SKKN một số biện pháp khơi dậy ở học sinh khả năng và hứng thú học tập trong dạy học lịch sử việt nam giai đoạn 1954 1975

1. MỞ ĐẦU
1.1 Lí do chọn đề tài
Môn lịch sử ở trường phổ thông có vị trí chức năng và nhiệm vụ quan
trọng để đào tạo,giáo dục thế hệ trẻ.Chương trình lịch sử ở trường phổ thông bao
gồm các kiến thức khái quát,cụ thể về lịch sử từng quốc gia dân tộc.Do vậy
lượng kiến thức vô cùng rộng lớn cả với thầy và trò.Việc học tập lịch sử không
phải cung cấp một số kiến thức,và mẩu chuyện về quá khứ mà trang bị cho học
sinh những kiến thức khoa học.Lịch sử là hiện tượng khách quan,tồn tại độc
lập,không lệ thuộc vào nhận thức của con người.Nhận thức là một quá trình từ
không biết đến biết,từ hiểu sơ lược đến hiểu sâu sắc.Vì vậy nội dung dậy học
lịch sử tuy gồm những kiến thức tương đối ổn định song vẫn phản ánh kịp thời
những thành tựu mới của khoa học lịch sử. Lịch sử là nguồn cảm hứng mạnh mẽ
đối với học sinh vì qua lịch sử các em hiểu được sức mạnh cội nguồn dân tộc
qua các thời kì lịch sử
Lịch sử dân tộc Việt Nam là lịch sử của các cuộc đấu tranh dựng nước và
giữ nước, đặc biệt giai đoạn 1954 – 1975, giai đoạn hào hùng nhất của lịch sử dân
tộc Việt Nam. Trong giai đoạn này, nhân dân Việt Nam đã tiến hành cuộc kháng
chiến chống Mĩ cứu nước, quân và dân ta đã lần lượt đánh bại nhiều chiến

lược chiến tranh của Mĩ : chiến lược “Chiến tranh đơn phương,” “Chiến tranh
đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ,” “Việt Nam hóa chiến tranh và Đông Dương
hóa chiến tranh”. Những chiến thắng vẻ vang của dân tộc ta trước kẻ thù được
coi là lớn mạnh nhất trên thế giới lúc bấy giờ và cho đến tận ngày nay đã nâng
cao vị thế của dân tộc ta trên trường quốc tế. Hơn khi nào hết, nhân dân Việt
Nam luôn phải khắc sâu trong mình khí thế của một thời đại anh hùng đó. Tuy
nhiên, có một thực trạng đáng buồn hiện nay là chất lượng giáo dục nói chung,
bộ môn lịch sử nói riêng ngày càng bị giảm sút. Trong giai đoạn xã hội phát triển
nhanh theo hướng hiện đại hóa, cơ chế thị trường đã làm xuất hiện lối sống thực
dụng, một bộ phận không nhỏ học sinh ở trường phổ thông không còn coi trọng
kiến thức lịch sử, dẫn đến việc học sinh học đối phó , học trước quên sau, có thái
độ hời hợt khi học lịch sử,đặc biệt là các em thuộc tổ hợp thi các môn khoa học

tự nhiên không mặn mà cùng môn học này, bên cạnh đó thực tế việc làm của bộ
môn khi ra trường không như mong muốn . Bộ môn lịch sử bị mất dần vị trí, trở
thành môn học phụ trong khi trước đây lịch sử là môn học quan trọng để tuyển
chọn nhân tài, muốn đỗ đạt ra làm quan giúp nước phải “sôi kinh
1


nấu sử”. Do đó, một bộ phận không nhỏ giới trẻ ngày nay quên mất khí thế hào
hùng của dân tộc, không còn thấy được công lao to lớn của cha ông đã ngã
xuống để có được nền hòa bình độc lập hôm nay.
Bộ môn lịch sử có vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục thái độ, tư
tưởng, tình cảm và hình thành thái độ đúng đắn với sự phát triển hợp quy luật xã
hội và xác định nhiệm vụ cho thế hệ trẻ trong hiện tại và tương lai… Vì vậy,
việc tạo xúc cảm lịch sử cho HS ,khơi dậy ở học sinh khả năng và hứng thú học
tập lịch sử là một trong những biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
bộ môn Lịch sử một cách có hiệu quả. Đó cũng chính là ưu điểm của phương
pháp “ Một số biện pháp khơi dậy ở học sinh khả năng và hứng thú học tập
trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954-1975”mà bản thân tôi trong quá
trình dạy lịch sử ở trường phổ thông đúc rút.Tuy nó không là mới mẻ song cũng
không phải là vô ích đối với người giáo viên khi phát huy tính tích cực chủ động
sáng tạo của học sinh,gây hứng thú trong giờ học lịchsử
1.2 Mục đích nghiên cứu
Nhằm giảm bớt số lượng học sinh yếu kém trong nhà trường và phát huy
hết năng lực của các em khá, giỏi nắm chắc được kiến thức bài học và hiểu sâu
hơn các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử...
Qua việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần định hướng
nhận thức đúng đắn cho học sinh, giáo dục tình yêu đất nước, tinh thần tự hào
dân tộc, lòng biết ơn với các thế hệ cha ông đã ngã xuống cho hòa bình, độc lập
hôm nay, từ đó ý thức được trách nhiệm của mình với quê hương đất nước. Việc
sử dụng một số biện pháp tạo xúc cảm học tập lịch sử của giáo viên cũng làm

