Tiết 48: Thành Ngữ

§¸p ¸n:
*Kh¸i niÖm: Tõ ®ång ©m lµ Nh÷ng tõ gièng
nhau vÒ ©m thanh nh­ng nghÜa kh¸c xa nhau,
kh«ng liªn quan g× víi nhau.
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Lên
thác
xuống
ghềnh

*Không thể nói là:
-Vượt bờ xuống ghềnh
- Lên thác xuống sông
Vì không hợp lý, ý nghĩa câu văn trở nên nhạt nhẽo, kết
cấu lỏng lẻo, phá vỡ luật bằng trắc trong thơ lục bát.
*Không thể chêm xen từ khác vào:
- Lên thác rồi lại xuống ghềnh
Vì sẽ làm phá vỡ kết cấu 6-8 của thơ lục bát,làm câu rư
ờm rà .
*Không thể hoán đổi vị trí thành:
- Xuống ghềnh lên thác
- Xuống thác lên ghềnh
Vì đây là trật tự cố định, hoán đổi sẽ làm câu lủng
củng, không rõ nghĩa.
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Thành
ngữ
Lên

thác
xuống
ghềnh
Trải qua nhiều vất vả,cực khổ, gian nan, nguy hiểm
- Cụm từ có
cấu tạo
cố định
- Biểu thị một
ý nghĩa hoàn
chỉnh
CÊU T¹O CñA THµNH
NG÷
Nhóm 1: Nhóm 2:
1. Nhanh như chớp
-
Nghĩa:…………………………………
-
Nói như vậy vì:………………………….
- Biện pháp tu từ:………………………..
2. Năm châu bốn biển2. Lòng lang dạ thú
1. Mưa to, gió lớn
Là rất nhanh ,chỉ trong khoảnh khắc
Người có tâm địa độc ác
Trời mưa rất to, kèm theo gió lớn và
sấm chớp
Nghĩa của thành ngữ bắt nguồn trực
tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên
nó
Nghĩa của thành ngữ được hiểu thông
qua phép chuyển nghĩa (ẩn dụ , so

sánh…..)
-
Nghĩa:……………………………………
-
Nói như vậy vì:………………………….
- Biện pháp tu từ:………………………..
-
Nghĩa:……………………………………
-
Nói như vậy vì:………………………….
- Biện pháp tu từ:………………………..
-
Nghĩa:……………………………………
-
Nói như vậy vì:………………………….
- Biện pháp tu từ:………………………..
Là khắp mọi nơi trên thế giới
Ánh chớp loé lên rất nhanh
So sánh
Lòng, dạ là chỉ con người;
lang là sói, thú là ác.
Ẩn dụ
Mưa mà to thì ắt sẽ có gió lớn
Trên thế giới có tất cả là 5
châu 4 biển
Không có
Không có
Câu hỏi thảo luận nhóm:
? Giải thích nghĩa của các thành ngữ trong 2 nhóm sau? Tại sao lại nói các thành
ngữ ấy như vậy? Nêu biện pháp tu từ được sử dụng và so sánh về cơ sở cắt nghĩa của

các thành ngữ trong 2 nhóm này?
- Cơ sở cắt nghĩa:…………………..........
……………………………………………...
………………………………………………
……………………………………………...
-
Cơ sở cắt nghĩa:…………………………
…………………………………………….
…………………………………………….
………………………………………….

Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu
thông qua 1 số
phép chuyển
nghĩa như:Ẩn
dụ, so sánh,…
Được hiểu
thông qua 1 số
phép chuyển
nghĩa như:Ẩn
dụ, so sánh,…
Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên
nó
Bắt nguồn

từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên
nó
- Thành ngữ là loại cụm từ có cấu
tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh.
- Nghĩa của thành ngữ có thể bắt
nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của
các từ tạo nên nó nhưng thường
thông qua một số phép chuyển
nghĩa như ẩn dụ,so sánh,…
1. Đứng núi này trông núi nọ
2. Ba chìm bảy nổi
Bài tập 1:
Tìm những biến thể của các Thành ngữ sau ?
Đứng núi nọ trông núi kia
Đứng núi này trông núi khác
Bảy nổi ba chìm

. Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng tính cố
định của thành ngữ cũng chỉ là tương đối.
3. Lưu ý:
3. Sông cạn đá mòn
Sông có thể cạn, đá có thể mòn
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai…
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai…
2. Bách niên giai lão từng mong

Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi…
2. Bách niên giai lão từng mong

Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi…

.

.Trong Tiếng Việt có 1 khối lượng lớn thành ngữ Hán
Việt được cấu tạo bởi các yếu tố Hán Việt.
3. Lưu ý:
-Bách:
trăm
là với nhau,cùng với nhau, hoà hợp với nhau.
già
năm-Niên:
-Giai:
-Lão:

Nghĩa hàm ẩn của thành ngữ:
“Là sống hoà hợp với nhau đến già.”