Văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo tỉnh xiêng khoảng, cộng hòa dân chủ nhân dân Lào giai đoạn hiện nay

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN
Trong khi thực hiện bài khóa luận của mình, bản thân em đã đọc và
phân tích tài liệu về văn hóa chính trị cũng như có kế thừa những tài liệu
có liên quan đến nội dung bài khóa luận. Tuy nhiên với một cách tiếp cận
khác về văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo, em đã thực hiện nội dung
bài khóa luận “Văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng
Khoảng, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào giai đoạn hiện nay” dưới sự
nghiên cứu một cách nghiêm túc và khoa học.
Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân mình và em
xin chịu mọi trách nhiệm về nội dung của bài khóa luận do mình đã thực hiện.
Sinh viên


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình lựa chọn đề tài, lên đề cương và bắt tay vào thực hiện
bài khóa luận của mình tuy vẫn còn hạn chế về ngôn ngữ, về chuyên môn
nhưng nhờ nhận được sự giúp đỡ rất tận tình của các thầy cô trong khoa
Chính trị học - Học viện Báo chí và tuyên truyền em đã hoàn thành bài khóa
luận của mình. Bản thân em đã rất cố gắng để hoàn thành bài khóa luận một
cách tốt nhất nhưng do nhiều yếu tố khách quan, ho hạn chế khi là một sinh
viên nước ngoài nên bài khóa luận của em vẫn còn nhiều thiếu sót.
Qua đây em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa
Chính trị học - những người đã nhiệt tình truyền thụ kiến thức cho em. Đặc
biệt em xin cảm ơn thầy giáo Th.S Lưu Văn Thắng - người đã rất quan
tâm giúp đỡ, hướng dẫn, đóng góp và chỉ bảo em, tạo mọi điều kiện để em
hoàn thành tốt khoá luận này. Đồng thời em cũng xin cảm ơn tới Ban Tổ
chức tỉnh Xiêng Khoảng đã cung cấp tài liệu cho em để em làm căn cứ
thực tiễn cho việc phân tích các nội dung của bài khóa luận.
Em cũng xin cảm ơn các bạn trong lớp Chính trị học K33 và các

bạn sinh viên Lào trong trường đã luôn nhiệt tình động viên, giúp đỡ em
trong thời gian em làm khóa luận. Và trên hết em xin cảm ơn gia đình,
cảm ơn Bà nội, Bố mẹ và các anh chị luôn động viên, quan tâm và tạo mọi
điều kiện cho em có thời gian học tập bổ ích tại Việt Nam.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 9 tháng 5 năm 2019
Sinh viên


DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5

Chữ cái viết tắt
CHDCND
NDCM
QLCT
VHCT
XHCN

Nghĩa của từ
Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào
Nhân dân cách mạng
Quyền lực chính trị
Văn hóa chính trị
Xã hội chủ nghĩa

4

MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài
Văn hóa chính trị (VHCT) là chất lượng tổng hòa của tri thức, tình
cảm, niềm tin chính trị, tạo thành ý thức chính trị công dân, thúc đẩy họ tới
những hành động chính trị tích cực phù hợp với lý tưởng chính trị của xã hội,
là thói quen và nhu cầu tham gia một cách tự giác chủ động vào các quan hệ
chính trị xã hội, trở thành giá trị xã hội của công dân, góp phần hướng dẫn họ
trong cuộc đấu tranh vì lợi ích chung của xã hội vì tiến bộ và phát triển. Do
vậy các quốc gia trên thế giới đã và đang chú trọng nâng cao văn hóa chính trị
cho người dân nói chung cũng như các cán bộ trong các cơ quan nhà nước đặc
biệt là các cán bộ lãnh đạo.
Nước CHDCND Lào là quốc gia có lịch sử lâu đời, có một nền văn hóa
dân tộc đặc sắc, gắn liền với quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước oanh
liệt hàng ngàn đời của nhân dân các bộ tộc Lào. Chính những giá trị văn hóa
nói chung, những giá trị văn hóa chính trị truyền thống Lào nói riêng, đã được
hình thành và phát triển trong lịch sử dân tộc anh hùng đó, đã góp phần vào
sự nghiệp đấu tranh bảo vệ nền độc lập dân tộc xây dựng và phát triển đất
nước, là vũ khi để nhân dân Lào thực hiện các cuộc đấu tranh chống những
âm mưu xâm lược, đồng hóa của các thế lực.
Sự nghiệp đổi mới của Đảng nhân dân cách mạng Lào được bắt đầu từ
Đại Hội đại biểu lần thứ IV (1986) của Đảng. Đại hội đã dưa ra một cuộc cách
mạng sâu sắc, toàn diện và triệt để nhất, không chỉ trong lĩnh vực chính trị,
kinh tế mà cả trong lĩnh vực tư tưởng và văn hóa nhằm đòi hỏi cả đời sống vật
chất - tinh thần trong xã hội. Đối với công cuộc đổi mới để phát triển, để chấn

hưng đất nước, phát triển dân tộc Lào trong thế kỷ XXI, để mở cửa và hội
nhập quốc tế, tiếp xúc và đối thoại với các nền văn hóa, nền chính trị của các
dân tộc trên thế giới đòi hỏi các cán bộ lãnh đạo của nước Lào cần được trang
bị và hình thành các giá trị trong văn hóa chính trị trong các hành động, trong
việc xử lý công việc cũng như trong quan hệ với người dân.


5

Thực tế ở tỉnh Xiêng Khoảng sau 31 năm đổi mới ở Lào, việc triển
khai thực hiện Nghị quyết Đại hội IV, V, VI, VII và các nghị quyết khác đã
góp phần nâng cao văn hóa chính trị của cán bộ nói chung cũng như cán bộ
lãnh đạonói riêng thể hiện ở việc tri thức chính trị của cán bộ lãnh đạo,
truyền thống văn hóa, chuẩn mực đạo đức và hành vi và năng lực ứng xử
với cấp dưới và với nhân dân của cán bộ lãnh đạo đã đạt được những hiệu
quả rất tích cực
Tuy nhiên trong văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo ở thực tiễn có
nhiều vấn đề bức xúc, một số bộ phận cán bộ ý thức tự học, phấn đấu giảm
sút, ý thức tổ chức kỷ luật yếu, có tư tưởng phe phái, họ hàng, bạn bề cục bộ
trong công việc. Những tri thức và kỹ năng lãnh đạo, quản lý của một số cán
bộ ở cấp tỉnh đến huyện còn yếu, có tình trạng thiếu gương mẫu trong lỗi
sống, phẩm chất đạo đức của một số bộ phận cán bộ, giảm sút tinh thần trách
nhiệm đối với nhiệm vụ của Đảng và nhà nước giao cho.
Điều này đã đặt ra vấn đề cần phải được tỉnh Xiêng Khoảng giải quyết
nhằm nâng cao văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo trong tỉnh để
đáp ứng được với những đòi hỏi và yêu cầu từ thực tiễn khách quan cũng như
giúp cho công tác lãnh đạo của các cán bộ lãnh đạo của tỉnh đạt được hiệu quả
cao hơn nhằm góp phần giúp cho tỉnh Xiêng Khoảng đạt được những mục
tiêu phát triển.
Xuất phát từ những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn đặt ra do vậy em

dã lựa chọn đề tài: “Văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng
Khoảng, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào giai đoạn hiện nay” để làm đề
tài khóa luận chuyên ngành Chính trị học phát triển với mong muốn hiểu rõ
hơn về các vấn đề trong văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo cũng như nhằm
góp phần nhận thức lại thực trạng VHCT ở tỉnh Xiêng Khoảng và đề xuất các
giải pháp nâng cao văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo của tỉnh Xiêng
Khoảng trong thời gian tới.


