Giải pháp chống hạn cho khu vực Trung Bộ - Việt Nam: Xây dựng hồ ngầm chứa nước ở đáy sông

• KHOA HQC CONG NGH^ •

GfÀI PHÀP CHÓNG HAN CHO KHU VWC TRUNG BQ - VIÈT NAM:
XAY DU-NG HO NGÀM CHLFA NU'Ó'C Ò DAY SONG
KS. NGUYÉN X U A N L U O N G

Tàng Hgi Dja chat Viét Nam

Tom tat: Bào lut, hgn hàn là thién tai khòng mong muón nhung con nguòi vàn phài dèi mgt và
nó.Hién nay chùng ta dang àp dung càc giài phàp thiìy lgi nhu dàp dgp, xày ho nói chùa nuàc, x
dung he thóng kènh muang tuài tiéu. Tuy nhién, càc bi$n phàp ni^ con tèn tgi nhièu hgn che. D
bó sung thém giài phàp chèng hgn chùng tòi de xuàt: Xày dgng he ngàm chùa nuóe à day song d
khò cgn.
Càc buàc dugc tién hành nhu sau:
- Dièu tra tình trgng hgn hàn va nhu eàu nuàc cho dai séng va san suàt kinh doanh cùa khu v
- Khào sàt dia hình va dia tang dia chat khu vite dòng song.
- Càn cu vào càc tài li?u thu duge, chgn nhihig dogn song va logi he phù hgp de dào.
- Dào ho va xày càc hgng mge phg trg nhu: kè chèng sói là; "bay" hgn che vgt liéu boi làng
xuóng day ho...

Abstract: Floods, droughts are undesirable disasters but humans stili have toface them.
Currently irrigation solutions such as dam construction, reservoir construction, irrigation
canal construction are being applied. However, these measures stili have limitations. For mo
anti-drought solution, we are proposing: Constructing underground reservoirs at the bottom of
dried-up rivers.
The steps are asfollows:
- Investigate the drought situation and water demandfor living and business ofthe area.
- Conduci topographie, stratigraphy and geologieal survey around the river area.
- Basedon the results, select appropriate river sections and lake typesfor digging.
- Build lakes and auxiliary works such as anti-erosion embankments, "trap" for limiting
sedimentation materials to the bottom oflake...

I. DÀT VÀN DÈ
Theo Lién HìOp Quéc, ViOt Nam là mgt
trong 10 nuóc chiù tàe dOng manh nhàt eùa
bién dèi khi bau toàn càu nén han hàn, bào lyt
sé ngày càng manh lèn. HiOn nay chùng ta
dang àp dyng eàc giài phàp thùy lgi nhu dàp
dàp, xày ho chùa, xày dgng hO théng kènh
muong tuoi tiéu. Tuy nhién, eàc biOn phàp
này con tòn tai mot so hgn che va khi gap han

nàng, eàc nguón nuóe dà khó cgn kiOt nhu
vùng Trung BO thì hgn chua gìài quyét dugc.
Vì vày, de han che tàc hgi cùa nò, chùng ta
phài chù dgng eó nhihig phuong phàp hiìu
hiOu, khoa hge, mang tinh làu dai.
Càc ho noi co mot sé tèn tgì nhu chiém
diOn tich dàt rat lón, màt dàt canh tàc va rùng,
gay ra nhièu tàc hai vè mòi truòng ... Càc ho
chùa này két hgp vói thùy diOn thuòng nàm ò
TAP CHfTÀI NGUYÉN Nl/ÓC SÓ 1-2018

63


• KHOA HQC CONG NGHÈ •

vùng nùi eao, xa vùng càn nuóc ó hg luu. Vè
mùa lù, khi dà tich dù nuóc, eàc dap thùy
dién buOc phài xà nuóe, trong mOt vài
truòng hgp dà gay tai hga cho vùng ha luu.

Ve mùa khó, vùng hg luu càn nuóc cbÓng
han thì càc dàp thùy diOn thuòng xà nuòc
hgn che, ành huóng khòng nhó dén viéc
chéng hgn. Càc bó thùy lgi nói ó khu vgc
hgn hàn do nhiét dO khòng khi eao quanh
nàm nén lue han hàn thuòng lugng nuóc con
lgi rat it, thgm chi nhiéu ho khó can nén tàc
dyng chóng han rat kém.
De han che càc tèn tgi trèn, tòi de xuàt giài
phàp ehòng hgn cho khu vyc Trung BO là:
Xày dtpig ho ngàm chùa niràc ò day sÒng dà
khò cgn
II. HIÉN TR4.NG KHÒ HAN Ò CÀC
TÌNH MIÈN TRUNG
Theo tài liOu cùa ViOn Khoa hgc thùy lgi
còng bó thàng 10 nàm 2016 thi biOn tugng
El Nino nàm 2 0 1 4 - 2 0 1 6 ò ViOt Nam dugc
ghi nhàn là dai nhàt va co cuòng dO manh,
tàc dOng nghiém trgng tgi vùng Nam Trung
BO va Tày Nguyen. Trèn nhiéu luu vye song
khò cgn tro day, dèng ruòng nùt né, cày coi
chét khó, con nguòì va già sue khóng eó
nuóe uóng phài song du mue tìm nuóe. Co
nhùng thòi dièm chinh quyén va quàn dOi
phài dùng xe ò tó ehò nuóc càp cùu cho dàn.
Nhièu vùng rgng lón ó Nam Trung bO co
nguy co bi sa mge hóa. Dung tich triì nuóc
cùa càe ho thùy lgi tu Dà Nàng dén Phù Yèn
chi dgt 60-80% dung tich thiét ké. Càc he ó
càe tình Khành Hòa, Ninh Thu^n, Bình

