Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài tại TP. Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN ĐĂNG LONG

MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN
LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƢ
TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TẠI TP. HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành : Kinh tế, Quản lý và Kế hoạch hóa KTQD
Mã số: 5.02.05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS VŨ TRỌNG KHẢI

Thành phố Hồ Chí Minh - 2002


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các phân tích và
kết quả nêu trong Luận án là thành quả nghiên cứu khoa học của bản thân.


Trang

Ml).Cll).C

Trang plw bla
Loi cam doan
Mvc lvc

Danh mvc cac ky hi~u, cac chu vie't uh
Danh

ffilJ.C

cac bang

Danh mvc cac d6 thi, h1nh ve, so d6
?

;:.

MO DAU ....... .-..................................................................... ;............................ 1
CHUONG 1:

co sa LY LU~N VE QUAN LY NHA

NUOC DOl

VOl HOL}T HQNG DAU TU TRl)C TIEP NUOC NGOAI Tl}l
VI:itTNAM ....................................................................................................... 4
1.1

Khai ni~m diiu tu' trt;lc tie'p nu'oc ngoai (FDI) ..................................... .4
1.1.1

E>~c di€m cda FDI ............................ :........................................... 6

1.1.2 Cac h1nh thuc cda FDI .................................................................. 6
' Iy' t h uyet

"' k'm h te"' ve;:. nguon
;:. goc
"' va' b?an c h'(
. ac
at cua FDI
i
................ . 13
1 .2 C
, I,y tl1uyeKt k'111l1 tK
e Vl- mo" ...................................................... .. 14
1.2 . 1 C ac
?

1.2.2

Cac ly thuye't kinh te' vi mo ........................................................ 19

1.2.3

E>anh gia chung ciia cac ly thuye't d~u tu' mtoc ngoai ................ 23

1.3 Vai tro cua FDI d6i vOi cac m.ioc chu ditu tu' va nu'oc tie'p
nh~n ditu tu' ......................................................................................... :.. 25
A. .<.
....A
Vvl
Ca.C BuvC
CI1U?

d au

ll;
tl(

...................................................... .. 25

1. 3 . 1

,..-.
D 01

1.3.2

D6i voi mtoc tie'p nh~n d~u ttt la cac mtoc dang phat
·~
tr1en
........................................................ : ................................... 27

1.4

Qmin ly Nha nu'oc d6i voi ho~t dt)ng Ii'DI ........................................... 32
1.4.1

M9t s6 n9i dung ly lu~n v~ quan ly kinh te' cil.a Nha
...A
ll;
k'1111
I t"''
...~
.
nttvc

trong nen
e tl1!. trttvng
.............................................
.. 32

1.4.2

Quan ly Nha mtoc d6i voi ho~t c1qng FDI trong n~n kinh
te' thi tntong dinh lntong XHCN d mtoc ta .................................. 39

1.5 Kinh nghi~m qmin

ly

Nha nu'oc d6i voi ho~t dt)ng FDI t~i

m()t s6 qu6c gia trong khu vt;lc ............................................................. 49
1.5.1

Kinh nghi~m ctia Tnmg Qu6c ................................................... .49

1.5.2

Kinh nghi~m ctia Indonesia ............................. :.......................... 51

- ml-


1.5.3

Kinh nghi~m ctla Singapore ....................... ~ ............................... 52

1.5.4

Kinh nghi~m ciia Thai Lan ......................................................... 54

1.5.5

Ml)t

s6 kinh nghi~m khac v€ cong tac qmin ly FDI ................... 56

CHu'ONG 2: THl}C TR~NG QUAN LY NHA Nu'dc HOI Vdl

HO~ T HQNG HA u Tu' TRl)c TIEP Nu'dc NGOAI T~I TP.Ho
CHI MINH (GIAI HO~N 1991-2001) .......................................................... 62
2.1

J>han tich finh hlnh ho~t d()ng cua I~'DI tren dja ban TP.
Chi Minh giai

2.2

do~n

1991-2001 .............................................................. 63

2.1.1

T6c dl) tang tntdng ................................. ~ ................................... 63

2.1.2

Qui mo tlm hut v6n ..................................................................... 65

2.1.3

Co ca'u dftu ttt ............................................................................. 66

2.1.4

B6i tac dfiu ttt ............................................................................. 68

2.1.5

IDnh thti'c dftu ttt ......................................................................... 69

Tac d()ng cua FDI do'i v6'i n~n kinh tc' t~i TP. H6 Chi Minh ............. 69
I:'\,.,-. VOI
~•I
t dqng xu at kl1an .................................................... .. 69
10~
2 . 2 . I vOI
A

2.3

H6

,..?

,.,'

2.2.2

FDI va lao dl)ng tren dia ban ................. ~ ................................... 72

2.2.3

FDI d6i vdi tang tntdng ctla thanh ph6 ...................................... 73

2.2.4

Bong gop vao Ngan sach Nha mtdc ............ ;.............................. 75

Thl}.'c tr~ng quan
TP.

H6

2.3.1

ly cua Nha

m.i6'c dol v6'i ho~t d()ng FDI t~i

Chi ~inh giai do~n 1991-2001 ................................................ 77
Qua tdnh cai t6 h~ th6ng t6 ch(tc quan

ly

FDI t~i Vi~t

Nan1 ............................................................................................ 77
2.3.2

Quan

ly Nha

mtdc d6'i vdi ho~tdl)ng FDI t~i TP.

H6

Chi

Minh ........................................................................................... 80
2.4

Phan tich va danh gia v~ m()t

s6 m~it

ciia c6ng tac quan

ly

Nha mi6'c d6i vdi ho~t d()ng IrDI .......................................................... 95
2.4.1
2.4.2

ly Nha mtdc v€ ho~t ctl)ng FDI d Him vi mo
Quan ly Nha mtdc d6i vdi ho~t dl)ng FDI d ml)t
Quan
v~tc

2.5

..................... 95
s61Inh

quan trQ ng khac ................................................................. 109

Nhfi'ng thanh tl}.'u va h~n che' ciia c6ng tac quan
dffi v6'i ho~t d()ng cua khu vl}.'c FDI t~i TP.

ly Nha

H6

nli6'c

Chi Minh

trong thoi gian qua .............................................................................. 125

- m2-


CHUONG 3

A

?

A-'

'

'

A

A.

-'

?

'

MOT SO GIAI PHAP HOAN THI].i:N CONG TAC QUAN LY
NHA Nlfdc D(:iJ Vdl HOL}T DQNG FDI Tl}l TP. HO CHI
MINH ............................................................................................................ 131
3.1

TOng quan

ve

tinh h'inh kinh te' th~ giai

va m
t~i Vi~t

311
. .

