TÌNH HÌNH tội PHẠM TRÊN địa bàn TỈNH đắk lắk

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN CHÍ THÀNH

TÌNH HÌNH TỘI PHẠM
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, năm 2020


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN CHÍ THÀNH

TÌNH HÌNH TỘI PHẠM
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

Chuyên ngành : Tội phạm học và Phòng ngừa tội phạm
Mã số : 8 38 01 05

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. NGUYỄN VĂN HUYÊN

HÀ NỘI, năm 2020

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các
số liệu trích dẫn trong luận văn dựa trên số liệu bảo đảm độ tin cậy, chính xác và
trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong
bất kỳ công trình nào khác.
Đăk Lắk, ngày

tháng

năm 2020

Tác giả

Nguyễn Chí Thành


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN VỀ TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH ĐẮK LẮK................................................................................................................................ 7
1.1. Khái niệm tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk............................................. 7
1.2. Các thông số của tình hình tội phạm hiện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.................... 11
1.3. Tội phạm ẩn trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk............................................................................. 16
1.4. Các yếu tố tự nhiên và xã hội tác động đến tình hình tội phạm trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk......................................................................................................................................... 21
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH ĐẮK LẮK TỪ NĂM 2015 ĐẾN NĂM 2019......................................................... 27
2.1. Thực trạng phần hiện của tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.............27
2.2. Thực trạng phần ẩn của tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.................51

CHƯƠNG 3. DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI
PHẠM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK TRONG THỜI GIAN TỚI..............55
3.1. Dự báo tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk................................................. 55
3.2. Giải pháp phòng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk...................57
KẾT LUẬN......................................................................................................................................... 79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT

Từ viết tắt

Nghĩa đầy đủ

1

ANTT

An ninh trật tự

2

BLHS

Bộ luật Hình sự

3

BLTTHS

Bộ luật Tố tụng hình sự

4

CSĐT

Cảnh sát điều tra

5

CSĐTTP

Cảnh sát điều tra tội phạm

6

CSHS

Cảnh sát hình sự

7

THTP

Tình hình tội phạm

8

TTATXH

Trật tự an toàn xã hội

9

TTXH

Trật tự xã hội

10

UBND

Uỷ ban nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
bảng
2.1.

2.2.

Tên bảng
Mức độ tổng quan tuyệt đối của tình hình tội phạm trên địa
bàn tỉnh Đắk Lắk.từ năm 2015 đến năm 2019
Mức độ tổng quan tương đối của tình hình tội phạm trên địa
bàn tỉnh Đắk Lắk so với tình hình tội phạm cả nước từ năm

Trang
28

28

2015 đến năm 2019
2.3.

Cơ số tội phạm của tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk
Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

29

2.4.

Cơ số hành vi phạm tội của tình hình tội phạm trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk

30

2.5.

Mức độ tội danh xảy ra của tình hình tội phạm trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019 so với số tội danh

30

của Bộ luật Hình sự
2.6.

Tỉ lệ giữa số bị cáo và số vụ phạm tội đã xét xử từ năm 2015
đến năm 2019

31

2.7.

Mức độ nhóm tội xâm phạm sở hữu của tình hình tội phạm
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

32

2.8.

Nhóm tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng trên
địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

33

2.9.

Mức độ nhóm tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm,
danh dự của con người trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015

33

đến năm 2019
2.10.

2.11.

Nhóm tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm
2015 đến năm 2019
Mức độ nhóm tội phạm xâm phạm quyền tự do, dân chủ của
công dân trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm
2019

34

35


Số hiệu
bảng

Tên bảng

Trang

2.12.

Mức độ nhóm tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trên
địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

36

2.13.

Nhóm tội phạm về môi trường trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ
năm 2015 đến năm 2019

37

2.14.

Mức độ nhóm tội phạm xâm phạm trật tự quản lý hành chính
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

38

2.15.

Mức độ nhóm tội phạm về chức vụ trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
từ năm 2015 đến năm 2019

39

2.16.

Mức độ nhóm tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp trên địa
bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

39

2.17.

Mức độ tội danh xảy ra nhiều nhất của tình hình tội phạm trên
địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

41

2.18.

Diễn biến của tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ
2015-2019

42

2.19.

Diễn biến của tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ
2015-2019

43

2.20.

Diễn biến của một số tội phạm cụ thể trên địa bàn tỉnh Đắk
Lắk từ 2015-2019

44

2.21.

Cơ cấu theo địa bàn phạm tội của tình hình tội phạm trên địa
bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

46

2.22.

Cơ cấu theo loại hình phạt áp dụng của tình hình tội phạm
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

47

2.23.

Cơ cấu theo độ tuổi của tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019

48

2.24.

Tỉ lệ vụ án khởi tố và vụ án xét xử trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
từ năm 2015 đến năm 2019

52


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
2

Tỉnh Đắk Lắk với diện tích 13.125,4 km nằm trên địa bàn Tây Nguyên,
trong khoảng tọa độ địa lý từ 107°28'57" - 108°59'37" độ kinh Đông và từ 12°9'45"
- 13°25'06" độ vĩ Bắc, phía Bắc giáp tỉnh Gia Lai, phía Nam giáp tỉnh Lâm Đồng,
phía Đông giáp tỉnh Phú Yên và tỉnh Khánh Hòa, phía Tây giáp Vương quốc Cam
Pu Chia và tỉnh Đắk Nông.