Thuàn ehi dat. 30 - 50% dung tich thiét ké.
Thgm chi càc ho lón dat dung tich thiét ké
rat thàp nhu : ho Dà Bàn (17,13%), Song
Biéu (9,6%), Lanh Ra (16,43%), Dà Bgc
(11,04%).
64

TAPCHfTAl NGUYÉN Nl/ÓC SÓ 1-2018

Càc bò thùy dién cùng co dung tich trù
tuong tg hoàc thàp hon dung tich cùng ky nàm
2015 nhu: Dai Ninh (21%); Hàm Thuàn
(56%), Song Ba Hg (11%), Ka Nak (37%).
Dàc biOt nghiém trgng, trong nàm 2015 2016 tinh Ninh Thuàn va NghO An dà phài
còng bó "Tình trang thièn tai hgn hàn" trong
toàn tinh. Vu Dóng Xuàn 2015 - 2016 tình
Ninh thugn chi gìeo tróng dugc gàn 22.980 ha,
giàm 3.233 ha so vói ké hogch, khoàng 11.000
ho (tuong, duong 55.000 nguòì dàn) làm vào
tình trgng thiéu nuóc sinh hogt.
Tình trgng khó hgn khàc nghi$t nói trèn
khóng chi gay tai hga làn, làu dai va hàng
nàm cu làp di Igp lgi làm kiét qué dai song
nhàn dàn vùng Trung bò va mgt phàn cùng vò
hiéu hóa nguón vón dàu tu khòng lo dà xày
dung càc ho nói trén ma khòng thè su dung
hét cóng suàt thiét ké.
III. GIÀI PHÀP
De tièn hành xày dgng (dào) càc ho ngam
tai day càe con song khó can ó khu vgc han

hàn, truóc hét càn nghién cùu khào sàt dia
chat eàe doan song suoi eùa khu vge dg djnh
dào he, thu thàp eàc sé UOu vè luu lugng, muc
nuóc mùa lù, tình trang day song vè mùa hgn,
thòi gìan khó hgn, chièu dai, chièu ngang va
dO dóc tùng dogn song, dàn cu, dàt canh tàc,
so lugng già sue trong vùng càn nuóc... Dga
vào càc sé liOu dang luu trù ó càc co quan
Nhà nuóc va eàc so UOu khào sàt nghién cùu
bo sung, ta phàn eàc doan song thành hai
nhóm de dào càc ho phù hgp vói d§c dièm cùa
tùng dogn song nhu sau:
Nhóm T. Càc ho ngàm dai theo song, àp
dyng cho khu vge dóng bang.
Nhóm 2: Càc ho ngàm bgc thang, àp dung
cho khu vgc mìen nùi
(?Cem: Sa dò tiét di$n dòng song)


• KHOA HQC CONG NGH? •
Msmg

SODÓTIÉTDIÉN DÒNG SÒNG
»»n9 .^_

_Wj«ig

^ Long song

LA) cìt sdì

•'.

H 4 . T i t ì dièn d ò n g song dà dào ho n g l m va tfch nitìc

. si^^a^'.'- . ' : > .

c o n lai t r o n g m ù a h a n h à n

tf3mlich*-~^it*f.^^*r'1^''.;;

sòih H/f song

, • • ^ • J i ^ | ^ C i |fi j j * * , «i
Vi = L x B x H
Hl.Tiét dièn dóng song khò can

H2. Tilt dién dòng song da dào hÓ

Bìsòng

-*|
_ ^ Long Song

Uiù'iinh day sfing

, y m

' ' ^ ^ m ? ^ — '

H3.Tiét dién dòng song da dào ho ngam va tich ntfóc

8 : Chlìu lAng trung b1nh hd noìm
H : Chlb skj trung tilnhhAna^
L rCN&daihéng^
VI : Tlié ti:^ d o ^ sOng dèo hd ngàm
V2:ThSti=hhflnoiii

