Quản lý trường trung học phổ thông ngoài công lập ở hà nội trong giai đoạn hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
*************

NGUYỄN VĂN CAO

QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
NGOÀI CÔNG LẬP Ở HÀ NỘI TRONG
GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hà Nội, 2020


[Type the document title]
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
************

NGUYỄN VĂN CAO

QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
NGOÀI CÔNG LẬP Ở HÀ NỘI TRONG
GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số : 9.14.01.14
Người hướng dẫn khoa học:
1. GS. TS. Trần Công Phong
2. PGS.TS. Phạm Minh Mục

Hà Nội, 2020
[Type text]

Page 2


[Type the document title]

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận án tiến sỹ "Quản lý các trường trung học phổ
thông ngoài công lập ở Hà Nội trong giai đoạn hiện nay"là do tôi viết dưới
sự hướng dẫn của GS.TS, Trần Công Phong và PGS.TS. Phạm Minh Mục và
sự góp ý của các nhà khoa học.
Các số liệu, trích dẫn, tư liệu trong luận án đảm bảo độ tin cậy, chính
xác, trung thực, có dẫn nguồn cụ thể.
Tác giả

Nguyễn Văn Cao

[Type text]

Page 3


[Type the document title]
LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành Luận án này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ
các tập thể và cá nhân.

Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Viện Khoa học Giáo dục Việt
Nam, Phòng Quản lý khoa học, Đào tạo - Bồi dưỡng và Hợp tác quốc tế, Viện
Khoa học Giáo dục Việt Nam, các thầy cô giáo của Viện, các chuyên gia giáo
dục đã giảng dạy, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thiện Luận án.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Trần Công
Phong, PGS.TS. Phạm Minh Mục đã luôn tân tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi
trong quá trình học tập.
Tôi xin cảm ơn lãnh đạo, cán bộ, giáo viên và học sinh các trường
TPPT-NCL trên địa bàn thành phố Hà Nội đã cung cấp thông tin và tạo điều
kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực trạng và thực nghiệm để hoàn
thành Luận án.
Tôi xin cảm ơn Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hà Nội,
Phòng Kế hoạch - Tài chính của Sở và các đồng nghiệp đã ủng hộ, động viên
và tạo điều kiện cho tôi cả về vật chất, thời gian và tinh thần để hoàn thành
nghiệm vụ, học tập và nghiên cứu.
Xin cảm ơn gia đình đã luôn là điểm tựa vững chắc cho tôi trong suốt
quá trình học tập, nghiên cứu.
Hà Nội, ngày 10/04/2020
Tác giả

Nguyễn Văn Cao
[Type text]

Page 4


[Type the document title]

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

[Type text]

CSVC:

Cơ sở vật chất

CTGD:

Chương trình giáo dục

DH:

Dạy học

ĐT:

Đào tạo

GD&ĐT:

Giáo dục và đào tạo

GV:

Giáo viên

KT-XH:

Kinh tế - xã hội

NCKH:

Nghiên cứu khoa học

NXB:

Nhà xuất bản

QL:

Quản lý

QLGD:

Quản lý giáo dục

THPT:

Trung học phổ thông

THPT-NCL:

Trung học phổ thông ngoài công lập

TƯ:

Trung ương

Page 5

[Type the document title]

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 16
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 16
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 19
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu....................................................................... 19
3.1. Khách thể nghiên cứu ....................................................................................... 19
3.2. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 19
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 19
4.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận về quản lí nhà nước đối với các nhà trường
THPT ngoài công lập. .............................................................................................. 19
4.2. Đánh giá thực trạng quản lí nhà nước đối với các nhà trường THPT ngoài
công lập tại thành phố Hà Nội. ............................................................................... 19
4.3. Đề xuất và thử nghiệm các biện pháp quản lí nhà nước đối với các nhà
trường THPT ngoài công lập tại thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. ... 19
5. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 19
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 20
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu ..................................................................... 20
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu ....................................................................... 20
6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát ........................................................................ 20
7. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 20
7.1. Phương pháp tiếp cận ....................................................................................... 20
7.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 21
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ......................................................... 21
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ...................................................... 21
7.2.3. Các phương pháp bổ trợ ...................................................................... 22
8. Những luận điểm bảo vệ ......................................................................................... 22

9. Những đóng góp mới của luận án .......................................................................... 22
10. Cấu trúc của luận án ............................................................................................. 23
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP ................................................................................... 24
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................................. 24
[Type text]

Page 6


[Type the document title]
1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nước ..................................................................... 24
1.1.2. Những nghiên cứu trong nước...................................................................... 28
1.1.3. Nhận xét chung .............................................................................................. 31
1.2. Các khái niệm cơ bản ........................................................................................... 32
1.2.1. Trường Trung học phổ thông ngoài công lập .............................................. 32
1.2.2. Quản lí ............................................................................................................ 34
1.2.3. Quản lí nhà nước ........................................................................................... 35
1.2.4. Quản lí nhà nước về giáo dục ....................................................................... 36
1.3. Trường Trung học phổ thông ngoài công lập trong hệ thống giáo dục quốc
dân ................................................................................................................................ 38
1.3.1. Vị trí của trường phổ thông ngoài công lập trong hệ thống giáo dục quốc
dân ............................................................................................................................. 38
1.3.2. Vai trò, ý nghĩa của trường trung học phổ thông ngoài công lập ............... 39
1.3.3. Chức năng, nhiệm vụ của trường trung học phổ thông ngoài công lập ..... 42
1.3.4. Đặc điểm trường trung học phổ thông ngoài công lập ................................ 43
1.3.4.1. Sứ mạng, tầm nhìn, chiến lược phát triển nhà trường...................... 43
1.3.4.2. Cơ cấu tổ chức, nhân sự ................................................................... 44
1.3.4.3. Các hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trường THPT ngoài
công lập .......................................................................................................... 47