Nam ........................................................................................ 131
·~
'A'l'"
.tillhl'
unhk'm ht"'tlA'
e 1e gtvl
Utfn nay ........................................ .. 131

. .
312

"'t11.t~
vng d"'au tt( t;;ti'V'"tN
H(
ani ............................................ .. 132
M 01

3.1.3

Kh6 khan va thu~n lqi trong moi tntong d~u ttl' t;;ti Vi~t
Nam .......................................................................................... 135

3.2 Cac quan die'm v~ quan
3.2.1

ly FDI

.......................................................... 138

Quan di~m danh gia dung vi tri ctla FDI trong nen kinh
te'· qu6c dan ............................................................................... 139

3.2.2

Quan di~m ve dam bao an ninh chinh tri, kinh te' va xa
h()i ............................................................................................. 141

3.2.4

Quan di~m giai quye't hai boa Iqi ich ctla cac ben ................... 142
·-:?
ve"'I'"
UtfU qua?k'l
m1 tA'
e- xa-1"'
1QI ................................ .. 143
Q nan d tern

3.2.5

Quan di~m v€ · quan ly Nha mtoc trong ho;;tt d()ng FDI

3.2.3

thong qua phap

3.2.6

lu~t

va quy ho;;tch ............................................ 144

Quan di~m v€ m6i quan h~ gifi'a quan ly Nha mtoc va
quyen tt! chtl ctla cac doanh nghi~p FDI .................................. 145

3.2.7

Quan di~m noi long d~u vao va quanly ch~t d~u ra ............... 146

3.2.8

Quan di~m v€ quan ly FDI phai dttqc xay d\tng tren cd
sd v~n d1Jng cac thong 1~ va nguyen tik c6 t1nh ph6 bie'n
ctla phap lu~t v€ FDI ctla cac mt'oc trong khu Vt.fc va tren
the' gioi ..................................................................................... 147

3.2.9

Quan di~m quan ly tho'ng nha't theo nguyen ttic m()t cil'a
tir Tmng ttdng de'n dia phtfdng .................................................. 148

3.2.10 Quan di~m TP. H6 Chi Minh phai c6 chinh sach dung

dtin trong vi~c phat buy nhfi'ng lqi the' rieng trong vi~c
quan ly va tlm hut FDI ............................................................. 149

3.3 Mqt sef djnh htiong ................................................................................ 149
3.3.1

Mt~c tieu d\f kie'n tlm hut FDI trong mttoi nam toi ................... 149

- m3-


3.3.2
3.4 Ml)t

Mqt

s6 d!nh huang .................................................................... 150

s6 giili phap hofm

thi~n c6ng tac quan Iy Nha mtoc dffi

voi ho~t dl)ng FDI t~i TP. H6 Chi Minh ............................................ 151
. ph,ap vA tam
~
, g1a1
v1- mo ...................................................... . 152
3 .4 . 1 Cac
? •

3.4.2

Cac giai phap v~ quan
tri~n cua

3 .4 . 3
Ke't

Iu~n

Danh

illl).C

A

ly

qua trlnh hlnh thanh va phat

dlf an FDI t:;ti TP. H6 Chi Minh ................................. 171

l d'~
ten ng l'
1! mang t'1111
ten k'A
tt:;n .................................... .. 183
M QAt so~k'"'
........................................................................................................ 188
cac cong trlnh cua tac gia

Tai

li~u tham

Phi).

ll).C

khao

- m4-


/

KY Hitu vA cHff vrET TAT
ADB

Asian Development Bank- Ngan hang phat tri~n chan A

AFTA

Asian Free Trade Area- Klm vvc t~t do

APEC

Asia-Pacific Economic Conference - Di~n dan kinh te' Chan A -

m~u

dtch ASEAN

Thai Blnh Dudng.
ASEAN

Association of South East Asian Nations- Hi~p Hqi cac nude Bong
NamA
nghi~p

CNH

Cong

h6a

CNTB

Chii nghia tu' ban

CNXH

Clul nghia

DNNN

Doanh

FDI

Foreign Direct Investment- B~u ttl' tn,tc tie'p mtoc ngoai (BTTTNN)

GDP

Gross Domestic Product - T6ng san phffm qu6c nqi

HDQT

H
IMF

International Monetary Fund - Quy ti~n t~ qu6c te'

BPT

Bang phat tri~n

BTNN

Bfru ttl' mtoc ngoai

ODA

Official Development Assistance - Vi~n trq phat tri~n chfnh thilc

OECD

Organization For Economic Co-Operation And Development - T6

xa hqi

nghi~p

nha nude

chile hqp tac va phat tri~n kinh te'
quan ttl' va'n v~ cac nguy cd kinh te', chfnh trt

PERC

Cd

TNCs

Transnational Corporations- Cac cong ty da qu6c gia

TP

Thanh ph6

UBND

u y ban nhan dan

UNDP

United Nations Development Programme - Clutdng trlnh phat tri~n

?

· ctla Lien Hi~p Qu6c
VN

Vi~tNam

WB

World Bank- Ngan hang the' gioi

WIR

World Investment Repmt- Bao cao dftu ttt the' gidi

WTO

World Trade Organization- T6 chile thttdng m~i the' gioi


DANH Ml)C CAC BANG
Danh muc cac bang:

Trang

Bang 1.1 : Tha't bzli ciia lien doanh theo thoi gian ........................................... 9
Bang 1.2 : Nam qu6c gia tie'p nh~n FDI nhi€u nha't tren the' gioi

tu

1995 -

1999 .............................................................................................. 28
Bang 1.3 : Dong chay FDI vao Chan

A & Chau B~i Dttong tu 1988- 1999

28

Bang 1.4 : ChuytriBang 1.5 : Quan ly nha mtoc d6i voi ho~t dqng FDI .................................... .48
Bang 2.1 : S6 d~t an FDI duqc ca'p plH~p ciia TP. H~ Chi Minh va cii mtoc ... 63
Bang 2.2 : S6 dtf an, v6n FDI dttqc ca'p phep va con hi~u ltfc ...................... 65
Bang 2.3 : Quy mo tlm hut v6n FDI ctla d~t an de'n 31112/2000 .................... 66
Bang 2.4 : Co ca'u tlm hut v6n FDI tren d!a ban thanh ph6 phan theo nganh
kinh te', 1998-2000 ........................................................................ 67
Bang 2.5 :Co ca'u dan tu (%) theo quy ho~ch t6ng thBang 2.6 :Co ca'u v6n FDI phan theo d6i tac (de'n 31/12/2000) ................... 68
Bang 2.7 : Tinh hlnh FDI theo hlnh thtl'c dfru ttt de'n 31112/2000 ................... 69
Bang 2.8 : Cac chi tieu xua't khffu ctla cac dt,t an FDI ................................... 70
Bang 2.9 : Stt dt}ng lao dqng trong kim

v~tc

FDI ............................................ 72

Bang 2.10: Bong g6p ciia kim vvc FDI vao tang tntdng ctla thanh ph6 ......... 73
Bang 2.11 : H~ s6 ICOR cda khu v~tc FDI t~i TP. H6 Chi Minh ..................... 74
Bang 2.12: Bong g6p vao thu ngan sach ctla cac doanh nghi~p FDI ............. 75
Bang 2.13: Ty tn;mg s6 thu tU'ng lo~i tlme' trong kim v~tc doanh nghit%p FDI

(1991 - 2000) ................................................................................. 76
Bang 3.1 :So sanh lqi the" gifi'a cac lo~i hlnh doanh nghi~p d Vi~t Nam ...... 165

- d 1-


,

~

'

-

~

DANH MVC CAC DO THl, HINH VE, SO DO
Danh muc

d6 thi: .