cho tiết học có hiệu quả, học sinh yêu thích môn Lịch sử hơn, qua đó nâng cao
chất lượng bộ môn Lịch sử nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung, từng
bước đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục của Đảng và nhà nước.
1.3 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu mà tôi áp dụng cho đề tài là học sinh lớp
12C10,C11,C12 của trường THPT Hàm rồng –Thành phố Thanh hóa
1.4 Phương pháp nghiên cứu
Tôi đã vận dụng vào quá trình dạy học của mình ở lớp 12 phổ thông trung học
trong đó đặt học sinh vào vị trí trung tâm để phát huy được tính tích cực của học
sinh.sự say mê hứng thú của học sinh trong học tâp[j lịch sử Việt Nam giai đoạn
1954-1975
2


2. NỘI DUNG
2.1 Cơ sở lí luận
Bộ môn lịch sử có vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục thái độ, tư
tưởng, tình cảm và hình thành thái độ đúng đắn với sự phát triển hợp quy luật xã
hội và xác định nhiệm vụ cho thế hệ trẻ trong hiện tại và tương lai… Vì vậy,
việc tạo xúc cảm,khơi dậy khả năng và hứng thú học lịch sử cho HS là một trong
những biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn Lịch sử một
cách có hiệu quả.
Với đặc trưng, lịch sử chính là bản thân cuộc sống rất phong phú, đa dạng
và sinh động bao trùm mọi mặt về kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội, đấu tranh
giai cấp, đấu tranh chính trị... cho nên học lịch sử không đơn thuần là ghi nhớ
ngày tháng, sự kiện. Do đó, yêu cầu việc giảng dạy lịch sử của giáo viên phải rõ
ràng, sinh động và có cảm xúc để tạo ra sức hấp dẫn với chủ thể nhận thức,
dựng lại bức tranh quá khứ một cách chính xác nhất, học sinh có được cảm giác
như chính mình được tham gia vào sự kiện đó.
Căn cứ vào ảnh hưởng của xúc cảm người ta chia xúc cảm thành hai loại:

tích cực và tiêu cực. Những đối tượng thỏa mãn được nhu cầu của con người
gây nên những xúc cảm tích cực như: vui sướng, hạnh phúc, tự tin… loại xúc
cảm này sẽ có tác dụng nâng cao hoạt động của đời sống con người. Trái lại,
những gì cản trở cho việc thỏa mãn nhu cầu sẽ gây nên những xúc cảm tiêu cực
như: buồn bã, chán nản, sợ hãi…những xúc cảm này sẽ làm hạ thấp hoạt động
sống của con người, làm yếu đi nghị lực của họ.
Trong quá trình dạy học lịch sử giáo viên đóng vai trò chủ đạo bởi giáo
viên là người chủ động về nội dung kiến thức giảng dạy và lựa chọn phương
pháp truyền đạt, tổ chức hoạt động của học sinh trong giờ học, điều khiển giờ
học một cách linh hoạt, sinh động. Muốn quá trình dạy học đạt được kết quả cao
giáo viên cần nắm được đặc điểm tâm lí của học sinh diễn ra trong quá trình
nhận thức để có những tác động phù hợp về mặt sư phạm nhằm kích thích hoạt
động tư duy độc lập của học sinh. Việc tạo được những xúc cảm lịch sử,khơi
dậy khả năng hứng thú học tập bộ môn sẽ tạo được động cơ tích cực thúc đẩy
học sinh hăng hái học tập.
Vì vậy, nhiệm vụ cơ bản của giáo viên là phải hình thành ở học sinh nhu
cầu với kiến thức và khi nhu cầu đó được thỏa mãn nghĩa là đã gây được xúc
3


cảm tích cực, kích thích hoạt động học tập độc lập, sáng tạo của học sinh,được
vận dụng cụ thể ở giai đoạn lịch sử Việt Nam 1954-1975
2.2 Thực trạng
Qua quá trình giảng dạy của bản thân và dự giờ đồng nghiệp ở trường phổ
thông nơi tôi công tác, tôi nhận thấy các giáo viên đã ý thức được vai trò của
việc sử dụng các biện pháp khơi dậy khả năng ,sự hứng thú ,tạo xúc cảm lịch sử
trong dạy học lịch sử nói chung và dạy học lịch sử dân tộc nói riêng để nhằm
nâng cao chất lượng bộ môn. Nhưng xúc cảm là một lĩnh vực khó và tinh tế của
con người nên việc sử dụng các biện pháp tạo xúc cảm còn gặp nhiều khó khăn.
Việc tạo xúc cảm lịch sử cho học sinh, khơi dậy khả năng và sự hứng thú

học tập lịch sử của học sinh ,các giáo viên sử dụng biện pháp trình bày miệng là
chủ yếu nhưng việc trình bày miệng chưa đem lại hiệu quả cao vì lời nói của
giáo viên chưa sinh động, chưa gợi cảm., những câu chuyện, nội dung trình bày
chưa thực sự tạo xúc cảm cao.
Một thực tế hiện nay là đa số học sinh rất ngại học lịch sử vì quá dài,
khó nhớ các sự kiện và nhàm chán, khô khan. Mặc khác, trong sự phát triển của
xã hội, đa số học sinh coi Lịch sử là bộ môn phụ, các em còn để giành thời gian
cho các môn học chính, môn dự thi vào Đại học, cao đẳng. Học sinh có học
cũng chỉ mang tính chất đối phó với các bài kiểm tra thường xuyên và kiểm tra
định kì nên chất lượng không cao.
Thực tế, tôi đã tiến hành khảo sát, điều tra 3 lớp 12 tôi giảng dạy ( 126 học sinh trường THPT Hàm rồng )
thông qua bài khảo sát chất lượng đầu năm và thu được kết quả như sau:

LỚP SĨ SỐ
GIỎI
KHÁ
TRUNG BÌNH
YẾU, KẾM
12C7
41
3
21
7
0
12C10
42
9
29
4
0

12C11
42
15
23
4
0
Từ cơ sở lí luận và thực tiễn trên, bản thân tôi là một giáo viên dạy lịch sử
đã luôn cố gắng tìm tòi, nghiên cứu và thử nghiệm để đổi mới phương pháp dạy
học nâng cao chất lượng giảng dạy. Tôi nhận thấy, việc sử dụng các biện pháp
tạo khả năng và sự hứng khởi ,xúc cảm lịch sử có tác dụng không nhỏ đến quá
trình tiếp thu tri thức, giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức cũng như phát triển
tư duy cho học sinh. Song để sử dụng các biện pháp tạưngsự hứng khở say mê
học tập lịch sử như thế nào để góp phần nâng cao hiệu quả bài học? Tôi xin
4


trình bày một số kinh nghiệm của mình ở phần nội dung của các giải pháp thực
hiện .
2.3 Một số giải pháp
2. 3.1 Những xúc cảm có thể tạo ra cho học sinh thông qua việc giảng dạy
lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954 - 1975
- Thông qua việc tìm hiểu về diễn biến, kết quả của cuộc chiến tranh có
thể tạo cho học sinh thái độ căm thù chiến tranh, mong muốn bảo vệ hòa bình,
có thể đánh giá được vai trò lãnh đạo của Đảng và củng cố niềm tự hào dân tộc.
- Thông qua các biểu tượng sinh động cụ thể, những câu chuyện hay hình
ảnh về tội ác chiến tranh do đế quốc Mĩ, quân đội tay sai và các nước thân Mĩ
gây ra, hậu quả của nó đối với nhân dân Việt Nam sẽ tác động mạnh đến tư
tưởng tình cảm của học sinh.
- Thông qua các câu chuyện, các tấm gương anh hùng giáo dục cho các em
lòng biết ơn, từ đó ý thức được trách nhiệm của mình đối với quê hương, đất

nước
2.3.2 Một số biện pháp tạo xúc cảm học tập lịch sử cho học sinh qua dạy
học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954 – 1975
a. Thông qua trình bày miệng của giáo viên.
Lời nói là phương tiện dạy học quan trọng nhất của giáo viên, lời giảng
của giáo viên là nguồn kiến thức sinh động nhất tác động mạnh mẽ đến tư duy
và tình cảm, khơi dậy những xúc cảm tích cực của học sinh. Ngôn ngữ sẽ giúp
cho người giáo viên hoàn thành tốt các nhiệm vụ dạy học lịch sử về cả ba mặt:
kiến thức, kỹ năng và tư tưởng thái độ của học sinh, khơi dậy trong các em các
xúc cảm lịch sử. Bởi vậy, “ngôn ngữ rõ ràng, giàu hình ảnh, hấp dẫn của giáo
viên có ảnh hưởng rất lớn tới trí tuệ và trái tim học sinh”.
Ví dụ 1: Bằng giọng nói truyền cảm để tường thuật hoặc miêu tả, tạo
biểu tượng về một số sự kiện, nhân vật lịch sử mà không sử dụng đồ dùng
trực quan.
Dạy ở bài 22: Ở mục IV.2. Miền Bắc vừa chiến đấu chống chiến tranh phá
hoại, vừa sản xuất và làm nghĩa vụ hậu phương, tôi tạo biểu tượng cho học sinh
về cuộc tập kích 12 ngày đêm bằng B52 của Mĩ: Chỉ trong 12 ngày đêm Mĩ đã
sử dụng trên 700 lần chiếc máy bay B52 và gần 4000 lần chiếc máy bay chiến
thuật ném bom xuống Hà Nội, Hải Phòng và một số nơi trên miền Bắc nước ta
5


hơn 100.000 tấn bom đạn. Riêng Hà Nội 441 lần chiếc B52 cùng nhiều máy bay
chiến thuật ném hơn 40.000 tấn bom (tương đương với 2 quả bom nguyên tử mà
Mĩ đã ném xuống Hi-rô-si-ma và Na-ga-sa-ki, Nhật Bản). Ních-xơn muốn biến
Hà Nội thành Hi-rô-si-ma và Na-ga-sa-ki không cần bom nguyên tử , “ biến
miền Bắc trở về thời kì đồ đá”…
Qua đó, học sinh thấy được tội ác của Mĩ đã gây ra cho nhân dân miền
Bắc, đặc biệt là nhân dân Hà Nội, Hải Phòng , đồng thời thấy được sự khốc liệt
của chiến tranh.

