Vốn tâm lý, thái độ công việc và hiệu quả công việc của nhân viên

B
TR

NGă

GIÁO D CăVĨă ĨOăT O

IH CM

THÀNH PH

H

CHÍ MINH

--------------------------------------------

NGÔ THÀNH TRUNG

V NăTỂMăLụ,ăTHÁIă

CÔNG VI C

VÀ HI U QU CÔNG VI C C A NHÂN VIÊN

LU N ÁN TI NăS ăQU N TR KINH DOANH

Thành ph H ChíăMinh,ăn mă2020


B

TR

NGă

GIÁO D CăVĨă ĨOăT O

IH CM

THÀNH PH

H

CHÍ MINH

--------------------------------------------

NGÔ THÀNH TRUNG

V NăTỂMăLụ,ăTHÁIă

CÔNG VI C

VÀ HI U QU CÔNG VI C C A NHÂN VIÊN

Chuyên ngành

: Qu n tr kinh doanh

Mã s chuyên ngành

: 62 34 01 02

LU N ÁN TI NăS ăQU N TR KINH DOANH
Ng

iăh

ng d n khoa h c

PGS. TS. Nguy n Minh Hà

Thành ph H ChíăMinh,ăn mă2020


i

L IăCAMă OAN
Tôiăcamăđoanăr ng lu năánăắV nătơmălý,ătháiăđ công vi c và hi u qu công vi c c a
nhơnăviên‖ălƠăbƠiănghiênăc u c a chính tôi.
Ngo i tr nh ng tài li u tham kh oăđ

c trích d n trong lu năánănƠy,ătôiăcamă đoană

r ng toàn ph n hay nh ng ph n nh c a lu năánănƠyăch aăt ngăđ
đ nh n b ng c p

nh ngăn iăkhác.

Không có s n ph m/ nghiên c u nào c aăng
mƠăkhôngăđ

c công b ho c s d ng

iăkhácăđ

c s d ng trong lu n án này

c trích d nătheoăđúngăquyăđ nh.

Lu năánănƠyăch aăbaoăgi đ

c n păđ nh n b t k b ng c p nào t iăcácătr

ngăđ i

h c ho căc ăs đƠoăt o khác.
Thành ph H ChíăMinh,ăn mă2020

Ngô Thành Trung


ii

L IăC Mă N
Trong th i gian h c t p và nghiên c u t i tr

ngă

i h c M Thành ph H Chí

Minh, cùng v i s n l c và ph năđ u c a b n thân, s h

ng d n,ăđ ng viên, h tr , giúp

đ c a nhƠătr

ng, Th yăCô,ăgiaăđình,ăb năbèăvƠăđ ng nghi p đƣăgiúp tôi hoàn thành Lu n án

Ti n s ăchuyênăngƠnhăQu n tr kinh doanh v iăđ tƠiăắV nătơmălý,ătháiăđ công vi c và hi u
qu công vi c c aănhơnăviên‖.
Tôi xin g i l i c mă năchơnăthƠnhăđ n Tr
Khoaă Ơoăt oăSauăđ i h căđƣăt ch căch

ngă

i h c M Thành ph H Chí Minh,

ngătrìnhăh c và t o đi u ki n thu n l i nh t cho

ho tăđ ng h c t p, nghiên c u c a tôi. Bên c nhăđó,ănhƠătr

ngăc ngăđƣăcó nhi u hình th c

h tr t tăđ tôi hoàn thành công tác gi ng d y trong th i gian h c t p.
c bi t, tôi xin g i l i c mă nă sơuă s că đ n Th y giáo c a tôi - PGS.TS. Nguy n
Minh Hà. S h

ng d n chu n m c, t n tâm, đúngăđ n trong su t th i gian dài c a Th y là

đóngăgópăvôăcùngătoăl n cho vi c hoàn thành Lu n án này c a tôi. Tôi luôn c m th y may

m n khi nh năđ

cs h

ng d n c a Th y.

Giaă đìnhă luônă lƠă đi m t aă vƠă lƠă đ ng l c to l n c a tôi. Tôi không th hoàn thành
Lu n án này n u không có s đ ngăviên,ăgiúpăđ c a cha m , v con và các em. Tôi xin g i
l i c mă năthơnăth

ngănh tăđ năgiaăđìnhăc a mình.

Cu i cùng, tôi xin g i l i c mă năđ n b năbè,ăđ ng nghi păđƣăđ ng viên, h tr , giúp
đ tôi trong su t quá trình h c t p, nghiên c u v a qua./.
Thành ph H Chí Minh, ngày tháng

n m 2020


iii

DANHăM CăCỌNGăTRỊNHă
NGHIểNăC UăKHOAăH Că ĩăCỌNGăB
1/ Các bƠiăbáoăliênăquanăđ tài lu n án
Nguyen, H. M., & Ngo, T. T. (2020). Psychological capital, organizational commitment and
job performance: a case in Vietnam. Journal of Asian Finance, Economics and Business,
7 (5), 269-278. (T păchíătrongădanhăm căESCIăvƠăScopus).
Hà, N. M., & Trung, N. T. (2020). M iăquanăh ăgi aăv nătơmălýăvƠăs ăhƠiălòngăcôngăvi căc aă
nhân viên. T p chí Khoa h c

i h c M Thành ph H Chí Minh, 15(2), 3-14.

Hà, N. M., & Trung, N. T. (2018). V nătơmălý:ăLýăthuy tăvƠăthangăđo. T p chí Khoa h c

i

h c M Thành ph H Chí Minh, 63(6), 30-42.

2/ Các công trình nghiên c u khoa h căđƣăth c hi n trong quá trình làm lu n án
a. Bài báo:
Nguyen, H. M., Dang, L. A. T., & Ngo, T. T. (2019). TheăeffectăofălocalăfoodsăonătouristsẲă
recommendations and revisit intentions: the case in Ho Chi Minh City, Vietnam. Journal
of Asian Finance, Economics and Business, 6(3), 215-223. (T pă chíă trongă danhă m că
ESCI và Scopus).
Nguyen, H. M., Nguyen, C., Ngo, T. T., & Nguyen, L. V. (2019). The effects of job crafting
on work engagement and work performance: a study of Vietnamese commercial banks.
Journal of Asian Finance, Econometrics and Business, 6(2), 189-201. (T pă chíă trongă
danhăm căESCIăvƠăScopus).
Ph

c,ăN.ăK.,ăNh ,ăP.ăN.ăT, & Trung, N. T. (2018). Tácăđ ngăc aăcácăy uăt ăn iăb ăđ năn ă
x uăc aăngơnăhƠngăth

ngăm i, T p chí Khoa h c

i h c M Thành ph H Chí Minh,

59(2), 88-99.
Ha, N. M., Thanh, V. H., Trung, N. T., & Tuyet, H. T. K. (2016). Determinants of the initial
start-up sizes of new firms in Ho Chi Minh City. Proceedings of The 3rd International

Conference on Finance and Economics 2016 (ICFE 2016), Ho Chi Minh City, 2016 (pp.


iv

466-481). (K ă y uă h iă th oă đ

că li tă kêă trongă Webă ofă ScienceTM Core Collection ậ

Conference Proceedings Citation Index - Social Science & Humanities).
Hà, N. M., Trung, N. T., Thành, V. H., & H
t ăt nhăGiaăLai. T p chí Khoa h c

ng, L. V. (2016). Nghiênăc u môiătr

i h c M Thành ph H Chí Minh, 46(1), 03-21.