Đắk Lắk với vị trí được đánh giá là nóc nhà Đông Dương, là một trong
những địa phương có vị trí mang tính chiến lược về an ninh quốc phòng và là khu
vực trung chuyển, giao thương kinh tế giữa các vùng miền trong cả nước. Đắk Lắk
có đường biên giới dài 70 km chung với nước Campuchia, cùng với đó là mạng lưới
đường Quốc lộ có tổng chiều dài 576,5 km gồm các tuyến Quốc lộ 26, 27, 29, 14,
14C. Tổng các cầu trên các đường Quốc lộ là 114 cầu với chiều dài 4.198,6 m nằm
trên tuyến giao thông huyết mạch của cả nước và là một trong những tỉnh thuộc
vùng kinh tế năng động của khu vực miền Trung - Tây Nguyên. Dân số trung bình
Đắk Lắk 1.777 nghìn người, trong đó dân số đô thị chiếm 22,2%, còn lại chủ yếu là
dân số nông thôn chiếm 77,87%. Cộng đồng dân cư Đắk Lắk gồm 44 dân tộc, trong
đó người Kinh chiếm trên 70%; các dân tộc thiểu số như Ê Đê, M'nông, Thái, Tày,
Nùng,... chiếm gần 30% dân số toàn tỉnh..
Trong những năm qua, cùng với sự phát triển chung của cả nước, tỉnh Đắk
Lắk có bước phát triển vượt bậc trở thành tỉnh có tốc độ phát triển nhanh trong khu
vực Tây nguyên nói riêng và cả nước nói chung. Kinh tế toàn tỉnh trong tất cả các
lĩnh vực được duy trì tốc độ tăng trưởng tương đối cao; văn hóa - xã hội được quan
tâm, có nhiều chuyển biến tích cực, đời sống nhân dân được cải thiện đáng kể về vật
chất và tinh thần, các công trình, dự án an sinh, phúc lợi xã hội được đẩy mạnh và
đầu tư đúng mức, công tác đối ngoại được đẩy mạnh. Môi trường đầu tư được chú
trọng cải thiện tạo sức hút lớn đối với các nhà đầu tư trong nước và quốc tế. Bên
cạnh sự phát triển của các ngành dịch vụ, thương mại, lĩnh vự du lịch, đặc biệt là du
lịch sinh thái, dã ngoại của tỉnh trong những năm gần đây đang được đầu tư trọng
điểm, vươn mình trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh; mỗi năm thu hút hàng
1


triệu lượt khách đến tham quan, lưu trú (trong đó, có gần 01 triệu lượt du khách
nước ngoài).
Cùng với sự phát triển về kinh tế - xã hội, tác động, ảnh hưởng từ mặt trái
của cơ chế thị trường đã và đang đặt ra nhiều khó khăn, thách thức đối với công tác

đảm bảo ANTT của tỉnh. Mặc dù chính quyền tỉnh Đắk Lắk đã rất quan tâm tới
công tác phòng, chống tội phạm, bài trừ tệ nạn xã hội những THTP vẫn đang có xu
hướng phát triển ngày càng phức tạp. Trong đó, bắt đầu có sự hình thành, liên kết
hoạt động dưới hình thức băng, ổ, nhóm ở một số loại tội phạm như các tội phạm có
tính chất chiếm đoạt, tội phạm về ma túy, tội phạm xâm phạm an toàn công cộng,
trật tự công cộng và xuất hiện một số loại tội phạm mới: Tội phạm sử dụng công
nghệ cao, tội phạm mua bán người,...Tội phạm về ma tuý ngày càng diễn biến hết
sức phức tạp, số đối tượng nghiện ma túy có chiều hướng gia tăng qua từng năm.
Hoạt động khai thác, vận chuyển lâm, khoáng sản trái phép xảy ra ở nhiều địa
phương, đặc biệt là tại các khu vực vườn quốc gia, cửa khẩu, biên giới giáp ranh
nước Campuchia; các hành vi xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường còn phổ
biến. Tai nạn giao thông, cháy, nổ vẫn còn xảy ra ở mức cao, gây thiệt hại lớn về
người và tài sản. Xuất phát từ thực trạng THTP như trên, xét thấy cần thiết phải
nghiên cứu chuyên sâu về THTP trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk để cơ sở đó đưa ra các
dự bào mang tính chất phòng ngừa, đồng thời đề xuất các kiến nghị, giải pháp góp
phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa tình hình tội phạm trong thời gian tới.
Với những lý do trên, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Tình hình tội
phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” làm luận văn Thạc sỹ Luật học.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
2.1. Tình hình nghiên cứu đề tài về lý luận
Nhằm củng cố hệ thống lý luận có liên quan đến nội dung luận văn, trong
quá trình nghiên cứu, tác giả có tham khảo một số công trình, sản phẩm, tài liệu
khoa học sau:
- Giáo trình “Tội phạm học” của trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an
nhân dân, năm 2012 [36];
- Giáo trình “Tội phạm học” của GS.TS Võ Khánh Vinh, trường Đại học 2


Huế, năm 2013 [48];
- “Tội phạm học đại cương” của Dương Tuyết Miên, Nxb Chính trị - Hành

chính, năm 2013 [18];
- “Một số vấn đề lý luận về tình hình tội phạm ở Việt Nam” của PGS.TS
Phạm Văn Tỉnh, Nxb Công an nhân dân, năm 2007 [30];
- Giáo trình “Một số vấn đề lý luận về tình hình tội phạm ở Việt Nam” của
Nguyễn Văn Cảnh và Phạm Văn Tỉnh, do Học viện Cảnh sát nhân dân, Bộ Công an
ấn hành năm 2013.
2.2. Tình hình nghiên cứu đề tài về thực tiễn
Về tình hình nghiên cứu thực tiễn liên quan đến đề tài luận văn, các công
trình khoa học sau đây đã được tham khảo.
- Bùi Thị Tâm (2018), Tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Quảng Nam,
Luận văn thạc sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội Việt Nam;
- Cao Đăng Nuôi (2016), Tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực
hiện trên địa bàn khu vực Miền trung – Tây Nguyên, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học
viện Cảnh sát nhân dân[19];
- Lê Hữu Tài (2017), Đấu tranh phòng, chống tội phạm có tính chất chiếm
đoạt trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, Luận văn thạc sỹ Luật học, Đại học Cảnh sát nhân
dân[12];
- Nguyễn Thị Hồng Phương (2018), Các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức
khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk: Tình hình,
nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa, Luận văn thạc sỹ Luật học, Học viện Cảnh
sát nhân dân[16];
- Nguyễn Văn Giàu (2017), Nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan
tiến hành tố tụng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, Luận văn thạc sỹ Luật học, Học viện
Cảnh sát nhân dân [8];
Các công trình, đề tài nghiên cứu khoa học nêu trên đã góp phần củng cố,
làm sáng tỏ về mặt lý luận cũng như nêu lên được tình hình, nguyên nhân, điều kiện
và những giải pháp, kiến nghị, đề xuất góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội
phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa có công trình nào
3

