Một số kinh nghiệm sử dụng hiệu quả phương pháp dạy học dự án trong môn sinh học 9 ở trường THCS thị trấn, thường xuân

1

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

MỤC
LỤC
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ
ĐÀO
TẠO THƯỜNG XUÂN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ KINH NGHIỆM SỬ DỤNG HIỆU QUẢ PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN TRONG MÔN SINH 9 Ở
TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN THƯỜNG XUÂN

Người thực hiện: Nguyễn Thị Hằng
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Thị Trấn.
SKKN thuộc môn: Sinh học

THANH HÓA, NĂM 2020


2
MỤC LỤC
TT

Nội dung

Trang

1

Mục lục

1

2

1.Mở đầu

2

3

1.1. Lí do chọn đề tài

2

4

1.2. Mục đích nghiên cứu

2

5

1.3. Đối tượng nghiên cứu

3

6

1.4. Phương pháp nghiên cứu

3

7

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

3

8

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

3

9

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng SKKN

5

10

2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề

6

11

2.4. Hiệu quả của SKKN đối với hoạt động dạy học

14

12

3. Kết luận và kiến nghị

17

13

3.1. Kết luận

17

14

3.2. Kiến nghị

18

15

Tài liệu tham khảo

19

16

Danh mục sáng kiến

20

1. Mở đầu


3
1.1. Lí do chọn đề tài
Mỗi học sinh đều có tài năng và năng khiếu theo những hướng khác nhau.
Nhưng làm thế nào để phát triển những trí tuệ tiềm ẩn của học sinh thì là một
vấn đề khó khăn. Phương pháp dạy học dự án – nơi khuyến khích các phong
cách học khác nhau, phát triển các kỹ năng cần thiết của thế kỷ 21 đã trả lời
được vấn đề này. Chính vì ưu điểm của phương pháp này mà hiện nay, trong
những năm gần đây, để đáp ứng nhu cầu phát triển Giáo dục – Đào tạo, bên cạnh
việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong hệ thống phương pháp
thì phương pháp dạy học dự án được nhiều trường học rất chú trọng.
So với các phương pháp truyền thống, giáo viên phải cố gắng diễn giảng,
gợi mở nhưng chỉ có một số học sinh tiếp thu được còn lại đa số học sinh trở nên
thụ động, ỷ lại, và kiến thức không nhớ được lâu. Phương pháp dạy học dự án,
một trong những phương pháp dạy học tích cực phương pháp này hướng học
sinh là trung tâm, học sinh tích cực và nhớ bài lâu, và đó cũng là luôn là mục
tiêu của tôi, đối với môn Sinh học, tôi nhận thấy rằng nội dung kiến thức rất gần
gũi với thiên nhiên, gắn liền với thực tiễn đời sống, có rất nhiều phương pháp
phù hợp để giảng dạy tùy theo từng dạng bài, trong đó có phương pháp dạy học
dự án. Tôi đã tiến hành soạn giảng và dạy thử một số tiết trong năm học vừa qua
và đạt được kết quả rất khả quan, học sinh rất hứng thú, yêu thích môn học hơn

rất nhiều.
Đây chính là động lực khiến cho tôi nghiên cứu về đề tài này trong năm
học 2019 - 2020. Từ đó, tôi tiến hành viết sáng kiến với nội dung: Một số kinh
nghiệm sử dụng hiệu quả phương pháp dạy học dự án bài 54" Ô nhiễm môi
trường" trong môn sinh học 9 ở trường THCS Thị Trấn Thường Xuân.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Những phương pháp dạy học cũ đã trở nên quen thuộc, thậm chí một số
phương pháp còn trở nên nhàm chán nếu áp dụng liên tục, việc học sinh được
làm chủ tri thức, được đóng vai là thầy cô giáo đứng trước tập thể lớp báo cáo
sản phẩm đã được nhóm và bản thân chuẩn bị sẵn sàng với tinh thần phấn khởi,
đầy nhiệt huyết. Sản phẩm các em thu thập được dưới sự định hướng của giáo
viên, các kiến thức gắn liền thực tiễn làm cho bài học trở nên sinh động. Tuy
nhiên để chuẩn bị một tiết dạy thành công, có thể gặp những thuận lợi và khó
khăn nhất định.
Động viên, khích lệ đồng nghiệp hăng hái và tăng cường thực hiện DHTH
kết hợp với DH định hướng PTNL; đồng thời cùng nhau trao đổi, thảo luận, chia
sẻ kinh nghiệm giữa các đồng nghiệp cùng cơ quan và trên “trường học kết nối”.
Trau dồi KT và KN cho bản thân và đồng nghiệp để chuẩn bị tốt cho việc thực


4
hiện theo chương trình và sách giáo khoa mới và mô hình trường học Việt Nam mới.
Giúp cho giờ học trở nên sinh động, hấp dẫn, tạo hứng thú đối với HS
Phát huy tối đa khả năng tư duy, óc sáng tạo, tinh thần và ý thức trong hợp tác
nhóm của các em. Tạo điều kiện nhiều hơn cho các em được thể hiện bản thân
trước tổ nhóm, trước lớp các em có cơ hội phát huy tối đa tiềm năng của mình,
phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Trong phạm vi đề tài này tôi sẽ tìm hiểu, NC một cách tổng thể về PPDH
theo dự án.