Hà, N. M., Trinh, V. T. T., Thành, V. H., Trung, N. T., & Kiên, P. T. (2016).
doanhănghi păv ămôiătr

ngăđ uă

ánhăgiáăc aă

ngăđ uăt ăc aăThƠnhăph ăH ăChíăMinh. T p chí Nghiên c u

phát tri n 15(1), 22-39 .
Hà, N. M., Trung, N. T., Thành, V. H., & H
h

ng,ă L.ă V.ă (2016).ă Môiă tr

ngă đ uă t ă nhă

ngăđ năquy tăđ nhăđ uăt ăc aădoanhănghi pătrênăđ aăbƠnăt nhăGiaăLai. T p chí Kinh

t - K thu t 13, 55-78.
HƠ,ăN.ăM.,ăTrung,ăN.ăT.,ăThƠnh,ăV.ăH.,ăH
h

ngăđ năquyămôăđ uăt ăbanăđ uăc aădoanhănghi pătrênăđ aăbƠnăt nhăGiaăLai, T p chí

Khoa h c công ngh và môi tr
b.ă

ng,ăL.ăV.,ă&ăTh ng,ăN.ăT.ă(2015).ăCácăy uăt ă nhă

ng 3, 18-23.

ătƠiănghiênăc uăkhoaăh căcácăc p

Ch ănhi măđ ătƠiă

ătƠiăc păT nhă(2015)/ăCácăy uăt ă nhăh

ngăđ năquy tăđ nhăđ uăt ăvƠă

quyămôăđ uăt ăbanăđ uăc aădoanhănghi pătrênăđ aăbƠnăt nhăGiaăLai.
ThƠnhăviênăth căhi nă

ătƠiăc păB ă(2018)/ăNghiênăc uăquyămôăd ăánăđ uăt ătr căti păn

că

ngoƠiă(FDI)ăt iăVi tăNam.
ThƠnhă viênă th că hi nă đ ă tƠiă c pă ThƠnhă ph ă (2016)/ă ánhă giáă c aă doanhă nghi pă v ă môiă
tr

ng đ uăt ăt iăThƠnhăph ăH ăChíăMinh.

ThƠnhăviênăth căhi nă

ătƠiăc păc ăs ă(2018)/ăCácăy uăt ătácăđ ngăđ năvi căl aăch năhìnhă

th căđ uăt ăc aăFDIăt iăVi tăNam.
ThƠnhăviênăth căhi nă

ătƠiăc păc ăs ă(2014)/ăCácăy uăt ăquy tăđ nhăđ năquyămôăthƠnhăl pă

c aădoanh nghi păt iăThƠnhăph ăH ăChíăMinh.


v

TịMăT T
Lu n án nghiên c u v m i quan h gi a v n tâm lý c aănhơnăviên,ătháiăđ công vi c
và hi u qu công vi c c a nhân viên. B nă tháiă đ công vi c c th c aă nhơnă viênă đ

c

nghiên c u trong lu n án là s hài lòng công vi c, s cam k t v i t ch c, s c ngă th ng
công vi c,ăýăđ nh ngh vi c.
Lu n án đƣăxơyăd ng m t mô hình nghiên c u t ng th , b n mô hình nghiên c u chi
ti tăvƠăđ xu t 09 gi thuy t nghiên c u v m i quan h gi a v n tâm lý c a nhân viên, các
thái đ công vi c c th c a nhân viên và hi u qu công vi c c a nhân viên.
Lu năánăđƣăs d ng c ph
đ nhăl

ngăphápănghiênăc uăđ nhătínhăvƠăph

ngăphápănghiênăc u

ngăphápănghiênăc uăđ nhătínhăđ

ng trong quá trình th c hi n. Ph

c s d ng trong

xây d ng b ng câu h i ph ng v n b ng hình th cătraoăđ i tr c ti păđ l y ý ki n chuyên gia
v n iădungăcácăthangăđoăđƣăxơyăd ng, b sung thêm các bi năđoăl

ng m iăđ thangăđoăđ y

đ ýăngh aăvƠăphùăh p v i b i c nh nghiên c u t i Vi tăNam.ăTrongăkhiăđó,ăph
nghiên c uăđ nhăl
đ

ngăđ

ngăphápă

c s d ng trong ho tăđ ng phân tích d li u nghiên c u thu th p

c. Các ho tăđ ngăphơnătíchăđ nhăl

ngăđ

c nghiên c u th c hi n g m:ăphơnătíchăđ tin

c yă thangă đoă b ng h s CronbachẲsă Alpha,ă phơnă tíchă nhơnă t khám phá EFA, phân tích
nhân t kh ngăđ nh CFA,ăphơnătíchămôăhìnhăph

ngătrìnhăc u trúc SEM.

Lu n án thu th p d li u nghiên c u s ăc p thông qua ho tăđ ng ph ng v n d a trên
b ng câu h i ph ng v năđ

c xây d ng s nătrongăthángă11ăn mă2018.ăS d ngăph

ngăphápă

ch n m u thu n ti n, lu nă ánă đƣă kh o sátă cácă nhơnă viênă đangă lƠmă vi c t i nhi u t ch c,
doanh nghi p t i nhi u t nh, thành ph

Vi t Nam. C m u chính th căđ

c s d ng trong

lu n án này là 848.
B n mô hình nghiên c u chi ti tăđ

c xây d ng nh m xem xét riêng l t ngătháiăđ

công vi c c a nhân viên trong m i quan h v i v n tâm lý c a nhân viên và hi u qu công
vi c c a nhân viên. K t qu thuăđ

c v m i quan h gi a các khái ni m trong t ng mô hình

nghiên c u chi ti tănh ăsau:
(i) V n tâm lý có tácăđ ngăd

ngăcóăýăngh aăth ngăkêăđ n s hài lòng công vi c, hi u

qu công vi c c a nhân viên. S hài lòng công vi c c ngă cóă tácă đ ngă d

ngă cóă ýă ngh aă


vi

th ngăkêăđ n hi u qu công vi c c a nhân viên và th hi n vai trò trung gian trong m i quan
h gi a v n tâm lý và hi u qu công vi c c a nhân viên.
(ii) V nătơmălýăcóătácăđ ngăd

ngăcóăýăngh aăth ngăkêăđ n s cam k t v i t ch c,

hi u qu công vi c c a nhân viên. S cam k t v i t ch c c ngă cóă tácă đ ngă d

ngă cóă ýă

ngh aăth ngăkêăđ n hi u qu công vi c c a nhân viên và th hi n vai trò trung gian trong m i
quan h gi a v n tâm lý và hi u qu công vi c c a nhân viên.
(iii) V nătơmălýăcóătácăđ ng âm cóăýăngh aăth ngăkêăđ n s c ngăth ng công vi c và
cóătácăđ ngăd