nghiên cứu chuyên sâu về tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015
đến năm 2019.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực trạng về tình hình, diễn
biến tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm 2019, từ đó đưa ra
những dự báo về tình hình tội phạm cũng như đề xuất các giải pháp góp phần phòng
ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận văn đã tập trung giải quyết các
nhiệm vụ cụ thể sau:
Một là, nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận về tình hình tội phạm
Hai là, phân tích làm rõ thực trạng tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk
Lắk từ năm 2015 đến năm 2019 trên cơ sở các số liệu thống kê của các cơ quan tiến
hành tố tụng cấp tỉnh, đặc biệt là của Tòa án nhân dân và các bản án hình sự sơ
thẩm xét xử các tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
Ba là, Đưa ra những dự báo về tình hình tội phạm từ đó đề xuất một số giải
pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa tình hình tội phạm trên địa
bàn tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Luận văn tập trung nghiên cứu, làm rõ tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk;
- Chương trình công tác năm, hồ sơ báo cáo sơ kết, tổng kết; hồ sơ khởi tố vụ
án, khỏi tố bị can của Cơ quan Cảnh sát Điều tra, Công an tỉnh Đắk Lắk từ năm
2015-2019;
- Chương trình công tác năm, hồ sơ báo cáo sơ kết, tổng kết; hồ sơ truy tố của
Cơ quan Điều tra, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015-2019;
- Chương trình công tác năm, hồ sơ báo cáo sơ kết, tổng kết; hồ sơ xét xử của

Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015-2019;
4


4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung và chuyên ngành, đề tài đã tập trung nghiên cứu, làm rõ tình
hình tội phạm dưới góc độ của chuyên ngành Tội phạm học và phòng ngừa tội
phạm.
- Về không gian, đề tài tập trung nghiên cứu, làm rõ tình hình tội phạm trên
địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
- Về thời gian, đề tài tập trung nghiên cứu làm rõ tình hình tội phạm trong
khoảng thời gian 5 năm (từ năm 2015 đến năm 2019).
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận khoa học của chủ
nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và hệ thống các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng,
Nhà nước và Ủy ban nhân dân, các đơn vị chuyên trách trong công tác đấu tranh,
phòng chống tội phạm.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Để làm rõ thực trạng, tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, Luận văn
chủ yếu sử dụng một số phuơng pháp nghiên cứu cụ thể: phương pháp thống kê
hình sự; phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh; phương pháp tổng kết kinh
nghiệm; phương pháp lựa chọn điển hình.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn nghiên cứu toàn diện hệ thống lý luận về tình hình tội phạm, trên cơ
sở đó khảo sát làm rõ thực trạng tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Kết
quả nghiên cứu của luận văn đã góp phần củng cố, làm phong phú thêm lý luận về
tình hình tội phạm, ngoài ra còn được nghiên cứu áp dụng vào thực tiễn, sử dụng

làm tài liệu giảng dạy và nghiên cứu sau này.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo, ứng
dụng thực tiễn vào trong công tác đấu tranh, phòng ngừa tình hình tội phạm trên địa
5


bàn tỉnh Đắk Lắk nói riêng, cũng như có giá trị tham khảo, ứng dụng cho các địa
bàn có đặc điểm tương tự, phù hợp khác.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục bảng
biểu, nội dung của luận văn được kết cấu gồm ba chương:
Chương 1. Lý luận về tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
Chương 2. Thực trạng tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
Chương 3. Dự báo và giải pháp phòng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới.

6


CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN VỀ TÌNH HÌNH TỘI PHẠM
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK
1.1. Khái niệm tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
Dưới góc độ nghiên cứu về khoa học tội phạm, có thể nói khái niệm về “tình
hình tội phạm” (hay tình trạng tội phạm) là một trong những khái niệm cơ bản đầu
tiên. Đây không đơn thuần chỉ là một thuật ngữ khoa học mà đồng thời nó cũng là
một thuật ngữ được dùng trong ngôn ngữ phổ thông, ngôn ngữ đời thường. Trong
khoa học tội phạm, tình hình tội phạm là khái niệm cơ bản, cơ sở đầu tiên [46, tr.
56]. Đấu tranh với tội phạm dưới góc độ Tội phạm học không đơn thuần chỉ dựa

trên quan điểm xem tội phạm là những hành vi riêng lẻ - đơn nhất, mà phải nhìn
nhận tội phạm trong tổng thể của nó, trong mối quan hệ của nó với “toàn bộ xã
hội”, tội phạm với tư cách là một bộ phận, một chỉnh thể của một hiện tượng xã hội
tiêu cực, phát sinh và phát triển dưới tác động của các nguyên nhân và điều kiện xã
hội nhất định, vận động theo những quy luật riêng và sẽ bị “tiêu vong” thông qua sự
biến đổi của xã hội [48, tr 57].
Nói cách khác, Tội phạm học không xác định hành vi cụ thể nào được coi là
tội phạm, các chế tài áp dụng với nó mà tội phạm học thực chất là nghiên cứu tìm ra
bản chất của nó là gì; đặt nó trong mối quan hệ với các quá trình, hiện tượng xã hội
khác; xác định, làm rõ các nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh, phát triển tội phạm
tiến tới thu hẹp, hạn chế, loại bỏ; đề xuất, đưa ra hệ thống các giải pháp chung cũng
như giải pháp có tính chất chuyên biệt góp phần ngăn chặn tội phạm, kiềm chế, hạn
chế tội phạm phát sinh. Đây là hướng tiếp cận khoa học, biện chứng. Ngoài ra,
nghiên cứu về tội phạm học còn nghiên cứu, tìm cách kiềm chế, hạn chế không để
tội phạm xảy ra, giúp cho mọi cá nhân, tổ chức không còn những điều kiện, khả
năng thuận lời thể trở thành người phạm tội tiềm tàng hay nạn nhân tiềm tàng của
các loại tội phạm.Xét trong phạm vi đó thì chúng ta có thể xác định đối tượng
nghiên cứu cơ bản của Tội phạm học chính là tình hình tội phạm.
Khi nghiên cứu về khái niệm tình hình tội phạm, hiện nay vẫn còn nhiều
quan điểm khác nhau:
7