Tìm các biện pháp và giải pháp để sao cho PPDH dự án có hiệu quả, phù
hợp với thực tiễn. Giúp cho việc PPDH theo dự án trở nên phù hợp, đơn giản, dễ
thực hiện hơn, cụ thể là với bộ môn sinh học lớp 9.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Với đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp: phương pháp nghiên cứu cơ
sở của vấn đề; phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin; phương
pháp thống kê xử lý số liệu.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
2.1.1. Cơ sở lý luận về Phương pháp dạy học dự án
Khái niệm dự án ngày này là một dự định, một kế hoạch trong đó cần xác
định rõ mục tiêu, thời gian, tài chính, nhân lực, vật lực và cần được thực hiện để
đạt được mục tiêu đề ra. Dự án được thực hiện trong những điều kiện xác định
mang tính tổng thể và có tính phức hợp.
Dự án học tập là một nhiệm vụ trong dạy học theo dự án, trong đó mục tiêu
của dự án là mục tiêu của dạy học. Ví dụ: Sản phẩm là mục tiêu của dự án trong
thực tiễn, còn đối với dự án học tập, sản phẩm chỉ là phương tiện để đạt được
mục tiêu dạy học. Quy mô của dự án học tập nhỏ hơn dự án trong thực tiễn. Dự
án học tập do người học thực hiện. Vì vậy khi thiết kế một dự án học tập vừa
phải dựa vào đặc điểm và tiến trình của một dự án nói chung và vừa phải dựa
vào quan điểm của lí luận dạy học.
2.1.2. Khái niệm dạy học theo dự án. Bản chất của phương pháp dạy
học dự án
a. Khái niệm dạy học theo dự án:
Dạy học theo dự án là một phương pháp học tập lấy học sinh làm trung
tâm, hướng học sinh đến việc lĩnh hội kiến thức và kỹ năng thông qua việc đóng
một hay nhiều vai để giải quyết vấn đề (gọi là dự án) mô phỏng những vấn đề có
thật ở xã hội chúng ta. Những hoạt động này giúp học sinh thấy được kiến thức

5
cần học có ý nghĩa hơn. Học qua phương pháp “học để khám phá”, “ làm giàu
kiến thức”, tránh cách dạy học “ Giáo viên nói, học sinh nghe”. Học sinh được
chủ động thông qua tìm tòi và khám phá, có cơ hội tiếp cận và trình bày những ý
tưởng và kinh nghiệm mới mẻ.
b. Bản chất của dạy học dự án:
- Học sinh thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với thực tiễn, kết
hợp lý thuyết với thực hành.
- Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao, từ việc lập kế
hoạch đến việc thực hiện và đánh giá kết quả thực hiện dự án. Hình thức làm
việc chủ yếu là theo nhóm. Kết quả dự án là những sản phẩm hành động có thể
giới thiệu được.
2.1.3. Mục tiêu của dạy học dự án:
- Dạy học theo dự án hướng tới vấn đề của thực tiễn, gắn kết nội dung học
với cuộc sống thực tế.
- Phát triển cho học sinh kỹ năng phát hiện và giải quyết vấn đề; các kỹ
năng phân tích, tổng hợp, đánh giá.
- Rèn luyện cho các em nhiều kỹ năng khác như kỹ năng tổ chức kiến thức,
các kỹ năng sống, kỹ năng hợp tác nhóm, kỹ năng giao tiếp,...
- Cho phép học sinh làm việc “một cách độc lập” để hình thành kiến thức
và cho ra những kết quả thực tế.
- Nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin vào quá trình học tập và cho ra sản phẩm.
2.1.4. Ý nghĩa của dạy học dự án:
- Dạy học dự án giúp học sinh phát triển các kỹ năng cho cuộc sống trong
một xã hội công nghệ cao dựa trên tri thức. Ngoài những kỹ năng cơ bản như
đọc, viết, tính toán, học sinh cần có kỹ năng làm việc nhóm, giải quyết vấn đề
nghiên cứu thu thập, quản lý thời gian, tổng hợp thông tin, sự dụng công cụ trợ
giúp, năng lực thẩm mỹ,...Với sự kết hợp các kỹ năng này, học sinh trở thành
chủ nhân thực sự và quản lý trực tiếp quá trình học của các em, được định
hướng và hướng dẫn bởi giáo viên.

- Bằng cách đưa nội dung cuộc sống thực tế và công nghệ vào trong
chương trình thông qua dạy học sự án, học sinh được khuyến khích để trở
thành một người làm việc độc lập, có tư duy phản biện và là con người học
tập suốt đời.
- Dạy học dự án không chỉ là một cách học, nó là một cách để làm việc
cùng nhau, nếu học sinh học cách tự chịu trách nhiệm về việc học của mình, các
em sẽ học được cách làm việc với người khác trong cuộc sống.
- Dạy học dự án thích hợp với những học sinh có các phong cách học tập


6
khác nhau, bởi mỗi HS đều có tích lũy kiến thức của mình thông qua các bối
cảnh và hoàn cảnh khác nhau.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
2.2.1. Về phía giáo viên.
- Dạy học theo dự án đòi hỏi giáo viên phải có những kỹ năng để thực hiện
thành công:
+ Giáo viên cần lên kế hoạch, nội dung dự án khá công phu, sắp xếp thời
gian cho hợp lý.
+ Cần phải trao dồi những kỹ năng sống, am hiểu thực tế. Có trái tim tâm
huyết với nghề và phải sáng tạo.
- Dạy học theo dự án đòi hỏi sự thay đổi tư duy của cả giáo viên và học
sinh, cách thức học và dạy mới sẽ là một thử thách, bởi phương pháp dạy học
truyền thống đã in sâu trong cách dạy và học của thầy và trò.
- Thời gian cần chuẩn bị và tiến hành dạy và học dự án đòi hỏi nhiều hơn,
trong khi quỹ thời gian dành cho dạy học dự án trong chương trình chính khóa
chưa có, vì vậy giáo viên sẽ gặp không ít khó khăn và hơi lúng túng khi áp dụng.
- Việc tổ chức học mới lạ, học sinh còn bỡ ngỡ nhất là trường THCS nhiều
học sinh có học lực yếu nên việc tự học, tự sáng tạo, tự nghiên cứu còn yếu. Vì
vậy, học sinh phải có năng lực học đồng đều, có tính sáng tạo và có kỹ năng