ngăcóăýăngh aăth ngăkêăđ n hi u qu công vi c c a nhân viên. S c ngăth ng

công vi c c ngăcóătácăđ ng âm cóăýăngh aăth ngăkêăđ n hi u qu công vi c c a nhân viên và
th hi n vai trò trung gian trong m i quan h gi a v n tâm lý và hi u qu công vi c c a nhân
viên.
(iv) V nătơmălýăcóătácăđ ngăơmăcóăýăngh aăth ngăkêăđ n ýăđ nh ngh vi c và có tác
đ ngă d

ngă cóă ýă ngh aă th ngă kêă đ n hi u qu công vi c c a nhân viên. ụă đ nh ngh vi c

c ngăcóătácăđ ngăơmăcóăýăngh aăth ngăkêăđ n hi u qu công vi c c a nhân viên và th hi n
vai trò trung gian trong m i quan h gi a v n tâm lý và hi u qu công vi c c a nhân viên.
Trongăkhiăđó,ămôăhìnhănghiênăc u t ng th đ

c xây d ngăđ xem xét m i quan h

gi a v n tâm lý c a nhân viên, đ ng th i b nătháiăđ công vi c c a nhân viên và hi u qu
công vi c c a nhân viên. K t qu nghiên c uăthuăđ
(i) V n tâm lý có tácăđ ngăd

cănh ăsau:

ngăcóăýăngh aăth ngăkêăđ n s hài lòng công vi c, s

cam k t v i t ch c, hi u qu công vi c c aănhơnăviênăvƠăcóătácăđ ngăơmăcóăýăngh aăth ng

kêăđ n s c ngăth ng công vi căvƠăýăđ nh ngh vi c c a nhân viên.
(ii) S hài lòng công vi c, s cam k t v i t ch c, s c ngăth ng công vi c không có
tácăđ ngăcóăýăngh aăth ngăkêăđ n hi u qu công vi c c a nhân viên và không th hi năđ

c

vai trò trung gian trong m i quan h gi a v n tâm lý và hi u qu công vi c c a nhân viên.
(iii)ăụăđ nh ngh vi c có tác đ ngăd

ngăcóăýăngh aăth ngăkêăđ n hi u qu công vi c

c a nhân viên và th hi n vai trò trung gian trong m i quan h gi a v n tâm lý và hi u qu
công vi c c a nhân viên.


vii

M CăL C
L IăCAMă OAN ................................................................................................................... i
L I C Mă N ........................................................................................................................ ii
DANH M C CÔNG TRÌNH ............................................................................................... iii
NGHIÊN C U KHOA H Că ĩăCỌNGăB .................................................................... iii
TÓM T T ...............................................................................................................................v
M C L C ............................................................................................................................ vii
DANH M C B NG ........................................................................................................... xiv
DANH M C HÌNH ........................................................................................................... xvii
DANH M C T
CH

VI T T T ............................................................................................. xix

NGă1ăậ M

U ........................................................................................................1

1.1. V năđ nghiên c u ......................................................................................................... 1
1.2. Câu h i nghiên c u ........................................................................................................ 6
1.3. M c tiêu nghiên c u....................................................................................................... 7
1.4.ă

iăt

1.5.ăPh

ng và ph m vi nghiên c u .................................................................................. 7
ngăphápănghiênăc u................................................................................................ 8

1.6.ă i m m i c a nghiên c u .............................................................................................. 8
1.7.ăụăngh aăc a nghiên c u................................................................................................ 10
1.8. K t c u c a nghiên c u ................................................................................................ 11
CH

NG 2 ậ C ăS

LÝ THUY T ..................................................................................13

2.1. Khái ni m ..................................................................................................................... 13
2.1.1. V n tâm lý ............................................................................................................. 13
2.1.1.1 Các lo i hình v n c aăconăng

i ..................................................................... 13

2.1.1.2. V n tâm lý ...................................................................................................... 14
2.1.1.3. Các thành ph n c u thành v n tâm lý ............................................................. 16
2.1.2. Hi u qu công vi c c a nhân viên ......................................................................... 25
2.1.2.1. Khái ni m ....................................................................................................... 25
2.1.2.2. Phân lo i hi u qu công vi c c a nhân viên ................................................... 27
2.1.3.ăTháiăđ công vi c c a nhân viên ........................................................................... 30


viii

2.1.3.1. Khái ni mătháiăđ công vi c ........................................................................... 30
2.1.3.2. Phân lo iătháiăđ công vi c c a nhân viên ..................................................... 32
2.1.3.3. S hài lòng công vi c c a nhân viên .............................................................. 33
2.1.3.4. S cam k t v i TC c a nhân viên ................................................................... 34
2.1.3.5. S c ngăth ng công vi c c a nhân viên.......................................................... 35
2.1.3.6.ăụăđ nh ngh vi c c a NV ................................................................................ 36
2.2. Lý thuy t có liên quan .................................................................................................. 37
2.2.1. Lý thuy t v v n tâm lý c a NV ............................................................................ 37
2.2.2. Lý thuy t v hi u qu công vi c c a NV............................................................... 40
2.2.2.1. Lý thuy t hi u qu công vi c c a Campbell (1990) ....................................... 41
2.2.2.2. Lý thuy t hi u qu công vi c theo b i c nh th c hi n c a Borman và
Motowidlo (1993). ....................................................................................................... 43
2.2.3. Lý thuy t v tháiăđ công vi c c a nhân viên ....................................................... 46
2.2.3.1. Lý thuy t nhu c u ậ s hài lòng công vi c ..................................................... 46
2.2.3.2. Lý thuy t s ki n c m xúc .............................................................................. 49
2.3.1. M i quan h gi a v n tâm lý và hi u qu công vi c ............................................. 51
2.3.2. M i quan h gi a v n tâm lý, s hài lòng công vi c, hi u qu công vi c ............ 55
2.3.2.1. M i quan h gi a v n tâm lý và s hài lòng công vi c .................................. 55

2.3.2.2. M i quan h gi a s hài lòng công vi c và hi u qu công vi c ..................... 58
2.3.3. M i quan h gi a v n tâm lý, s cam k t v i TC, hi u qu công vi c ................. 60
2.3.3.1. M i quan h gi a v n tâm lý và s cam k t v i TC ..................................... 60
2.3.3.2. M i quan h gi a s cam k t v i TC và hi u qu công vi c ......................... 62
2.3.4. M i quan h gi a v n tâm lý, s c ngăth ng công vi c và hi u qu công vi c .... 64
2.3.4.1. M i quan h gi a v n tâm lý và s c ngăth ng công vi c ............................. 64
2.3.4.2. M i quan h gi a s c ngăth ng công vi c và hi u qu công vi c ................ 66
2.3.5. M i quan h gi a v nătơmălý,ăýăđ nh ngh vi c, hi u qu công vi c ..................... 70
2.3.5.1. M i quan h gi a v nătơmălýăvƠăýăđ nh ngh vi c .......................................... 70
2.3.5.2. M i quan h gi aăýăđ nh ngh vi c và hi u qu công vi c ............................. 72
2.4. T ngăquanăcácăNCătr

c .............................................................................................. 73


ix

2.4.1ăCácăNCătr

c v m i quan h c a v n tâm lý v iătháiăđ công vi c và hi u qu

công vi c c a NV ........................................................................................................ 73
2.4.2.ăCácăNCătr

c v m i quan h c aătháiăđ công vi c c a NV v i hi u qu công

vi c c a NV ................................................................................................................. 85
CH