Thế nhưng cuộc tập kích này đã bị nhân dân ta đánh bại chỉ với súng
trường, tên lửa SAM2… những thứ vũ khí so với vũ khí của Mĩ thật thô sơ
nhưng với quyết tâm “Không có gì quý hơn độc lập tự do” quân và dân ta đã
làm tiêu tan hình ảnh về “pháo đài bay” B52 “bất khả xâm phạm”. Có được
chiến thắng đó là do tầm nhìn xa trông rộng, sự chỉ đạo chiến lược tài tình của
Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay từ đầu cuộc chiến tranh phá
hoại của Mĩ. Ngay từ ngày 12/4/1966, đế quốc Mĩ tung ra B52 ra miền Bắc ném
bom tại Đèo Mụ (Quảng Bình). Trung ương Đảng và Bác Hồ đã nhận định: dứt
khoát Mĩ sẽ sử dụng B52 vào đánh Hà nội và chỉ thị cho Bộ Tư lệnh và Quân
chủng Phòng không – không phải tổ chức ngay cách đánh máy bay B52, phải
bắn rơi bằng được B52 của Mĩ trên miền Bắc. Từ đó, củng cố niềm tin của học
sinh vào Đảng, vào tinh thần chiến đấu của quân và dân ta.
Dạy ở Bài 23: Ở mục IV. 1. Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến
chống Mĩ, cứu nước(1954-1975). Để tạo xúc cảm cho học sinh, lôi cuốn học
sinh vào bài giảng, tôi dẫn dắt vào bài với những lời nói sinh động như sau: Nếu
đem vũ khí chọi vũ khí, đem tiềm lực kinh tế so sánh với tiềm lực kinh tế thì rõ
ràng đây là một sự chênh lệch không thể tưởng tượng nổi và phần thắng chắc
chắn thuộc về Mĩ. Nhưng thực tế phần thắng đã thuộc về ta. Vấn đề đặt ra tại
sao chúng ta lại đánh thắng?
Dạy Bài 22: Khi giảng đến mục IV.2. Miền Bắc vừa chiến đấu chống
chiến tranh phá hoại, vừa sản xuất và làm nghĩa vụ hậu phương, tôi sử dụng câu
chuyện về anh hùng diệt máy bay B52 – Phạm Tuân :
“Đêm 27 – 12 – 1972, nhiều tốp B52 từ hướng tây bắc bay vào bắn phá
Hà Nội. Được lệnh cất cánh, Phạm Tuân lập tức điều khiển máy bay tiếp cận
khu vực có máy bay địch.. Lúc này máy bay F4 bay ở nhiều độ cao, bảo vệ B52
6


rất chặt chẽ. Anh dũng cảm xông thẳng vào tốp B52, bắn 2 quả tên lửa, hạ tại
chỗ một chiếc. Sau đó, anh nhanh chóng vượt khỏi tốp máy bay yểm trợ của

địch về hạ cánh an toàn. Hành động của anh được nhân dân và đồng đội mến
phục, quân thù khiếp sợ”
Với một giọng điệu tường thuật mẩu chuyện, từ cung cấp sự kiện, tôi tạo ra
cho học sinh cảm xúc thích thú trước những hiểu biết mới sâu sắc, có ấn tượng
mạnh mẽ. Những xúc cảm này không thể có được nếu bài tường thuật khô khan,
thông báo vắn tắt sự kiện.
Ví dụ 2: Đọc những đoạn văn, thơ ngắn minh họa cho bài học.
Bài 23: Ở mục IV.1. Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mĩ,
cứu nước(1954-1975),tôi trích dẫn đoạn thơ:
“ …..Xẻ dọc trường Sơn đi cứu nước
Mà lòng phơi phới dậy tương lai ( Ra trận – Tố Hữu)
Hay câu thơ :
“ Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình
( Nhưng tuổi 20 làm sao không tiếc)
Nhưng ai cũng tiếc tuổi 20 thì còn chi tổ quốc ( Thanh Thảo) Qua
những câu thơ, các em một trong những nguyên nhân thắng lợi của
cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước là truyền thống yêu nước. Đó là sự hy
sinh cao cả của mỗi người, mỗi gia đình và cả dân tộc, vì tổ quốc họ hiến dâng
cả tuổi trẻ, cả máu cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Đây cũng là lí do giải thích
vì sao một dân tộc nhỏ yếu lại có thể chiến thắng một đế quốc hùng mạnh nhất
thế giới. Từ đó các em ý thức được: Các em hôm nay được sống trong thời bình,
sinh ra lúc nước nhà đã thôi không còn máu lửa của chiến tranh. Các em cần ra
sức học tập thật giỏi để trở thành những chủ nhân tương lai của đất nước.
b. Sử dụng đồ dùng trực quan.
Đồ dùng trực quan có vai trò quan trọng trong dạy học nói chung và dạy
học lịch sử nói riêng ở trường THPT, đặc biệt sẽ phát huy được ưu thế trong dạy
học lịch sử, bởi đặc trưng của bộ môn “tính quá khứ”, “tính không lặp lại”. Đồ
dùng trực quan sẽ giúp học sinh có được biểu tượng chân thực về quá khứ lịch
sử, giúp học sinh nhớ kỹ, hiểu sâu được bài học lịch sử và làm cho giờ học sôi
nổi và hấp dẫn. Đồng thời, đồ dùng trực quan còn có ý nghĩa giáo dục tư tưởng,