công nghệ thông tin.
2.2.2. Về phía học sinh.
Khi khảo sát đối với HS khối lớp 9 đầu năm học 2018– 2019 tại trường
THCS Thị Trấn tôi nhận thấy phần lớn các em còn thiếu các KN cần thiết
cho việc tổ chức dự án. Nhiều em còn rất rụt rè, e ngại và thiếu tự tin khi
trình bày ý kiến trước tổ, trước lớp. Phần đa các em có hoạt động thực tế,
trải nghiệm ở địa phương và gia đình khi tham gia vào các công việc hàng
ngày ở nhà. Tuy nhiên điều này cũng có hạn chế ở chỗ các em thiếu thời
gian đầu tư cho việc tự học; việc chuẩn bị bài cho giờ học chưa đảm bảo,
tinh thần phối hợp tham gia còn thấp và thiếu các tài liệu cũng như thiếu
hiểu biết thực tế… Qua điều tra tôi thu được một số thông tin cơ bản về HS
như sau:

Kết quả khảo sát mức độ lôi cuốn hs yêu thích môn học đầu năm học
2018- 2019 môn sinh khối 9 (68 học sinh):


7
Lớp

Không
hứng
thú

%

Hứng
thú ít

26 HS

6

23,07

12

9B 26 HS
Tổng 52 HS

12
20

46,15
38,5

9
21

Sĩ số

9A

Mức độ lôi cuốn học sinh
Rất
Hứng
%
%
hứng
thú

thú

46,1
5
34,61
40,38

%

6

23,07

2

7,71

5
11

19,24
21,1
5

0
2

0
3,84

Những thông tin trên đã phản ánh thực trạng khó khăn cả về phía GV và
HS của nhà trường trong việc tổ chức DHTH. Chính vì vậy cần phải có giải
pháp thật phù hợp và khoa học mới mong việc DH có hiệu quả.
2.3. Các biện pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Quy trình dạy học dự án
Quy trình thực hiện dạy học dự án gồm 3 bước:
* Bước 1: Lập kế hoạch (Xây dựng ý tưởng, lựa chọn chủ đề, xây dựng tiểu
chủ đề, lập kế hoạch các nhiệm vụ học tập)
- Giáo viên đề xuất ý tưởng về đề tài của dự án học tập, đề tài này có thể
nảy sinh từ sáng kiến của giáo viên, học sinh hoặc nhóm học sinh. Học sinh là
người quyết định lựa chọn đề tài, nhưng phải đảm bảo nội dung phù hợp với
mục đích học tập, phù hợp với chương trình và điều kiện thực tế.
- Giáo viên chia nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm học sinh và những yếu
tố khác liên quan đến dự án. Trong công việc này, giáo viên là người đề xướng
nhưng cũng cần tạo điều kiện cho học sinh chọn nhóm làm việc.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh lập kế hoạch thực hiện dự án, trong đó học
sinh cần xác định chính xác chủ đề, mục tiêu và những công việc cần làm, kinh
phí, thời gian và phương pháp thực hiện.
* Bước 2: Thực hiện dự án (Thu thập thông tin, thực hiện điều tra, thảo
luận với các thành viên khác, tham vấn giáo viên hướng dẫn)
- Giai đoạn này, dưới sự giúp đỡ của giáo viên học sinh tập trung vào việc
thực hiện nhiệm vụ được giao với các hoạt động: như đề xuất phương án giải
quyết và kiểm tra, nghiên cứu tài liệu, tiến hành các thí nghiệm, trao đổi và hợp
tác với các thành viên trong nhóm.
Trong dự án, GV cần tôn trọng các kế hoạch đã xây dựng ở các nhóm, cần
tạo điều kiện cho học sinh trao đổi, thu thập tài liệu, tìm kiếm thông tin. Các
nhóm thường xuyên cùng nhau đánh giá công việc, chỉnh sửa để đi tới đích,
Giáo viên tạo điều kiện cho việc làm chủ hoạt động học tập của học sinh và
nhóm học sinh, quan tâm đến phương pháp học của học sinh,...khuyến khích học

8
sinh tạo ra một sản phẩm học tập cụ thể và có chất lượng.
* Bước 3: Tổng hợp kết quả
- Học sinh thu thập kết quả, công bố sản phẩm trước lớp. Sau đó, giáo viên
và học sinh tiến hành đánh giá, gồm:
+ Học sinh tự đánh giá: Học sinh tự nhận xét quá trình thực hiện dự án, và
tự đánh giá sản phẩm.
+ Giáo viên đánh giá: Giáo viên đánh giá toàn bộ quá trình thực hiện dự án
của học sinh, đánh giá sản phẩm và rút kinh nghiệm để tiếp tục thực hiện những
dự án tiếp theo.
2.3.2 Các biện pháp :
Có nhiều cách khác nhau để tổ chức dạy học theo dự án, có thể sử dụng cả
bài dạy, có thể tổ chức buổi ngoại khóa riêng nhưng cũng có thể lồng vào trong
từng tiết dạy, tùy vào quỹ thời gian, chúng ta có thể điều chỉnh để kết quả dạy
học tốt hơn. Giáo viên cần xác định từng mốc thời điểm khác nhau, thời điểm
nào là truyền thụ kiến thức cơ bản, thời điểm nào là bắt tay vào thực hiện dự án.
Để tiến hành cho một dự án của giáo viên và học sinh, cần thực hiện đầy đủ
các bước theo quy trình chung của dạy học theo dự án. Cụ thể với dạng bài về
môi trường, tôi cần chuẩn bị các bước sau:
a. Tìm ý tưởng dự án: Từ nội dung bài học, giáo viên suy nghĩ về ý tưởng
của dự án, những vấn đề thế giới đang quan tâm (ô nhiễm môi trường, biến đổi
khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học,...) Dạng bài này lồng ghép liên hệ thực tế
rất nhiều thuộc dạng bài liên môn ( hóa học, sinh học, vật lý…) hơn nữa như
chúng ta thấy môi trường sống của chúng ta đang ngày càng ô nhiễm nặng nề
đang rung lên hồi chuông cảnh báo, chính vì vậy dạng bài này dạy học theo
phương pháp dạy học dự án là hết sức hợp lý và hiệu quả, giúp các em học sinh
tự tìm ra nguyên nhân ô nhiễm môi trường và tác hại của việc ô nhiễm môi
trường đến chính cuộc sống của con người để từ đó các em đề ra những biện
pháp bảo vệ môi trường thật hiệu quả. Còn những kiến thức lý thuyết thông