NGă3ăậ THI T K NGHIÊN C U ........................................................................96

3.1. Quy trình nghiên c u ................................................................................................... 96
3.2.ăPh

ngăphápănghiênăc u.............................................................................................. 97

3.2.1. Ph

ngăphápănghiênăc uăđ nh tính ........................................................................ 97

3.2.2.ăPh

ngăphápănghiênăc uăđ nhăl

ng ..................................................................... 99

3.3. Mô hình nghiên c u và gi thuy t nghiên c u........................................................... 104
3.3.1 Mô hình nghiên c u .............................................................................................. 104
3.3.2. Gi thuy t nghiên c u .......................................................................................... 108
3.4. Thi t k thangăđo ........................................................................................................ 109
3.4.1. Thangăđoăv n tâm lý c a NV ............................................................................... 109
3.4.2.ăThangăđoăhi u qu công vi c c a NV .................................................................. 113
3.4.3.ăThangăđoăs hài lòng công vi c c a NV.............................................................. 117
3.4.4.ăThangăđoăs cam k t v i TC c a NV .................................................................. 118
3.4.5.ăThangăđoăs c ngăth ng công vi c c a NV ......................................................... 123
3.4.6.ăThangăđoăýăđ nh ngh vi c c a NV ...................................................................... 125
3.4.7.ăThangăđoăkhác ...................................................................................................... 126
3.4.8. Ph ng v n th nghi m ......................................................................................... 128
3.5. D li u nghiên c u ..................................................................................................... 130
CH

NGă4:ăK T QU NGHIÊN C U ........................................................................ 135

4.1. Phân tích th ng kê mô t ............................................................................................ 135
4.1.1. Phân tích th ng kê mô t bi năđ nh tính .............................................................. 135
4.1.2. Phân tích th ng kê mô t bi năđ nhăl

ng ........................................................... 138

4.1.2.1. Thangăđoăv n tâm lý ..................................................................................... 138
4.1.2.2.ăThangăđoăs hài lòng công vi c c a NV ...................................................... 143
4.1.2.3.ăThangăđoăs cam k t v i TC c a NV ........................................................... 144
4.1.2.4.ăThangăđoăýăđ nh ngh vi c c a NV ............................................................... 147


x

4.1.2.5.ăThangăđoăs c ngăth ng công vi c c a NV .................................................. 148
4.1.2.6.ăThangăđoăhi u qu công vi c c a NV .......................................................... 149
4.2.ăPhơnătíchăđ tin c yăthangăđo ..................................................................................... 150
4.2.1ăThangăđoăv n tâm lý c a NV ................................................................................ 150
4.2.2.ăThangăđoăs hài lòng công vi c c a NV.............................................................. 152
4.2.3.ăThangăđoăs cam k t v i TC c a NV .................................................................. 153
4.2.4.ăThangăđoăs c ngăth ng công vi c c a NV ......................................................... 154
4.2.5.ăThangăđoăýăđ nh ngh vi c c a NV ...................................................................... 155
4.2.6.ăThangăđoăhi u qu công vi c c a NV .................................................................. 156
4.3. Phân tích nhân t khám phá (EFA) ............................................................................ 157
4.3.1.ăThangăđoăv n tâm lý c a NV ............................................................................... 157
4.3.2.ăThangăđoăs hài lòng công vi c c a NV.............................................................. 159
4.3.3.ăThangăđoăs cam k t v i TC c a NV .................................................................. 160

4.3.4.ăThangăđoăs c ngăth ng công vi c c a NV ......................................................... 161
4.3.5.ăThangăđoăýăđ nh ngh vi c c a NV ...................................................................... 162
4.3.6.ăThangăđoăhi u qu công vi c c a NV .................................................................. 162
4.4. Phân tích nhân t kh ngăđ nh (CFA) các khái ni m b c cao ..................................... 162
4.4.1.ăThangăđoăv n tâm lý c a NV ............................................................................... 162
4.4.2.ăThangăđoăs cam k t v i TC c a NV .................................................................. 165
4.5. Phân tích m i quan h gi a v n tâm lý c aăNV,ătháiăđ công vi c c a NV và hi u qu
công vi c c a NV .............................................................................................................. 168
4.5.1. Phân tích m i quan h gi a v n tâm lý c a NV, s hài lòng công vi c c a NV,
hi u qu công vi c c a NV ........................................................................................ 168
4.5.1.1. Phân tích nhân t khámăpháăthangăđoăt ng th ............................................. 168
4.5.1.2. Phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th .......................................... 170
4.5.1.3. Phân tích mô hình c u trúc SEM .................................................................. 172
4.5.1.4. Th o lu n k t qu ......................................................................................... 173
4.5.2. Phân tích m i quan h gi a v n tâm lý c a NV, s cam k t v i TC c a NV, hi u
qu công vi c c a NV ................................................................................................ 177
4.5.2.1. Phân tích nhân t khámăpháăthangăđoăt ng th ............................................. 177


xi

4.5.2.2. Phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th .......................................... 180
4.5.2.3. Phân tích mô hình c u trúc SEM .................................................................. 181
4.5.2.4. Th o lu n k t qu ......................................................................................... 183
4.5.3. Phân tích m i quan h gi a v n tâm lý c a NV, s c ngăth ng công vi c c a NV,
hi u qu công vi c c a NV ........................................................................................ 185
4.5.3.1. Phân tích nhân t khámăpháăthangăđoăt ng th ............................................. 185
4.5.3.2. Phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th .......................................... 187
4.5.3.3. Phân tích mô hình c u trúc SEM .................................................................. 189
4.5.3.4. Th o lu n k t qu ......................................................................................... 190

4.5.4. Phân tích m i quan h gi a v n tâm lý c aăNV,ăýăđ nh ngh vi c c a NV, hi u qu
công vi c c a NV ...................................................................................................... 194
4.5.4.1. Phân tích nhân t khámăpháăthangăđoăt ng th ............................................. 194
4.5.4.2. Phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th .......................................... 196
4.5.4.3. Phân tích mô hình c u trúc SEM .................................................................. 198
4.5.4.4. Th o lu n k t qu ......................................................................................... 199
4.5.5. Phân tích m i quan h gi a v n tâm lý c aăNV,ătháiăđ công vi c c a NV, hi u
qu công vi c c a NV ................................................................................................ 202
4.5.5.1. Phân tích nhân t khámăpháăthangăđoăt ng th ............................................. 202
4.5.5.2. Phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th .......................................... 203
4.5.5.3. Phân tích mô hình c u trúc SEM .................................................................. 205
4.5.4.4. Th o lu n k t qu ......................................................................................... 207
CH

NGă5:ăK T LU N VÀ KHUY N NGH ............................................................ 219

5.1. K t lu n ...................................................................................................................... 219
5.2.ă i m m i c a NC ...................................................................................................... 223
5.3. Hàm ý qu n tr ............................................................................................................ 226
5.4. H n ch c a lu năánăvƠăh

ng NC ti p theo .............................................................. 234