Trang

D6 th! 2.1 : Ty trqng xufrt khffu ciia cac doanh nghi~p FDI trong t6ng kim
ng~ch xufft khffu cda thanh ph6 (%) (1993- 2001) ...................... 71

D6 thi 2.2 : Kim ng~ch xufft khffu ctla cac doanh nghi~p FDI tren dja ban
TP. H6 Chi Minh giai do~n 1993-2001 (tri~u USD) .................. 71
D6 thi 2.3 : Nang sufft lao d(>ng kim vtfc FDI va cda thanh ph6 noi chung ..... 73
D6 th! 2.4 : Ty tr<;>ng dong gop GDP ciia cac kim Vlfc kinh te' ......................... 74

Danh muc hinh ve:
lfinh ve 1.1: Quan h~ gop v6n vdi Sl,t thanh cong va thfft b~i trong lien
doanh .......................................................................................... 10
lfinh ve 1.2: M6 hlnh Macdougall - Kemp ..................................................... 16

Danh muc sd d6:

So do' 1.1 : c o ca,. .,u von
,..~

au ttt quo,..,c te,.., ............................................................ .. 5

d~

So d6

1.2 : Lien doanh va h~ th6ng lien doanh ................................................ 8

So d6

1.3 : Mile d(> thanh cong trong h~ th6ng lien doanh ............................. 10

So d6

1.4 : Cac giai do~n qmln ly Nha mtdc v€ kinh te' ................................. 38

So d6 2.1
So d6

: Quy trlnh qmin ly Nha mtdc d6i vdi ho~t d(>ng FDI ..................... 82

2.2 : Quy trlnh chuffn b!- cfip phep FDI t~i TP. H6 Chi Minh ............. 84

-d2-


?

~

MODAU
1.

y

nghia va tinh d(p thitt cua d~ tai

Bfi.u ttl' tr~tc tie'p mtoc ngoai (FDI) dong vai tro ra't quan trqng trong tang tntdng va
phat trie'n kinh te' d hfi.u he't cac qu6c gia tren the' gidi, di,ic bi~t Ja t<;ti cac mtoc
dang phat tri€n va dang trong qua trlnh chuy€n d6i tll' 11~11 kinh te' ke' ho<;tch hoa
t~p trung sang n~n kinh te' thi tntong nhtt Vi~t Nam.

Cling voi qua trlnh d6i moi n~n kinh te' dftt mtoc, ho<;tt d()ng FDI nhii'ng nam qua
da di€n ra ra't soi d()ng va da d<;tt duqc nhi~u thanh qua dang khich 1~, nha't Ia t<;ti
Thanh ph6 H6 Chi Minh, the' hi~n vai tro khong th€ thie'u duqc trong chie'n htqc
phat trie'n kinh te'- xa h()i ciia thanh ph6 noi rieng va ciia nude ta noi chung.
Tuy nhien, do day Ia linh V\l'C ttl'dng dO'i moi me va doi hoi m()t b~ day kinh
nghi~m. nen ben c<;tnh nhii'ng ke't qua d<;tt dtt<;Jc, vi~c tlm hut, d!nh httong, quan ly

va st'i' dtJng FDI v§:n con m()t sO' h<;tn che', thie'u sot nha't dinh; m()t

s6 chinh

sach

quan ly ciia Nha mtoc d6i voi FDI con ba't c~p.
Vl the', nghien cuu m()t each toan di~n nhfi'ng va'n d~ v~ ly lu~n, t6ng ke't th~tc
ti€n nhilm nit ra nhung bai hqc kinh nghi~m. nhung quan di€m va nh~n thuc moi
trong tlnh h1nh hi~n nay de' tll' do dtta ra nhung giai phap hoan thi~n cong tac
quanly Nha mtoc d6i voi ho<;tt d()ng FDI Ia va'n d~ cfi.n thie't va ca"p bach.
Hon nii'a, vi~c phan tich m()t each tha'u dao thtfc ti€n ho<;tt d()ng FDI t<;ti Thanh
ph6 H6 Chi Minh, nha't Ia v~ h~ th6ng quan ly Nha ml'oc dO'i voi linh vl,l'c nay, la
th~t Stf cfi.n thie't Va CO y nghia trong xay dt}ng kinh te' thi tntong hi~n d<;ti, d6ng

thoi con giup Jam sang to co sd ly lu~n de' ho<;tch d!nh dung d~n cac chinh sach
kinh te', don bffy kinh te', t(;lO d()ng 1\l'C tang tntdng kinh te' cho ca ml'oc. Bo chinh
la va"n d~ di,it ra cho d~ tai: "MI)t stl gidi pluip lwluz t!ti?n cong tac qudn lj Nita

mt{/c dfli vui llo{lt dl)ng dbu tll trt!c titp mt{/c ngoai t{li TP. HO Clzi Minh".

2.

MQc dlch nghien cuu

Tren co sd Iy lu~n vai tro quan ly kinh te' ctla Nha mtoc trong n~n kinh te' th!
tntong noi chung va c16i voi ho<;tt d()ng FDI noi rieng, ke't hqp voi phan tich thl,l'c
tr<;tng v~ tlnh h1nh ho<;tt d()ng FDI, tlnfc tr<;tng quan ly Nha mtoc trong IInh vtfc nay
tren d!a ban TP. H6 Chi Minh trong nhung nam vll'a qua, d6ng thoi tim hi€'u kinh
-I -

nghi~m ctla m9t s6 nude trong klm vtfc, lu~n an tim kie'm, d~ xuftt m9t s6 quan

di€m, ghli phap nh~m hoan thi~n cong tac qmln ly Nha mtdc xet ca hai m~t ccJ
cftu t6' ch(tc va ccJ che' quan ly d6i vdi ho~t d()ng FDI t~i TP. H6 Chi Minh noi
rieng va tren ca mtdc noi chung, gop ph~n dtta dftt mtdc mtdc tang tntdng va phat
tri€n m~nh me, vii'ng ch~c, d~t dtt~c mtJc tieu dan giau, mtdc m~nh, xa h9i cong
b~ng,

3.

dan clnl, van minh.

Do"i tliQ'ng va ph~m vi nghi~n cuu

Do'i tuqng nghien cau: D6i tu'~ng nghien c(tu ctla lu~n an Ia cong tac quan ly Nha
mtdc trong IInh v~tc d~u ttt tr~tc tie'p mtdc ngoai t~i TP. H6 Chi Minh noi rieng va
tren ca mtdc noi chung.
Phq_m vi nghien cau: D€ dam bao tinh logic, tinh h~ th6ng, lu~n an gidi h~n tdnh

bay n9i dung nong bong nhftt Ia cong tac quan ly Nha mtdc d6i vdi ho~t d()ng
FDI t~i TP. H6 Chi Minh (khong bao g6m klm che' xuftt, khu cong nghi~p, d~u ttt
gian tie'p)

4.
Lu~n

Phuong phap

nghi~n

cuu

an st?t ch.lllg plutcJng phap duy

v~t bi~n

chltng, phu'cJng phap phan tich d!nh

ltt~ng va d!nh tinh, phan tich h~ th6ng, phttcJng phap mo hlnh hoa, phttcJng phap so

sanh, d6i chie'u, suy lu~n logic, ly thuye't h~ th6ng, plntcJng phap di~u tra va
phuong phap chuyen gia d€ lam sang to va ct.I th€ hoa n()i dung nghien cuu, d6ng
thoi tie'p tlm co phe phan, chQn lQc nhii'ng ke't qua nghien cuu co lien quan de'n d~
tai.

5.