IV. ITU DIÉM CÙA GIÀI PHÀP
1. Khàc phgc tình trgng hgn hàn gay gàt,
khan càp mOt càch triOt de truóc màt cùng nhu
làu dai cho khu vgc Trung BO.
2. ViOc dào he khòng màt thém dàt, khòng
làm thay doi mói truòng cành quan.
3. Khòng phài giài phóng m§t bang, dèn
bù, tài dình cu khi thi còng.
4. Khòng làm thay dòi dòng chày cùa
dòng song.
5. Dg trù mgt lugng nuóe lón luón luòn
thuòng trgc de chóng han bàt kj' lue nào eàn
khi càc nguon nuóc trong vilng dà can kiOt,
lue dò càc he nuóc này trò thành nhùng "ho
nuóc vàng".
6. HÓ ngàm eò mot im diém nói bàt là
lugng nuóe bóc hai gàn nhu bang 0, nén khi
gap hgn, lugng nuóc cùa he ngàm khòng bi
ành huòng, luón eó dù nuóc de chóng hgn kip
thòi. Do vày, hiOu qua chóng han rat cao va
kip thòi.
7. Tàng thè tich chùa nuóc cùa dòng song,

góp phàn chóng ngàp khu vgc hg lim khi dàp
TAPCHfTAl NGUYÉN Nl/dfC SÓ 1-2018

65


• KHOA HQC CONG N G H | : •
thùy dièn xà nuóc dgt xuàt do mua lón bàt
thuòng, ngoài y muón.
8. Ve dia chat, trong qua trình hogt dOng
eùa dòng song, ó day song hình thành mOt lóp
tram tich thù sinh do dòng nuóe vàn ehuyèn
ve. Vàt liéu cùa lóp tram tich chù yéu là càt,
sói dà duge bào mòn, tuyén chgn tu nhién.
Lóp tram tich này là lóp chùa nuóc lón
dugc phàn bó theo chiéu dàì duói day long
song. Khi dào ho ngàm ta co thè khai thàc
dugc tàng chùa nuóe khi han hàn, dòng song
dà khò cgn va nò là mgt nguòn nuóc bò sung
dàng ké cho bè ngàm khi mge nuóc trong he
ha thàp trong qua trình khai thàc nhò tàc
dóng cùa hiOu ùng thùy dgng lyc hgc ty
nhién. Day là 1 phàt hiOn mói ma càc nhà dia
chat it de y tói.
9. Do hO théng ho ngàm duói day càc long
song dugc phàn bó dèu, rgng khàp cà khu vgc
theo eàc dòng song, gàn eàc khu vgc hgn hàn
nèn viéc chóng hgn rat thugn lgi va hiéu qua.

chàm dùt hgn hàn cho khu vye, chàm dùt

nguy co bi sa mge hòa thành vùng dàt chét.
Khi han hàn dugc khàc phgc thì sg song bòi
sinh va phàt trién. Bó là hi^u qua to làn nhàt
ma giài phàp dem lgi.
2. vè mgt kinh té: Khi han hàn dugc khàc
phuc, dòng ruòng canh tàe trò lgi, chàn nuói
phàt trièn, thu nhàp tàng lén, dòi song nhàn
dàn dugc ón dinh va nàng cao, tao dièu kièn
tòt de kèu ggi càc nhà dàu tu trong nuóc va
thè giói dén dàu tu, tu dò càng mang lgi nhièu
hiéu qua kinh té va xa bòi ebo khu vyc.
3. Hàng nàm trong qua trinh bào tri ha, ta
co thè tàn thu eàt sòi bòi làp de bàn cho càc
còng trình xày dgng, vì day là càt sòi sgch,
chat lugng rat tòt. Day là mOt nguòn Igi làu
dai nén dja phuong eó thè thành Igp mot don
vi su nghiOp vùa quàn ly bào tri hO thòng ho,
vùa thu boi mot phàn vòn dàu tu vè cho ngàn
sàeh dia phuong, dong thòi giài quyét cóng àn
viOc làm cho nhàn dàn.

10.Viéc dào ho rat de dàng nhu dào trèn
màt dàt nèn chi phi thi cóng rè, tien dg nhanh.
11. ò nhihig doan song dào bò ngàm,
quanh nàm khóng can nuóc nèn eó thè phàt
trìèn nghe dành bàt va nuói trong thùy san
nuóe nggt, tao thèm cóng àn viOc làm, cài
thiOn dòi song ebo nhàn dàn dia phuong, giùp
xóa dói giàm nghèo tgì nhùng khu vgc khó
khan này.

12. Ho ngàm con eò 1 iru diém nói hgt là
khóng bao giò vò bò va khóng bao giò sa lù
nén khóng gay nguy hiém cho vùng hg luu.
13.Tàn dgng dàt, càt, sói dào ho làm vgt
liéu xày dgng ma khóng ành huóng dén mói
truòng va qu^ dàt eùa dia phuong.
V. H l f U QUA CÙA GIÀI PHÀP
1. vè mgt xà h^ix Khi dg àn hoàn thành sé

66

TAPCHfTAl NGUYÉN NL/flC SÓ 1-2018^

Phàn bién: TS. Do Tién Hùng
Phàn bi$n xong: 8/1/2018