thường, chúng ta có thể dạy theo các phương pháp truyền thống khác.
b. Xác định mục tiêu của dự án: Sau khi hình thành ý tưởng, giáo viên xác
định mục tiêu của dự án, bao gồm mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ, trong
đó chú ý đến các hoạt động học tập với tư duy bậc cao như phân tích, tổng hợp,
đánh giá.
c. Xây dựng bộ câu hỏi định hướng: Đây là bước quan trọng của việc thiết
kế dự án, nó giúp học sinh tập trung vào những hoạt động học tập chủ yếu.
Thông qua những câu hỏi gợi ý, có tính mở, buộc học sinh phải tư duy về những
vấn đề cần phải giải quyết. Có thể là câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học hay câu


9
hỏi nội dung.
d. Thiết kế dự án: Sau khi xây dựng bộ câu hỏi định hướng, tôi đưa ra dự
án gồm: mục tiêu, công việc chính, địa điểm thực hiện và sản phẩm cần xây
dựng. Sản phẩm dự án có thể là bài trình diễn, có thể là bài báo cáo bằng tranh
ảnh sinh động, có thể là tờ rơi, ....
e. Kế hoạch của giáo viên và học sinh: Để tổ chức tốt dạy học dự án và
đảm bảo học sinh tham gia tích cực, tôi đã lên kế hoạch dạy học cho dự án của
mình, trong đó mục đích của dự án phải bám sát mục tiêu bài học còn kế hoạch
của học sinh lá kế hoạch thực hiện dự án: mục tiêu, thời gian, ở đâu, cần gì về cơ
sở vật chất, tài chính, các chuyên gia tư vấn (có thể là cô giáo hoặc anh chị, phụ
huynh,...)
g. Tài liệu hỗ trợ: tôi cần chuẩn bị tài liệu để hỗ trợ học sinh: nội dung bài
học, các nguồn tham khảo, mẫu phiếu phân công nhiệm vụ cho các thành viên
trong nhóm, phiếu đánh giá,...
Ngoài ra để thành công, tôi cần chuẩn bị tốt các cơ sở vật chất như phòng
chiếu, chuẩn bị máy chiếu nếu cần.
2.3.3. Vận dụng triển khai dạy học theo dự án trong môn Sinh học 9:
Tôi đã chọn hai lớp có trình độ nhận thức tương đương để thử nghiệm

phương pháp mới, lớp 9A là lớp thí nghiệm áp dụng phương pháp dạy học dự
án; trong khi đó lớp đối chứng là lớp 9B với phương pháp truyền thống.
Sau đây là một minh họa điển hình khi tôi triển khai dạy học dự án một số
tiết trên lớp học thí nghiệm:
BÀI 54: Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG

Dự án “Tìm hiểu về ô nhiễm môi trường - Các tác nhân
chủ yếu gây ô nhiễm ”
I/ MỤC TIÊU.
1. Kiến thức:
- Nêu được khái niệm ô nhiễm môi trường
- Nêu được một số chất gây ô nhiễm môi trường: Các khí công nghiệp,
thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, các tác nhân gây đột biến
- Nêu được hậu quả của ô nhiễm ảnh hưởng tới sức khỏe và gây ra nhiều
bệnh tật cho con người và sinh vật.
2. Kỹ năng:
- Thu thập và xử lý thông tin
- Tìm kiếm thông tin trên mạng
- Ứng dụng công nghệ thông tin trong học tập
- Hợp tác ửng xử giao tiếp trong hoạt động nhóm


10
- Trình bày báo cáo trước đám đông
- Phân tích, đánh giá sản phẩm
3. Thái độ:
- Nâng cao ý thức học tập, hợp tác nhóm
- Độc lập, tự giác và chịu trách nhiệm trước nhóm
- Yêu thích bộ môn, có ý thức bảo vệ môi trường
- Sống hoà hợp với thiên nhiên, thể hiện tình yêu đối với thiên nhiên; có ý