6
2.

Tình hình nghiên cứu của đề tài
Văn hóa chính trị là một nội dung khá mới trong khoa học xã hội và
nhân văn nói chung cũng như trong chính trị học nói riêng. Từ khi ra đời, nó
đã thu hút được mối quan tâm của các học giả, các nhà hoạt động chính trị xã hội ở nhiều nước trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Chúng ta có thể kể
đến các công trình nghiên cứu có liên quan đến vấn đề này đó là:
Thứ nhất, Những công trình nghiên cứu có liên quan về văn hóa
chính trị tại Việt Nam
“Phương pháp luận về vai trò của văn hóa trong phát triển”, (1993),
GS Vũ Khiêu, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội: Tác giả đã làm rõ những
phương pháp luận về cách tiếp cận về văn hóa từ đó phân tích vai trò của văn
hóa trong phát triển cũng như từ đó đưa ra được những nhóm giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả đóng góp của văn hóa vào sự phát triển của đất nước Việt
Nam trong những năm tới.
“Văn hóa chính trị và việc bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước
ta hiện nay” (1995), PGS.TS Phạm Ngọc Quang (chủ biên), Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội: Trong tác phẩm, tác giả đã đề cập khá toàn diện khía niệm,
cấu trúc, chức năng, đặc điểm của VHCT, đồng thời khái quát thực trạng
VHCT hiện nay ở Việt Nam và tác động của VHCT đối với vấn đề xây dựng

đội ngũ cán bộ hiện nay.
“Vai trò của văn hóa trong hoạt động chính trị của Đảng ta hiện nay”
(1996), GS.TS Trần Văn Bính chủ biên, Nxb Lao động, Hà Nội: Tác giả đã
làm rõ được vai trò của văn hóa trong hoạt động chính trị của Đảng trong thực
tiễn và từ đó tác giả đã đưa ra các phương hướng cũng như đề xuất một số
giải pháp để nâng cao vai trò của văn hóa trong việc tác động đến các hoạt
động chính trị của Đảng.
“Văn hóa chính trị Việt Nam, truyền thống và hiện đại của GS. Nguyễn
Hồng Phong”, (1998), Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội. Trong cuốn sách tác
giả nhấn mạnh những truyền thống nhân văn, dân chủ mà những tư tưởng tiêu


7

biểu là nhân nghĩa; lòng yêu nước; lòng dân là ý trời; dân là quý; dân là gốc
nước; vua là thuyền, dân là nước, nước chở thuyền, nhưng nước cũng làm
đắm thuyền. Tác giả đã nghiên cứu sự biến đổi của tương quan giữa quốc gia
- công hữu và tư hữu về ruộng đất trong xã hội Việt Nam suốt thời trung đại.
Tác giả khẳng định đặc trưng của văn minh Việt là Làng - Nước (làng - nước
chứ không phải là nước - nhà như Trung Hoa).
“Văn hóa và phát triển”, (2005), GS.TS Đỗ Huy, Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội: Qua cuốn sách tác giả đã phân tích lý luận và tác động của văn
hóa với sự phát triển cũng như đưa ra được các ví dụ minh họa của các nước
trên thế giới đồng thời đưa ra những nhận định và bài học đối với Việt Nam
trên con đường phát triển của mình.
“Nâng cao VHCT của cán bộ lãnh đạo quản lý ở nước ta hiện nay của
TS. Lâm Quốc Tuấn”, (2006), Nxb Văn hóa - Thông tin và Viện Văn hóa, Hà
Nội: Nội dung cuốn sách đề cập đến VHCT của các chủ thể chính trị mà cán
bộ lãnh đạo là một lớp chủ thể quan trọng. Cuốn sách nêu vấn đề nâng cao
VHCT của cán bộ lãnh đạo quản lý ở Việt Nam hiện nay góp phần hệ thống

hóa và phân tích những quan điểm, luận điểm cơ bản về VHCT, về tính tất
yếu phải nâng cao VHCT, cũng như phương hướng, nội dung và những giải
pháp cơ bản nhằm nâng cao VHCT của cán bộ lãnh đạo quản lý ở Việt Nam
hiện nay. Về cấu trúc VHCT, theo tác giả có thể được xem xét dưới hai góc độ
tiếp cận cơ bản: VHCT gắn liền với chủ thể chính trị (văn hóa tổ chức, thiết
chế và văn hóa cá nhân) và VHCT với tư cách là hệ giá trị, là một hệ thống
phản ánh đầy đủ các dấu hiệu chân, thiện, mỹ.
“Một số cách tiếp cận về văn hóa chính trị” (2008), TS. Lưu Văn
Quảng, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở, Viện Chính trị học, Học viện
Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội: Trong đề tài tác giả đã làm rõ được
các khái niệm, cấu trúc, đặc điểm cũng như phân loại được các cách tiếp cận
về văn hóa chính trị của các nhà nghiên cứu đi trước để từ đó có được những
nhận thức về cách tiếp cận văn hóa chính trị một cách hợp lý nhất.


8

“Bước đầu tìm hiểu những giá trị văn hóa chính trị truyền thống Việt
Nam”, (2009), GS.TS Nguyễn Văn Huyên, PGS.TS Nguyễn Văn Vĩnh và TS.
Nguyễn Hoài Văn, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội: Nội dung cuốn sách phân
tích nhiều giá trị cốt lõi của VHCT truyền thống Việt Nam. Cuốn sách còn
nêu ra những quan điểm và giải pháp phát triển VHCT Việt Nam trong thời kỳ
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hiện nay.
“Văn hóa chính trị và lịch sử dưới góc nhìn VHCT của PGS, TS. Phạm
Hồng Tung”, (2010), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội: Công trình đã tập hợp
có hệ thống của 14 chuyên luận, đề cập tới những vấn đề về nghiên cứu
VHCT. Trên cơ sở của cách tiếp cận VHCT, tác giả làm rõ một số khái niệm
cơ bản được sử dụng phổ biến trong khoa học chính trị phương Tây, giới thiệu
một số lý thuyết khoa học, cách tiếp cận và các luận điểm cơ bản của giới học
giả phương Tây về VHCT Á Đông và chỉ ra những khía cạnh mới, nhận định