7


cảm xúc thẩm mĩ, góp phần hình thành cho các em những phẩm chất đạo đức
cần thiết.
Đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử hết sức phong phú và đa dạng
bao gồm đồ dùng trực quan hiện vật (các di vật của nền văn hóa còn lưu lại), đồ
dùng trực quan tạo hình (tranh ảnh, phim, video, đồ dùng phục chế…), đồ dùng
trực quan quy ước (bản đồ, sơ đồ, niên biểu…). Trong các đồ dùng trực quan
này, nhóm trực quan quy ước và trực quan tạo hình được sử dụng nhiều trong
dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Song, tùy vào mục đích, yêu cầu của bài
học, căn cứ vào nội dung từng mục học và khả năng lĩnh hội tri thức của học
sinh mà lựa chọn đồ dùng trực quan cho phù hợp, đem lại hiệu quả cao nhất.
Ví dụ 1: Sử dụng tranh ảnh.
Ở bài 21: Ở mục V.2. Miền Nam chiến đấu chống chiến lược “Chiến
tranh đặc biệt” của Mĩ, khi nói về cuộc đấu tranh của tín đồ Phật giáo chống
chính quyền Mĩ – Diệm , tôi sử dụng hình ảnh Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự
thiêu tạo cho học sinh ấn tượng sâu sắc về sự kiện lịch sử này, giúp các em nhớ
lâu và nắm chắc kiến thức: Tháng 5-1963, chính phủ Ngô Đình Diệm ban hành
lệnh cấm việc treo cờ Phật giáo vào ngày lễ Phật Đản. Ngày 11-6-1963, khoảng
350 hòa thượng và ni cô tiến hành diễu hành lên án chính sách kì thị Phật giáo
và đòi bình đẳng tôn giáo, Thích Quảng Đức ngồi trong chiếc ô tô Austin
Westmister dẫn đầu đoàn diễu hành . Sự việc diễn ra tại ngã tư đương phố Sài
Gòn, Thích Quảng Đức ra đi cùng với 2 nhà sư khác. Một người đặt 1 tấm đệm
xuống đường còn người kia mở ca bin xe và lấy ra một bình xăng dung tích 5
galon( gần 4l). Đoàn diễu hành tạo thành nhiều lớp vòng tròn xung quanh,
Thích Quảng Đức bình tĩnh ngồi thiền trên tấm đệm. Hai nhà sư bắt đầu trút
xăng lên đầu ông. Thích Quảng Đức lần tràng hạt và bắt đầu niệm “ Nam Mô A
Di Đà Phật” trước khi tự tay châm lửa bằng diêm. Lửa nhanh chóng thêu rụi áo

cà sa và da thịt của vị hòa thượng, khói đen bốc lên từ cơ thể đang cháy bùng
của ông . Chừng 10 phút sau thì lửa tàn, Thích Quảng Đức đổ gục xuống
đường. Sau khi chết, thi hài của Thích Quảng Đức đã được hỏa táng lại, nhưng
trái tim của ông không cháy mà vẫn còn nguyên, về sau được đặt trên một chiếc
cốc rượu lễ bằng thủy tinh tại chùa Xá Lợi. Giới phật tử coi đây là một điều
thiêng, một biểu tượng của lòng trắc ẩn và suy tôn ông thành một vị Bồ tát.

8


Dạy Ở bài 22 mục II. 2. Miền Bắc vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại,
vừa sản xuất và làm nghĩa vụ hậu phương, khi giảng về vai trò hậu phương của
miền Bắc chi viện cho miền Nam, tôi sử dụng các bức ảnh từng đoàn quân, đoàn
xe chi viện cho tiền tuyến miền Nam qua tuyến đường Trường Sơn lịch sử. Bức
hình tạo cho các em biểu tượng về một dân tộc anh hùng, đoàn kết trong chiến
đấu. Vì tiền tuyến miền Nam, nhân dân miền Bắc quyết tâm “một người làm
việc bằng hai”, cũng để thực hiện chân lí “ dân tộc Việt Nam là một, nước Việt
Nam là một”.

9


Nhưng để cho mạch máu giao thông từ Bắc vào Nam được thông suốt,
biết bao xương máu của các chiến sĩ và nhân dân đã đổ xuống, tôi sử dụng hình
ảnh 10 cô gái TNXP hy sinh ở ngã ba Đồng Lộc.

Tôi phát vấn học sinh “Em biết gì về sự kiện ở ngã ba Đồng Lộc”, trước
khi cung cấp thông tin về sự kiện này: 10 cô gái TNXP thuộc tiểu đội 4, đại đội
552, tổng đội 55 giao thông vận tải đóng ở ngã ba Đồng Lộc. Trưa ngày
24/7/1968, một ngày như mọi ngày, 10 chị ra đường làm nhiệm vụ. Đến 16 giờ