Nhfi'ng dong gop m6'i ciia lm}n an

Thong qua vi~c tdnh bay, phan tich nhii'ng n9i dung da dtt~c can nh~c, lu~I_l an co
nhung dong gop mdi nlnt sau:
Tha nhat, vi~c nghien cuu th~n tt·Qng bfm chftt ciia FDI v~ IInh ~tc kinh te' dtt~c

din nh~c d ca hai m~t ly lu~n va kinh nghi~m th~tc ti€n. Do do, qua vi~c xem xet
FDI d plwm vi ly lu~n co ban, lu~n an nit ra dtt~c nhG'ng danh gia v~ ttu, nhu'qc
di€m ctla FDI d6i vdi stf nghi~p CNH va phat tri€n kinh te' d cac mtdc dang phat
tri€n trong d6 c6 Vi~t Nam. Ben c~nh d6, lu~n an con thu th~p cac kinh nghi~m
thu hut va quiin ly ho~t d()ng FDI ctla m9t s6 mtdc trong klm Vt.tc, d6ng thoi dtta

ra va phan tich t1 m1 v~ ccJ sd khoa hQc ctla cac hlnh th(tc FDI, trong do ph6' bie'n
-2-


la hinh thli'c lien doanh quo'c te' lam CO sd ly lu~n va th\l'C ti~n cho cac phan tich,
danh gia co lien quan de'n vi~c qmln ly ho~t d(?ng FDI n6i chung.

Tha hai, qua phan tich, danh gia thanh wu va nit ra nguyen nhan, bai hqc kinh
nghi~m tu th~l'c tr~ng ho~t d(?ng cua kim vtfc FDI t~i TP. H6 Chi Minh cfing nhtl'

xu lul'ong v~n d(?ng cua chung, lu~n an da chli'ng minh dtl'<;Jc rAng khu v~l'c FDI
thlfc stf Ut m(?t bQ ph~n hfi'u co ciia n~n kinh te' Vi~t Nam, tac d(?ng m~nh me
khong nhfi'ng de'n tang tntdng kinh te' rna con tren cac m~t chinh trj, van hoa va
xa h(?i.

Tha ba, lu~n an da thie't l~p dtt<;Jc m(?t h~ tho'ng cac quan di€m va giai phap d6ng
b(?, co tinh kha thi nhAm hoan thi~n cong tac quan ly ctla Nha mtoc trong vi~c tlm
hut va stl' dtJng co hi~u qua ngu6n vo'n FDI.

Tha tu, lu~n an la m(?t ttl' li~u qui gia do cung ca'p duqc nhfi'ng thong tin, so'li~u
dang tin

c~y,

nhfi'ng co sd ly

lu~n ch~t

che, khoa hqc cho nhfi'ng ngtl'oi lam cong

tac giang d~y. nghien cll'u khoa hqc, tho'ng ke, quan ly va stl' dl;lng ngu6n vo'n FDI
t~i Vi~t

Nam.

-3-


CHUONG 1
co sd LY Lu.&N v:ft QUAN LY NHA Nt.Joc DOl vo1 Ho~ T DQNG

HA U TU TRl}C TlEP NUOC NGOAI T~l Vli;:T NAM
1.1 Khai nicm dftu tu' tru'c tie'p nu'oc ngoai (li'DI):
B!nh nghia t6ng qmH chung v6 dciu tu Ia phftn san lu'qng dtt<;Jc tich llly nhfim d~
tang nang l~tc san xuat tuong lai ctla n6n kinh te'. N6i each khac, dftu tu.' Ia ho1;1t
dqng stl' dt~ng vo'n nhfim mvc dich d1;1t du'qc lqi ich kinh te'- xa hqi nhat djnh.
Bo'i voi n6n kinh te' n6i chung, kho'i lttqng dftu ttl' ctia ngay hom ~ay se quye't d!nh
dung ltl'<;lng san xuftt, t6c dq tang tnl'dng kinh te', m(tc dq cai thi~n ctoi s6ng trong
ttl'dng lai. MO'i quan h~ nay dtl'QC bi~u hi~n qua mo hlnh tang tntdng n6n kinh te'
don giI

ICOR =

(1)

t'lGDP
Trong d6:

ICOR -la ty 1~ giua v6n dfru ttl' va tang tntdng kinh te';

I- H\ v6n dftu ttl';
6. GDP -la mile tang t6ng san phffm quo'c nqi.

Til (1) c6 th~ vie't:

I= ICOR X 6. GDP
I

= ICOR X

(2)

t'lGDP

(3)
GDP
/1GDP
Nhtl' v~y, ne'u h~ sO' ICOR khong d6i thl ty 1~ vo'n dftu ttl' so voi GDP se quye't

djnh to'c dq tang tntdng ctla n6n kinh te'. Ty 1~ dftn ttt cang cao thl to'c dq tang
tntdng kinh te' cang cao va ngtl'<;lc l1;1i.
Vi dv: Voi h~ so' ICOR bfing 3 (nghia la cftn 3 ddng vo'n dftu ttl' d~ c6 1 ddng GDP
tang them), mu6n duy trl t6c dQ tang tntdng I 0% cftn c6 htqng v6n dftu ttl' tttdng
dtl'dng 30% GDP (30%= 3 x 10%). Khi d6, voi dan

s6 blnh quan khoang 80 tri~u

ngttoi, tim nhZip blnh quan hang nam 380 USD/ dfiu ngttoi thoi ky 2001-2005 thl
ltt<;lng v6n dftu ttl' toan xa hqi ctia Vi~t Nam trong nam nam 2001-2005 la:
I= 3 x 10% (80 tri~u x 380) x 5 nam= 45.6 ty USD

Tuy nhien, dffu ttl' qu6c te' c6 nhrrng d::tc thu rieng. Theo d6 d&u tu quffc te' Ia
nhung phttdng thuc cHin ttl' v6n, tai san d mtoc ngoai d~ tie'n hanh kinh doanh, san
xuftt, d!ch VtJ voi rrwc dich tlm kie'm 1qi nhu~n va nhung nwc tieu kinh te' xa hqi

-4-


nha't dinh [26,9]. B6 la rncling tie'n hanh cac ho~t dd!nh trong m9t khoang thoi gian nha't dinh nh5m dem l~i lqi ich cho ta't ca cac
ben.
Cd c!u vo'n dilu ttt quo'c te' chia lam hai kenh chii ye'u la dilu ttt ctla ttt nhan va
vo'n trq giup phat triJn chinh thilc ctla cac Chinh phtl, cac t6' chile quo'c te' theo sd
d6 sau:
VO'n diiu tu'

au6c te'

Diiu tu' ciia tu' nhdn
va cac t6' chuc

Diiutu'
trvc tie'p FDI

E>ciu tu'
gian tie'p

Trc;f gitip phat triSn chinh thuc

ODA

Tin dl,lng
thu'ong m~li

H6 trc;f
dlf an

H6 trc;f phi
dlf an

Tin d~mg
thu'dng m~i

So dO 1.1: Cd d(u v6n dfiu ttt qu6c te'
Nlut v~y, d&u tu trf!c tie'p nurJc ngoili (FDI) Ia mnhan va cac t6 chuc vao cac mtdc sd t~i. N6i mtntc tie'p do ngu6n vo'n tit' ben ngoai rna chtl th€' ctla n6 la ttt nhan hay nha nude
ho~c cac t6' chuc quo'c te' duqc mtoc clul nha cho phep dilu ttr vao nhfi'ng nganh

hay linh v~tc nao d6 t~i rnnhfi'ng mtJ.c tieu nh!t djnh. Theo Edward M. Graham: "Bilu ttt tr~tc tie'p nude
ngoai xay ra khi cong dan rnho~t d{)ng kinh te' d m9t mtdc khac (mtdc tie'p nh~n dilu ttt)". M
khac nlut T6 ch(tc h<;fp tac va phat tri€'n kinh te' (OECD) cl10 r5ng FDI chila dilu
ttt ctla ttt nhan. Theo chung toi quan ni~rn nhtt v~y chtta th~t hoan toan dily dtl,
bdi vi clul thye'u chie'rn tren 90% FDI) rna con c6 nha mtdc va cac t6 chuc quo'c te' khac. N6
khac vdi hlnh thti'c dffu tu' gian tie'p d ch6: trong dffu ttt gian tie'p chti dilu ttt nu'dc
ngoai khong tn,tc tie'p t~o l~p rndi va tham gia di~u hanh cac t6 chile kinh doanh

-5-


san xua't va d!ch VlJ rna hQ chi bo v6n d~ rnua c6 phffn ctla cac cong ty da co va
dang

ho~t

d()ng d nu'oc sd

t~i.