mới về những vấn đề liên quan.
Một số công trình khoa học đăng trên tạp chí chuyên ngành: Văn hóa
chính trị, một bình diện hợp thành của đối tượng và nội dung nghiên cứu của
chính trị học của Hoàng Chí Bảo trong “Một số vấn đề về khoa học chính trị”
(1992), Viện Mác - Lênin; Văn hóa chính trị - một cách nhìn trong thời kỳ đổi
mới (1998) của Trần Đình Huỳnh, Tạp chí Xây dựng Đảng, số 10,11; Vai trò
của VHCT trong việc hình thành phẩm chất và năng lực của người cán bộ
lãnh đạo chính trị (2003) của Nguyễn Văn Vĩnh, Thông tin Chính trị học; Về
văn hóa chính trị (2004) của Văn Hải, Tạp chí Lý luận chính trị, số 5; “Văn
hóa Đảng và xây dựng văn hóa trong Đảng”, Kết quả Tọa đàm của Ban Tư
tưởng - Văn hóa số 12/2004 và số 1, 2/2005; Văn hóa Hồ Chí Minh 18 và sự
rèn luyện nhân cách văn hóa của thanh niên (2005), T/C Lịch sử Đảng, số 12
và Văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh - giá trị và ý nghĩa (2005) của Phạm Hồng
Chương, Tạp chí Cộng sản, số 15; Tiếp cận triết học về VHCT và xây dựng
VHCT Việt Nam hiện nay (2005) của Nguyễn Văn Huyên, Thông tin Chính
trị học, số 1; Hệ giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam trong đổi mới và hội


9

nhập (2009) của Hoàng Chí Bảo, Tạp chí Cộng sản số 7/97; Tư tưởng về một
nền chính trị pháp quyền trong VHCT truyền thống Việt Nam (2010), của
Nguyễn Hoài Văn, Tạp chí Lý luận chính trị, số 3.
Thứ hai, Các công trình nghiên cứu có liên quan đến văn hóa chính
trị tại nước CHDCND Lào
“Nước Lào đang tiến bước trên con đường vẻ vang ở thời đại”, Cay
Xon Phôn Vi Hạn (1975), Nxb Neo Lao Hắc Xạt, Viêng Chăn: Trong cuốn
sách Chủ tịch Cay Xon Phôn Vi Hạn đã đề cập đến một nền văn hóa mới
trong thời đại mới đặc biệt là văn hóa của các cán bộ của nước Lào trong qua
trình xây dựng chủ nghĩa xã hội tại đất nước Lào trong những năm sau giải

phóng đất nước.
“Đất nước Lào, Lịch sử và văn hóa” (1996), GS. Lương Ninh, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội: Trong cuốn sách tác giả đã trình bày khái quát
lịch sử của nước Lào cũng như phân tích nền văn hóa của đất nước Lào với
những riêng biệt. Trong đó tác giả cũng đã nhắc đến văn hóa của các cán bộ
của nước Lào trong các hoạt động chính trị của nước Lào.
“Tính dân tộc của văn hóa Lào”, (1998), Bua Ban Vola Khun, Nxb
Quốc gia Lào, Viêng Chăn: Tác giả đã làm rõ được những đặc điểm riêng của
văn hóa nước Lào với những ảnh hưởng đến hoạt động sống và làm việc của
người dân Lào cũng như đối với các cán bộ của nước Lào.
“Văn hóa nghệ thuật và vai trò của nó trong sự nghiệp đổi mới ở nước
CHDCND Lào hiện nay”, (1999), Luận án tiến sĩ triết học của Sỉ Bun Hương
Phan Đa Vông, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội: Tác giả
đã làm rõ việc nghiên cứu toàn diện và sâu sắc về văn hóa nghệ thuật, nhận
thức đầy đủ vai trò và tác động của nó đối với sự nghiệp 20 đổi mới đất nước
là rất quan trọng. Trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp, nhất là các biện pháp
về phương diện lãnh đạo và quản lý để phát huy sức mạnh của văn hóa nghệ
thuật trong công cuộc đổi mới hiện nay là một vấn đề vừa có ý nghĩa lý luận,
vừa có ý nghĩa thực tiễn, động lực thúc đẩy sự phát triển đời sống vật chất và


10

tinh thần của nhân dân Lào, tiến lên theo hướng đổi mới đất nước do Đảng
NDCM Lào đề ra.
“Xây dựng và phát triển nền văn hóa thẩm mỹ ở nước CHDCDN Lào
trong điều kiện đổi mới và hội nhập quốc tế”, (2001), Luận án tiến sĩ triết học
của Xi Lửa Bun Khăm, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội:
Luận án chứng minh rằng, nền văn hóa thẩm mỹ là một bộ phần tinh tế và
nhạy cảm của văn hóa tinh thần; nó phản ánh sâu sắc đời sống thẩm mỹ gắn

liền với các giá trị đặc thù độc đáo của các dân tộc; do đó văn hóa thẩm mỹ là
một bộ phận quan trọng và tinh tế của văn hóa dân tộc. Nền văn hóa dân tộc
được hợp thành bởi sự thống nhất của VHCT, văn hóa đạo đức, văn hóa khoa
học, văn hóa giáo dục và văn hóa thẩm mỹ, tất cả đều hướng tới cái chân, cái
thiện và cái mỹ. Công trình đã luận giải, trong quá trình xây dựng nền văn hóa
mới ở Lào, vấn đề xây dựng nền văn hóa thẩm mỹ tiên tiến giàu bản sắc dân
tộc là một trong những nhiệm vụ cấp bách, góp phần giữ gìn, phát huy truyền
thống thẩm mỹ tốt đẹp của các bộ tộc Lào, xây dựng môi trường thẩm mỹ
lành mạnh cho sự phát triển thịnh vượng và phồn vinh của đất nước Lào.
“Văn hóa chính trị ở nước CHDCND Lào trong giai đoạn hiện nay”,
(2002), Khăm Mặn Chăn Tha Lăng Sỹ, Luận án tiến sĩ Học viện chính trị
quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội: Luận án đã làm rõ những công trình nghiên
cứu về văn hóa chính trị đồng thời làm rõ các vấn đề lý luận về văn hóa cũng
như văn hóa chính trị nói chung, từ đó tác giả đã phân tích thực trạng văn hóa
chính trị ở nước CHDCND Lào cũng như đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao
văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ của nước Lào trong giai đoạn tới.
“Văn hóa chính trị của đội ngũ đảng viên tỉnh Xa Văn Na Khẹt,
CHDCND Lào hiện nay”, (2004), Băng Lit Khăm Liêng Thi Lạt, Luận văn
thạc sĩ chuyên ngành Chính trị học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí
Minh: Qua luận văn tác giả đã làm rõ những vấn đề lý luận về văn hóa chính
trị của đội ngũ đảng viên từ đó tiến hành phân tích thực trạng văn hóa chính
trị của đội ngũ đảng viên tỉnh Xa Văn Na Khẹt với những ưu điểm và hạn chế