1.3.4.4. Điều kiện cơ sở vật chất, tài chính trong nhà trường ....................... 48
1.4. Một số mô hình trong quản lí trường Trung học phổ thông ngoài công lập .. 49
1.4.1. Mô hình quản lí dựa vào nhà trường ............................................................ 49
1.4.2. Mô hình quản lí theo hướng tự chủ .............................................................. 51
1.5. Bối cảnh xã hội, kinh tế và yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục
thành phố Hà Nội ........................................................................................................ 53
1.5.1. Bối cảnh xã hội, kinh tế thành phố Hà Nội .................................................. 53
1.5.2. Yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo .............................. 55
1.5.2.1. Quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo 55
1.5.2.2. Nhiệm vụ và giải pháp đổi mới giáo dục và đào tạo. ....................... 56
1.5.3. Đổi mới giáo dục trung học phổ thông ......................................................... 57
1.6. Quản lí nhà nước đối với các trường Trung học phổ thông ngoài công lập ... 59

[Type text]

Page 7


[Type the document title]
1.6.1. Chức năng, nhiệm vụ, vai trò của Sở Giáo dục và đào tạo trong quản lí
các trường trung học phổ thông ngoài công lập .................................................... 59
1.6.2. Nội dung quản lí nhà nước đối với các trường trung học phổ thông
ngoài công lập .......................................................................................................... 64
1.6.2.1. Xây dựng quy hoạch phát triển và chính sách hoạt động đối với
các trường trung học phổ thông ngoài công lập ........................................... 64
1.6.2.2. Quản lí công tác tuyển sinh và quản lí người học ............................ 65
1.6.2.3. Quản lí các hoạt động dạy học và giáo dục ..................................... 66
1.6.2.4. Quản lí đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên....................... 68
1.6.2.5. Quản lí hoạt động tài chính và cơ sở vật chất .................................. 69
1.6.2.6. Quản lí hoạt động xã hội hóa giáo dục ............................................ 73

1.6.2.7. Thanh tra, kiểm tra các hoạt động của trường trung học phổ
thông ngoài công lập ..................................................................................... 76
1.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí các trường THPT ngoài công lập ............. 77
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 83
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........... 85
2.1. Khái quát về kinh tế, xã hội và giáo dục của thành phố Hà Nội ..................... 85
2.1.1. Về kinh tế, xã hội, giáo dục của Thành phố Hà Nội .................................... 85
2.1.2. Về giáo dục phổ thông của Thành phố Hà Nội ............................................ 85
(Sở GD&ĐT Hà Nội, Báo cáo tổng kết năm học 2015-2016) .................................... 89
2.1.3. Quy mô, mạng lưới các trường THPT ngoài công lập trên địa bàn TP Hà
Nội ............................................................................................................................. 89
2.2. Giới thiệu về nghiên cứu thực trạng ................................................................... 91
2.2.1. Mục tiêu .......................................................................................................... 91
2.2.2. Nội dung ......................................................................................................... 91
2.2.3. Đối tượng ........................................................................................................ 91
2.2.4. Quy trình tổ chức khảo sát ............................................................................ 91
2.2.5. Xử lý số liệu và thang điểm đánh giá ............................................................ 92
2.3. Kết quả đánh giá thực trạng các trường trung học phổ thông ngoài công
lập trên địa bàn TP. Hà Nội hiện nay ........................................................................ 94
2.3.1. Thực trạng nhận thức về vai trò của các trường trung học phổ thông
ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội ...................................................... 94
[Type text]

Page 8


[Type the document title]
2.3.2. Thực trạng sứ mạng, tầm nhìn, chiến lược phát triển của các trường
trung học phổ thông ngoài công lậptrên địa bàn TP. Hà Nội ............................... 97

2.3.3. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên tại các trường
trung học phổ thông ngoài công lập trên địa bàn TP. Hà Nội .............................. 98
2.3.4. Thực trạng các hoạt động dạy học và giáo dục tại các trường trung học
phổ thông ngoài công lập trên địa bàn TP. Hà Nội ............................................... 99
2.3.5. Thực trạng điều kiện cơ sở vật chất, tài chính tại các trường trung học
phổ thông ngoài công lập trên địa bàn TP. Hà Nội ............................................. 101
2.4. Thực trạng quản lí các trường trung học phổ thông ngoài công lập trên địa
bàn thành phố Hà Nội hiện nay ............................................................................... 105
2.4.1. Thực trạng xây dựng quy hoạch phát triển và chính sách hoạt động đối
với các trường trung học phổ thông ngoài công lập tại TP. Hà Nội ................... 105
2.4.2. Thực trạng quản lí công tác tuyển sinh và quản lí người học đối với các
trường trung học phổ thông ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội ..... 109
2.4.3. Thực trạng quản lí các hoạt động dạy học và giáo dụcđối với các trường
trung học phổ thông ngoài công lập tại TP. Hà Nội ............................................ 111
2.4.4. Thực trạng quản lí đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên đối với
các trường trung học phổ thông ngoài công lập tại TP. Hà Nội ......................... 113
2.4.5. Thực trạng quản lí hoạt động tài chính và cơ sở vật chất tại các trường
trung học phổ thông ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội ................. 117
2.4.6. Thực trạng quản lí hoạt động xã hội hóa giáo dục đối với các trường
trung học phổ thông ngoài công laapk trên địa bàn thành phố Hà Nội ............. 119
2.4.7. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra đối với các trường trung học
phổ thông ngoài công lập tại TP Hà Nội .............................................................. 122
2.4.8. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí các trường trung học phổ
thông ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội ......................................... 124
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lí các trường trung học phổ thông
ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội....................................................... 126
2.5.1. Những điểm mạnh ....................................................................................... 126
2.5.2. Những hạn chế, bất cập ............................................................................... 130
2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ............................................................... 132
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .......................................................................................... 135