1.1.1 Dijc dilfm cua Ji'DI:
./

Bay Ht m()t hlnh thri'c dftu tu' qu6c te' clnl ye'u va ph6 bie'n nha't hi~n nay,

trong do chtl dftu tli mioc ngoai dftu tt( toan b() hay rn()t phftn v6n vao cac d\i an
nh~rn t~o 1~p moi va gianh" quyen dieu hanh ho~c tharn gia dieu hanh cac ho(,lt

d(?ng kinh doanh ctla doanh
./

nghi~p .

ffinh th(tc nay rnang tinh kha thi va hi~u qua kinh te' cao, khong co nhung

rang bu()c ve chinh tri, khong d~ 1~i llQ nfin cho nen kinh te', khong gay nq cho
mioc chtl nha vl mtoc chtl nha khong phai di vay rntiqn tit3n mioc ngoai rna do
nha dftu tti mtoc ngoai tt,i bo v6n ra, t\i thanh 1~p doanh nghi~p rieng ho~c hqp tac

voi nhfi'ng doanh nghi~p trong mioc d~ cling kinh doanh. Lqi nhu~n ctla cac chtl
dftu tti mioc ngoai tim dtiqc phtJ thu()c vao ke't qua ho~t d()ng kinh doanh ctia
doanh nghi~p. Loi va 16 dtiqc chia theo ty 1~ gop v6n trong v6n phap dinh sau khi
hoan thanh nghia vtJ time' cho mioc chii nha .
./

Cac clnl dftu tti mioc ngoai phai dong gop m()t s6 v6n t6i thi~u d~ tham gia

vao vi~c dieu hanh quan 1y doanh nghi~p. Tuy theo quy d!nh ctla h1~t dftu tti rn6i
mioc, chtl cHin tti mtoc ngoai chl dtiqc thanh 1~p doanh nghi~p 100% v6n nu'oc
ngoai trong m()t s6 ITnh vt,(c nha't d!nh va chi dtiqc tharn gia lien doanh voi s6 v6n
nho hdn ho~c b~ng 49% - 51%, phftn v6n con 1<,li do mtoc chtl nha n~rn gifi'. T~i
Vi~t Narn, lt1~t dftu tti mtoc ngoai co thoang hdn d6i voi hlnh thri'c 100% v6n mioc

ngoai va d6i voi lien doanh, d6i tac dftu ttt mtoc ngoai phai gop t6i thi~u 30%
v6n phap dinh ctla dt.t an. Ne'u rnoi tniong dftu ttt 6n djnh cac chtl dftu ttt mtoc
ngoai thtiong chqn phtidng an 100% v6n dfiu tti d~ toan quyen dieu hanh ho~t
d()ng kinh doanh ctla doanh

nghi~p.

1.1.2Cac hlnh thuc cua FDI
Hi~n nay, t(,li Vi~t Narn co ba hlnh thri'c FDI chtl ye'u san:

a.

Doanlz nghiep 100% v{{n mtuc ngocLi:

La doanh nghi~p.do chtl dftu tti nu'oc ngoai dfiu ttt 100% v6n t~i mtoc sd t~i. co
quyen di@u hanh toan bq doanh nghi~p theo h1~t djnh ctla mtoc sd t(,li. Bay la

d~ng

doanh

nghi~p

dtiqc thanh

1~p

theo hlnh th(tc cong ty trach

-6-

nhi~rn

hun h<,1.n va


Ia mnhfi'ng cong ty con ciia cac cong ty da quo'c gia (TNCs), hQ t~t chju trach nhi~m v~
ke't qua kinh doanh ding nhtl' nhfi'ng nli ro khac. Ntl'oc tie'p nh~n dftu ttl' chtl ye'u
chi tim time' til ho~t dqng kinh doanh ctla lo~i hlnh nay. Day Ia hlnh thU'c do chinh
cac nha c1~u ttl' ml'oc ngoai tie'n hanh quan ly kinh doanh toan bq nen khong c6
nhi~u man thufrn nhtl' nhfi'ng hlnh thtl'c khac. Nhfi'ng va'n d~ xu(t hi~n da

sola

tranh cht{p lao dong, chU' khong phai Ia va'n d~ kinh doanh ho~c phan pho'i lqi ich;
ky thu~t va tai chfnh CUa doanh nghi~p hoan tO~lll do cac nha dftu ttl' ui{m va

kho'ng che'.
T~i Vi~t Nam, Lu~t dftu ttl' mtoc ngoai d!nh nghia :"Doanh nghi~p 100% vo'n dftu

ttl' mtoc ngoai Ia doanh nghi~p thudfru ttl' mtoc t1goai thanh l~p t~i Vi~t Nam, W quan ly va tlf chju trach nhi~m v~
ke't qua kinh doanh" [31,97]. Doanh nghi~p 100% vo'n dfru ttl' mtoc ngoai dttqc
thanh l~p va ho~t dgian ho~t d9ng ctla doanh nghi~p 100% vo'n dftu ttl' mtoc ngoai dttqc qui dinh
gio'ng nhtt doanh nghi~p lien doanh. Vo'n phap dinh it nha't b~ng 30% vo'n dftu ttl'
ctla doanh nghi~p, tntong hqp d~c bi~t ty I~ nay c6 th~ tha'p hdn 30% nhttng phai
duqc cd quan c6 thfrm quy~nVi~t Nam cha'p thu~n.
Di~u I~ ctla doanh nghi~p 100% vo'n dfiu ttf mtoc ngoai t~i Vi~t Nam c6 nhung

ndi~n c6 thfrm quy~n ciia nha dfiu ttl' mtoc ngoai; (2) Mt~c tieu va ph~m vi kinh

doanh; (3) Vo'n dftu ttf, vo'n phap dinh; phtfdng thU'c, tie'n dq th~l'c hi~n vo'n va tie'n
d9 xay d~tng; (4) Ngttoi d~i di~n theo phap lt1~t ctla doanh nghi~p; (5) Cac
nguyen Hie tai chinh; (6) Quan h~ lao dqng trong doanh nghi~p, cac nstl' d~mg va dao t~o lao dqng; (7) Thoi h~n ho~t dqng, di~u ki~n cha'm dU't ho~t
dqng va giai th~ doanh nghi~p; (8) Th~ th(tc stl'a d6i, b6 sung Di~u I~ doanh
nghi~p. Ngttoi d~i di~n cl10 doanh nghi~p 100% vo'n dftu ttl' mtoc ngoai Ia T6ng

Giam D6c doanh nghi~p. Vi~c thanh ly doanh nghi~p do doanh nghi~p ttj quye't
djnh. Cho phep ben mtoc ngoai d~u ttl' theo hlnh thU'c 100% vo'n, phia Vi~t Nam
se c6 lqi Ia kh6ng phai g6p vo'n va chia se nli ro ma chi th~tc hi~n vi~c quan ly
Nha mtoc va tlm time' theo lu~t djnh, nh~n cac phi dich Vt,l, ti~n time nhan cong.

