt ít nên tính thuyết phục về hiệu quả của phương pháp dạy
học theo góc có thể chưa cao vì vậy rất mong các đồng nghiệp của tôi ở các đơn
vị khác tiếp tục nghiên cứu thêm ở những nơi có trình độ HS khá, giỏi để so
sánh hiệu quả chính xác hơn.
- Phát huy tối đa vai trò của phương pháp dạy học theo góc ở những bài
học khác, ở các khối lớp khác và các môn học khác.
- Để có thể thực hiện tốt các phương pháp dạy học tích cực, phương pháp
dạy học mới, hiện đại thì đòi hỏi trang thiết bị phục vụ cho dạy học phải tương
đối đầy đủ và hiện đại, diện tích lớp học đủ rộng để GV có thể thực hiện áp dụng
các phương pháp dạy học tích cực một cách thuận lợi nhất..
- Để góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp dạy học theo góc
trong dạy học Sinh học, đòi hỏi giáo viên phải có sự đầu tư thiết kế để tạo cho
HS hứng thú và học tập tốt hơn.
16

Do khả năng và thời gian có hạn nên kết quả nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở
những kết luận ban đầu và nhiều vấn đề chưa đi sâu. Vì vậy không thể tránh
khỏi những thiếu sót, do đó tôi kính mong nhận được sự góp ý của quý vị để đề
tài dần hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA

Thanh Hóa, ngày 26 tháng 06 năm 2020

THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.
Người viết:

Vũ Thị Trọng

17


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Sách giáo khoa sinh học 11 cơ bản - Nguyễn Thành Đạt (chủ biên) - Nhà
xuất bản giáo dục – năm 2011.
[2] Sách giáo viên sinh học 11 cơ bản- Nguyễn Thành Đạt (Chủ biên) - Nhà
xuất bản giáo dục- 2011
[3] Sách bài tập Sinh học 11 – Ngô Văn Hưng, Trần Văn Kiên – Nhà xuất bản
giáo dục - 2007
[4] Các SKKN của bản thân tác giả ở năm 2016 -2017, năm 2018 - 2019
[5] Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức và chuẩn kí năng sinh học 11 - Ngô
Văn Hưng (chủ biên) - Nhà xuất bản giáo dục - 2009.
[6] Tài liệu BDTX Module 18 “Phương pháp dạy học tích cực” – Bộ Giáo dục

và Đào tạo
[7] Tài liệu tập huấn: Dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định
hướng phát triển năng lực học sinh năm 2014 của Bộ Giáo dục và đào tạo
[8] Tài liệu tập huấn: Bồi dưỡng giáo viên trung học phổ thông về dạy học tích
cực năm 2018 của Bộ Giáo dục và đào tạo
[9] Tham khảo một số tài liệu trên mạng internet về phương pháp dạy học theo
góc
- Nguồn: Tailieu: text.123doc.org
- Nguồn:


DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN

Họ và tên tác giả: VŨ THỊ TRỌNG
Chức vụ và đơn vị công tác: Tổ trưởng chuyên môn

TT

1.

2.

3.

4.

Tên đề tài SKKN

Sử dụng thí nghiệm trong dạy
học phần chuyển hóa vật chất
và năng lượng ở thực vật
Giúp học sinh có năng lực
trung bình giải nhanh các bài
tập trắc nghiệm phần “Di
truyền học quần thể” – Sinh
học 12
Sử dụng phương pháp đóng
vai trong dạy học bài 7 + 8 +9
“Tế bào nhân thực” – sinh
học 10 nhằm phát triển một
số năng lực chung cho HS
THPT
Sử dụng Kỹ thuật mảnh ghép
trong dạy học Bài 45 “ Sinh
sản hữu tính ở động vật” sinh học 11 nhằm phát triển
một số năng lực cho HS
THPT

Kết quả
Cấp đánh
đánh giá
giá xếp loại
xếp loại
(Phòng, Sở,
(A, B,
Tỉnh...)
hoặc C)

Sở GD &
ĐT Thanh
C
Hóa
Sở GD &
ĐT Thanh
Hóa
C

Sở GD &
ĐT Thanh
Hóa

Sở GD &
ĐT Thanh
Hóa

Năm học
đánh giá
xếp loại

2007 - 2008

2012 - 2013

B

2016 - 2017

B

2018 - 2019


PHỤ LỤC
ĐÁP ÁN PHT SỐ 1
Câu 1: Xem video và hoàn thiện bảng sau:
Dạng tập tính
Đặc điểm
Tập
tính Ở động vật có Là tập tính bẩm sinh
kiếm ăn
hệ thần kinh
chưa
phát
triển
Ở động vật có Phần lớn là tập tính học tập
hệ thần kinh Hệ thần kinh càng phát triển
phát triển
thì càng phức tạp
Tập tính sinh sản