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÍ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
NGOÀI CÔNG LẬP TẠI HÀ NỘI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN HIỆN
NAY ............................................................................................................................ 137
[Type text]

Page 9


[Type the document title]
3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ............................................................................ 137
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ................................................................ 137
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................................ 137
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.............................................................. 138
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và hiệu quả ......................................... 138
3.2. Các giải pháp quản lý trường trung học phổ thông ngoài công lập trên địa
bàn TP. Hà Nội trong bối cảnh hiện nay................................................................. 139
3.2.1. Giải pháp 1: Quy hoạch hợp lý mạng lưới các trường trung học phổ
thông ngoài công lập .............................................................................................. 139
3.2.1.1. Mục tiêu của giải pháp ................................................................... 139
3.2.1.2. Nội dung giải pháp và cách thực hiện ............................................ 140
Theo nhu cầu đề xuất của UBND các quận, huyện, thị xã giai đoạn 2016-2020
dự kiến:....................................................................................................................... 141
3.2.1.3. Điều kiện đảm bảo cho giải pháp được thực hiện .......................... 143
3.2.2. Giải pháp 2: Tổ chức xây dựng và hoàn hiện các chính sách, văn bản
pháp lý nhằm phát triển các trường trung học phổ thông ngoài công lập ......... 144
3.2.2.1. Mục tiêu của giải pháp ................................................................... 144
3.2.2.2. Nội dung giải pháp và cách thực hiện ............................................ 144
3.2.2.3. Điều kiện đảm bảo cho giải pháp được thực hiện .......................... 147
3.2.3. Giải pháp 3: Chỉ đạo nhà trường THPT ngoài công lập chú trọng thực
hiện chính sách đào tạo, bồi dưỡng phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ

quản lý..................................................................................................................... 148
3.2.3.1. Mục tiêu của giải pháp ................................................................... 148
3.2.3.2. Nội dung giải pháp và cách thực hiện ............................................ 148
3.2.3.3. Điều kiện đảm bảo cho giải pháp được thực hiện .......................... 153
3.2.4. Giải pháp 4: Chỉ đạo thực hiện hiệu quả chính sách xã hội hoá trong
phát triển các trường Trung học phổ thông ngoài công lập ................................ 153
3.2.4.1. Mục tiêu của giải pháp ................................................................... 153
3.2.4.2. Nội dung giải pháp và cách thực hiện ............................................ 154
3.2.4.3. Điều kiệm đảm bảo cho giải pháp được thực hiện ......................... 159
3.2.5. Giải pháp 5: Kiểm soát chặt chẽ thực hiện tự chủ và tự chịu trách nhiệm
xã hội tại các trường trung học phổ thông ngoài công lập .................................. 159
3.2.5.1. Mục tiêu của giải pháp ................................................................... 159
[Type text]

Page 10


[Type the document title]
3.2.5.2. Nội dung giải pháp và cách thực hiện ............................................ 159
3.2.5.3. Điều kiện đảm bảo cho giải pháp được thực hiện .......................... 162
3.2.6. Giải pháp 6: Tăng cường thanh tra, kiểm tra các trường trung học phổ
thông ngoài công lập .............................................................................................. 163
3.2.6.1. Mục tiêu các giải pháp.................................................................... 163
3.2.6.2. Nội dung giải pháp và cách thực hiện ............................................ 163
3.3.6.3. Điều kiện bảo đảm cho giải pháp thực hiện ................................... 167
3.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp đề xuất ................. 168
3.4. Thử nghiệm giải pháp đề xuất .......................................................................... 175
3.4.1. Khái quát quá trình thử nghiệm .................................................................. 175
3.4.1.1. Mục đích thử nghiệm ...................................................................... 175
3.4.1.2. Giả thuyết thử nghiệm..................................................................... 175

3.4.1.3. Đối tượng thử nghiệm ..................................................................... 175
3.4.1.4. Nội dung thử nghiệm....................................................................... 175
3.5.1.5. Cách thức tiến hành ........................................................................ 176
3.4.2. Kết quả thử nghiệm ...................................................................................... 176
3.4.2.1. Khảo sát năng lực của CBQL, giáo viên THPT-NCL trước khi
tham gia thử nghiệm .................................................................................... 176
3.4.2.2. Khảo sát năng lực của CBQL, giáo viên THPT-NCL sau khi tham
gia thử nghiệm ............................................................................................. 179
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 183
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 184
I. Kết luận .................................................................................................................. 184
II. Khuyến nghị.......................................................................................................... 187
1. Với Uỷ ban nhân dân Thành phố Hà Nội......................................................... 187
2. Với Sở Giáo dục và Đào tạo ............................................................................... 187
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ ............................................... 189
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 190
Tiếng Việt ................................................................................................................... 190
Tài liệu nước ngoài .................................................................................................... 196
PHỤ LỤC ................................................................................................................... 199
PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................ 199
[Type text]