11

cũng như đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao văn hóa chính trị của đội ngũ
đảng viên tỉnh Xa Văn Na Khẹt trong các năm tới.
“Vai trò của văn hóa đối với sự phát triển nền kinh tế nhiều thành phần
ở CHDCND Lào hiện nay”, (2004), Luận án tiến sĩ triết học của Son Tha Nu

Thăm MaVông, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà
Nội: Tác giả làm rõ trong thực tiễn đời sống hiện thực của CHDCND Lào
trong 30 năm đổi mới cho thấy vai trò của văn hóa đang được khẳng định như
nhân tố bên trong của quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Trên cơ sở làm rõ
vai trò của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế và thực trạng phát huy vai trò
của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế nhiều thành phần ở CHDCND Lào,
luận án đã làm rõ vai trò của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế; phân tích
thực trạng phát huy vai trò của văn hóa đối với sự phát triển nền kinh tế nhiều
thành phần ở CHDCND Lào từ năm 1986 đổi mới đến nay; đề xuất một số
nguyên tắc và giải pháp nhằm phát huy hơn nữa vai trò của văn hóa đối với sự
phát triển của nền kinh tế nhiều thành phần ở CHDCND Lào.
“Văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo tỉnh Khăm Muộn, Cộng hòa
dân chủ nhân dân Lào giai đoạn hiện nay”, (2009), Ăm Phay Vanthala, Luận
văn chuyên ngành Chính trị học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh,
Hà Nội: Luận văn đã làm rõ được những lý luận chung về văn hóa chính trị từ
đó phân tích thực trạng văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo tỉnh Khăm
Muồn từ đó đưa ra phương hướng và giải pháp nâng cao văn hóa chính trị của
cán bộ lãnh đạo tỉnh Khăm Muồn trong giai đoạn tiếp theo
“Những giá trị văn hóa chính trị truyền thống lào và ý nghĩa đối với
công cuộc đổi mới ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào hiện nay”, (2013),
ALoun Bounmixay, Luận án tiến sĩ Chính trị học, Học viện Chính trị quốc gia
Hồ Chí Minh, Hà Nội: Trong luận án tác giả đã làm rõ được các tổng quan
tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, làm rõ được văn hóa chính trị và
cơ sở hình thành, phát triển văn hóa chính trị truyền thống của Lào. Cùng với
đó tác giả đã làm rõ những giá trị tiêu biểu của văn hóa chính trị truyền thống


12

của Lào. Đồng thời làm rõ những ý nghĩa của văn hóa chính trị truyền thống

Lào với công cuộc đổi mới ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào hiện nay.
Ngoài ra còn một tài liệu nghiên cứu khác đề cập đến VHCT được công
bố trong các tác phẩm: Tính dân tộc của văn hóa Lào của Bua Ban Vo La
Khun (xuất bản năm 1998); Sự hình thành của các dân tộc Lào, tập I (2006),
tập II (2009) của Bun Mi Thạp Si Mương; Tài liệu văn hóa và phát triển
(2008), Bộ Văn hóa - Thông tin Lào; Ko Ola Bun về vấn đề tư tưởng chính trị
và văn hóa (2008), Bộ Văn hóa - Thông tin Lào; Tổng kết chiến tranh nhân
dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào từ năm 1945 - 1975
(2004), Ban Tuyên huấn Trung ương Lào; Lịch sử Đảng Nhân dân Cách mạng
Lào (2010), Viện Khoa học Xã hội quốc gia Lào. Các công trình nêu trên đã
phân tích và khẳng định về giá trị VHCT truyền thống Lào và nêu lên ý nghĩa
của nó đối với công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước Lào hiện
nay
Thứ ba, Các công trình nghiên cứu có liên quan đến văn hóa chính
trị của cán bộ tại tỉnh Xiêng Khoảng
Trong những năm qua, vẫn chưa có công trình nghiên cứu về văn hóa
chính trị của cán bộ tại tỉnh Xiêng Khoảng từ các học sinh, từ các nhà nghiên
cứu mà chỉ có các công trình nghiên cứu về các lĩnh vực khác.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến nhiều nội
dung khác nhau của văn hóa chính trị, văn hóa chính trị Việt Nam, văn hóa
chính trị Lào. Tuy nhiên, chưa có một công trình nào nghiên cứu về văn hóa
chính trị của đội ngũ cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng Khoảng. Vì vậy, trên cơ sở
tiếp nhận, kế thừa thành tựu nghiên cứu của các tác giả về văn hóa chính trị
tuy nhiên với một cách tiếp cận cũng như phạm vi nghiên cứu khác do vậy tác
giả đi sâu vào nghiên cứu “Văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng
Khoảng, Công hòa Dân chủ Nhân dân Lào giai đoạn hiện nay”.
3.
3.1.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu


13

Trên cơ sở lý luận về văn hóa chính trị, Khóa luận phân tích thực trạng
VHCT của cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng Khoảng, chỉ ra những vấn đề còn tồn
tại đồng thời đưa ra phương hướng và một số giải pháp nhằm nâng cao VHCT
của cán bộ lãnh đạo trong thời gian tới.
Nhiệm vụ nghiên cứu

3.2.
-

Làm rõ lý luận chung về văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo;

-

Phân tích thực trạng VHCT của đội ngũ cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng Khoảng;

-

Đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng VHCT của
cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng Khoảng.

4.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu

4.1.

Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là: Văn hóa chính trị của đội
ngũ cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng Khoảng.
Phạm vi nghiên cứu

4.2.
-

Phạm vi không gian: Văn hóa chính trị của đội ngũ cán bộ lãnh đạo tỉnh
Xiêng Khoảng

-

Phạm vi thời gian: Khóa luận nghiên cứu từ 2011 đến nay.

5.

Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của khóa luận
Khóa luận nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Kayson Phomvihan, các chủ chương chính sách Đảng Nhân
dân cách mạng Lào và Nhà nước Lào về văn hóa và văn hóa chính trị.
Khóa luận sử dụng phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp với phương pháp logic - lịch sử, phương
pháp thống kê và so sánh, phân tích và tổng hợp.

6.

Những đóng góp của khóa luận
Góp phần xác lập những tiêu chí khoa học trong cấu trúc văn hóa chính
trị của người cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng Khoảng.

Đề xuất những phương pháp, giải pháp chủ yếu để nâng cao VHCT của
cán bộ lãnh đạo tỉnh Xiêng Khoảng.


14
7.
7.1.

Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của khóa luận
Ý nghĩa lý luận
Khóa luận này khi hoàn thành sẽ góp phần làm rõ những vấn đề lý luận
chung về văn hóa chính trị. Đặc biệt là làm rõ hơn các khái niệm về văn hóa
chính trị, làm rõ cấu trúc, đặc điểm và chức năng của văn hóa chính trị nói
chung cũng như nội dung văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo.
Ý nghĩa thực tiễn

7.2.