30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc, 1 quả bom đã nổ gần
10


căn hầm chữ A, nơi 10 chị đang tránh bom, làm sập hầm và tất cả 10 chị đã hy
sinh khi tuổi đời còn rất trẻ. Người trẻ tuổi nhất khi ấy mới 17, 3 chị lớn tuổi
nhất cùng ở tuổi 24.
Bài 22: Mục IV.2. Miền Bắc vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại,
vừa sản xuất và làm nghĩa vụ hậu phương, tôi giới thiệu về sức mạnh quân sự
của Hoa Kỳ qua hình ảnh “Pháo đài bay” - Máy bay B52: Khi mới ra đời B52
được quảng cáo rùm beng: “B52 là siêu pháo đài bay thượng đẳng, là thần
tượng của Không lực Hoa Kỳ, là sản phẩm hội tụ những thành tựu kỳ diệu nhất
của nền công nghiệp hàng đầu thế giới, là thứ vũ khí linh hoạt nhất trong bộ ba
vũ khí chiến lược của Mỹ (Tên lửa tầm xa, tàu ngầm hạt nhân, máy bay ném
bom chiến lược)… B52 trút bom như mưa. Tiếng bom rơi xé không khí, gầm rít
ghê rợn như giông bão. Một phi vụ B52 có thể hủy diệt cả một khu vực rộng
lớn. Một tốp chiếc B52 sẽ biến một diện tích hơn 2 km 2 thành bình địa… không
một sinh vật nào có thể tồn tại nổi dưới sức công phá ghê gớm của bom B52.
Đối phương sẽ bị hủy diệt về quân sự, khiếp đảm về tinh thần, bởi vì họ cảm
thấy hoàn toàn bất lực trước sức mạnh tàn phá ghê gớm của B52 mà họ không
có cách gì chống đỡ nổi. Nhưng thực tế “B52 có hủy diệt được Việt Nam hay
không?”, các em đã có câu trả lời của mình “ không thể ”. Dân tộc Việt Nam với
tinh thần đoàn kết và sức sống kiên cường đã đánh bại B52 của Mĩ, tôi sử dụng
hình ảnh “Máy bay Mĩ rơi trên đường phố Hà Nội”để khắc họa thắng lợi của
nhân dân ta.

“Pháo đài bay” B52
11

Máy bay Mĩ rơi trên đường phố Hà Nội

Khi nói về tội ác của đế quốc Mĩ gây ra cho nhân dân Việt Nam, tôi sử
dụng bức ảnh “Kim Phúc trong trận bom napan của Mĩ ở Việt Nam” do Nick Ut
chụp năm 1972, bức ảnh ghi lại dấu ấn cả một thời đại và tố cáo tội ác kinh
hoàng của chiến tranh, được tờ Telegraph đánh giá là một trong mười bức ảnh
có tác động làm thay đổi thế giới của chúng ta. Trong bức ảnh là hình ảnh 5 đứa
trẻ Việt Nam vẻ mặt khiếp đảm chạy trốn một cuộc bỏ bom napalm. Đáng
thương nhất là cô bé giữa khuôn hình – Kim Phúc – trần truồng, gào khóc với
cánh tay gầy gò xương xẩu. Bức ảnh chạm đến trái tim của những người yêu
hòa bình trên khắp thế giới. Tấm ảnh này đã góp phần thay đổi nhận thức của
nhiều người về cuộc chiến tranh mà Mĩ tiến hành ở Việt Nam, khiến phong trào
phản chiến thêm mạnh mẽ.

12


Qua những ví dụ sinh động cụ thể như trên, tôi sẽ hình thành được cho
học sinh thái độ căm thù chiến tranh, với đế quốc Mĩ xâm lược và thương xót
trước những hi sinh, mất mát lớn lao của đất nước, từ đó, các em sẽ ý thức được
nhiệm vụ của mình trong việc bảo vệ và xây dựng đất nước.
Từ những hình ảnh và qua lời giảng truyền cảm của giáo viên, các em
thấy được tinh thần chiến đấu kiên cường của quân dân ta, thấy được sức mạnh
của nhân dân. Qua đó, giáo dục các em lòng yêu nước, khâm phục trước sự hi
sinh của các chiến sĩ cách mạng, bồi dưỡng lòng tự hào dân tộc.
Ví dụ 2 : Sử dụng bản đồ, lược đồ các chiến dịch .
Bài 21: Mục III.2.Phong trào “ Đồng khởi ”(1959-1960), tôi sử dụng lược
đồ phong trào “Đồng khởi “ để giúp cho học sinh nắm được diễn biến của phong
trào, đặc biệt tôi chú ý nhấn mạnh cho các em thấy sự phát triển mạnh mẽ của
phong trào, từ 3 xã của huyện Mỏ Cày lan ra toàn huyện, rồi cả tỉnh Bến Tre, lan

ra các tỉnh Nam Bộ, Tây Nguyên và Trung Trung Bộ. Qua đó cho các em thấy
được sức mạnh to lớn của quần chúng nhân dân và cũng là minh chứng khẳng
định nhân dân miền Nam quyết tâm đoàn kết cùng nhân dân cả nước đấu tranh
vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
13


Bài 23: Mục III.2. Cuộc tổng tiến công và nồi dậy Xuân 1975, tôi sử
dụng lược đồ kết hợp tường thuật diễn biến của 3 chiến dịch. Học sinh được trực
tiếp quan sát từng diễn biến của chiến dịch một cách sinh động, cụ thể và làm
khơi dậy ở các em khí thế hào hùng, dũng mãnh và thần tốc của cuộc tổng tiến
công và nổi dậy của nhân dân ta trong những giây phút lịch sử trọng đại đó. Từ
đó, toàn bộ các sự kiện, diễn biến của chiến dịch sẽ được các em ghi nhớ bài
ngay tại lớp và các em có thể trình bày lại toàn bộ diễn biến chiến dịch theo bản
đồ. Đồng thời, cùng với việc tìm hiểu diễn biến các chiến dịch, các em nhận
thức được sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, nhận định đúng thời cơ, đề ra chủ
trương, kế hoạch hợp lí, từ đó thấy được nguyên nhân quyết định nhất đến sự
thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước là nhờ sự lãnh đạo sáng suốt
của Đảng.