Page 11


[Type the document title]
PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................ 208
PHỤ LỤC 3 ............................................................................................................ 212
PHỤ LỤC 4 ............................................................................................................ 214
PHỤ LỤC 5 ............................................................................................................ 216

PHỤ LỤC 6 ............................................................................................................ 218

[Type text]

Page 12


[Type the document title]

DANH MỤC BẢNG
Bảng
Bảng 1.1
Bảng 2.1
Bảng 2.2
Bảng 2.3
Bảng 2.4
Bảng 2.5
Bảng 2.6
Bảng 2.7
Bảng 2.8
Bảng 2.9
Bảng 2.10
Bảng 2.11
Bảng 2.12
Bảng 2.13
Bảng 2.14
Bảng 2.15
Bảng 2.16
Bảng 2.17
[Type text]

So sánh đặc điểm vận hành của quản lý dựa vào nhà trường
và quản lý nhà trường truyền thống
So sánh kết quả 5 năm thực hiện quy hoạch đối với mạng
lưới trường THPT tại Hà Nội
Đội ngũ giáo viên THPT năm học 2015 - 2016
Trình độ học vấn GV THPT
GV dạy giỏi THPT trong các hội thi năm 2015 - 2016
Trình độ chính trị đội ngũ GV THPT
Thực trạng nhận thức về vai trò của các trường THPT - NCL
trên địa bàn thành phố Hà Nội
Thực trạng sứ mạng, tầm nhìn, chiến lược phát triển cảu các
trường THPT ngoài công lập trên địa bàn TP Hà Nội
Đội ngũ GV, cán bộ quản lý giáo dục tại các trường THPTNCL ở Hà Nội
Thực trạng các hoạt động dạy học và giáo dục tại các trường
THPT ngoài công lập thành phố Hà Nội
Về số phòng học tại các trường THPT-NCL tại Hà Nội
Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị của nhà trường
THPT-NCL
Thực trạng các dịch vụ giáo dục trong trường THPT-NCL
Thực trạng xây dựng quy hoạch phát triển và chính sách hoạt
động đối với các trường THPT-NCL tại TP Hà Nội
Thực trạng quản lý công tác tuyển sinh và quản lí người học
đối với các trường THPT-NCL trên địa bàn TP Hà Nội
Thực trạng quản lí các hoạt động dạy học và giáo dục đối với
các trường THPT-NCL tại TP Hà Nội
Thực trạng quản lí các hoạt động dạy học và giáo dục đối với
các trường THPT-NCL tại TP Hà Nội
Thực trạng quản lí hoạt động tài chính và cơ sở vật chất đối

Trang
48
86
87
87
88
88
93
96
97
98
100
101
103
104
108
110
113
116

Page 13


[Type the document title]
với các trường THPT-NCL
Bảng 2.18 Thực trạng quản lí hoạt động xã hội hóa giáo dục đối với các
trường THPT-NCL
Bảng 2.19 Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra đối với các trường
THPT - NCL
Bảng 2.20 Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí các trường

THPT ngoài công lập
Bảng 3.1 Dự báo quy mô học sinh THPT giai đoạn 2013 - 2020
Bảng 3.1 Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp đề
xuất
Bảng 3.2 Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất
Bảng 3.3 Tương quan giữa mức độ cấp thiết và mức độ khả thi của các
biện pháp đề xuất
Bảng 3.4 Khảo sát năng lực của CBQL THPT-NCL trước thử nghiệm
Bảng 3.5 Khảo sát năng lực của giáo viên THPT-NCL trước thử
nghiệm
Bảng 3.6 Đánh giá năng lực của CBQL THPT-NCL sau thử nghiệm
Bảng 3.7 Đánh giá năng lực của giáo viên THPT-NCL sau thử nghiệm

[Type text]

118
121
123

169
171
173
176
178
179
180

Page 14

[Type the document title]
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ,
Biểu đồ
Sơ đồ 1.1 Mô hình tổ chức quản lí trường phổ thông ngoài công lập
Biểu đồ 2.1 Thực trạng xây dựng quy hoạch phát triển và chính sách
hoạt động đối với các trường THPT-NCL tại TP Hà Nội
Biểu đồ 2.2 Thực trạng quản lí công tác tuyển sinh và quản lí người
học tại các trường THPT-NCL trên địa bàn TP Hà Nội
Biểu đồ 2.3 Thực trạng quản lí các hoạt động dạy học và giáo dục đối
các trường THPT-NCL tại TP Hà Nội
Biểu đồ 2.4 Thực trạng quản lí đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên, nhân
viên đối với các trường THPT-NCL
Biểu đồ 2.5 Thực trạng quản lí tài chính và cơ sở vật chất tại các
trường THPT - NCL
Biểu đồ 2.6 Thực trạng quản lí hoạt động xã hội hóa giáo dục đối với
các trường THPT-NCL
Biểu đồ 2.7 Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra đối với các trường
THPT - NCL
Biểu đồ 3.1 Tương quan mức độ cấp thiết và mức độ khả thi của các
biện pháp đề xuất
Biểu đồ 3.2 So sánh năng lực của CBQL trường THPT-NCL trước và
sau thử nghiệm
Biểu đồ 3.3 So sánh năng lực của giáo viên trường THPT-NCL trước
và sau thử nghiệm