thức tìm hiểu và sẵn sàng tham gia các hoạt động tuyên truyền, chăm sóc, bảo vệ
thiên nhiên; phê phán những hành vi phá hoại thiên nhiên
4. Nội dung trọng tâm của bài học:
- Khái niệm ô nhiễm môi trường.
- Các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm
5. Định hướng phát triển năng lực:
a. Năng lực chung:
* Nhóm năng lực làm chủ và phát triển bản thân.
- Năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề.
+ Học sinh tự lập được kế hoạch học tập, nghiên cứu bài học ở nhà.
+ Xác định, thực hiện nhiệm vụ học tập, tự tìm tòi nguồn tài liệu nhằm giải
quyết các vấn đề liên quan đến bài học
* Nhóm năng lực về quan hệ xã hội:
- Năng lực giao tiếp: Biết diễn đạt ý của mình một cách tự tin và lắng nghe
ý kiến của các bạn trong nhóm.
- Năng lực hợp tác: Hợp tác cùng các thành viên trong nhóm để hoàn thành
nhiệm vụ được giao.
* Nhóm năng lực công cụ:
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ : Sử dụng ngôn ngữ chính xác, mạch lạc, rõ
ràng, thuyết trình trước tập thể.
- Năng lực ứng dụng công nghệ thông tin: Biết khai thác nguồn tài liệu từ
internet.
b. Năng lực chuyên biệt:
- Năng lực kiến thức sinh học: Trình bày được ô nhiễm môi trường là gì?
Phát hiện được các tác nhân gây ô nhiễm môi trường, mối quan hệ giữa các hoạt
động trong công nghiệp, sinh hoạt và trong đời sống dẫn đến ô nhiễm và hậu quả
của chúng.
- Năng lực nghiên cứu khoa học: Tìm hiểu kiến thức liên quan đến chủ đề ô
nhiễm môi trường từ SGK và các tài liệu tham khảo.
II/ CÁC BƯỚC THỰC HIỆN.

1/ Công tác chuẩn bị của giáo viên:


11
- Soạn kế hoạch, phiếu hướng dẫn nghiên cứu, phiếu ghi thang điểm đánh
giá như sau:
* Tiêu chí đánh giá sản phẩm học sinh:
Nội dung - Thể hiện được nội dung kiến thức cơ bản, thông tin chính 2 đ
xác, có chọn lọc.
- Nội dung đầy đủ, có nhiều hình ảnh minh họa.
Hình thức - Hình ảnh minh họa sinh động, hợp lý, đúng mục đích, 2 đ
font chữ và màu chữ hợp lý.
Làm việc - Có bằng chứng làm việc nhóm chặt chẽ.
2đ
nhóm
- Phân công công việc rõ ràng.
- Tham gia đầy đủ.
- Có tinh thần trách nhiệm, hoàn thành nhiệm vụ đúng thời
hạn.
Sử dụng - Khai thác tốt internet, sử dụng được bản trình chiếu (dưới 2 đ
công
sự hướng dẫn của người lớn).
nghệ
thông tin
Báo cáo
- Thuyết trình rõ ràng, trình bày sáng tạo.
2đ
- Trả lời tốt các câu hỏi khi thảo luận và chất vấn.
Tổng
10đ

* Phiếu hướng dẫn nghiên cứu chính là hệ thống các câu hỏi định hướng:
Câu 1. Em có nhận xét gì về hiện trạng trạng ô nhiễm môi trường hiện nay ?
Câu 2. Em hiểu như thế nào là ô nhiễm môi trường?
Câu 3. Môi trường ở đó bị ô nhiễm vậy có sự thay đổi gì về tính chất vật lý,
hóa học sinh học không?
Câu 4. Có mấy nguyên nhân gây nên hiện tượng ô nhiễm môi trường?
Câu 5. Có mấy tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm?
Câu 6. Kể tên những hoạt động đốt cháy nhiên liệu tại gia đình em và hàng
xóm có thể gây ô nhiễm không khí?
Câu 7. Mô tả con đường phát tán các loại hóa chất bảo vệ thực vật và chất
độc hóa học ?
Câu 8. Chất thải rắn là gì?
Câu 9. Kể tên các loại chất thải rắn mà các em thấy ở trường học, xung quanh
nơi ở?
Câu 10. Nguyên nhân của bệnh giun sán, sốt rét, tả lị?
Câu 11. Cách phòng tránh bệnh sốt rét?


12
Câu 12. Hoàn thành phiếu học tập sau:
Nhóm …..
Các tác nhân chủ yếu gây ô
Nguồn gốc tác
nhiễm
nhân
1. Ô nhiễm do các chất khí thải ra từ
hoạt động công nghiệp và sinh hoạt
2. Ô nhiễm do hóa chất bảo vệ thực
vật và chất độc hóa học
3. Ô nhiễm do các chất phóng xạ

4. Ô nhiễm do các chất thải rắn
5. Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh

Tác hại

Sau những câu hỏi này, giáo viên hướng dẫn học sinh sưu tầm clip về ô
nhiễm môi trường do các tác nhân trên gây ra để minh họa cho sản phẩm của
nhóm mình, giúp đỡ học sinh trong việc cắt clip, chèn clip.
Một số hình ảnh minh họa về ô nhiễm môi trường:

Ô nhiễm môi trường do rác thải


13

Ô nhiễm môi trường do khói bụi

Những con cò đang kiếm ăn tại
câu
một bãi rác.

Ô nhiễm môi trường do thuốc BVTV

Con hải cẩu đang mắc kẹt trong dây

Ô nhiễm môi trường do rác thải rắn.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC.
* Chuẩn bị trang thiết bị, cơ sở vật chất cần thiết để thực hiện dự án :
máy chiếu, bảng phụ, giấy Ao, bút dạ,...
2/ Hướng dẫn học sinh thực hiện dự án:

Bước 1: Giới thiệu thời gian dự án
- Thời gian dự án: 2 tuần.
- Các nhóm tiến hành tìm hiểu thông tin trên các phương tiện khác nhau.