Với những kết quả nghiên cứu đạt được của đề tài khóa luận có thể
dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và học tập trong các chuyên
ngành khoa học như: Chính trị học, Văn hóa học, Nhà nước pháp luật ở Lào.
8.

Kết cấu của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
khóa luận được kết cấu thành 3 chương, 8 tiết.


15

NỘI DUNG
Chương 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ
1.1.

Khái niệm văn hóa chính trị
Để tiếp cận được khái niệm văn hóa chính trị một cách cơ bản, bản
chất nhất, chúng ta cần phải hiểu và làm rõ các khái niệm văn hóa, khái
niệm chính trị.

1.1.1.
1.1.1.1.

Khái niệm văn hóa
Khái niệm văn hóa theo cách tiếp cận phương Tây
Thuật ngữ “văn hóa” xuất hiện từ lâu trong ngôn ngữ nhân loại, xuất
phát từ chữ Latinh “cultus”, nghĩa gốc là trồng trọt, được dùng theo hai nghĩa
“Cultus gari” là “Trồng trọt người đồng” và “Cultus animi” là “Trồng trọt tinh
thần”. Như vậy nguồn gốc văn hóa có liên quan đến lao động, hoạt động tích
cực cải tạo con người, tức là sự giáo dục, bồi dưỡng tâm hồn con người.
Năm 1871, E.B. Tylor đưa ra định nghĩa “Văn hóa hay văn minh, theo
nghĩa rộng về tộc người học, nói chung gồm có tri thức, tín ngưỡng, nghệ
thuật, đạo đức, luật pháp, tập quán và một số năng lực và thói quen khác được
con người chiếm lĩnh với tư cách một thành viên của xã hội” [24, tr.13]. Theo
định nghĩa này thì văn hóa và văn minh là một; nó bao gồm tất cả những lĩnh
vực liên quan đến đời sống con người, từ tri thức, tín ngưỡng đến nghệ thuật,
đạo đức, pháp luật.
F. Boas định nghĩa “Văn hóa là tổng thể các phản ứng tinh thần, thể
chất và những hoạt động định hình nên hành vi của cá nhân cấu thành nên
một nhóm người vừa có tính tập thể vừa có tính cá nhân trong mối quan hệ

với môi trường tự nhiên của họ, với những nhóm người khác, với những
thành viên trong nhóm và của chính các thành viên này với nhau” [19, tr.149].
Theo định nghĩa này, mối quan hệ giữa cá nhân, tập thể và môi trường là quan
trọng trong việc hình thành văn hóa của con người.


16

Một định nghĩa khác về văn hóa mà A.L. Kroeber và Kluckhohn đưa ra
là “Văn hóa là những mô hình hành động minh thị và ám thị được truyền đạt
dựa trên những biểu trưng, là những yếu tố đặc trưng của từng nhóm người…
Hệ thống văn hóa vừa là kết quả hành vi vừa trở thành nguyên nhân tạo điều
kiện cho hành vi tiếp theo” [21, tr.357].
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin văn hóa gắn liền với sự
sáng tạo và năng lực của con người và sức sáng tạo đó bao giờ cũng sáng tạo
từ lao động. Theo C.Mác, căn cứ vào mức độ tự nhiên được con người khai
thác, cải tạo thì có thể xét được trình độ văn hóa chung của con người.
1.1.1.2.

Khái niệm văn hóa theo cách tiếp cận phương Đông
Ở phương Đông, văn hóa bắt nguồn từ Trung Quốc với ý nghĩa là một
phương thức giáo hóa con người Văn trị giáo hóa (đối ngược lại với phương
thức dùng vũ lực). Thuật ngữ văn hóa được sử dụng sớm nhất vào năm 77
trước Công nguyên.
Văn hóa được hiểu là toàn bộ sản phẩm có giá trị xã hội do con người
sáng tạo ra trong quá trình hoạt động sống cùng với các phương thức hoạt
động sống khác của các cộng đồng người tạo nên văn minh vật chất và văn
minh tinh thần trong quá trình phát triển xã hội loại người.
Văn hóa còn được hiểu là thiên nhiên thứ hai, được loài người sáng tạo
ra trong đó chia thành hai hệ thống hoạt động là hoạt động sản xuất vật chất

và hoạt động sản xuất tinh thần, cốt lõi chi phối các hoạt động này là hệ giá trị
xã hội của nó. Văn hóa là môi trường thứ hai, trong đó mỗi người được sinh
ra và lớn lên. Môi trường văn hóa tác động trực tiếp tới sự hình thành nhân
cách, sự phát huy mọi năng lực sáng tạo, khả năng giao tiếp giữa con người
với con người, giữa con người với tự nhiên.

1.1.1.3.

Khái niệm văn hóa theo cách tiếp cận Việt Nam
Ở Việt Nam, văn hóa cũng được định nghĩa rất khác nhau ở các nhà
nghiên cứu, chúng ta có thể kể đến một số quan điểm về văn hóa đó là:
Hồ Chí Minh cho rằng “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc
sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức,


17

pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh
hoạt hằng ngày về mặt ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những
sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa” [10, tr.431]. Với cách hiểu này, văn
hóa sẽ bao gồm toàn bộ những gì do con người sáng tạo và phát minh ra.
Phạm Văn Đồng cho rằng “Nói tới văn hóa là nói tới một lĩnh vực vô
cùng phong phú và rộng lớn, bao gồm tất cả những gì không phải là thiên
nhiên mà có liên quan đến con người trong suốt quá trình tồn tại, phát triển,
quá trình con người làm nên lịch sử… (văn hóa) bao gồm cả hệ thống giá trị:
tư tưởng và tình cảm, đạo đức với phẩm chất, trí tuệ và tài năng, sự nhạy cảm
và sự tiếp thu cái mới từ bên ngoài, ý thức bảo vệ tài sản và bản lĩnh của cộng
đồng dân tộc, sức đề kháng và sức chiến đấu bảo vệ mình và không ngừng lớn
mạnh” [18, tr.22]. Theo định nghĩa này thì văn hóa là những cái gì đối lập với
thiên nhiên và do con người sáng tạo nên từ tư tưởng tình cảm đến ý thức tình

cảm và sức đề kháng của mỗi người, mỗi dân tộc.
Nguyễn Đức Từ Chi xem văn hóa từ hai góc độ. Góc độ thứ nhất là góc
độ hẹp, mà ông gọi là “góc nhìn báo chí”. Theo góc nhìn này, văn hóa sẽ là
kiến thức của con người và xã hội. Nhưng, ông không mặn mà với cách hiểu
này vì hiểu như thế thì người nông dân cày ruộng giỏi nhưng không biết chữ
vẫn bị xem là “không có văn hóa” do tiêu chuẩn văn hóa ở đây là tiêu chuẩn
kiến thức sách vở. Còn góc nhìn thứ hai là “góc nhìn dân tộc học”. Với góc
nhìn này, văn hóa được xem là toàn bộ cuộc sống - cả vật chất, xã hội, tinh
thần của từng cộng đồng [1, tr.565, 565, 570]; và văn hóa của từng cộng đồng
tộc người sẽ khác nhau nếu nó được hình thành ở những tộc người khác nhau
trong những môi trường sống khác nhau. Văn hóa sẽ bị chi phối mạnh mẽ bởi
sự kiểm soát của xã hội thông qua gia đình và các tổ chức xã hội, trong đó có
tôn giáo.
1.1.1.4.