[Type text]

Trang
44

108
110
112
115
118
121
123
174
180
181

Page 15


[Type the document title]

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đa dạng hóa các phương thức đào tạo, loại hình nhà trường đang là xu
thế phát triển của các nền giáo dục trong bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0
và nền kinh tế tri thức. Trong định hướng phát triển giáo dục ở Việt Nam hiện
nay, bên cạnh vai trò chủ đạo của hệ thống nhà trường công lập thì sự hình
thành và phát triển các loại hình nhà trường ngoài công lập đang được thực
hiện và có nhiều chính sách ưu tiên phát triển. Từ những năm cuối thập kỷ 80
của thế kỷ XX cho đến nay hệ thống các trường ngoài công lập đã phát triển
một cách mạnh mẽ về số lượng và có nhiều đơn vị đã khẳng định được vị trí,
chất lượng của mình trong ngành giáo dục xã hội.
Nghị quyết Đại hội IX của Đảng đã chỉ rõ nhiệm vụ phát triển giáo dục
cấp trung học phổ thông (THPT): "Tiếp tục thực hiện giáo dục toàn diện,
hoàn thành việc chuẩn hoá học vấn phổ thông tạo điều kiện phát triển năng

lực và sở trường của học sinh, giúp học sinh có những hiểu biết về kỹ thuật,
chủ trương hướng nghiệp để học sinh chọn ngành nghề hợp lý hoặc tiếp tục
học sau khi tốt nghiệp cấp học. Tăng tỷ lệ học sinh trong độ tuổi vào THPT từ
45% năm 2010 đến 62,5% năm 2015 và 93% năm 2020…"[3]. Trong các
Nghị quyết số 40 và 41 của Quốc hội khoá XI năm 2000 và Nghị quyết số
37/2004 của Quốc hội tại kỳ họp thứ 6 khoá XI cũng đã nhấn mạnh nhiệm vụ
trên. Một trong những giải pháp chiến lược thực hiện nhiệm vụ to lớn này
chính là quy hoạch và phát triển mạnh, hợp lý các loại hình trường ngoài công
lập (NCL). Điều đó trước hết liên quan đến các vấn đề quản lý đòi hỏi phải
được xem xét về mặt lý luận.
Thực hiện Chương trình hành động số 27-CTr/TU ngày 17/2/2013 của
Thành ủy Hà Nội về thực hiện Nghị quyết 29 -NQ/TW ngày 4/11/2013 của
Ban chấp hành Trung ương khóa XI về “đổi mới căn bản toàn diện GDĐT,
[Type text]

Page 16


[Type the document title]
đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng
XHCN và nội nhập quốc tế”. [3]
Thực hiện Quyết định số 20/2005/QĐ-BGDĐT ngày 24/6/2005 của Bộ
Giáo dục và Đào tạo về việc phê duyệt Đề án “Quy hoạch phát triển xã hội
hoá giáo dục giai đoạn 2005-2010”, trong đó: “Tỷ lệ trẻ em trong các nhà trẻ
ngoài công lập khoảng 80% và tỷ lệ học sinh mẫu giáo ngoài công lập khoảng
70%; Tỷ lệ học sinh tiểu học ngoài công lập trong cả nước khoảng 1%; Tỷ lệ
học sinh trung học cơ sở ngoài công lập khoảng 3,5%; Tỷ lệ học sinh trung
học phổ thông ngoài công lập khoảng 40%”. [9]
Thủ đô Hà Nội sau khi mở rộng địa giới hành chính đã có dân số hơn 8
triệu người, tốc độ đô thị hóa thuộc khu vực nhanh nhất trên toàn quốc; nhiều

khu công nghiệp mới được thành lập và đi vào hoạt động, mật độ dân cư
không đồng đều; nhiều khu công nghiệp có sự tập trung dân cư và di dân rất
cao, đây cũng là nguyên nhân trong thời gian qua các trường THPTNCL phát
triển rất mạnh. Tuyn nhiên, chất lượng của các trường cả về cơ sở vật chất
cũng như chuyên môn lại chưa đáp ứng được như mong muốn cũng như nhu
cầu của người học. Trong khi đó vấn đề quản lý nhà nước với hệ thống các
trường ngoiaf công lập chưa thực sự đồng bộ, còn thiếu nhiều chính sacxhs về
phát triển nhà trường, cũng như quản lý chuyên môn, quản lý đội ngũ và cả
quản lý đầy ra của quá trình giáo dục. Từ những đòi hỏi thực tiễn, cấp bách
cần có các giải pháp quản lý thống nhất, đồng bộ đối với hệ thống các trường
ngoài công lập nói chung và trường THPT ngoài công lập nói riêng để đảm
bảo chất lượng giáo dục trong bối cảnh hiện nay và đáp ứng nhu cầu học tập
của người dân.
Phát triển giáo dục ngoài công lập chính là một trong những chính sách
thực hiện xã hội hóa giáo dục hiện nay. Trên thực tế, trường Trung học phổ
thông ngoài công lập (THPT-NCL) ra đời, đã đi vào hoạt động và đang phát
triển ở quy mô đáng kể, trên khắp mọi miền của đất nước. Thực tiễn đời sống
[Type text]