-7-

Xu lm'ong Ia ben mtoc ngoai mu6n c6 lqi nhi€u, it b! rang bu(?c. Neu d~t an nhi€u

nli ro thl h<;> se thanh
b.

l~p

cac doanh

nghi~p

lien doanh.

Doanh nghiep lien doanh:

Lien doanh Ia m(?t hlnh thilc phff bien nha't ctla quan h~ hqp tac. Co th€' djnh
nghia lien doanh Ia m(?t d~ng hqp tac ctla hai hay nhi€u t6 chile d(?c l~p d€' thanh
l~p m(?t tln,tc th€' th(( ba tach khoi cac t6 ch((c kia. Noi each khac, doanh nghi~p

lien doanh Ia doanh nghi~p dttqc thanh l~p do cac clnl dftu ttl' mtoc ngoai gop v6n
chung voi cac t6 chile, ca nhan trong mtoc tren cd sd hqp d6ng lien doanh. Cac
ben cling tham gia di€u hanh doanh nghi~p; chia lqi nhu~n va chin riii ro theo ty
1~ gop v6n ctla m6i ben vao v6n phap djnh. Theo lu~t Vi~t Nam, v6n phap djnh

ctla doanh nghi~p lien doanh it nha't phai b?ing 30% v6n dfru ttl', phftn gop v6n
phap djnh ct'ia ben mtoc ngoai khong bj lwn che v€ mile cao nha't nhtt m(?t s6
mtoc khac nlntng khong dttqc it hdn 30% v6n phap d!nh. D6i voi nhii'ng cd sd san
xua't quan trqng do chinh phii quyet d!nh, cac ben thoa thu~n tang dan ty trqng
gop v6n ci1a ben Vi~t Nam trong lien doanh. Lo~i hlnh doanh nghi~p ciia no la

cong ty trach nhi~m hii'u h~n. Trach nhi~m ctla cac ben chung v6n gioi h<;tn bdi
mile ti€n v6n bo ra ctla m6i ben. Doanh nghi~p kinh doanh chung v6n trong thoi
Iwn lien doanh, cac ben chung v6n phan chia lqi nhu~n, ganh chju nli ro theo ty
1~ v6n dfiu tu. ffinh thilc nay dttqc nhi€u nha dfiu ttl' mtoc ngoai l~ta chqn trong

thoi gian dfru khi hQ chtta hi€'u biet sau s~c v€ mtoc sd t~i.
Khai quat h~ th6ng lien doanh theo sd d6 sau:

H~ tho'ng lien doanh

Sd dd 1.2: Lien doanh va h~ thffng lien doanh

-8-


Cac k/u} kltifn cltinlt trong qudn trj ml}t lien doanlt:

Nhfi'ng kh6 khan chfnh trong Qmin trj lien doanh
Lien doanh
'
Xung d(?t se xay ra giua ca.c ben lien doanh ne'u hq Ut
Quan h¢ giila cac
ben lien doanh
nhung d6i thii c~nh tranh voi nhau; ph~m vi tnich nhi~m;
Stf thie'u tin ttfdng; lo ng~i mfrt bf quye't (know-how); cac
thoa thu~n mua l~i.
Quan h¢ ve m6i Rao can van h6a; each thuc thtfdng ltf<;lng khac nhau; suy
tnt&ng lam vi¢c nghi khac nhau v~ con ngttoi; H~ th6ng thanh toan khac
trong lien doanh
nhau; truy~n th6ng kinh doanh khac nhau.

Vj trf cac ben tham Chie'n htoc ctla m6i ben; nhu cftu ki~m soat lien doanh
gia lien doanh
cda m6i ben; khdng hoang quy~n ttt tr!; stf thich h<;Jp cda
cac san ph~m lien doanh voi cd cfru t6 chile cac ben
tham gia lien doanh.
Cac quan h¢ siJ hilu Vfrn d~ phan chia l<;Ji nhu~n; quy~n quye't dinh trong lien
tili sdn
doanh; S~t lffn lttot ctla m(?t ben; ki~m soat cd che' lien
doanh; bao v~ ben thi~u s6; d(?c l~p trong lien doanh
Djnh hurJng chie'n Quy~n t~f tr! Ctia lien doanh d6i voi cac rang bUQC tu cac
lur;c cila lien doanh ben lien doanh; do htong thanh cong tu cac mq.c tieu
chie'n htqc; phan chia nhi~m VtJ giua cac ben lien doanh;
s~t lfrn lttot chie'n ht<;Jc ctla m6i ben; man thufin v~ chie'n
luqc giua cac ben lien doanh.
Theft bai cila mot lien doanh c6 thi do cac ye'u to:
}t

~

Thoi gian lien doanh.

~

T1 I~ gop v6n khong d6ng d~u.

~

Stf khac bi~t van h6a cda cac ben d6i tac.

~

Vi~c ltfa chqn d6i tac khong ky lttOng.

~

Mau tlmfrn trong vi~c ho~ch d!nh chie'n htqc kinh doanh va quan tr! lien

doanh.

Bang 1.1: Thdt b~i cua lien doanh theo thai gian
5

6

>6

12.7

10.4

8.3

25.9

10.8

4.2

20.0

24

12.6

8.1

8.7

14.7

14.8

20.9

2

3

4

Lien doanh trong nu'oc tan ra (%) 5.6

13.5

5.1

Lien doanh qu6c t€ tan ra (%)

3.9

5.4

Lien doanh qu6c t€ &

4.7

9.8

Thoi gian (nam)

1

Trong nude tan ra (%)
Ngu6n: Theo Kogut, B. ( 1988) A Study of the Life Cycle of Joint Ventures [83].
Trang: Management International Review, 28, trang. 39-52

-9-


a) Gop v6n ngang nhau

~ Thanh cong cho eel hai ben
~ Tha't b<;1i cho ca hai ben

tml

Ke't qua khong ro dmg

Ngu6n: Theo Bleeke, J. and Ernst, D. (1993) Collaborating to Compete: Using Strategic
Alliances and Acquisitior:s in the Global Marketplace, New York: John Wiley & Sons, p.28 [83}

Hinh 1.1: Quan h~ ~6p v6n v6'i sl;i thanh con~ va thA't b~i tron~ lien doanh
. Danh gia thanh cong cua mot lien doanh:
Banh gia lien
doanh tu ni)i bi)
lien doanh

Banh gia lien
doanh tu ciic ben
do'i tac

H~

Banh gia to!m
M tho'ng lien
doanh

bi)

tho'ng lien doanh

So d6 1.3: Muc d() thanh cong trong h~ thffng lien doanh
H~ tho'ng lien doanh du.'qc danh gia Ia thanh cong va IDQt mo hlnh ly tttdng khi

xem xet cac ye'u to' san:
•

M~1c dich khac nhau cda cac ben d6i tac dttqc xem xet va ke't h<;lp hai hoa

thanh m9t nwc tieu clmng cda d. h~ th6ng.