14


1
5


Qu©ntatÊn

c«ng®Þch

Qu©ntatÊnc«ng
®Þchb»ng® êng

biÓn

16


. Ví dụ 3: Sử dụng phim ảnh trong dạy học nội khóa và các hoạt động
ngoại khóa của bộ môn.
Trong các hoạt động ngoại khóa việc sử dụng phim ảnh đem lại hiệu quả
rất cao. Như trong ngoại khóa kỉ niệm ngày giải phóng miền Nam thống nhất
đất nước(30-4-1975), có thể sử dụng các bộ phim tư liệu như Tổng tiến công và
nổi dậy 1972, Đại thắng mùa xuân 1975….
Đối với các giờ học nội khóa do hạn chế về thời gian của tiết học nên giáo
viên chỉ nên sử dụng các đoạn phim tư liệu ngắn tập trung vào các sự kiện tiêu
biểu kết hợp với lời dẫn dắt, tường thuật thì sẽ đạt hiệu quả hơn. Ở bài 22: Mục
III.3. Cuộc tiến công chiến lược năm 1972, giáo viên có thể sử dụng đoạn phim
tư liệu ngắn về cuộc chiến đấu của quân ta tại Thành cổ Quảng Trị. Bài 23.Mục
III.2.Cuộc tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, giáo viên lựa chọn từng đoạn
phim nhỏ về diễn biến của 3 chiến dịch : chiến dịch Tây Nguyên, chiến dịch
Huế - Đà Nẵng và chiến dịch Hồ Chí Minh. Việc sử dụng các đoạn phim tư liệu
sẽ thu hút được sự chú ý của học sinh, tạo ra những xúc cảm mạnh mẽ. Sau khi
cho học sinh theo dõi, giáo viên đặt ra câu hỏi: “Cảm nhận của em khi theo dõi
đoạn phim?”. Giáo viên cho học sinh trình bày ý kiến và cảm nhận của bản
thân. Qua đó, các em sẽ cảm thấy ấn tượng với những hình ảnh, kiến thức được
khắc sâu hơn, làm cơ sở để tiếp thu kiến thức mới, kích thích tư duy của các em
hoạt động, những hình ảnh được quan sát sẽ phát triển trí tưởng tượng của các
em.
Một trong những biện pháp quan trọng để giờ dạy lịch sử khơi dậy được

hứng thú ,xúc cảm của học sinh đó là người giáo viên sử dụng lời nói sinh
động ,nhất là những đối tượng là HS ở nông thôn và miền núi ,các em ở đây khả
năng sử dụng ngôn ngữ nói và viết còn nhiều hạn chế ,tư duy cụ thể mang tính
phổ biến hơn tư duy trừu tượng .Trong ngôn ngữ giao tiếp ,các em thường tỏ ra
lúng túng ,diễn đạt thiếu mạch lạc ,điều này làm hạn chế không nhỏ đến năng
lực nhận thức ,kĩ năng phát triển tư duy trong học tập bộ môn ,vì vậy chúng ta
cần hết sức chú ý trong sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh gợi mở ,có liên hệ ,so
sánh ,sử dụng cách miêu tả ,tường thuật ,chủ động diễn đạt bằng những ngữ điệu
biểu lộ sắc thái tình cảm ...như vậy sẽ khơi dậy khả năng xúc cảm,hứng thú học
tập của học sinh trong giờ học lịch sử vốn được coi là khô khan

17


2.4 Hiệu quả
Trong năm học 2017-2018, tôi đã vận dụng kinh nghiệm này vào các tiết
dạy và thu được kết quả khả quan. Tôi nhận thấy những kinh nghiệm này phù
hợp với cuộc vận động đổi mới phương pháp dạy học – lấy học sinh làm trung
tâm của Bộ giáo dục và đào tạo. Học sinh thấy hứng thú hơn trong học tập, tích
cực, chủ động sáng tạo để mở rộng vốn hiểu biết của mình đồng thời cũng linh
hoạt trong việc lĩnh hội kiến thức. Không khí học tập trở nên sôi nổi hơn, các em
không còn thấy Lịch sử là môn học khô khan, nhàm chán, khó ghi nhớ các mốc
thời gian, sự kiện. Qua đó các em yêu thích môn Lịch sử hơn, tỉ lệ học sinh khá,
giỏi tăng lên, tỉ lệ học sinh yếu kém giảm .
Mặc dù thời gian rất hạn chế nhưng tôi đã vận dụng sáng kiến kinh nghiệm
này vào các tiết dạy và đã đạt được kết quả khả quan. Trước hết bản thân đã
nhận thấy rằng những kinh nghiệm này rất phù hợp với chương trình sách giáo
khoa mới và với những tiết dạy theo hướng đổi mới. Học sinh có hứng thú học
tập hơn, tích cực chủ động sáng tạo để mở rộng vốn hiểu biết, đồng thời cũng rất
linh hoạt trong việc thực hiện nhiệm vụ lĩnh hội kiến thức và phát triển kĩ năng.