Theo GS.TS Võ Khánh Vinh, khái niệm “Tình hình tội phạm” được hình
thành trên cơ sở chuyển mức độ nhận thức từ nhựng sự kiện, hiện tượng tiêu cực,
hành vi phạm tội, các loại tội phạm dưới góc độ đơn nhất đến một khái niệm chung,
khái quát hơn, phức tạp hơn. Nghĩa là đi từ mức độ nhận thức thấp đến mức độ nhận
thức cao hơn, khái quát hơn những nhận thức đã thu được. THTP là khái niệm
chung được khái quát từ tổng thể thống nhất các tội phạm đã được thực hiện; THTP
ở đậy không mang tính chất chung chung, trừu tượng mà phải gắn với trong một địa

bàn nhất định (địa điểm, vị trí, không gian xảy ra) và ở một khoảng thời gian nhất
định. Trên sơ sở nghiên cứu, THTP có các đặc điểm cơ bản như: THTP là một hiện
tượng xã hội; đồng thời nó cũng màn tính lịch sử (thay đổi); là hiện tượng xã hội
mang tính giai cấp; đặc biệt nói đến tình hình tội phạm nói chung và tội phạm nói
riêng có thể thấy, nó là một hiện tượng pháp lý- hình sự; bao gồm tổng thể thống
nhất toàn bộ các tội phạm xảy ra trong xã hội; tồn tại, gắn liền trên với một địa bàn
(không gian) nhất định và trong một khoảng thời gian nhất định.
Định nghĩa THTP như sau:“Tình hình tội phạm là một hiện tượng xã hội, pháp
lý - hình sự được thay đổi về mặt lịch sử, mang tính giai cấp bao gồm tổng thể thống
nhất (hệ thống) các tội phạm được thực hiện trong một xã hội (quốc gia, vùng lãnh
thổ…) nhất định và trong một khoảng thời gian nhất định (ngắn hạn, dài hạn, giai
đoạn…dựa theo mục đích và phạm vi nghiên cứu của chủ thể)” [147, tr.60- 61].

Theo quan điểm của PGS. TS Phạm Văn Tỉnh: Dưới góc độ nghiên cứu cảu
tội phạm học, khi nghiên cứu về phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm không phải chỉ
đơn thuần dựa trên quan điểm xem 30 tội phạm là những hành vi riêng lẻ - đơn nhất,
mà xem xét tội phạm trong tổng thể của nó, trong mối quan hệ với “Toàn bộ xã
hội”, và trong một khía cạnh nào đó, THTP cũng chính là đối tượng nghiên cứu của
tội phạm học.
TS Phạm Văn Tỉnh cũng đưa ra khái niệm THTP: “Tình hình tội phạm là
một hiện tượng xã hội tiêu cực mang tính lịch sử cụ thể và pháp lý hình sự, có tính
giai cấp và được biểu hiện thông qua tổng thể các tội phạm cùng các chủ thể thực
hiện các tội phạm đó trong một đơn vị hành chính lãnh thổ nhất định và trong một
thời gian cụ thể nhất định” [114, tr.10].
8


Trên cơ sở nghiên cứu các quan điểm của các nhà khoa học nghiên cứu về
khoa học tội phạm, bên cạnh việc kế thừa, tác giả cũng đã phân tích làm rõ sự thống
nhất biện chứng giữa các yếu tố cấu thành THTP biểu hiện ở các thông số (đặc

điểm) về lượng gồm: thực trạng (mức độ) và động thái (diễn biến); các thông số về
chất gồm: cơ cấu và tính chất. Sự thay đổi một trong các thông số trên đều dẫn đến
sự thay đổi của THTP nói chung. Trong đó, thực trạng của THTP là số lượng các tội
phạm đã được thực hiện và chủ thể thực hiện tội phạm gắn liền với một địa bàn nhất
định và trong một khoảng thời gian nhất định.
Động thái của THTP: là sự vận động và thay đổi của thực trạng, cơ cấu của
THTP trong một khoảng thời gian nhất định (1 năm, 3 năm, 5 năm, giai đoạn…).
Cơ cấu của THTP là tỉ trọng và mối tương quan của các loại tội phạm khác nhau
trong tổng thể số lượng chung của chúng dến ra trong phạm vi địa lí, vùng lãnh thổ,
quốc gia trong một khoảng thời gian xác định.
Tính chất của THTP được thể hiện thông qua số lượng các loại tội phạm và
mức độ nguy hiểm nhất cho xã hội trong cơ cấu chung của THTP, cũng như ở các
đặc điểm nhân thân của chủ thể thực hiện hoặc có liên quan đến tội phạm.
Từ những góc độ nghiên cứu nói trên, chúng ta có thể hiểu khai niệm tình
hình tội phạm như sau: “Tình hình tội phạm là một hiện tượng xã hội tiêu cực mang
tính lịch sử và tính giai cấp, thể hiện thực trạng, động thái, diễn biến, xu hướng
phát triển của các loại tội phạm hay từng loại tội phạm cụ thể trong một khoảng
thời gian và một phạm vi không gian nhất định.
Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ khái niệm tình hình tội phạm, luận văn cũng
tập trung xác định các dấu hiệu của tình hình tội phạm, theo đó:
Thứ nhất, THTP là hiện tượng xã hội, bởi nó tồn tại trong xã hội, có nguồn
gốc xã hội, có nguyên nhân từ xã hội, có nội dung xã hội và số phận của nó cũng
mang tính xã hội. THTP luôn có sự tác động trực tiếp hoặc gián tiếp mang tính tiêu
cực đến đời sống xã hội, xâm hại đến các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ, phá
vỡ những giá trị, đạo đức xã hội, gây rối trật tự xã hội nói chung và ở tỉnh Đắk Lắk
nói riêng.
Thứ hai, THTP là hiện tượng pháp lý - hình sự: Đây là một trong những dấu
9