5.4.1. H n ch c a lu n án ............................................................................................. 234
5.4.2. H

ng NC ti p theo ............................................................................................. 235

TÀI LI U THAM KH O................................................................................................. 236
PH L C ........................................................................................................................... 259

xii

PH L C 1 ậ B NG CÂU H I PH NG V N ............................................................. 259
1.1. Dàn bài th o lu n nghiên c uăđ nh tính .................................................................. 259
1.2. Danh sách cá nhân tham gia th o lu n nghiên c uăđ nh tính (*)............................ 262
1.3. B ng câu h i ph ng v n ......................................................................................... 263
1.4. Th ngăkêăng

i tr l i ph ng v nătheoăđ aăđi m làm vi c ..................................... 268

PH L C 2 ậ PHÂN TÍCH NHÂN T KHÁM PHÁ .................................................... 270
2.1.ăThangăđoăv n tâm lý c a nhân viên ........................................................................ 270
2.2.ăThangăđoăs hài lòng công vi c c a nhân viên ....................................................... 273
2.3.ăThangăđoăs cam k t v i t ch c c a nhân viên .................................................... 273
2.4.ăThangăđoăs c ngăth ng công vi c c a nhân viên .................................................. 275
2.5.ăThangăđoăýăđ nh ngh vi c c a nhân viên ............................................................... 276
2.6.ăThangăđoăhi u qu công vi c c a nhân viên ........................................................... 277
2.7.ăThangăđoăt ng th mô hình 1 .................................................................................. 278
2.8.ăThangăđoăt ng th mô hình 2 .................................................................................. 281
2.9.ăThangăđoăt ng th mô hình 3 .................................................................................. 287
2.10.ăThangăđoăt ng th mô hình 4 ................................................................................ 289
2.11ăThangăđoămôăhìnhănghiênăc u t ng th ................................................................. 291
PH L C 3 ậ PHÂN TÍCH NHÂN T KH NGă

NH ................................................ 295

3.1. K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăv n tâm lý c a nhân viên ............ 295
3.2. K t qu phân tích nhân t kh ngă đ nh thangă đoă s cam k t v i t ch c c a nhân

viên ............................................................................................................................ 296
3.3. K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nh mô hình 1 ................................................... 297
3.4. K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nh mô hình 2 ................................................... 298
3.5. K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nh mô hình 3 ................................................... 300
3.6. K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nh mô hình 4 ................................................... 301
3.7. K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nh mô hình nghiên c u t ng th ..................... 302
PH L C 4 ậ PHÂN TÍCH MÔ HÌNH C U TRÚC SEM............................................. 304
4.1. K t qu phân tích SEM mô hình 1.......................................................................... 304
4.2. K t qu phân tích SEM mô hình 2.......................................................................... 309
4.3. K t qu phân tích SEM mô hình 3.......................................................................... 314


xiii

4.4. K t qu phân tích SEM mô hình 4.......................................................................... 319
4.5. K t qu phân tích SEM mô hình nghiên c u t ng th ............................................ 324


xiv

DANHăM CăB NG
B ng 2.1 ậ Mi n liên t c tr ng thái ậ đ căđi m ....................................................................... 40
B ng 2.2 - So sánh các thành ph n c a lý thuy t hi u qu công vi c c a Campbell (1990) và
lý thuy t hi u qu công vi c theo b i c nh th c hi n c a Borman và Motowidlo (1993) ...... 45
B ng 2.3 ậ Th ng kê các nghiên c uătr

c v m i quan h gi a v n tâm lý và các khái ni m

phân theo lo iătácăđ ng ............................................................................................................. 75
B ng 2.4 ậ T ng h păcácăNCătr

c v m i quan h gi a v n tâm lý và hi u qu công vi c

c a NV ...................................................................................................................................... 76
B ng 2.5 ậ T ng h păcácăNCătr

c v m i quan h gi a v n tâm lý và s hài lòng công vi c

c a NV ...................................................................................................................................... 78
B ng 2.6 ậ T ng h păcácăNCătr

c v m i quan h gi a v n tâm lý và s cam k t v i TC

c a NV ...................................................................................................................................... 81
B ng 2.7 ậ T ng h păcácăNCătr

c v m i quan h gi a v n tâm lý và s c ngăth ng công

vi c c a NV .............................................................................................................................. 82
B ng 2.8 ậ T ng h păcácăNCătr

c v m i quan h gi a v nătơmălýăvƠăýăđ nh ngh vi c c a

NV ............................................................................................................................................ 83
B ng 2.9 ậ Th ngăkêăcácăNCătr

c v m i quan h gi a các khái ni m và hi u qu công vi c

phân theo lo iătácăđ ng ............................................................................................................. 86
B ng 2.10 ậ T ng h păcácăNCătr

c v m i quan h c a s hài lòng công vi c c a NV và

hi u qu công vi c c a NV ....................................................................................................... 88
B ng 2.11 - T ng h păcácăNCătr

c v m i quan h gi a s cam k t TC c a NV v i hi u

qu công vi c c a NV ............................................................................................................... 90
B ng 2.12 - T ng h p các NC v m i quan h gi a s c ngăth ng công vi c c a NV và hi u
qu công vi c c a NV. .............................................................................................................. 92
B ng 2.13 - T ng h p các NC v m i quan h gi aăýăđ nh ngh vi c c a NV và hi u qu
công vi c c a NV ..................................................................................................................... 93
B ng 3.1 - B ng t ng h p gi thuy t NC ............................................................................... 108
B ng 3.2 ậ Thangăđoăv n tâm lý c aăNVătr

căvƠăsauăđi u ch nh ........................................ 111

B ng 3.3 ậ Thangăđoăhi u qu công vi c c aăNVătr

căvƠăsauăđi u ch nh ........................... 116


xv

B ng 3.4 ậ Thangăđoăs hài lòng công vi c c aăNVătr
B ng 3.5 ậ Thangăđoăs cam k t v i TC c aăNVătr

căvƠăsauăđi u ch nh ....................... 118

căvƠăsauăđi u ch nh ............................ 120

B ng 3.6 ậ Thangăđoăs c ngăth ng công vi c c aăNVătr
B ng 3.7 ậ Thangăđoăýăđ nh ngh vi c c aăNVătr

căvƠăsauăđi u ch nh ................... 123

căvƠăsauăđi u ch nh ................................ 125

B ng 4.1 - Th ng kê mô t bi n s đ nh tính ......................................................................... 136
B ng 4.2 - Th ng kê mô t bi năquanăsátăthangăđoăs t tinăn ngăl c b năthơnăvƠăthangăđoăs
hy v ng ................................................................................................................................... 139
B ng 4.3 - Th ng kê mô t bi năquanăsátăthangăđoăs kiênăc