Page 17


[Type the document title]
và thành tựu phát triển giáo dục cho thấy vai trò của trường THPT-NCL ngày
càng rõ rệt, ngày càng quan trọng, chúng góp phần tăng cường chức năng giáo
dục của xã hội, thông qua sự tham gia trực tiếp của xã hội vào sự nghiệp giáo
dục, đồng thời đẩy mạnh chức năng xã hội của giáo dục thông qua các liên hệ
trực tiếp của nhà trường với đời sống thực tiễn.
Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu trong việc đẩy mạnh xã
hội hóa giáo dục và đào tạo, với riêng cấp THPT đến nay đã có 105 trường

ngoài công lập (cả nước có 296 trường - theo báo cáo thống kê đầu năm 20162017 của Bộ giáo dục và Đào tạo). Trong đó có rất nhiều trường THPT ngoài
công lập đã khẳng định vị trí, vai trò và chất lượng đào tạo của mình với các
bậc phụ huynh Thủ đô Hà Nội và các tỉnh lân cận. Do tính tự chủ cao lại xét
về đầu tư và giá thành, các trường THPT-NCL đang trở thành những địa chỉ
thu hút các nguồn lực xã hội, cải thiện đầu tư và đa dạng hoá các phương thức
đầu tư vào giáo dục. Nhưng cũng dễ dàng nhận thấy trong khu vực THPTNCL có không ít điều bất cập như: Quy hoạch chưa hợp lý: tập trung chủ yếu
ở khu vực nội thành mà thưa thớt ở ngoại thành; chất lượng giáo dục nhìn
chung còn chưa cao ngoại trừ một số trường được thành lập lâu năm và được
đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, nhân viên; đặc biệt là
công tác quản lý loại hình trường THPT-NCL của các cơ quan quản lí giáo
dục còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng trong việc quy hoạch, định hướng phát
triển, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá các hoạt động cũng như chất lượng
giáo dục.... Đây cũng đang là bài toán mà thực tiễn đặt ra cho các cơ quan
quản lí nhà trường về giáo dục trên địa bàn thành phố Hà Nội về yêu cầu quản
lí phát triển đối với trường THPT-NCL đáp ứng nhu cầu học tập của người
dân hiện nay và góp phần nâng cao chất lượng của hệ thống giáo dục thủ đô.
Vì những lý do trên đề tài: "Quản lý trường trung học phổ thông
ngoài công lập ở Hà Nội trong giai đoạn hiện nay" được chọn làm đề tài
luận án tiến sĩ.
[Type text]

Page 18


[Type the document title]
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng quản lí nhà nước
đối với các trường trung học phổ thông ngoài công lập ở Hà Nội, đề xuất các
giải pháp nâng cao chất lượng quản lí các trường THPT ngoài công lập nhằm
mục đích đảm bảo sự phát triển đồng bộ và tăng hiệu quả giáo dục của mỗi

nhà trường THPT-NCL trên địa bàn thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện
nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lí nhà nước với các trường THPT-NCL trên địa bàn TP. Hà Nội
trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các giải pháp quản lý nhà nước đối với trường THPT-NCL trên địa bàn
TP. Hà Nội trong giai đoạn hiện nay.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận về quản lí nhà nước đối với các nhà
trường THPT ngoài công lập.
4.2. Đánh giá thực trạng quản lí nhà nước đối với các nhà trường THPT
ngoài công lập tại thành phố Hà Nội.
4.3. Đề xuất và thử nghiệm các biện pháp quản lí nhà nước đối với các
nhà trường THPT ngoài công lập tại thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện
nay.
5. Giả thuyết khoa học
Thực hiện công tác quản lí nhà nước đối với các trường THPT-NCL
trên địa bàn thành phố Hà Nội trong những năm qua đã tạo nên những bước
phát triển mạnh mẽ của số lượng các nhà trường, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn
chế về các vấn đề như: quy mô trường lớp, chất lượng nguồn nhân lực, cơ sở
vật chất, trang thiết bị dạy học và chất lượng các hoạt động dạy học, giáo dục
[Type text]

Page 19


[Type the document title]
trong nhà trường. Nếu đề xuất được các giải pháp quản lí đồng bộ, phù hợp,

hiệu quả về phát huy vai trò của các cơ quan quản lí nhà nước đối với các
trường THPT-NCL sẽ góp phần phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục tại
các trường THPT-NCL trên địa bàn thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện
nay.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Luận án tập trung làm rõ vai trò, trách nhiệm, nội dung quản lí nhà
nước đối với các trường THPT-NCL trên địa bàn thành phố Hà Nội trong giai
đoạn hiện nay.
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề quản lý nhà nước đối với các
trường THPT - NCL (không gồm các trường có yếu tố nước ngoài).
Luận án khảo sát thực trạng quản lí nhà nước đối với các trường THPT
ngoài công lập gồm: Vinschool, Đoàn Thị Điểm, Môlônôxốp, Olympia,
Nguyễn Bỉnh Khiêm, Lương Thế Vinh, ...
Các số liệu nghiên cứu trong phạm vi từ năm học 2014-2015 đến 20172018.
6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát
CBQL Sở GDĐT Hà Nội: 20 người
CBQL trường THPT-NCL: 100 người
Giáo viên THPT -NCL: 200 người
7. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp tiếp cận
Phương pháp tiếp cận hệ thống: Các Trường THPT-NCL trên địa bàn
TP. Hà Nội thuộc hệ thống giáo dục phổ thông của Tp. Hà Nội, vì vậy, mục
tiêu quản lý, nội dung quản lý và các giải pháp quản lý đều dựa trên cơ sở