-Là tập tính bẩm sinh, mang
tính bản năng
-Ve vãn, tranh giành con cái,
giao phối, chăm sóc con non
- Tạo ra thế hệ sau, duy trì
sự tồn tại của loài

Tập tính bảo vệ lãnh thổ

Động vật dùng phân hoặc
nước tiểu để đánh dấu lãnh
thổ và chiến đấu quyết liệt
khi có đối tượng xâm nhập
để bào vệ nguồn thức ăn,
nơi ở và sinh sản

Tập tính di cư

Ví dụ
- Thủy tức khi có
mồi chạm vào các
xúc tu,thủy tức sẽ
tự đưa thức ăn vào
miệng
Mèo bắt chuột
thường vờn cho
con mồi yếu sức
rồi mới ăn thịt
- Ếch phát ra tiếng
kêu gọi bạn tình.
- Vào mùa sinh
sản, hươu đực húc
nhau, con thắng
trận sẽ giao phối
với con cái...
Chó sói đánh dấu
lãnh thổ bằng
nước tiểu. Chúng

đe dọa và tấn công
kẻ thù xâm hại
lãnh
thổ
của
chúng.
Khi mùa đông
đến, chim di cư về
phương nam để
tránh rét

Động vật đính hướng nhờ vị
trí của mặt trăng, mặt trời, vì
sao, địa hình, từ trường,
hướng dòng chảy để di cư
Giúp động vật tránh điều
kiện sống không thuận lợi
Tập tính xã hội Tập
tính Là tập tính bẩm sinh có sự Đàn voi bao giờ
thứ bậc
phân chia thứ bậc trong đàn cũng có con đầu
đàn
Tập tính vị Là tập tính bẩm sinh, động Kiến lihs sẵn sàng


tha

vật hi sinh quyền lợi của bản chiến đấu và hi
thân và vì lợi ích sinh tồn sinh bản thân để
của bầy đàn

bảo vệ kiến chúa
và bảo vệ tổ
Câu 2: Điền tên các tập tính phù hợp vào hình sau
(Tập tính kiếm ăn, tập tính bảo vệ lãnh thổ, tập tính di cư. Tập tính xã hội, tập
tính sinh sản)

Tập tính thứ bậc

Tập tính vị tha

Tập tính di cư

Tập tính sinh sản

Bảo vệ lãnh thổ

Tập tính kiếm ăn

ĐÁP ÁN PHT SỐ 2
Câu 1: Đọc phần IV - Một số hình thức học tập ở động vật trong Sách giáo khoa
và hoàn thiện bảng kiến thức
Hình thức học tập Khái niệm
Vai trò
Ví dụ
Quen nhờn
- Là hình thức học Giúp động vật
tập đơn giản nhất phản ứng linh hoạt
Động vật phớt lờ, với môi trường
không trả lời
những kích thích

lặp lại nhiều lần
nếu kích thích đó
không kèm theo


sự nguy hiểm nào
In vết
Có ở nhiều loài Giúp con non tìm
động vật, dễ thấy thấy thức ăn và sự
ở chim
bảo vệ
Động vật bám
theo vật chuyển
động mà chúng
thấy đầu tiên
Điều kiện hóa đáp Là hình thành mối Giúp động vật học
ứng
liên kết mới trong được bài học kinh
thần kinh trung nghiệm trong đời
ương dưới tác sống
động của các kích
thích kết hợp đồng
thời
Điều kiện hóa Đây là kiểu kết
hành động
hợp một hành vi
của động vật với
một phần thưởng
hay phạt sau đó
chủ động lặp lại

hành vi đó
Học ngầm
Là kiểu học không Giúp động vật
có ý thức không hoang dã có thể
biết rõ mình đã tìm thấy thức ăn
học được. Sau đó, và tránh được kẻ
khi có nhu cầu thì thù
kiến thức đó tái
hiện lại giúp động
vật giải quyết
được những tình
huống tương tự
Học khôn
Học có chủ động
Câu 2: Các hình thức học tập của các động vật trong các ví dụ sau đây thuộc
những dạng nào?
1) Một con mèo đang đói chỉ nghe thấy tiếng bát đĩa lách cách, nó đã vội vàng
chạy xuống bếp
Điều kiện hóa đáp ứng
2) Có một cậu bé đi sở thú, cậu đùa nghịch đưa cho con khỉ 1 hộp sữa tươi và
thích thú khi thấy con khỉ sử dụng ống hút để hút hộp sữa mình đưa