ngăvƠăthangăđoăs l c quan . 141

B ng 4.4 - Th ng kê mô t bi năquanăsátăthangăđoăs hài lòng công vi c ............................. 143
B ng 4.5 - Th ng kê mô t bi năquanăsátăthangăđoăs cam k t v i TC ................................. 145
B ng 4.6 - Th ng kê mô t thangăđoăýăđ nh ngh vi c ........................................................... 147
B ng 4.7 - Th ng kê mô t thangăđoăs c ngăth ng công vi c .............................................. 148
B ng 4.8 - Th ng kê mô t thangăđoăhi u qu công vi c ....................................................... 150
B ng 4.9 - K t qu phơnătíchăđ tin c yăCronbachẲsăAlphaăcácăthangăđoăthƠnhăph n c a V n
tâm lý ...................................................................................................................................... 151
B ng 4.10 - K t qu phơnătíchăđ tin c yăCronbachẲsăAlphaăthangăđoăs hài lòng công vi c
c a NV .................................................................................................................................... 153
B ng 4.11 - K t qu phơnătíchăđ tin c yăCronbachẲsăAlphaăthangăđoăs cam k t v i TC c a
NV .......................................................................................................................................... 154
B ng 4.12 - K t qu phơnă tíchă đ tin c yă CronbachẲsă Alphaă thangă đoă s c ngă th ng công
vi c c a NV ............................................................................................................................ 155
B ng 4.13 - K t qu phơnătíchăđ tin c yăCronbachẲsăAlphaăthangăđoăýăđ nh ngh vi c c a

NV .......................................................................................................................................... 156
B ng 4.14 - K t qu phơnătíchăđ tin c yăCronbachẲsăAlphaăthangăđoăhi u qu công vi c c a
NV .......................................................................................................................................... 157
B ng 4.15 - Ma tr n phân tích nhân t thangăđoăv n tâm lý c a NV..................................... 158
B ng 4.16 - Ma tr n nhân t xoayăthangăđoăs cam k t v i TC c a NV ............................... 160
B ng 4.17 - H s h iăquyăđƣăchu n hóa ................................................................................ 163
B ng 4.18 - K t qu đoăl

ng m căđ phù h p c a mô hình ................................................ 164

B ng 4.19 - K t qu đoăl

ng giá tr c a mô hình ................................................................. 165


xvi

B ng 4.20 - H s h iăquyăđƣăchu n hóa ................................................................................ 166
B ng 4.21 - K t qu đoăl

ng m căđ phù h p c a mô hình ................................................ 167

B ng 4.22 - K t qu đoăl

ng giá tr c a mô hình ................................................................. 167

B ng 4.23 - Ma tr n nhân t t ng h păcácăthangăđoătrongămô hình....................................... 169
B ng 4.24 ậ Ma tr n nhân t t ng h păcácăthangăđoătrongămôăhình ...................................... 178
B ng 4.25 ậ Ma tr n nhân t t ng h păcácăthangăđoătrongămôăhình ...................................... 186
B ng 4.26 ậ Ma tr n nhân t trong mô hình 4 ....................................................................... 195

xvii

DANHăM CăHỊNH
Hình 2.1 - Các lo i hình v n c aăconăng

i ............................................................................. 13

Hình 2.2 ậ Các thành ph n c u thành v n tâm lý..................................................................... 16
Hình 2.3 - nhăh

ng c a s khác bi tăcáănhơnăđ n hi u qu theo nhi m v và hi u qu theo

b i c nh th c hi n..................................................................................................................... 28
Hình 2.4 - Mô hình nhu c u ậ s hài lòng ................................................................................ 47
Hình 2.5 - C uătrúcăv ămôăc a lý thuy t s ki n c m xúc ........................................................ 50
Hình 2.6 ậ Môăhìnhăc ngăth ng công vi c c a Beehr và Newman (1978) .............................. 68
Hình 2.7 ậ Môăhìnhăc ngăth ng công vi c c a Parker và DeCotiis (1983) .............................. 69
Hình 3.1 - Quy trình nghiên c u .............................................................................................. 96
Hình 3.2 - Mô hình NC t ng th v m i quan h gi a v n tâm lý c aăNV,ătháiăđ công vi c
c a NV và hi u qu công vi c c a NV................................................................................... 106
Hình 3.2a - Mô hình NC v m i quan h gi a v n tâm lý c a NV, s hài lòng công vi c c a
NV và hi u qu công vi c c a NV (mô hình 1) ..................................................................... 106
Hình 3.2b - Mô hình NC v m i quan h gi a v n tâm lý c a NV, s cam k t v i TC c a
NV và hi u qu công vi c c a NV (mô hình 2) ..................................................................... 107
Hình 3.2c - Mô hình NC v m i quan h gi a v n tâm lý c a NV, s c ngăth ng công vi c
c a NV và hi u qu công vi c c a NV (mô hình 3)............................................................... 107
Hình 3.2d - Mô hình NC v m i quan h gi a v n tâm lý c aăNV,ăýăđ nh ngh vi c c a NV
và hi u qu công vi c c a NV (mô hình 4) ............................................................................ 107

Hình 4.1 - K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nhă(CFA)ăthangăđoăv n tâm lý c a NV ......... 164
Hình 4.2 - K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nhă(CFA)ăthangăđoăs cam k t v i TC c a NV166
Hình 4.3 - K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th mô hình 1 .................... 171
Hình 4.4 - Mô hình c u trúc v n tâm lý c a NV, s hài lòng công vi c c a NV, hi u qu
công vi c c a NV ................................................................................................................... 173
Hình 4.5 - K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th mô hình 2 .................... 181
Hình 4.6 - Mô hình c u trúc v n tâm lý c a NV, s cam k t v i TC c a NV, hi u qu công
vi c c a NV ............................................................................................................................ 182


xviii

Hình 4.7 - K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th mô hình 3 .................... 188
Hình 4.8 - Mô hình c u trúc v n tâm lý c a NV, s c ngăth ng công vi c c a NV, hi u qu
công vi c c a NV ................................................................................................................... 190
Hình 4.9 - K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoăt ng th mô hình 4 .................... 197
Hình 4.10 - Mô hình c u trúc v n tâm lý c aăNV,ăýăđ nh ngh vi c c a NV, hi u qu công
vi c c a NV ............................................................................................................................ 199
Hình 4.11 - K t qu phân tích nhân t kh ngăđ nhăthangăđoămôăhìnhănghiênăc u t ng th .. 205
Hình 4.12 - Mô hình c u trúc v n tâm lý c aăNV,ătháiăđ công vi c c a NV, hi u qu công
vi c c a NV ............................................................................................................................ 207


xix

DANHăM CăT ăVI TăT T

STT

Tên vi t t t

Tênăđ yăđ

1

NC

Nghiên c u

2

NV

Nhân viên

3

TC

T ch c

4

TLH

Tâm lý h c


1

CH
Ch

NGă1ăậăM ă

U

ng này nêu v n đ NC, câu h i NC, m c tiêu NC, đ i t

ng và ph m vi NC, ph

ng

pháp NC, đi m m i c a NC, n i dung NC và k t c u c a NC.
1.1.ăV năđ ănghiênăc u
Trong nh ngăn măqua,ăVi t Nam th c hi năđ