hiệu mang tính hình thức nhưng lại có ý nghĩa đặc trưng, rất quan trọng trong quá
trình nghiên cứu và đánh giá tổng thể về THTP nói chung và ở tỉnh Đắk Lắk nói
riêng, dấu hiệu này là cơ sở để phân biệt được tội phạm với các vi phạm pháp luật
khác, các hành vi tiêu cực trong xã hội. Từ đó có thể xác định chính xác, đầy đủ đối
tượng nghiên cứu của tội phạm học. Sự thay đổi của pháp luật hình sự đều ảnh
hưởng trực tiếp đến các thông số cơ bản của THTP trong thực tế.
Thứ ba, THTP trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là hiện tượng mang tính giai cấp,
bởi chính giai cấp thống trị trong xã hội sẽ quyết định việc quy định hành vi nào
được coi tội phạm và hệ thống các biện pháp, chế tài sử dụng trên cơ sở tính chất,
mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội đó gây ra đối với lợi ích của giai cấp mình,
đồng thời giai cấp thống trị có toàn quyền đề ra hệ thống các quy trình, thủ tục
trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử đối với tội phạm và người phạm tội.
Thứ tư, THTP là hiện tượng có sự vận động thay đổi theo quá trình lịch sử:
THTP không phải là hiện tượng bất biến trong xã hội mà nó có sự thay đổi và mất
đi trong những điều kiện lịch sử nhất định. Sự thay đổi đó tùy thuộc vào quá trình
vận động, thay đổi của các hình thái kinh tế xã hội khác nhau trong từng giai đoạn
lịch sử nhất định, mặt khác trong cùng một hình thái kinh tế xã hội nếu có sự thay
đổi thì THTP cũng có sự thay đổi theo.
Thứ năm, với tính cách là hiện tượng xã hội tiêu cực, THTP bao giờ cũng gắn
với “phạm vi” không gian và thời gian nhất định. Tức nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội phạm cũng xuất hiện, tồn tại và phát triển trong phạm vi không
gian và phạm vi thời gian nhất định. Ở mỗi không gian, thời gian, vị trí địa lý khác
nhau luôn tồn tại những nguyên nhân, điều kiện phát sinh, phát triển tội phạm khác
nhau. Bởi vậy, khi nghiên cứu về tình hình tội phạm phải gắn liền nó với một phạm
vi không gian nhất định (huyện, tỉnh, quốc gia, vùng miền, khu vực…) và một
khoảng thời gian xác định (01 năm, 02 năm, 05 năm, 10 năm, giai đoạn…). Chính
không gian và thời gian nghiên cứu đó cho thấy được tính quy luật của tình hình tội
phạm với tính cách là hiện tượng xã hội tiêu cực.
Thứ sáu, tình hình tội phạm là khái niệm (phạm trù) mang tính tổng thể, hiểu
ở mức khái quát cao hơn hành vi phạm tội cụ thể. Nói cách khác, khi nghiên cứu 10

tình hình tội phạm là quá trình tổng hợp, phân tích, so sánh, đánh giá dựa trên tổng
thể tất cả những tội phạm đã xảy ra trên thực tế và tất cả chủ thể đã thực hiện chúng,
bất kể chúng đã được xử lý hay chưa bị bị xử lý về hình sự.
Khi nghiên cứu tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk cần được
nghiên cứu, phân tích, so sánh đánh giá trong tổng thể tình hình tội phạm, nó vừa là
một quan hệ giữa cái chung và cái riêng, có sự thống nhất dưới gọc độ nghiên cứu
lý luận về tình hình tội phạm nói chung nhưng cũng có những đặc điểm, thông số
riêng mang nét đặc trưng của một địa bàn cụ thể từ đó làm cơ sở để đưa ra đánh giá,
dự bào và đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh,
phòng ngừa.
Trên cơ sở phân tích đó có thể đưa ra khái niệm tình hình tội phạm như sau:
Tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là một hiện tượng xã hội tiêu cực
mang tính pháp lý - hình sự có tính vận động, thay đổi về mặt lịch sử và giai cấp
bao gồm tổng thể thống nhất các tội phạm và người thực hiện tội phạm trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk .trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019
1.2. Các thông số của tình hình tội phạm hiện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
1.2.1. Thực trạng (mức độ) của tình hình tội phạm
Có thể hiểu thực trạng tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là số
lượng các tội phạm đã thực hiện và chủ thể thực hiện các tội phạm đó trên địa bàn
Đắk Lắk trong một khoảng thời gian nhất định. Số lượng các tội phạm đã thực hiện
được xác định như sau:
(1) Số lượng các tội phạm và bị cáo bị Tòa án xét xử và tuyên bản án buộc tội;
(2) Số lượng các vụ án đã khởi tố, truy tố hình sự nhưng bị đình chỉ điều tra,

truy tố vì không chứng minh được tội phạm hoặc người phạm tội;
(3) Các số liệu phản ánh về số lượng các tội phạm không được phát hiện (các

tội phạm ẩn);

(4) Hệ số của tình hình tội phạm;
(5) Mức độ của tình hình tội phạm tái phạm.

Thực trạng (mức độ) của THTP thường được khảo sát trên các phương diện
như mức độ tổng quan, mức độ nhóm [19, tr.14].
11