14
- Tiến hành xử lý thông tin thu thập được.
- Xây dựng các nội dung trên trình chiếu Power point hoặc có thể dưới
dạng báo tường.
- Hoàn thiện các kỹ năng báo cáo sản phẩm, báo cáo dự án trước lớp trong
1 tiết.
- Thời gian: 5 phút/nhóm.
Bước 2: Tổ chức nhóm, phát và hướng dẫn các tài liệu liên quan đến dự án
(trước ngày báo cáo 2 tuần, tức là khi nhận nhiệm vụ học tập).
- GV chia lớp thành các nhóm (mỗi nhóm khoảng 6 -7 HS). Mỗi nhóm tự
cử: 1 nhóm trưởng, 1 thư kí, đảm bảo mỗi nhóm học sinh đều có bạn thông thạo
về công nghệ thông tin, đầy đủ các đối tượng giỏi, khá, trung bình.
- GV phát tài liệu dưới dạng giấy in, giới thiệu cho mỗi nhóm về: kế hoạch dự
án, phiếu hướng dẫn nghiên cứu, thang điểm đánh giá bài trình diễn, sản phẩm.
- Giáo viên trao đổi với các em mục tiêu bài học, các nội dung kiến thức
bài học, hướng dẫn cho các em cách tổ chức các hoạt động trên lớp theo hướng
dẫn của các câu hỏi định hướng, các kỹ năng cần thiết như soạn bài, thuyết trình,
cách tổ chức trên lớp, cách cắt video, ...
- GV cung cấp cho HS các tài liệu hỗ trợ thêm (nếu có) và hướng dẫn cách
tìm kiếm, xử lí các thông tin liên quan đến dự án này.
Bước 3: Thực hiện dự án.
- Các nhóm thực hiện những nhiệm vụ trong kế hoạch dự án, phiếu hướng
dẫn nghiên cứu ở nhà, tìm kiếm và xử lý các thông tin, các nhóm bắt đầu phân
công lao động, làm việc cùng nhau tại một địa điểm nhất định để tạo ra sản
phẩm (có sự hỗ trợ, giải đáp thắc mắc của GV khi HS gặp vấn đề khó khăn).

Bước 4: Nộp sản phẩm cho GV.
- Nhóm trưởng nộp bài trình diễn đa phương tiện trên PowerPoint (hoặc
bảng phụ dạng báo tường) trước ngày báo cáo 2 ngày.
Bước 5: Báo cáo kết quả và tổng kết dự án.
- GV lưu ý cho HS các yêu cầu phải thực hiện trong buổi báo cáo kết quả
dự án.
- Các nhóm lần lượt lên báo cáo sản phẩm: bài trình bày đa phương tiện trên
PowerPoint, sản phẩm. Mỗi nhóm cử một người lên trình bày sản phẩm của nhóm.
- Các nhóm góp ý và chấm điểm cho nhau.
- GV góp ý và chỉnh sửa.
- HS ghi chép để hoàn thiện kiến thức.
- GV tính điểm và công bố cho từng nhóm (tuyên dương, khen thưởng nếu có).
- GV yêu cầu các nhóm về hoàn chỉnh lại sản phẩm trên (nếu có sai sót) và


15
nộp lại cho giáo viên để làm tài liệu tham khảo cho cả lớp và các khóa tiếp theo.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm:
- Lớp thử nghiệm: 9A ( Sĩ số: 26 học sinh)
- Lớp đối chứng: 9B (Sĩ số: 26 học sinh)
* Sau khi kết thúc dạy học dự án, tôi tiến hành phát phiếu điều tra lớp thử
nghiệm (26 em) về hình thức dạy học dự án, kết quả như sau:
Số học sinh Tỉ lệ lựa chọn
Phương án lựa chọn
Câu 1: Khi cùng các bạn học tập theo dự án, em thấy không khí tiết học diễn
ra như thế nào ?
a. Giờ học sôi nổi, thoải mái, không nhiều
18
69,23%
áp lực và có sự trải nhiệm thú vị

b. Giờ học bình thường như bao giờ học
4
15,38 %
khác
2
7,69 %
c. Giờ học tẻ nhạt, trầm lắng, không hấp dẫn
2
7,69 %
d. Giờ học khác lạ nên các bạn ít tham gia
Câu 2: Trước khi bắt đầu giờ học, em có tự nghiên cứu và tìm hiểu thêm các
tài liệu phục vụ bài học không ?
18
69,23%
a. Công việc ấy được tiến hành rất chu đáo
2
7,69 %
b. Có làm nhưng không đáng kể
4
15,38 %
c. Chỉ đọc sách giáo khoa
2
7,69 %
d. không chuẩn bị gì cả
Câu 3: Hoạt động chủ yếu của em trong giờ học này là :
a. tham gia thực hiện các bài tập dự án, thảo
22
84,61 %
luận sôi nổi, đưa ra các ý kiến cá nhân
b. Chỉ trả lời câu hỏi do giáo viên đưa ra và

4
15,38 %
lắng nghe
0
0%
c. làm việc riêng
0
0%
d. Chỉ nghe, ghi chép, không tham gia
Câu 4: Để giải quyết các bài tập dự án, em đã khai thác thông tin từ nguồn
nào ? (Có thể chọn nhiều đáp án)
12
46,15 %
a. Chỉ sách giáo khoa
b. Từ vốn hiểu biết và kỹ năng của chính
13
50 %
bản thân
c. Từ các nguồn tư liệu tham khảo, từ máy
14
53,84 %
tính có nối mạng internet.
d. Từ điều thầy cô định hướng, các bạn học
11
42,30 %
hỗ trợ
Câu 5: Sau khi học xong bài học có sử dụng phương pháp dạy học dự án, em
có được những hiểu biết về kiến thức bài học thông qua con đường nào?