[Type text]

Page 20

[Type the document title]
những qui định chung của hệ thống giáo dục phổ thông cũng như tuân thủ các
quy định của Luật giáo dục và Chiến lược phát triển giáo dục của Tp. Hà Nội.
Tiếp cận theo chức năng và phân cấp quản lý: Quản lý Trường THPTNCL cũng là quản lý nhà trường nói chung nên phải tuân thủ theo các chức
năng và nhiệm vụ quản lý. Ngoài ra trường THPT-NCL có những đặc điểm
đặc thù riêng nên trong phân cấp quản lý cũng như tính tự chủ cũng phải đảm
bảo với tính đặc thù của nhà trường.
Tiếp cận nội dung quản lí: Quản lí trường THPT-NCl theo vai trò của
Sở Giáo dục và đào tạo được thực hiện theo các quy định cụ thể, trong đó chia
thành từng nội dung quản lí như: Quản lí hoạt động dạy học và giáo dục, quản
lí tuyển sinh, quản lí đội ngũ CBQL, giáo viên, nhân viên, quản lí tài chính,
cơ sở vật chất, quản lí công tác xã hội hóa giáo dục,...
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập, phân tích và tổng hợp các thông tin, các kết quả nghiên cứu
thuộc các vấn đề liên quan đến lý luận quản lý nhà trường nói chung, quản lý
các trường THPT-NCL nói riêng. Làmrõ các khái niệm cơ bản, các vấn đề lý
luận liên quan đến quản lý quản lý nhà trường phổ thông ngoài công lập.
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi:
Sử dụng bảng hỏi được in sẵn để tìm hiểu nhận thức của cán bộ quản lý
giáo dục, đội ngũ giáo viên về thực trạng quản lý nhà nước với các trường
THPT-NCL; Thực trạng những thuận lợi, khó khăn trong quản lý nhà nước
với các trường THPT ngoài công lập; Thực trạng khả năng đáp ứng của đội
ngũ cán bộ quản lý giáo dục, đội ngũ giáo viên trong việc đảm bảo mục tiêu
cấp học và chất lượng giáo dục của trường THPT-NCL; Thực trạng qui mô
trường lớp, phân bố trên địa bàn dân cư và các điều kiện về cơ sở vật chất và

[Type text]

Page 21


[Type the document title]
các điều kiện khác trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục và nhu cầu của
người học.
- Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát và ghi chép hoạt động quản lý, cơ sở vật chất và các
điều kiện khác đảm bảo hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục.
- Phương pháp chuyên gia
Tham khảo ý kiến của các chuyên gia về quản lý nhà nước với các
trường THPT-NCL và ý kiến của các chuyên gia về các giải pháp đề xuất
quản lý các trường THPT-NCL.
7.2.3. Các phương pháp bổ trợ
Phương pháp sử dụng các thuật toán, phần mềm thống kê để xử lý số
liệu điều tra.
8. Những luận điểm bảo vệ
Thực hiện quản lí nhà nước đối với các nhà trường THPT-NCL có hiệu
quả sẽ trực tiếp nâng cao chất lượng giáo dục của các nhà trường, góp phần
thực hiện chính sách xã hội hoá giáo dục, đa dạng hóa các phương thức giáo
dục, loại hình nhà trường và đáp ứng nhu cầu học tập của người dân.
Quản lí nhà nước đối với các trường THPT-NCL là thực hiện các chức
năng về xây dựng chính sách, quy hoạch mạng lưới, lập kế hoạch, tổ chức các
hoạt động và thanh tra, kiểm tra các mặt hoạt động của nhà trường.
Các giải pháp quản lí đề xuất cần phải đảm bảo tính phù hợp, đồng bộ,
hiệu quả nhằm nâng cao vai trò chủ đạo của cơ quan quản lí nhà nước về giáo
dục từ đó nâng cao chất lượng giáo dục của các nhà trường THPT- NCL đáp
ứng yêu cầu của người dân trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa rất cao và không
đồng đều giữa các khu vực của thành phố Hà Nội.

9. Những đóng góp mới của luận án
- Góp phần phát triển những vấn đề lý luận về quản lý các nhà trường
THPT-NCL trong bối cảnh nền kinh tế thị trường và đô thị hóa ngày càng
[Type text]

Page 22


[Type the document title]
cao. Phát triển quan điểm xây dựng nhà trường ngoài công lập gắn với nhu
cầu của cộng đồng dân cư địa phương và của nhu cầu xã hội.
- Khảo sát, phân tích, tổng hợp và đánh giá được thực tiễn phát triển, thực
tiễn quản lí nhà nước đối với các trường trung học phổ thông ngoài công lập ở
Hà Nội. Xác định được những điểm mạnh, những bất cập, những cơ hội và
thách thức về hoạt động quản lý nhà trường THPT-NCL. Đồng thời xác định
được những nguyên nhân khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến quản lý sự
phát triển các trường THPT-NCL ở Hà Nội.
- Đề xuất được các giải pháp quản lý nhà nước đối với các trường
THPT-NCL ở Hà Nội đảm bảo tính đồng bộ, hiệu quả, tăng cường tính cạnh
tranh và đáp ứng nhu cầu của người học và cộng đồng dân cư địa phương
trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và toàn cầu hóa.
10. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu; Phần kết luận và khuyến nghị; Phần nội dung luận
án bao gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí trường trung học phổ thông ngoài
công lập trong bối cảnh hiện nay
Chương 2: Thực trạng quản lí các trường trung học phổ thông ngoài
công lập tại thành phố Hà Nội trong bối cảnh hiện nay
Chương 3: Giải pháp quản lí trường trung học phổ thông ngoài công
lập tại thành phố Hà Nội trong bối cảnh hiện nay