Khái niệm văn hóa theo cách tiếp cận của UNESCO
Định nghĩa văn hóa do UNESCO đưa ra vào năm 1994. Theo
UNESCO, văn hóa được hiểu theo hai nghĩa: nghĩa rộng và nghĩa hẹp.


18

Theo nghĩa rộng thì “Văn hóa là một phức hệ - tổng hợp các đặc trưng
diện mạo về tinh thần, vật chất, tri thức và tình cảm, khắc họa nên bản sắc của
một cộng đồng gia đình, xóm làng, vùng, miền, quốc gia, xã hội. Văn hóa
không chỉ bao gồm nghệ thuật, văn chương mà còn cả lối sống, những quyền
cơ bản của con người, những hệ thống giá trị, những truyền thống, tín
ngưỡng…” [ 3].- bổ sung số trang
Theo nghĩa hẹp thì “Văn hóa là tổng thể những hệ thống biểu trưng (ký
hiệu) chi phối cách ứng xử và giao tiếp trong cộng đồng, khiến cộng đồng đó

có đặc thù riêng” [7, tr.314].
Tựu chung lại chúng ta có thể xem xét khái niệm văn hóa đó là: Văn
hóa là những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong hoạt
động sống của mình và được truyền từ đời này sang đời khác.
1.1.1.5.

Khái niệm văn hóa theo cách tiếp cận của nước Lào
Ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, văn hóa được nghiên cứu từ
luồng chuyển dịch cư dân Malay O - Pôlinêsian qua đất Lào. Những những
dấu tích còn lại đều cho biết từ khoảng thế kỷ VIII TCN. Nền tảng văn hóa ở
Lào là nền tảng văn hóa của cư dân Môn - Khơme. Trên một nền tảng văn hóa
Môn - Khơme, Ngườ Lào - Thái đã đem tới đây kỹ thuật trồng lúa nước và
một thiết chế xã hội hết sức năng độc, thiết chế bản - mường - liên mường,
thêm vào đó là nét bao dung, tính chất hòa đồng của Phật giáo.
Khi xem nền văn hóa của dân tộc người Lào, các nhà nghiên cứu
thường đặt biệt lưu ý đến ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo trong quá trình
hình thành và phát triển văn hóa đối với nước Lào. Phật giáo giữ vai trò rất
quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân Lào trong đó ngôi
chùa có một vị trí rất quan trọng trong đời sống của cộng đồng bản (Làng).
Chùa là trường học, là bệnh viện, là nơi tu thân tích cực, là nơi hội hè đình
đám, là nơi bảo tồn và phát triển của công đồng. Các nhà nghiên cứu Lào
nhấn mạnh: “Văn hóa là tổng hòa của sự kết nối giáo tiếp và trí tuệ mà được
xã hội đó kế thừa” [29, tr.3].


19

Trong quá trình phát triển, văn hóa Lào đã tiếp biến và giao lưu với các
nền văn hóa khác. Thông qua các quốc gia của người Môn - Khơme, Vương
quốc Lạnxạng của Lào đã tiếp nhận những yếu tố văn hóa Ấn Độ và ảnh

hưởng của văn hóa Trung Hoa do chính dân cư Lào - Thái mang lại để xây
dựng nên một nền văn hóa dân tộc độc đáo và đa dạng.
Nhờ so sánh với văn hóa Việt Nam và các nước trong khu vực, các nhà
nghiên cứu của Lào đã phát hiện ra cơ tầng Đông Nam Á trong văn hóa Lào
và quá trình tích hợp văn hóa tộc người nhất là cư dân Môn - Khơme và Lào
Thái. Những nhân tố cơ bản để hình thành nhà nước lạn - xạng trong sự tiếp
tục với văn hóa Ấn Độ thành một nền văn hóa quốc gia dân tộc có cấu trúc
gồm hai dòng: văn hóa bác học chịu ảnh hưởng tử Ấn Độ trên biểu tầng qua
người Môn, người khơ me và văn hóa dân gian là dòng đã bảo lưu được
những yếu tố bản địa dưới cơ tầng và mối quan hệ hỗ trợ giữa chúng để tạo
nên sắc thái riêng biệt của nền văn hóa Lào khác với người đồng tộc của họ ở
Thái Lan.
Trong giai đoạn hiện nay, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào đã vạch ra
đường lối văn hóa mới, nhằm xây dung văn hóa có bản sắc dân tộc, nhân dân
và tiến bộ “lịch sử bản sắc văn hóa Lào đã tồn tại và phát triển trong tiến trình
giữ gìn và cải thiện đất nước qua nhiều thế hệ”. Tình đoàn kết của nhân dân
các bộ tộc Lào đã trở thành văn hóa của người Lào, là chân lý không thể tách
rời được.
1.1.2.

Khái niệm chính trị
Là một lĩnh vực phức tạp nhạy cảm và có vai trò quan trọng, chính trị
đã được nhiều nhà tư tưởng quan tâm nghiên cứu theo nhiều cách tiếp cận
khác nhau:

1.1.2.1.

Khái niệm chính trị theo cách tiếp cận phương Tây và phương Đông
Theo Phương Tây: Thuật ngữ Chính trị (politica) theo nguyên nghĩa
tiếng Hy Lạp có nguồn gốc từ “thành bang” (polis), nhà nước cổ đại Hy

Lạp nó có nghĩa là một tổ chức xã hội nằm dưới một quyền lực nhất định,


20

trước hết là quyền lực nhà nước. Theo cách tiếp cận này “Chính trị là công
việc nhà nước”.
Theo Phương Đông: “Chính” có nghĩa là ngay ngắn, thẳng thắn, chính
trực. “Trị” là điều khiển, quản lý. Chính trị được hiểu là việc làm phải chính
trực, chính trị là làm sao cho xã hội đi vào nề nếp, ngay ngắn, chính đạo.
1.1.2.2.