- Mức độ tổng quan: được xác định trên cơ sở tổng số vụ án và bị cáo đã
khởi tố và đưa ra xét xử trên một địa bàn nhất định và trong một khoảng thời gian
nhất định. Mức độ tổng quan được thể hiện qua chỉ số tội phạm và cơ số hành vi
phạm tội [30, tr 27].
Chỉ số tội phạm được tính dựa trên tổng số vụ phạm tội trên 10.000 dân trong
một năm. Cơ số hành vi phạm tội được tính dựa trên số hành vi phạm tội (số bị cáo)
trên 10.000 dân trong một năm. Trên cơ sở các chỉ số này, người ta chia ra thành các
mức độ cảnh báo khác nhau nhằm nêu lên thực trạng, mức độ, diễn biến, tính chất
của tình hình tội phạm trên địa phương đó, đồng thời đó còn là cơ sở để so sánh với
chỉ số này của các đơn vị lãnh thổ, địa phương có điều kiện xã hội tương đương để
đánh giá THTP tại nơi nào nghiêm trọng hơn. [30, tr 28]
Trên cơ sở lý luận trên, tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk cũng
được xác định dưa trên hai mức độ là tổng quan tuyệt đối với tổng quan tương đối.
Trong đó, mức độ tổng quan tuyệt đối trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk thể hiện toàn bộ số
người phạm tội (số bị cáo) cùng số tội phạm (số vụ án) do họ thực hiện trong giai
đoạn 2015 - 2019 trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Đây là số liệu thống kê hình sự cơ bản
hàng năm để phục vụ cho việc nghiên cứu, đánh giá tình hình tội phạm, qua đó làm
rõ diễn biến, cơ cấu và tính chất. Mức độ tổng quan tương đối, tức là so sánh ở dạng
% (Kết quả này là tỷ lệ tình hình tội phạm (tính theo %) trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk).
- Mức độ nhóm: là tổng số vụ phạm tội của một nhóm tội phạm nào đó
(nhóm tội phạm về ma túy; nhóm tội phạm về môi trường….) trong tổng số vụ án
đã xảy ra trong cùng một thời gian, không gian. Bên cạnh đó, còn nghiên cứu làm rõ

mức độ từng loại tội phạm cụ thể (thường lấy điển hình) là tổng số vụ phạm tội của
một tội phạm cụ thể nào đó trong tổng số vụ án đã xảy ra.
1.2.2. Động thái (diễn biến) của tình hình tội phạm
Có thể hiểu động thái (diễn biến) của tình hình tội phạm đó là: “ là sự vận
động và thay đổi về thực trạng và cơ cấu của tình hình tội phạm trong một đơn vị
lãnh chính lãnh thổ và trong một khoảng thời gian nhất định (một năm, năm năm,
gian đoạn 2 năm, 3 năm...)” [23, tr.20].
Với ý nghĩa như vậy, có thể hiểu động thái (diễn biến) của tình hình tội phạm
12


trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là sự phản ánh xu hướng, diễn biến tăng, giảm, ổn định tương
đối của THTP nói chung hoặc của từng nhóm tội phạm, từng tội phạm cụ thể nói riêng
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong một khoảng thời gian nhất định (một năm, ba năm, năm
năm, mười năm ...). Cụ thể, luận văn nghiên cứu tổng thể về tình tình tội phạm trên địa
bàn tỉnh Đắk Lắk trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến năm 2019. Để nêu lên được
diễn biến của THTP trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn này, tác giả lấy năm 2014 là năm
gốc với tỷ lệ 100% trên cơ sở đó tổng hợp, phân tích, so sánh đối với các năm tiếp theo
từ đó đưa ra những nhận định, đánh giá tổng quan cụ thể theo từng nhóm nhằm làm rõ
tính chất, diễn biến của THTP trên địa bàn này làm cơ sở để đưa ra những dự đoán về
xu hướng vận động của THTP trong những năm tiếp theo giúp cho việc thiết kế, áp
dụng các biện pháp phòng ngừa sát với thực tế

Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu cần xác định rõ, diễn biến của THTP
nói chung và diễn biến THTP trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk bị tác động, làm thay đổi
bởi hai loại yếu tố:
Một là, các yếu tố xã hội (đấy là các yếu tố thuộc về nhóm nguyên nhân điều
kiện): sự thay đổi, phát triển của nền kinh tế tỉnh, vấn đề phân hóa giàu nghèo, dân
số, tình hình an ninh trật tự, cơ chế chính sách cũng như các chủ trương, đường lối
phát triển kinh tế xã hội nói chung, đấu tranh, phòng ngừa tội phạm nói riêng.... khi

nghiên cứu về THTP cũng cần chú ý xác định rõ mức độ tác động, ảnh hưởng của
các quá trình xã hội, hiện tượng xã hội khác. Xác định rõ vấn đề này rất có ý nghĩa
rất lớn khi xác định các nguyên nhân và điều kiện của nhóm tội, tội phạm cụ thể ở
một địa bàn nào đó tăng lên một cách đột ngột. Phải xác định được đâu là nguyên
nhân cơ bản, chủ yếu nhất để lựa chọn biện pháp phòng ngừa phù hợp.
Hai là, các yếu tố về mặt pháp lý: sự thay đổi về mặt pháp lý, đặc biệt là sự
thay đổi về pháp luật hình sự, đặc biệt là BLHS, Bộ luật TTHS 2015 sửa đổi bổ
sung năm 2017 có hiệu lực, qua đó ảnh hưởng, tác động nhất định đến việc tội phạm
hóa, phi tội phạm hóa, hình sự hóa, phi hình sự hóa cũng như quy trình, thẩm quyền
có liên quan đến hoạt động điều tra, truy tố, xét sử. Những nội dung này sẽ ảnh
hưởng đáng kể đến “đồ thị” diễn biến của THTP.

13


1.2.3. Cơ cấu của tình hình tội phạm
Cơ cấu của tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là tỷ trọng và mối
tương quan của các loại tội phạm khác nhau (nhóm tội phạm, từng tội phạm cụ thể)
trong tổng số lượng chung của chúng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 dến
năm 2019. [19, tr.18]
Trên cơ sở nghiên cứu nhằm rõ nhiệm vụ của luận văn, tác giả tập trung
nghiên cứu THTP theo cơ cấu sau:
Cơ cấu của THTP theo tên chương của các tội phạm cụ thể của BLHS: Cơ
cấu này được tính theo tỷ trọng giữa các tội phạm của từng chương (được quy định
trong BLHS) đã xảy ra với tổng số tất cả các tội phạm đã xảy ra trong cùng một thời
gian. [48, tr.146].
Cơ cấu của THTP theo tội danh cụ thể được quy định trong Bộ luật Hình sự:
cơ cấu này được tính trên cơ sở tỷ trọng giữa tội danh cụ thể đã xảy ra đối với tổng
số tất cả các tội phạm đã xảy ra của một nhóm tội trên địa bản Đắk Lắk trong một
thời gian nhất định. Việc nghiên cứu theo cơ cấu này giúp xác định các tội phạm