16
2
8

5%
20 %

a. Giáo viên cung cấp và truyền đạt
b. Cá nhân em độc lập làm việc
c. Bằng hình thức làm việc nhóm có sự cộng
20
50 %
tác với các bạn và sự tham vấn của giáo
viên
10
25 %
d. Qua những gì ghi chép được
Câu 6: Khó khăn lớn nhất mà em gặp phải khi triển khai các dự án học tập là
gì ?
a. Khi tìm kiếm và lựa chọn tài liệu hỗ trợ
3
11,53 %
cho dự án
b. Khi lựa chọn ý tưởng dự án, và xây dựng
12
46,15 %
kế hoạch triển khai dự án
18
69,23 %
c. Thiết kế sản phẩm và trình bày sản phẩm

3
11,53 %
d. Đánh giá dự án
Câu 7: Em có sẵn sàng với tiết học áp dụng phương pháp dạy học theo dự án
không ?
a. Không muốn và chỉ thích giờ học truyền
1
3,8 %
thống
8
30,76 %
b. Sẵn sàng
c. Em sẽ tích cực tham gia nếu giáo viên
12
46,15 %
thiết kế được các nhiệm vụ học tập hấp dẫn,
sát cuộc sống.
5
19,29 %
d. Em thích các trải nghiệm
Từ kết quả điều tra bằng phiếu ta nhận thấy: Số nhiều học sinh cảm thấy
tiết học có sử dụng phương pháp dạy học dự án diễn ra sôi nổi, hấp dẫn, thoải
mái, không có áp lực nhiều, mang lại cho các em trải nghiệm vui; các em cho
rằng chúng có thể thực hiện tốt các tiết học có dạy dự án và luôn sẵn sàng nhận
nhiệm vụ, nhưng cần phải có sự hỗ trợ của giáo viên. Trong các tiết dạy học dự
án, các học sinh đa số tham gia rất tích cực từ việc lựa chọn dự án, thiết kế dự án
đến việc tìm kiếm và xử lý thông tin. Với hình thức học truyền thống các em chỉ
xoay quanh các vấn đề tìm kiếm ở sách giáo khoa. Nhưng sang phương pháp dự
án này, để làm sinh động và hấp dẫn bài thuyết trình của mình các em không chỉ
áp sát kiến thức sách giáo khoa, chúng còn mở rộng tìm hiểu các vấn đề này từ

các nguồn thông tin khác nhau, thu thập các hình ảnh sinh động hơn rất nhiều.
Từ đó, các em lưu giữ thông tin lâu hơn là việc lĩnh hội thụ động. Thông qua dự
án, các em đã trao dồi thêm cho minh rất nhiều ký năng, từ kỹ năng cơ bản như
viết, so sánh, đến các kỹ năng cần thiết cho con người ở thế kỉ 21 như: Hợp tác,
công nghệ thông tin, thẩm mỹ, báo cáo, thuyết trình trước đám đông,....


17
Kết quả khảo sát mức độ lôi cuốn hs yêu thích môn học đầu năm học
2018- 2019 môn sinh khối 9 (68 học sinh):
Lớp
Sĩ số
9A
9B
Tổng

26
26
52

Không
hứng
thú
0
2
2

%

Hứng

thú ít

0
7,7
3,8

5
8
13

Mức độ lôi cuốn học sinh
Rất
Hứng
%
% hứng
thú
thú
19,2
11
42,3 10
30,8
14
53,8
2
25
15
28,8 12

%
38,5

7,7
42,4

Khi phân tích kết quả bài kiểm tra của học sinh hai lớp 9A và 9B sau tiết
dạy, một lớp dạy theo phương pháp truyền thống, một lớp dạy theo phương pháp
dự án, tôi thấy được: Ở lớp thử nghiệm, cách trình bày bài làm của các em khoa
học hơn, giải thích được các vấn đề mở rộng một cách sáng tạo, thể hiện được
sự hiểu bài và nắm chắc kiến thức còn ở lớp đối chứng, không có bài kiểm tra
đạt 10 điểm, bài 9 điểm rất ít (3 em), đa số không có hiểu biết nhiều ở câu hỏi
liên hệ thực tiễn, cho thấy được các em chỉ hiểu bài ở mức độ trung bình khá.
Đặc biệt nhờ áp dụng phương pháp dạy học này mà mấy năm trở lại đây
HS rất yêu thích bộ môn sinh học, rất nhiều em được giải cao trong kì thi
HSG tỉnh:
Năm học 2016- 2017: 1 em giải nhì
Năm học 2017-2018: 1 em giải 3, 1 giải KK
Năm 2018- 2019: 1 em giải nhất: 2 giải nhì: 2 giải ba; 1 giaỉ KK
Như vậy, thông qua kết quả điều tra sơ bộ, tôi thấy được rằng việc vận
dụng phương pháp dạy học dự án trong sinh học 9 là rất khả quan, học sinh hào
hứng và có trách nhiệm trong học tập, làm chủ được kiến thức của mình một
cách chắc chắn.
Thông qua những tiết dạy thử nghiệm, tối tự rút ra cho mình những bài học
kinh nghiệm như sau:
- Giáo viên cần vận dụng phương pháp một cách linh hoạt, tìm hiểu nội
dung thật kỹ, chọn những tiết học phù hợp, có tính thực tiễn cao hơn.
- Giáo viên cần phải có kế hoạch sớm từ đầu năm, mỗi kì áp dụng khoảng 1
đến 3 dự án tùy vào nội dung của bài học.
- Xây dựng những câu hỏi định hướng theo dạng câu hỏi nội dung gắn liền
với nội dung bài học. Câu hỏi phải ngắn gọn và dễ hiểu.
- Ngoài ra, giáo viên hướng dẫn cho học sinh thật kỹ lưỡng các kỹ năng cần
thiết để chuẩn bị tốt dự án : kỹ năng soạn thảo, kỹ năng xử lý thông tin, kỹ năng

tìm kiếm,chèn, cắt video, hình ảnh,....