Không khí học tập sôi nổi, nhẹ nhàng và học sinh yêu thích môn học hơn. Tôi
cũng hi vọng với việc áp dụng đề tài này học sinh sẽ đạt được kết quả cao trong
các kì thi và đặc biệt học sinh sẽ yêu thích môn học này
Cụ thể, kết quả kiểm tra đánh giá học sinh cuối năm học ở 3 lớp 12 sau khi áp dụng sáng kiến kinh
nghiệm như sau:

LỚP
SĨ SỐ GIỎI
KHÁ
12C7
42
6
32
12C10
42
18
24
12C11
42
20
22
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1 Kết luận

TRUNG BÌNH
3
0
0

YẾU, KẾM

0
0
0

Trong dạy học lịch sử, tạo xúc cảm cho học sinh có ý nghĩa quan trọng
trong việc khôi phục và mô tả hình ảnh quá khứ giúp cho các em có biểu tượng
chính xác sinh động về thời đại xa xưa. Khi đó tạo được xúc cảm tích cực đối
với môn học lịch sử cho học sinh sẽ là động cơ thúc đẩy các em trong quá trình
học tập. Xúc cảm có sức mạnh to lớn giúp học sinh lĩnh hội được kiến thức
trong bài giảng, phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức của học sinh, là cơ

18


sở để các em nắm vững bản chất sự kiện hiện tượng, hình thành khái niệm, hiểu
rõ quy luật, bài học quan trọng của lịch sử.
Trên cơ sở có được những biện pháp để khơi dậy ở học sinh khả năng và
sự hứng thú ,tạo xúc cảm tích cực trong học tập lịch sử, các em sẽ tích cực chủ
động tìm kiếm những tài liệu tham khảo để làm giàu thêm vốn tri thức của mình,
hiểu sự kiện hiện tượng một cách chính xác, đúng đắn. Ngược lại, nguồn kiến
thức mà các em tham khảo qua các tài liệu phong phú đó sẽ củng cố xúc cảm
học tập lịch sử trở nên bền vững hơn.
Việc tạo ra sự hứng thú,say mê và nguồn xúc cảm học tập lịch sử cho học
sinh qua dạy học lịch sử Việt Nam nói chung và dạy học lịch sử Việt Nam giai
đoạn 1954 – 1975 nói riêng là việc làm rất cần thiết đối với người giáo viên.
Qua đó, hình thành ở các em lòng yêu nước, căm ghét chiến tranh và kẻ thù xâm
lược, biết ơn những người đã ngã xuống để giành lại độc lập, bảo vệ, thống nhất
Tổ quốc, giáo dục lòng tin vào Đảng, vào sức mạnh của toàn dân. Vì thế, người
giáo viên phải thường xuyên cải tiến phương pháp dạy học, bồi dưỡng xúc cảm
cho học sinh kết hợp với sự tích cực chủ động học tập của các em nhằm nâng

cao hiệu quả của bài học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay.
Do thời gian có hạn, cùng với kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều nên tôi
mạnh dạn trình bày quan điểm của mình trong việc có những biện pháp nhằm để
khơi dậy ở học sinh khả năng và sự hứng thú học tập lịch sử , góp phần vào việc
đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Với sáng kiến kinh nghiệm này, tôi hi
vọng sẽ góp một phần nhỏ vào việc giúp giáo viên và học sinh trường THPT
Hàm Rồng nói riêng, các đồng nghiệp và học sinh các trường bạn nói chung
thực hiện phương pháp sử dụng những câu hỏi để phát huy tính tích cực của học
sinh đạt hiệu quả cao hơn. Về phía bản thân, tôi xin hứa tiếp tục phát huy những
kết quả đạt được của việc thực hiện sáng kiến kinh nghiệm trên, đồng thời
không ngừng rút kinh nghiệm, khắc phục khó khăn để nâng cao hơn nữa chất
lượng dạy học.
3.2 Kiến nghị
- Có rất nhiều tác phẩm văn học, phim tài liệu, phim truyện có nội dung
lịch sử, nhà trường có thể mua để phục vụ cho việc giảng dạy của giáo viên và
học tập của học sinh.
-Nhà trường tổ chức các buổi chiếu phim cho học sinh xem những bộ phim
có giá trị lịch sử như: “ Hồ Chí Minh- Chân dung một con người”, “ Vĩ tuyến 17
ngày và đêm”,” Ngã ba Đồng Lộc”, “Đừng đốt”, “Hà Nội 12 ngày đêm”…

19


- Tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho học sinh như thi kể chuyện lịch sử,
đóng kịch, sưu tầm tranh ảnh về nhân vật lịch sử như lãnh tụ Hồ Chí Minh, đại
tướng Võ Nguyên Giáp….hay một giai đoạn trong lịch sử Việt Nam.
-Tổ chức các buổi tham quan di tích lịch sử cho giáo viên và học sinh .
Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi trong quá trình giảng dạy lịch sử.
Do còn hạn chế về sự hiểu biết và kinh nghiệm nên không tránh khỏi những sai
sót, rất mong nhận được sự đóng góp của các đồng nghiệp và quý thầy cô.

Cuối cùng , xin chân thành cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trường THPT
Hàm Rồng đã giúp đỡ tôi hoàn thành đề tài này. Chân thành cảm ơn quý Thầy
cô cùng bạn đọc đã bỏ chút thời gian quý báu để đến với đề tài và xin được
tiếp thu ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp .

XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 23 tháng 5 năm 2018
CAM KẾT KHÔNG COPY

Tác giả

Lê Thị Bình

20


21


22