Khái niệm chính trị được hiểu theo cách tiếp cận lịch sử vấn đề
*Thời cổ đại
Platon (Nhà triết học Hy Lạp cổ đại) quan niệm “Chính trị là sự thống
trị của trí tuệ tối cao, là nghệ thuật cai trị. Cai trị bằng sức mạnh là độc tài, cai
trị bằng thuyết phục mới đích thực là chính trị”.
Arixtot quan niệm: Con người là động vật chính trị (chính trị là tiêu chí
để phân biệt con người với con vật, con người tham gia vào hoạt động chính
trị). Chính trị là khoa học lãnh đạo con người, khoa học kiến trúc xã hội của
mọi công dân. (Các công dân như những viên gạch, chính trị sắp xếp các viên
gạch đó như thế nào).
Khổng Tử cho rằng: Chính trị là chính đạo, chính danh. “Đạo” là
đường, “danh” là tên gọi, tức là làm đúng con đường, đúng trật tự.
Mặc tử quan niệm Chính trị là phải yêu thương nhau và cùng nhau
có lợi.
Hàn Phi Tử đưa ra định nghĩa: Chính trị là cai trị bằng pháp luật bởi
bản chất con người là hám lợi, từ đó nó chi phối đến các quan hệ trong xã hội
Thời kỳ này, các quan niệm về chính trị ở phương Tây nặng về cai trị
còn ở phương Đông nặng về giáo dục, thuyết phục làm cho chính đạo, chính

danh. Trăm cái lý không bằng một cái tình cho nên phải thấu tình đạt lý.
*Thời trung đại
Đây là thời kỳ “đêm trường trung cổ” chứa đầy bạo loạn và những giáo
điều cuồng tín, do vậy ở thời kỳ này quan niệm chính trị là quyền lực của
Thượng đế, của Chúa trời.
*Thời cận hiện đại


21

Thời kỳ Phục Hưng Chính trị được coi là hoạt động điều tiết hành động
của cá nhân trong xã hội, chính trị là một hoạt động khế ước để mọi người
sống trong xã hội nề nếp, ổn định.
Mác Vây be (nhà XHH Đức đầu thế kỷ XX) cho rằng Chính trị là khát
vọng tham gia vào quyền lực hay ảnh hưởng đến sự phân chia quyền lực giữa
các quốc gia, bên trong quốc gia, giữa các tập đoàn người trong một quốc gia.
Tôn Trung Sơn quan niệm Chính trị là quản lý việc của dân chúng. Và
các nhà nghiên cứu Nhật Bản cho rằng Chính trị là hoạt động nhằm tìm kiếm
khả năng áp đặt quyền lực chính trị.
Các quan niệm trên, tuy có chứa một số nhân tố hợp lý nhất định nhưng
chưa nêu được nội dung cơ bản nhất của phạm trù chính trị. Chính trị là một
thực thể tồn tại trong đời sống với những cấp độ khác nhau (cá nhân, cộng
1.1.2.3.

đồng, giai cấp, dân tộc, nhân loại) liên quan đến công việc nhà nước.
Khái niệm chính trị theo quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin
Khắc phục những hạn chế đó, mặc dù chưa đưa ra một định nghĩa hoàn
chỉnh về chính trị song các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong
những hoàn cảnh cụ thể, đã đưa ra những ý kiến có giá trị định hướng cho
việc xác định đúng đắn về chính trị đó là:

Chính trị là lợi ích, quan hệ lợi ích, là đấu tranh giai cấp trước hết vì lợi
ích kinh tế. Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế; là xây dựng nhà nước
về kinh tế. Đồng thời chính trị không thể không chiếm vị trí hàng đầu so với
kinh tế. Chính trị vừa là khoa học vừa là nghệ thuật và chính trị là sự tham gia
của nhân dân vào công việc nhà nước. Cái căn bản nhất của chính trị là việc
tổ chức chính quyền nhà nước.

1.1.2.4.

Định nghĩa chính trị
Từ những quan niệm về chính trị đã phân tích ở trên, chúng ta có thể
đưa ra một khái niệm tổng quát nhất về chính trị đó là:
Chính trị là hoạt động trong lĩnh vực quan hệ giữa các giai cấp, các dân
tộc và các quốc gia với vấn đề giành, giữ, tổ chức và sử dụng quyền lực nhà
nước; là sự tham gia của nhân dân công việc nhà nước và xã hội; là hoạt động


22

thực tiễn của các giai cấp, đảng phái, nhà nước nhằm tìm kiếm những khả
năng thực hiện đường lối và những mục tiêu đã đề ra nhằm thỏa mãn lợi ích.
Là một dạng của quan hệ xã hội, chính trị có cấu trúc riêng của nó. Từ
góc nhìn cấu trúc, lĩnh vực chính trị gồm có: Chủ thể chính trị, khách thể
chính trị, quan hệ chính trị và các hoạt động chính trị
1.1.3.

Quan hệ giữa văn hóa với chính trị
Văn hóa và chính trị là hai lĩnh vực hoạt động chủ yếu của xã hội loài
người và có quan hệ hữu cơ với nhau, từ đó nảy sinh vấn đề chính trị trong
văn hóa, chính trị với văn hóa và văn hóa trong chính trị. Trong thực tiễn đời

sống xã hội đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay văn hóa và chính trị có mối
liên hệ mật thiết với nhau thể hiện ở:
Thứ nhất, vấn đề văn hóa trong chính trị, văn hóa với chính trị
Văn hoá là một kiến trúc thượng tầng, nhưng không thể đứng ngoài, mà
phải ở trong chính trị. Văn hoá có tính tích cực, chủ động, đóng vai trò to lớn
thúc đẩy chính trị phát triển như một động lực, “Văn hoá ở trong chính trị”,
tức văn hoá phải tham gia vào nhiệm vụ chính trị, tham gia vào cách mạng,
kháng chiến và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Theo Hồ Chí Minh, văn hoá là biểu hiện bản chất của con người. Văn
hoá ở trong chính trị, không tách rời chính trị. Văn hoá phải soi đường cho
quốc dân đi thể hiện ở chỗ, văn hoá góp phần nâng cao dân trí, làm cho nhân
dân tự ý thức được sức mạnh của mình; vị trí, vai trò của mình.
Mọi quan điểm và đường lối chính trị, công nghệ chính trị và nhân
cách chính trị đều là sự thể hiện trình độ văn hóa của một giai cấp, một tổ
chức, một cá nhân trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Trong sự phát
triển của mình, chính trị chỉ được xem là văn hóa khi gắn với trình độ, năng
lực sáng tạo tích cực của con người trong chính trị, thúc đẩy sự phát triển
tiến bộ xã hội.


23

Cùng với sự phát triển xã hội, văn hóa trong địa hạt chính trị đã được
định hình như một vấn đề của nhận thức và thực tiễn khi nhà nước bước vào
giai đoạn hiện đại của nó. Ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, ngay từ những
năm đầu hoạt động cách mạng và cho đến ngày nay, nhiều giá trị văn hóa của
nhân loại, đặc biệt là Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh đã và
luôn là bó đuốc soi dường, làm sáng tỏ nhận thức cách mạng Lào. Những con
người cách mạng với lý tưởng xã hội giải phóng áp bức, bóc lột đã hành động
và ứng xử hoàn toàn khác với nền văn hóa phong kiến và tư sản.