18
- Ấn định thời gian cụ thể rõ ràng để hoàn thành công việc, nội dung sản phẩm
phải được giáo viên duyệt trước khi trình bày để đạt được mục tiêu bài học.
- Giáo dục học sinh ý thức thật thà trung thực, sáng tạo trong học tập và
trong lao động.
3. Kết luận:
3.1. Kết luận:
* Tính mới của sáng kiến:
- Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học thực tế đã được nhiều trường trong
toàn tỉnh triển khai và áp dụng như: Phương pháp dạy học nhóm, phương pháp
bàn tay nặn bột, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề …tuy nhiên phương
pháp dạy học dự án - một trong những phương pháp dạy học tích cực vẫn còn
mới mẻ đối với giáo viên và học sinh, trong các trang giáo án điện tử hầu như
chưa thấy có giáo viên nào đăng tải về cách dạy học theo phương pháp này và
chưa có một giáo án mẫu về phương pháp dạy học dự án được đăng tải trên
internet, Bản thân tôi đã nghiên cứu và áp dụng trong 2 năm nay, khởi đầu tôi
tiến hành với đối tượng học sinh lớp 6 năm học 2017 - 2018, và năm học 2018 2019 này tôi cũng đã có kế hoạch áp dụng trên cả khối 8 và 9 ở học kì II.
- Sinh học là một môn học vừa mang tính lí thuyết nhưng nó gắn liền với tự
nhiên, với thực tiễn, đời sống con người. Qua phân tích kết quả định tính, định
lượng trên lớp thí nghiệm, tôi kết luận được rằng, phương pháp dạy học dự án là
một phương pháp hay, rất tích cực, hướng học sinh là trung tâm, là chủ đạo của
nhận thức, giáo viên là người định hướng. Vì vậy, dạy học theo dự án hoàn toàn
có thể áp dụng vào thực tiễn dạy Sinh học nhằm tích cực hóa hoạt động của học
sinh và tạo được hứng thú cho các em.
Khi thực hiện dạy học dự án, giáo viên không còn phải cố sức để diễn
giảng khi trên lớp, thay vào đó là đóng vai giám khảo theo dõi các nhóm trình
bày, các nhóm đánh giá lẫn nhau. Giáo viên chỉ đóng vai trò nhận xét chung, kết

luận lại những vấn đề chính . Với cách học này các em hiểu bài rất sâu và nhớ
rất lâu, tôi rất tâm đắc.
3.2. Kiến nghị:
* Đối với tổ chuyên môn:
Các thành viên trong tổ chuyên môn thường xuyên có những cuộc thảo
luận về các phương pháp dạy học tích cực, trong đó có phương pháp dạy học
theo dự án, cùng tham gia thiết kế các tiết dạy hay để cùng nhau dự giờ, góp ý,
rút kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau, cùng nhau tiến bộ và giúp cho chất lượng
giảng dạy ngày càng cao hơn.
* Đối với Ban giám hiệu nhà trường:


19
- Phương pháp dự án chưa được tập huấn cho toàn thể giáo viên một cách
cụ thể chi tiết, giáo viên biết được thông qua nguồn tài liệu tham khảo và qua
đồng nghiệp, chình vì vậy mong muốn của tôi là được chuyên môn nhà trường
quan tâm tập huấn về phương pháp dạy học dự án một cách bài bản.
- Có thể đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng kết hợp đánh giá kết quả
học tập với quá trình học tập của các em.
- Tăng cường đầu tư cơ sơ vật chất, trang thiết bị phù hợp với các hình thức
dạy học tích cực
- Bồi dưỡng kiến thức công nghệ thông tin cho cả giáo viên và học sinh để
có thể tổ chức dạy học theo dự án có hiệu quả.
Trên đây là những kinh nghiệm rất nhỏ của tôi đã học hỏi và áp dụng
trong năm học qua. Tuy đã cố gắng rất nhiều nhưng chắc chắn rằng nội dung xây
dựng đề tài của tôi không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong quý thầy cô
đóng góp ý kiến để xây dựng cho đề tài được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn.
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG

ĐƠN VỊ

Thường Xuân ngày 01 tháng 03 năm 2020
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác .
Người viết

Nguyễn Thị Hằng

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1, Bộ Giáo dục và đào tạo, sách giáo khoa Sinh học 9, nhà xuất bản giáo dục
Việt Nam
2, Bộ Giáo dục và đào tạo, sách giáo viên Sinh học 9, nhà xuất bản giáo dục Việt
Nam
3, Nguyễn Thị Diệu Thảo – Nguyễn Văn Cường (2004) , “ Dạy học dự án- một
phương pháp có chức năng kép trong đào tạo giáo viên”, tạp chí giáo dục (số
80), tr. 17,18.


20
4, Đỗ Hương Trà (2007), “Dạy học dự án và tiến trình thực hiện” Tạp chí giáo
dục (số 157), trang 30-32.
5. Webside: tusach.thuvienkhoahoc.com
6. Webside: wikipedia.org

DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Nguyễn Thị Hằng

Chức vụ và đơn vị công tác: Trường THCS Thị Trấn
TT

Tên đề tài SKKN

Cấp đánh giá xếp

Kết quả

Năm học


21

1.

2.

Phương pháp tích hợp môi trường
vào môn sinh học 9 ở trường
THCS Thọ Thanh

loại
(Ngành GD cấp
huyện/tỉnh; Tỉnh...)

đánh giá
xếp loại
(A, B, hoặc
C)

đánh giá
xếp loại

Cấp huyện

A

2014-2015

Cấp tỉnh

C

2014-2015

Phương pháp tích hợp môi trường
vào môn sinh học 9 ở trường
THCS Thọ Thanh

----------------------------------------------------