nào có xu hướng tăng, nổi cộm, nguy hiểm từ đó tìm ra nguyên nhân, điều kiện và
đề xuất các giải pháp phù hợp [48, tr.154].
Cơ cấu của THTP theo hình thức phạm tội: Khi nghiên cứu đến hình thức tội
phạm là muốn nói đến yếu tố hoạt động đơn lẻ, đồng phạm hay tội phạm có tổ chức
của tội phạm. Nghiên cứu cơ cấu có ý nghĩa trong việc xác định tính chất, mức độ
của THTP, đặc biệt với chỉ số phần trăm của tội phạm có tổ chức (hoạt động theo
băng, ổ, nhóm) [46, tr.126].
Cơ cấu của THTP theo địa bàn phạm tội: Loại cơ cấu này được nghiên cứu
trên cơ sở xác định tỉ lệ tội phạm đã xảy ra theo địa bàn hành chính (thành phố,
huyện, xã) đã xảy ra so với tổng số tội phạm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Từ đó thấy
được cơ cấu tội phạm theo địa giới hành chính. Nghiên cứu cơ cấu này có nhiều ý
nghĩa trong việc xác định các nguyên nhân và điều kiện gắn với địa bàn cụ thể, từ
đó đưa ra các giải pháp phù hợp với từng địa bàn.
Cơ cấu của THTP theo đặc điểm về nhân thân của người phạm tội: Đấy là
nghiên cứu dựa trên các đặc điểm có liên quan đến người phạm tội như gia đinh,
14


giới tính, đội tuổi, nhân thân, lai lịch, tiền án, tiền sự…. Đây là một trong những cơ
sở để áp dụng các biện pháp phòng ngừa xã hội, kiểm soát xã hội có hiệu quả trong
phòng ngừa tội phạm [46, tr.128].
Cơ cấu của THTP theo loại hình phạt áp dụng cho người phạm tội
Loại cơ cấu này được xác định dựa trên tỷ lệ áp dụng của từng loại hình phạt
trong tổng số tội phạm đã xảy ra. Thông thường trong quá trình nghiên cứu chủ yếu
tập trung xác định hình phát chính để nêu lên được tính chất, mức độ, diễn biến của
THTP.
1.2.4. Tính chất của tình hình tội phạm
Tính chất của THTP là tiêu chí dùng để đánh giá mức độ nguy hiểm, mức độ
nghiêm trọng khác nhau của THTP ở từng thời gian và không gian khác nhau như tỷ
lệ giữa tội nghiêm trọng và tội ít nghiêm trọng,... Có thể hiểu, tính chất của THTP

chính là kết quả của sự đánh giá đối với mức độ, cơ cấu và động thái của tình hình
tội phạm [31, tr.l9].
Tính chất của tình hình tội phạm có thể được thể hiện qua một số nội dung cụ
thể, như:
Thứ nhất, tính chất của THTP là đặc điểm về chất thể hiện ở mức độ nguy
hiểm cho xã hội và xu thế tăng lên.
Thứ hai, tổng số tội phạm và chủ thể thực hiện hành vi phạm tội cao so với
mức có thể chấp nhận, chiều hướng tăng lên.
Thứ ba, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, rất nghiêm trọng chiếm tỷ lệ cao
trong tổng số tội phạm và ngày càng tăng lên.
Thứ tư, hậu quả thiệt hại về tài sản, thể chất, tinh thần, sự bất ổn của xã hội
và xu thế tăng.
Thứ năm, số lượng tăng lên xét dưới góc độ nhân thân của người phạm tội
như: người chưa thành niên, người có chức vụ, quyền hạn, người có trình độ,
chuyên môn cao cũng phản ánh tính chất nguy hiểm của THTP. Ngoài ra tính chất
của THTP còn được thẻ hiện qua cách thức phạm tội, đặc điểm về công cụ, phương
tiện phạm tội [46, tr.151].

15


1.3. Tội phạm ẩn trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
1.3.1. Khái niệm tội phạm ẩn trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
Có ý kiến cho rằng: “Tội phạm ẩn là một trong hai phần của THTP, tội phạm
ẩn (hay phần ẩn của THTP) được hiểu dó là các hành vi phạm tội đã xảy ra trong
thực tế, nhưng không bị phát hiện và xử lý theo quy định của pháp luật” hoặc không
có trong thống kê tội phạm”. [30, tr.163].
Ý kiến khác lại cho rằng: “Tội phạm ẩn là số lượng tội phạm chủ thể hành vi
phạm tội thực hiện trên thực tế nhưng không được tường thuật (trình bào) với cơ
quan có thẩm quyền hoặc chưa bị phát hiện, do vậy chưa bị xử lý về hình sự, chưa

có trong thống kê hình sự chính thức”. [19, tr.18]
Từ những phân tích trên, có thể hiểu: Tội phạm ẩn trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là
tổng thể tất các tội phạm đã thực hiện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nhưng chưa được
phát hiện, chưa bị xử lý hình sự và chưa có trong thống kê của cơ quan chức năng.

1.3.2. Phân loại tội phạm ẩn trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
1.3.2.1. Tội phạm ẩn khách quan
Có thể hiểu tội phạm ẩn khách quan là khái niệm dùng để chỉ tất cả những tội
phạm đã xảy ra trong thực tế, song các cơ quan có thẩm quyền khởi tố vụ an lại
không có các thông tin liên quan đến vụ án. Có thể hiểu nguyên nhân dẫn đến tồn
tại tội phạm ẩn khách quan không xuất phát từ chủ thể tiến hành các hoạt động điều
tra, truy tố, xét xử [46, tr.156].
Từ nội dung lý luận nêu trên chúng ta có thể hiểu, tội phạm ẩn khách quan
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là tổng thể tất cả các tội phạm đã xảy ra trên thực tế trên
địa bàn tỉnh Đắk Lắk nhưng các cơ quan có thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự chưa
có thông tin về các tội phạm này.
1.3.2.2. Tội phạm ẩn chủ quan
Trái ngược lại với tội phạm ẩn khách quan, tội phạm ẩn chủ quan có nguyên
nhân xuất phát từ các chủ thể mà pháp luật đã quy định cho nhiệm vụ trực tiếp đấu
tranh phòng, chống tội phạm, bắt đầu từ giai đoạn phát hiện ra vụ việc đó dấu hiệu hình
sự đến khi tiến hành điều tra, khởi tố vụ án, khởi tố bị can, truy tố và xét xử bị cáo.