[Type text]

Page 23


[Type the document title]
CHƯƠNG 1.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG NGOÀI CÔNG LẬP
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nước
Giáo dục ngoài công lập ở một số nước trên thế giới đã phát triển từ rất
sớm, kèm theo đó đã có nhiều công trình nghiên cứu về loại hình trường này
của nhiều tác giả. Trong đó có thể điểm qua một số công trình của các tác giả
sau:
Tác giả Richard Aldrich (Anh) trong công trình nghiên cứu "Giáo dục
công hay Giáo dục tư - Bài học từ lịch sử" [85] giáo dục NCL ở nước Anh từ
đó đưa ra nhận xét: Trường tư, có thể có những chức năng khác nhau trong xã
hội khác nhau và ở các giai đoạn khác nhau. Ở một vài nước, trường tư là
dành cho các mục đích về tín ngưỡng và văn hóa. Ở Anh, trong suốt 130 năm,
trường tư nhằm mục tiêu củng cố địa vị xã hội cho những trẻ em ở tầng lớp
thượng lưu và trung lưu. Những số liệu thống kê đã chứng minh sự thành
công của các em học sinh ở những trường này trong các kỳ thi chung cũng
như việc được tuyển chọn vào các trường đại học có danh tiếng. Công trình
nghiên cứu cũng đưa ra nhận định rằng: GD đã, và sẽ tiếp tục có hai hình
thức: GD tư và GD công. Việc nghiên cứu về lịch sử mối quan hệ giữa GD tư
và GD công cho thấy mối quan hệ của hai hình thức GD này tại các thời điểm
khác nhau trong lịch sử. Vấn đề giữa GD công và GD tư không chỉ ở khía
cạnh quản lý, cung cấp vốn cho hệ thống nói chung mà còn liên quan đến

những vấn đề như vị trí của GD, loại hình, hình thức sở hữu và cách học…
Tác giả Hary, Anthony Patrinos và Schohana Sosale trong cuốn sách
"Huy động bộ phận tư nhân cho Giáo dục công lập" [87] đã bàn về vai trò
của hình thức bán công trong GD. Hình thức GD bán công ra đời với mục
[Type text]

Page 24


[Type the document title]
đích nâng cao chất lượng của các trường công. Trường công ở hầu hết các
nước bị hạn chế về nguồn lực để duy trì cơ sở hạ tầng và cung cấp tiện nghi
cho một môi trường hoc có chất lượng. Bán công được hiểu là bộ phận tư
nhân rót vốn vào trường công để trở thành đồng sở hữu trường này. Trong các
chính sách về GD, hình thức bán công đóng một vai trò quan trọng trong việc
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho xã hội. GD bán công khác GD công
và GD tư về hình thức cũng như cấu trúc, tuỳ thuộc vào quy mô cũng như
mức độ tham gia của 2 cấu thành: GD tư và GD công. Cuốn sách đã cung cấp
những cái nhìn sâu sắc, có giá trị về mục đích, xu hướng và ảnh hưởng của
GD bán công trên một số nơi khác nhau của thế giới, cũng như tìm hiểu về
những khó khăn, rào cản mà họ phải đối mặt.
Các tác giả Laurence Wolff, Juan Carlos Navarro, Pablo Gonzálaz
trong công trình nghiên cứu "Các chính sách về giáo dục tư và công ở các
nước Mỹ La tinh" [91] đã xem xét mối quan hệ của GD công và GD tư ở Mỹ
La tinh bằng cách kết hợp phân tích khái niệm với các nghiên cứu thực
nghiệm cho các trường hợp ở argentina, Chile, Colombia, Guatemala, Peru và
Venezuela.
Tác giả Geoffrey Walford (Anh) trong tài liệu "Giới thiệu về trường tư
ở Anh" đã phân tích thực trạng trường tư ở nước Anh và đưa ra một số kết
luận: Từ lâu trường tư ở Anh đã được coi là trung tâm của sự gia tăng bất

bình đẳng trong xã hội, trong khi chúng chỉ chiếm khoảng 7% tổng số trường
học, có khoảng hơn một nửa các sinh viên ở các Đại học (ĐH) nổi tiếng như
Oxfford và Cambrigde là đến từ các trường trung học tư và các trường này từ
lâu đã có những đặc quyền ưu đãi. Năm 2003, có khoảng 2160 trường tư được
đăng ký ở Anh, đã đào tạo ra gần 583.000 học sinh, chiếm khoảng 6,79% trẻ
em độ tuổi đi học. Khoảng một nửa số trẻ em trong các trường ở Anh là ở 9
vùng lãnh thổ địa lý. Ở Scotlen có khoảng 3% trẻ em theo học tại trường tư,
trong khi xứ Wale và bắc Alen, con số này còn ít hơn, vì có sự khác biệt đáng
[Type text]

Page 25