ng l iăđ i m i, tham gia h i nh p kinh

t qu c t sâu r ngă đƣă t o ra nhi u c ăh i phát tri n cho các doanh nghi p th c hi n ho t
đ ng s n xu t kinh doanh t i Vi t Nam. Cùng v iăđó,ăhƠngălo t các thách th căđiăkèmăc ngă
bu c các doanh nghi p t i Vi t Nam ph i n l căthayăđ i trên nhi u m t trong t t c các giá
đo n c a quá trình s n xu t c a doanh nghi p.ăN ngăsu tălaoăđ ng là ch tiêuăđ
ph bi nă đ đoă l
ng

ngă l

ng hàng hóa/ d ch v cu iă cùngă hayă l

c s d ng

ng giá tr giaă t ngă m i

iă laoă đ ng t o ra cho doanh nghi p. Trong các NC c a mình, Nguy n và Nguy n

(2015); Nguy n và Kenichi (2018); và T ng c c th ng kê (2019) đ u cho r ngăn ngăsu t lao
đ ng c aăng

iălaoăđ ng Vi tăNamăđangăcóăkho ng cách khá l n so v i các qu c gia khác

trong khu v c ASEAN và Châu Á. C th ,ă trongă Báoă cáoă N ngă su t Vi t Nam 2015,
Nguy n và Nguy n (2015) cho r ng
Vi t Nam ch b ngă1/14.5ăng
b ngă1/8.5ăng

n mă 2013,ă n ngă su tă laoă đ ng c aă ng

iălaoăđ ng Singapore, b ngă1/10.8ăng

iălaoăđ ng Nh t B n, b ngă1/7.3ăng

laoăđ ngăMalaysia;ătrongăBáoăcáoăth

iălaoăđ ngă ƠiăLoan,ă

iălaoăđ ng Hàn Qu c, b ngă1/6ăng

i

ng niên kinh t Vi t Nam 2018, Nguy n và Kenichi

(2018) nh năđ nhăn ngăsu tălaoăđ ng ngành c a Vi t Nam h u h t
so v iăcácăn

iă laoă đ ng

m c g n ho c th p nh t

c cùng so sánh. Theo T ng c c th ng kê (2019),ăn ngăsu tălaoăđ ng c a Vi t

Namăn mă2018ăch b ngă7.3%ă(ăt
c aă Malaysia,ă 37%ă (ă t

ngă đ

ngăđ

ngă1/13.7)ăSingapore,ă19%ă(ăt

ngă 1/2.7)ă c aă Tháiă Lan.ă

c xem xét

ngăđ

ngă1/5.3)ă

c khía c nh cá

nhân và khía c nh xã h i,ă n ngă su tă laoă đ ng là y u t th hi nă n ngă l că vƠă trìnhă đ c a
ng

iălaoăđ ng, tính ch t và m căđ ti n b c a m t TC/ n n kinh t , là y u t quan tr ng

tácăđ ng t i s c c nh tranh c a TC và n n kinh t (Nguy n và Nguy n, 2015).ăN ngăsu t lao
đ ng c aăng

i laoăđ ng Vi t Nam th pălƠmăchoăn ngăl c c nh tranh c a doanh nghi p Vi t

Nam th păvìăn ngăsu t th hi năn ngăl c c nh tranh c a doanh nghi p (Dan, 2017). H i nh p
kinh t qu c t sâu r ng trong b i c nh hi n nay d năđ n áp l c c nh tranh gay g tăđ n t
các doanh nghi p n

c ngoài bu c các doanh nghi p Vi t Nam ph iă đ i m iă t ă duyă m t


2

cách ch đ ngăđ nơngăcaoăn ngăsu t, t iă uăngu n l c s n có (Dan, 2017) và ph iăthayăđ i
ph

ngă di n quá trình kinh doanh hay c u trúc TC và c trênă ph

ngă di n hi u qu cá

nhân (Nguy n và Nguy n, 2015). Ilgen và Pulakos (1999) khuy n cáo r ngăđ t

ngăthíchă

v i s thayăđ i nhanh chóng mang tính th c t c a th gi i, m c tiêu nh măđ n không ch là
hi u su tă hayă n ngă su t làm vi c mà còn bao g m c các yêu c u th c hi nă vƠă đ

c nhìn

nh n chung là hi u qu công vi c. M t cá nhân làm vi c có hi u qu cao có th giúp TC c a
h đ tăđ

c m cătiêuăđ raăvƠăt ngăl i th c nh tranh (Sonnentag, 2003). Hi u qu công vi c

c aăNVăđ
nhăh

c Campbell (1990) nhìn nh nănh ălƠăm t trong nh ng y u t quan tr ng nh t có

ngăđ n s thành công hay th t b iăc ngănh ăk t qu đ u ra c a m t TC. Vì v y, NC

v hi u qu công vi c c a NV nh măxácăđ nh các gi iăphápăt ngăhi u qu công vi c là v n
đ c p thi t quan tr ng t i Vi t Nam hi n nay.
M c dù có nhi uăđ nhăngh aăkhácănhauănh ngănhìnăchung,ăcácănhƠăNCăđ u nhìn nh n
hi u qu công vi c là hành vi c aăng

i NV trong b i c nhăcóăliênăquanăđ n m c tiêu c a

TC đangălƠmăvi c. Tiêu bi uănh ăhi u qu công vi c là m t t p h p nh ng hành vi có liên
quanăđ n m c tiêu c a TC ho c m c tiêu c a b ph n/ phòng/ ban mà m t cá nhân làm vi c
(Murphy và Kroeker, 1988); là các hành vi có th quanăsátăđ

cămƠăng

i NV th c hi n các

công vi c c a mình có liênăquanăđ n m c tiêu c a TC (Campbell, 1990); là các hành vi có
th đánhă giáă đ

c (c quan sát tr că quană vƠă khôngă quană sátă đ

c) và các k t qu có liên

quanăđ n m c tiêu c a TC (Viswesvaran, 1993).
Trong nh ngăn măg năđơy,ăTLH tích c că(positiveăpsychology)ăđ
m tăxuăh

c gi i thi uănh ălƠă

ng m i trong TLH. TLH truy n th ng ch t p trung vào các ch ng b nh và b nh

lý v tâm th n (Nolzen, 2018). M c dù có nh ng thành t u nh tăđ nh trong vi c tìm ki m
ph

ngăphápăđi u tr hi u qu cho b nh tâm th n và hành vi r i lo n ch căn ngănh ngătơmălíă

h c nói chung dành r t ít s chúăýăđ n các cá nhân có tâm lý kh e m nh; cách g iăắTLH tích
c c‖ănh m m căđíchăchuy năh

ng NC tâm lý v hai nhi m v b b quênălƠăgiúpăng

tâm lý kh e m nh h nhăphúcăh n,ăn ngăsu tăh năvƠăhi n th c hóa ti măn ngăconăng
h (Luthans và ctg, 2015). TLH tích c căđ

c xem là m iăvìănóăđ

i có
ic a

c nhìn nh n là ho c có

s khác bi t ho c b sung cho TLH truy n th ng. Seligman và Csikszentmihalyi (2000) cho
r ng TLH tích c c khuy n khích nh n m nhăđ n cách th c xây d ng các s c m nh c a con