Nguyên nhân có thể xét đến như hành vi phạm tội đã xảy ra, chủ thể đã nắm
16


được được mà không xử lý theo đúng quy định, trình tự, thủ tục của pháp luật hình
sự quy định dẫn đến bỏ sót, bỏ lọt tội phạm... Nói cách khác, lý do ẩn của tội phạm
nằm ngay trong phạm vi trách nhiệm của các chủ thể trực tiếp đấu tranh phòng,
chống tội phạm. [48,tr.172]

Dưới góc độ lý luận như trên, có thể hiểu: Tội phạm ẩn chủ quan trên địa
bàn tỉnh Đắk Lắk là toàn bộ tất cả các tội phạm đã xảy ra trên địa bàn tỉnh Đắk
Lắk mà thông tin về tội phạm đã được cung cấp cho các cơ quan có thẩm quyền
khởi tố vụ án nắm được, song vì các lý do khác nhau, các tội phạm đó không bị phát
hiện, xử lý theo đúng quy định, trình tự, thủ tục của pháp luật.
1.3.2.3. Tội phạm ẩn thống kê
Có thể hiểu, tội phạm ẩn thống kê là khái niệm dùng để chỉ các tội phạm đã
xảy ra trên thực tế, đã được phát hiện, xử lý theo đúng trình tự, thủ tục và quy định
của pháp luật bởi các cơ quan có thẩm quyền nhưng vì lý do nào đó mà việc thống
kê không đầy đủ, không phản ánh được chính xác tình hình tội phạm (không chính
xác về số lượng tội phạm và số lượng người phạm tội) [46, tr.156]. Việc sai sót
trong quá trình thống kê thội phạm dẫn đến việc nghiên cứu, đề xuất các giải pháp
phòng ngừa tội phạm cũng thiếu đi tính hiệu quả và độ tin cậy khi ứng dụng vào
thực tiễn.
Như vậy, lý do tồn tại tội phạm ẩn thống kê nằm trong phạm vi công tác
thống kê tội phạm, tuy nhiên nguyên nhân lại không phải xuất phát từ chủ thể, cơ
quan tiến hành thông kê, cũng không phải nguyên nhân xuất phát từ hệ thống công
nghệ, khoa học ứng dụng trong quá trình thống kê mà chủ yếu xuất phát từ các quy
định, hệ thống các văn bản mang tính chất pháp lý quy định vè công tác thông kê tội
phạm. Nói cách khác, tội phạm ẩn thống kê có tồn tại hay không phụ thuộc vào khả
năng của công tác thống kê ở mỗi nước.
1.3.3. Nguyên nhân tội phạm ẩn trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
1.3.3.1. Nguyên nhân tội phạm ẩn khách quan
Trên cơ sở tổng hợp nghiên cứu các yếu tố có tác động đến THTP cũng như
căn cứ vào kết quả của quá trình nghiên cứu thực tế, để làm rõ THTP trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk một cách tổng thể và toàn diện tác giả cũng tập trung xem xét lý do ẩn
17


của tội phạm ẩn khách quan từ các góc độ: (1) Lý do bắt nguồn từ chủ thể thực hiện

hành vi phạm tội; (2) Lý do xuất phát từ phía người bị hại (nạn nhân) tội phạm; (3)
Lý do xuất phát từ những chủ thể khác có liên quan (nhân chứng, người có quyền
lợi…).
- Tội phạm ẩn khách quan có lý do từ phía chủ thể của hành vi phạm tội
Xuất phát từ đặc điểm tâm lý, chủ thể thực hiện hành vi phạm tội thường
không mong muốn hành vi phạm tội của mình bị phát hiện, xử lý do đó luôn tìm các
thủ đoạn tinh vi nhằm che dấu hành vi phạm tội hoặc hình thành xu hướng “tinh vi
hóa” hành vi phạm tội [48, tr.180].
Thứ nhất, tội phạm ẩn có lý do xuất phát từ loại nhân thân người phạm tội
liên tục. Nội dung này muốn nói đến những người có xu hướng hoạt động chuyên
nghiệp, lấy việc phạm tội làm nghề nghiệp và thu nhập chính của bản thân. Thông
thường những đối tượng này sau khi thực hiện trót lọt hành vi phạm tội lần đầu
không bị phát hiện sẽ hình thành tâm lý tự tin, đồng thời có sự thay đổi về phương
thức, thủ đoạn hoạt động ngày càng tinh vi, xảo quyệt hơn gây khó khăn cho công
tác phòng ngừa, đấu tranh. [46, tr.160].
Thứ hai, tội phạm ẩn khách quan có nguyên nhân xuất phát từ những người
phạm tội có đặc điểm nhân thân là tái phạm. Tái phạm là việc một người đã thực
hiện hành vi phạm tội, bị khởi tố xử xét xử theo quy định của pháp luật nhưng chưa
được xóa án tích mà lại tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội. Các đối tượng này
thường có kinh nghiệm, kỹ năng, kỷ xảo trong quá trình thực hiện hành vi phạm tội,
bên cạnh đó còn có khả năng nắm bắt hoạt động của cơ quan điều tra do dó việc
phát hiện gặp rất nhiều khó khăn. [46, tr.182].
- Tội phạm ẩn khách quan có lý do từ phía nạn nhân của tội phạm
Nạn nhân của tội phạm bao gồm: nạn nhân là cá nhân và nạn nhân là cơ
quan, tổ chức.
Thứ nhất, nguyên nhân ẩn của tội phạm từ phía nạn nhân là cá nhân.
Một là, nạn nhân không dám tố giác. Trên cơ sở nghiên cứu thực tế cho thấy,
nguyên nhân xuất phát từ việc nạn nhân không dám tố giác hành vi phạm tội của đối
tượng vì lo sợ trả thủ. Với xu hướng hoạt động của tội phạm hiện nay, chủ thể của
18