•

Vl lqi ich ctla toan b9 h~ th6ng, di€u quan tn;>ng la phai luon t(;lo ra dttqc

nhung tlnh hu6ng trong do cac ben cling co lqi (win-win situation) d nhi€u linh
vt;(c. Khong ben nao d<;1t dttqc lqi ich til sty trcl gia nla ben kia.
- 10-


Thanh cong ctia toan bq h~ tho'ng la thanh cong do stf hqp tac ctia cac ben dem
l<;J.i. Stf hqp tac chi c6 th~ t6n t<;J.i va phat tri~n Hiu b@n ne'u chung ta xem xet
thanh cong hay thfrt b<;J.i nhu' la cua ca mqt h~ th6ng, khong phai ct'ia rieng ben
nao.

f)(}i

khi, m(}t ben ddi tac nao do CO thf thu [c;Ji V~ mznh btfng

Sf!

tra gia cua

ben khac vel nguc;Jc lq,i trong m()t chang nujr nhf{t djnh va giai doq,n ngdn, nhung
neu di~u ncly xay ra trong m(}t th(Ji gian deli th[ rhifc chifn no se de dr;a den

Sf:{

hc;Jp

tac chung vet c6 thi lam tan wJ lien doanh.

Ca quan lanh dao cua doanh nghiep lien doanh:

Hg6m d<;J.i di~n ctla cac bentham gia doanh ngbi~p lien doanh [31,32]. HBQT g6m
chu tich, ph6 cbtl tich va cac thanh vien. Cac ben chi dinh ngu'oi ctia mlnh tham
gia HDQT theo ty 1~ tttdng ilng voi ph~n gop vO'n vao vO'n phap dinh ctla doanh
nghi~p lien doanh. Trong tntong hqp lien doanh c6 hai ben thl m6i ben c6 it nhfrt

hai thanh vien trong HBQT. Trong tntong hqp lien doanh nhit3u ben, thl m6i ben
c6 it nhfrt mqt tbanh vien trong HBQT. Ne'u doanh nghi~p lien doanh c6 mqt Ben
Vi~t Nam va nhit3u Ben mtdc ngoai ho~c m
Nam, thl Ben Vi~t Nam ho~c Ben mtdc ngoai d6 c6 quyt3n ctt it nhfrt hai thanh
vien trong I-IDQT.
Chile nang va quy@n 1wn clnl ye'u va quan trqng trong t6 chile va ho<;J.t dqng ctla
doanh nghi~p lien doanh g6m: b6 nhi~m, mi€n nhi~m T6ng Giam DO'c, ph6 T6ng
Giam D6c thil nhfft; stta d6i, b6 sung dit3u 1~ doanh nghi~p theo nguyen uk nhfft
tri giua cac thanh vien HDQT c6

m~t

t<;J.i cuqc hqp [31,33]. Ngoai ra, HDQT

quye't dinh nhung va'n d@ khac theo nguyen t~c bi~u quye"t qua ban sO' thanh vien
IIDQT c6

m~t

Ca quan qudn

t<;J.i cuqc hQp.

ly va di~u hanh doanh nghiep lien doanh:

.

T6ng giam d6c va cac ph6 T6'ng giam dO'c doanh nghi~p lien doanh do HBQT b6
nhi~m, mi€n nhi~m, chiu tn'ich nhi~m tntdc HDQT va tntdc phap lt1~t Vi~t Nam

vt3 vi~c quan

ly

va dit3u hanh ho<;J.t d(?ng ctla doanh nghi~p. T6ng giam dO'c ho~c

ph6 T6ng giam d6c thil nhfft phai la ngttoi ctla Ben Vi~t Nam va Ia cong dan
Vi~t

Nam.

- 11 -


c.

Doanlt nghiep h(lp tac kinh doanh:

La doanh nghi~p hqp doanh ki€'u hqp d6ng, clu'i d~u ttt mtoc ngoai cung dip ti@n
vo'n, thie't b!,

ky

thu~t, nude sd t~i cung dip ti€n vo'n, dja di€'m, nha xttdng hi~n

c6, cd sd trang thie't bj, sU'c lao d()ng va cac djch

VlJ

lao d()ng khac. Hai ben cling

nhau hqp tac ho~t d()ng ho~c cling hqp tac san xua't kinh doanh d€' phan chia lqi
nhu~n ho~c phan chia san ph~m rna khong thanh l~p phap nhan moi. Doanh

nghi~p hqp tac kinh doanh c6 th€' Ia th\rc th€ kinh te' va thanh l~p ban giam do'c

di@u hanh, cfing c6 th€ do cac phia tie'n hanh hqp tac voi ttt each phap nhan cda
tung ben thanh th€ kinh te' lien hqp voi tai san m6i ben c6, do cd ca'u quan ly lien
hqp rna d~i bi€'u cac ben hqp thanh tlufc hi~n quan ly kinh doanh. C6 hie c6 th€'
dy thac cho m
ho~c

ngtrai th(t ba quan ly.

Nh{jn xet vg ba lt'inh tlulc tren:

Doanh nghi~p hqp tac kinh doanh khac voi doanh nghi~p lien doanh d ch6:
Doanh nghiep hdp tac kinh doanh:
Giua mtoc sd t~i va cac nha d~u ttt mroc ngoai khong thanh l~p phap nhan
moi. Vo'n

Clla

ben nao do ben ffy ttf tim xe'p va giai quye't.

Trach nhi~m hqp tac kinh doanh ro rang, m6i ben ttf chju trach nhi~m ct'ia
mlnh.
Hqp tac kinh doanh khong ma't nhi@u thai gian d€' dam phan giua hai ben.
Quan ly nha mroc long leo hdn cac doanh

nghi~p

lien doanh.

Doanh nghiep lien doanh:
Hai ben thanh

l~p

phap nhan moi la cong ty

ho~c

doanh

nghi~p

lien doanh.

Cong ty ho~c doanh nghi~p nay ch!u trach nhi~m v@ phap ly theo h1~t phap ct1a

mroc sd

t~i.

Vo'n g6p ct1a hai ben la vo'n phap djnh (ty 1~ vo'n phap djnh d m6i mtoc tie'p
nh~n d~u

ttt dttqc quy djnh khac nhau), con l~i la vo'n vay. Vo'n vay nay do cong

ty lien doanh dU'ng ra vay va c6 trach

nhi~m

hoan tra.

Hlnh thuc lien doanh ma't nhi@u thai gian dam phan d€' thanh l~p phap nhan
moi.
Nha mroc qmin ly do'i voi doanh nghi~p lien doanh thu~n ti~n va ch~t che
hdn vl n6 c6 ttr each phap nhan.

- 12-


Giua hlnh thuc lien doanh va hlnh thuc 100% v6n sd huu mtoc ngoai:
Vi~c l~p lien doanh giua cac nha dftu ttl' mtoc ngoai va mtoc cluJ. nha la m()t

chie'n lttqc khong phai la moi, nhttng hun hi~u ne'u nha dfiu ttl' mtoc ngoai tim
dtl'<;Jc m()t d6i tac thich hqp t~i dja phudng. D6 la vl, d6i tac dja phttdng hi€'n ro
nhling t~p tlJC, tmy~n th6ng, van h6a, each thuc lam Vi~C Va moi tnl'ong chinh tr!
t~i dja phtfdng. M()t cong ty xuyen qu6c gia dfiu ttf 100% v6n t~i mtoc ngoai phai

m!t nhi~u nam moi c6 duqc nhung kie'n thuc nhtt v~y.