Ngoài ra văn hóa còn tạo khả năng cho các dân tộc bị áp bức xây dựng
tình đoàn kết, vùng dậy với sức mạnh, khả năng sáng tạo và lòng dũng cảm để
tiến hành sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp. Trong điều kiện
Đảng cầm quyền, vấn đề đặt ra là phải làm thế nào để ai cũng hiểu và thấm
nhuần lý tưởng tự chủ, độc lập, tư do, phải làm thế nào cho toàn thể quốc dân
có tinh thần vì nước quên mình, vì lợi ích chung và quên lợi ích riêng. Đồng
thời, phải giúp cho nhà lành đạo quản lý và người cầm quyền thực thi quyền
lực thông qua các giá trị văn hóa, đảm bảo các giá trị nhân văn thẩm thấu
trong lãnh đạo cầm quyền, trong ứng xử với quần chúng nhân dân, đảm bảo
cho chính trị và quyền lực chính trị không bị tha hóa, không bị biến dạng…
Với ý nghĩa đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói rằng: “Văn hóa nghệ thuật cũng
như mọi hoạt động khác không thể đứng ngoài mà phải trong kinh tế và chính
trị” [9, tr.368-369].
Thứ hai, vấn đề chính trị trong văn hóa
Văn hóa và tư tưởng là cặp phạm trù sinh đôi, mà chính trị là mặt trực
tiếp của hệ tư tưởng. Như vậy, chính trị là bộ phận đặc thù trong văn hóa,
phản ánh một lĩnh vực hoạt động phức tạp của xã hội thông qua sự in đậm dấu
ấn của mình vào văn hóa theo hướng tích cực hoặc tiêu cực, tùy thuộc vào sự
tiến bộ, cách mạng hoặc lạc hậu, phản động của chính trị. Sự biểu hiện nổi bật
của chính trị trong văn hóa chính là sự tác động của chính trị vào cơ cấu văn


24

hóa của cá nhân hay xã hội. Nó quy định tính giai cấp của các hoạt động và
các hiện tượng văn hóa.
Như vậy, văn hóa không thể không mang dấu ấn chính trị đặc biệt là
khi xã hội còn phân chia giai cấp, còn đấu tranh dân tộc gắn liền với đấu
tranh giai cấp. Xác định rõ đặc trưng này, trong sự nghiệp cách mạng Việt
Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng tư tưởng và hoạt động cách mạng của

mình đã khơi dậy và tạo được sự phát triển mạnh mẽ trong văn hóa Việt
Nam, làm thay đổi về chất và nền tảng văn hóa Việt Nam thông qua việc
xác lập các quan hệ giai cấp trong xã hội và xây dựng lại ý thức chính trị
trong văn hóa theo hệ tư tưởng khóa học và cách mạng - đó là hệ tư tưởng
Chủ nghĩa Mác - Lênin.
Xét trong mối quan hệ với văn hóa (chính trị trong văn hóa, chính trị
với văn hóa) thì chính trị có vai trò kim chỉ nam, mà kim của nó luôn chỉ về
sự sáng tạo và nhân văn. Cũng như ở Việt Nam, phương hướng phấn đấu, xây
dựng nền văn hóa ở Lào phải hướng trực tiếp về nhân dân, là xây dựng nề văn
hóa của dân, do dân, vì dân. Chính trị trong văn hóa chính là ở khía cạnh này.
Chỉ khi giai cấp và đấu tranh giai cấp mất đi thì đấu tranh dân tộc mới mất đi,
và khi ấy chính trị sẽ không còn, sẽ chỉ còn sự khác biệt về dân tộc trong sự
đa dạng và phong phú về văn hóa của nhân loại.
1.1.4.

Quan niệm về văn hóa chính trị
Văn hóa chính trị là một bộ phận, một phương diện văn hóa, xuất hiện
trong lịch sử cùng với sự xuất hiện xã hội có giai cấp. Tuy nhiên, khái niệm
văn hóa chính trị mới được bàn luận nhiều ở thời kỳ hiện đại với tư cách là
một khái niệm khoa học. Hiện nay có rất nhiều định nghĩa khác nhau về văn
hóa chính trị. Điều đó có nguyên nhân là do văn hóa chính trị vốn là một hiện
tượng xã hội đa diện, phong phú, phức tạp. Mặt khác, các nhà nghiên cứu lại
nhìn nhận văn hóa chính trị ở nhiều góc độ khác nhau. Chúng ta có thể xem
xét khái niệm văn hóa chính trị dưới một số cách tiếp cận đó là:


25
1.1.4.1.

Quan niệm về văn hóa chính trị theo Phương Tây

VHCT được hình thành và phát triển gắn liền với đời sống chính trị, nó
là những dấu hiệu phân biệt, thể hiện tính đặc trưng cho nhận thức chính trị,
cũng như mọi hoạt động chính trị - xã hội của con người trong một xã hội;
trung tâm của VHCT không chỉ là tổng số những tri thức của con người về
chính trị, mà còn là những định hướng cho việc lựa chọn chính trị; do đó thể
hiện ý thức hệ, thái độ, cách thức phong cách chính trị của các chủ thể chính
trị, của các cá nhân; VHCT cũng thể hiện khả năng hoạt động chính trị, kể cả
những ứng xử theo thói quen của họ. Những tư tưởng này được nghiên cứu và
xác định rõ dần trong nhiều tác phẩm của các nhà tư tưởng cả ở phương Đông
và cả ở phương Tây.
Ý niệm về văn hóa chính trị đã được xuất hiện manh nha từ thời cổ đại.
Platon, nhà triết học cổ đại Hy Lạp định nghĩa: “Chính trị là nghệ thuật cai trị
những con người với sự bằng lòng của họ” [22, tr.67].
Ở phương Tây, Platôn (428 - 328 TCN) và Arixtốt (384 - 322 TCN) là
những người đầu tiên xem chính trị vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật. Mặc
dù triết lý chính trị - xã hội của các ông có những hạn chế lịch sử, nhưng ở đó
vẫn chứa đựng hạt nhân hợp lý trong quan niệm về VHCT.
Platôn, trong tác phẩm Nền cộng hoà (The Republic) cho rằng, tất cả
những chế độ chính trị theo truyền thống như dân chủ (democracy), quân chủ
(monachy), chính thể đầu sỏ (oligarchy), vốn đã đồi bại, tham nhũng và giờ
đây, nhà nước nên được điều hành bởi tầng lớp những người cầm quyền mới,
đó là các triết gia được giáo dục tốt. Các triết gia là những người được đào tạo
từ thời trẻ và được lựa chọn dựa trên năng lực: “những người có kỹ năng đặc
biệt về quan sát tổng quan xã hội”.
Aristốt - triết gia Hy Lạp cổ đại trong tác phẩm Chính trị (The Politic)
quả quyết rằng về bản chất, con người là một động vật chính trị. Ông cho
rằng, luân thường và chính trị có sự liên kết chặt chẽ với nhau và một đời
sống thật sự đạo đức chỉ có thể có ở những người tham gia vào chính trị.