3

ng

iă nh ă đ că đi m,ă đ c tính t t,ă tƠiă n ngă nh m m că đíchă lƠmă choă cu c s ng c a h có

nhi u giá tr h năvƠăhi u qu h n.ăBênăc nhăđó,ăcácănhƠăNCăv hành vi và lý thuy t TC đƣă
nh n ra ti măn ngăch aăđ
h

c khai thác c a m t cách ti p c n d a trên khoa h cămangăđ nh

ng tích c c và k t qu đ

c t oă raă lƠă haiă xuă h

ng chính song song và b sung là s

thông thái TC tích c c (positive organizational scholarship) và hành vi TC tích c c (positive

organizational behavior) (Luthans và ctg, 2015).
D aă trênă cácă ýă t

ng xu t phát t baă xuă h

ng tích c c k trên, v nă tơmă lýă đ

c

Luthans và c ng s phát tri n nh m mang l i s hi u bi t v n ngă l c tâm lý c a m t cá
nhân (Newman và ctg, 2014) và có th đ

că đoă l

ng,ă đ

c phát tri nă vƠă đ

c khai thác

nh m m căđíchănơngăcaoăhi u qu th c hi n công vi c c aăcáănhơnăđóă(Luthans và Youssef,
2004). V i m căđíchăđ tăđ
tích c c là m tăxuăh
m nhăconăng

c hi u qu làm vi c cao c a TC và cá nhân, s thông thái TC

ng trong khoa h c TC t pătrungăvƠoăcácăđ ng l cănh ăphátătri n s c

i, t o ra s kiênăc

ng, s h i ph c và khuy n khích kh n ngăt n t i lâu dài

(Cameron và Caza, 2003). Nh m c i thi n hi u qu th c hi n công vi c, hành vi TC tích c c
là s NC và ng d ng các s c m nh ngu n nhân l căvƠăcácăn ngăl c tâm lý có th đ
l

ng,ă đ

c phát tri nă vƠă đ

c qu n lý m t cách hi u qu theoă đ nhă h

(Luthans, 2002). Và trong n i dung c aă xuă h

căđoă

ng tích c c

ng này, m t tài nguyên hay m t s c m nh

tâm lý ph iăcóăliênăquanăđ n hi u qu công vi c (Luthans và ctg, 2015).

uăt ăvƠăphátătri n

v n tâm lý mang l i nhi u l iăíchănh ăgiaăt ngăhi u qu làm vi c và thi t l p l i th c nh
tranh (Luthans và ctg, 2005). Nhi uăNCătr
hi u qu công vi c c aă ng

c v m i quan h gi a v n tâm lý t ng th v i

i NV (Nolzen (2018); Newman và ctg (2014); Rusă vƠă B bană

(2013); Avey và ctg (2011),…)ăđ u cho r ng v nătơmălýătácăđ ng tích c căđ n hi u qu làm
vi c c aăng

i NV. Các NC v s t tinăvƠoăn ngăl c b n thân, s hy v ng, s l c quan và

kiênă c

ng (Snyder và ctg (1991); Bandura (1997); Seligman (1998); Peterson

s

(2000),…),ălƠăcácăthƠnhăph năc ăb n c a v nătơmălý,ăc ngăđ ng ý cho r ng chúng có vai trò
tích c căđ i v i hi u qu làm vi c c aăng

i NV. Lý thuy t v v n tâm lý c a Luthans và

ctg (2007b) c ngăth hi năquanăđi măđ ng ý v s tácăđ ng tích c c c a v n tâm lý t ng th
và các thành ph n c ăb n c a v nătơmălýăđ i v i hi u qu công vi c c aăng

i NV.


4

Trong lý thuy t v TLH, hành vi c aăconăng

iăđ

c d n d t b iătháiăđ là m t ch

đ n i b t. Các nhà NC v TLH lâm sàng và TLH TC đ uăđ ng ý r ngătháiăđ và hành vi có
quan h ch t ch v iă nhau.ă Tháiă đ đ i di n m tă khuynhă h
không thi n chí c a m tăcáănhơnăđ i v iăng

i khác hay m t v năđ trongămôiătr

(Fishbein và Ajzen, 1975). Trong b i c nhămôiătr
đ công vi c c aăng

ng ph n ng thi n chí ho c

ng làm vi c,ătháiăđ đ

ng c a h

cănóiăđ n là thái

iăNV.ăTháiăđ công vi c là nh ng s đánhăgiáăv công vi c c a m t cá

nhơnămƠăquaăđóăth hi n c m giác, ni mătinăc ngănh ăs g n bó c aăcáănhơnăđóăđ i v i công
vi c (Judge và Kammeyer-Mueller, 2012).ăTháiăđ công vi c có m t vài c u trúc ph c t p,
mangăýăngh aăt ng h p c a nhi u tháiăđ c th h năvƠăc p b c th păh nă(Harrison và ctg,
2006), ch ng h nă nh :ă s hài lòng v i công vi c, s cam k t v i TC, s c ngă th ng công
vi c,ăýăđ nh ngh vi c,….ăTháiăđ công vi căđ

c phân chia thành hai lo iălƠătháiăđ mong

mu n (bao g m s hài lòng công vi c, s cam k t v i TC,…)ăvƠătháiăđ không mong mu n
(bao g m s c ngăth ng công vi c,ăýăđ nh ngh vi c,…).
ƣăcóănhi u NC v m i quan h v tácăđ ng c a s hài lòng công vi c ho c s cam
k t v i TC c aăng

iăNVăđ n hi u qu công vi c c a h nh ngăk t qu NCăthuăđ

c không

th ng nh t. S hài lòng đ i v i công vi c có tácăđ ng tích c c đ n hi u qu công vi c là m i
quan h đ

c đaăs cácănhƠăNCăđ ng ý là có t n t i v m t lý thuy t và tr c giác nh ngăcácă

k t qu th c nghi m l i th hi n s t

ngăquanăr t th p ho căkhôngăcóăýăngh aăth ng kê nên

v n còn t n t i tranh cãi và s không nh t quán trong nhi u NC v m i quan h gi a s hài
lòng công vi c và hi u qu công vi c (Saari và Judge, 2004). Các k t qu thuăđ
NC v

nhăh

c trong các

ng c a s cam k t v i TC c aăNVăđ i v i hi u qu công vi c c a h c ngă

không nh t quán (Wright và Bonett, 2002). V m t lý thuy t, nhi uăNCătr

c, tiêu bi uănh ă

các mô hình c a Beehr và Newman (1978) hay Parker và DeCotiis (1983),ăđ uăđ ng ý v
vi c có t n t i s tácă đ ng đ n hi u qu công vi c c a s c ngăth ng công vi căvƠăýăđ nh
ngh vi c c aăng

i NV. Tuy v y, theo kh o sát, s l

ng NC th c nghi m v s tácăđ ng

c a s c ngăth ng công vi c ho căýăđ nh ngh vi c c aăng

iăNVăđ i v i hi u qu công vi c

c a h v n còn khiêm t n.
Các NC v s tácăđ ng c a v nătơmălýăđ năcácătháiăđ c aăng
vi c nh năđ

c nhi u k t qu rõărƠngăh n.ăV n tâm lý có nhăh

iăNVăđ i v i công

ng tích c căđ n s hài lòng