Mqt s6 mtoc chu nha, do nhn cftu cong nghi~p h6a va phat tri€'n kinh te', doi
hoi ho~c mu6n cac nha dftu ttl' ml'oc ngoai chia se sd hun v6n voi d6i tac dja
phttdng. Thong qua lien doanh, cac d6i tac d!a phttdng se dftn dftn hqc hoi kinh
n&hi~m qmln ly va chny€'n giao ky thn~t tu phia ml'oc ngoai. Trong tntong hqp

nay, 100% sd hun v6n mtoc ngoai khong phai la m()t giai phap t6t nh!t. Trong
mqt·s6 tn(ong h<;lp, d6i tac dja phtl'dng c6 th€' c6 ky thu~t phi! hqp voi di~u ki~n
ctla mtoc cluJ. nha ho~c c6 th€' sii' dtJng t6t d nhung ndi khac tren the' gioi. Lien
doanh trong tnl'ong h<;Jp nay se nang cao hi~u qua ho~t dqng ctla cac nha dftu ttl'
mtoc ngoai

a mtoc chu

nha. Va ne'u nhtt mtJc dich ctla dftu ttl' la d€' plwc V\1 thi

tnl'ong dja phtl'dng thl anh htl'dng tnl'oc cong chung ctla cong ty lien doanh mqt
phfrn do ngtfoi dja phtl'dng sd hun c6 th€' giup cai thi~n kha nang ban hang t~i dja
plutdng. Ngoai ra, d6i tac dja plutdng con c6 nhung m6i quan h~ va uy tin d€' giup
cho lien doanh tie'p c~n voi thi tntong v6n t<;1-i mtoc cluJ. nha.
M~c du lien doanh c6 nhung lqi the' nen tren, nlutng trong nhi~u tntong hqp, cac

nha dftu tt( mtoc ngoai vfin thich stl' dvng hlnh thuc 100% v6n sd hun ctla hQ d
nuoc ngoai hdn, vl hQ lo ng~i S\l' can thi~p ctla d6i tac dja phtl'dng d mqt s61Inh
VlfC khi dtl'a ra CaC quye't djnh quan trqng.

1.2 Cac ly thuy€t kinh t€ ve ngu6n go'c

va ban cha't ciia FDI:

C6 th€' khiing djnh mqt each ch~c ch~n rAng khong mqt ly thuye't nao c6 th€' giai

thich dtl'<;fc tilt ca cac tnl'ong hqp FDI ctla cac nha ttl' ban mtoc ngo~\i. Tuy v~y,
m()t ye'u t6 cd ban giai thich ho~t d()ng FDI ctla cac cong ty xuyen qu6c gia
(TNCs) la tftm quan trqng ngay cang tang ctla c~nh tranh giua cac nh6m dqc
quy~n. m()t d~c di€'m ctla n~n kinh te' thi tntong tren the' gioi ngay nay. San xua't

d mtoc ngo[ti trd thanh mqt bq ph~n c6 tinh s6ng con trong chie'n htqc ctla cac
- 13-


TNCs ho~t dqng trong moi tnl'ong phl.J tlmqc lftn nhau gia tang gifi'a d.c quo'c gia
tren ph~m vi toan diu.
Cho de'n nay, c6 nhi€u ly thuye't khac nhau v€ dftu ttl' ml'oc ngoai. Tuy nhien, c6
th€' chia lam hai nh6m ly thuye't clnl ye'u: Cac ly thuye't kinh te' vi mo dlfa tren
mo hlnh c6 di€'n 2x2 (hai ml'oc, hai hang h6a va hai ye'u to' san xufrt) d€' so sanh
hi~u qua ella v6n dftu ttl' ho~c ty sua't lqi nhu~n giua cac ml'oc va cac ly thuye't

kinh te' vi mo tu nhfi'ng ly giai t~i sao cac cong ty l~i dftu ttl' ra ml'oc ngoai. Ca hai
nh6m ly thuye't nay d€u danh gia cao tftm quan trQng cda dftu ttl' ml'oc ngoai do'i
voi n€n kinh te' the' giOi va cac ml'oc tham gia dftu ttl', nhfrt Ia cac nuoc dang phat
tri€'n.

1.2.1 Cac

Iy thuye't kinh te' vim<>:

Trong cac tai li~u dftu ttl' nuoc ngoai, cac ly thuye't kinh te' vi mo v€ htu chuyin

dong vo'n ddu tu quo'c tf thtl'ong chie'm vi tri quan trQng. Cac ly thuye't nay giai
thich va dtf doan hi~n ttl'qng dftu ttl' ml'oc ngoai d~l'a tren nguyen tik lqi the' so
sanh cda cac ye'u to' dftu ttl' (vo'n, lao dqng, cong ngh~) gifi'a cac ml'oc, trong d6

d~c bi~t la giua cac ~nl'oc phat tri€'n va dang phat tri€'n.
Ly thuyft

vi

lr;i the' so sanh: Cac nha kinh te' hQc phtl'dng Tay cl10 ding dftu ttl'

qu6c te' la hai ben cling c6 lqi, ngay ca khi mqt trong hai ml'oc c6 th€' san xufrt
mQi thu hang h6a re hdn ml'oc kia. Du cho tung ml'oc c6 th€' c6 hi~u sutit tuy~t do'i
cao hdn ho~c thfrp hdn cac nuoc khac, nhtl'ng m6i ml'oc c6 mqt lqi the' so sanh
nhfrt djnh v@ nhung di@u ki~n san xutit khac. Ly lu~n nay chi ra ding dftu ttl' qu6c
te' t~o cli€u ki~n chuyen mon h6a va phan cong lao dqng c6 hi~u qua hdn so voi
chi dtfa vao san xua't trong ml'oc.
T~i Vi~t Nam, chung ta d1ng ra't coi trQng ly lui,ln nay. Trong dftu ttl' quo'c te'

chung ta cfing c6 nhung lqi the' so sanh nha't djnh nhtl':
~

Vi~t Nam

Ia m(?t ml'dc c6 nhi@u tai nguyen thien nhien phong phil chtl'a

dtl'qc khai thac, c6 vi tri chie'n ltl'qc quan trQng trong thong thtl'dng quo'c te'.
~

Vi~t Nam la

m(?t trong nhung qu6c gia dong dan tren the' gioi khoang 80

tri~u ngtl'oi, c6 ti@m nang th! tnl'ong phat tri€'n, sue lao dqng d6i dao, chi phi gia

thanh lao dqng ttl'dng d6i re.
Ben c~nh nhfi'ng lqi the' so sanh, Vi~t Nam cfing c6 nhung ba't lqi, ye'u kem:
- 14-


);;>

Trlnh d9 phat tri~n ciia l~tc lttqng san xua't, trlnh d(? thttdng phfrm hoa, xa h(?i

boa san XUftt con l~c h~u rftt nhi~U
);;>

SO

voi klm Vtfc Va quQ'c te'.

Thie'u v6n, thie'n· ky thu~t tien tie'n, thie'u nhan tai va thq lanh ngh~, trlnh d9

quan ly ye'u kern.
);;>

Kinh te' hang hoa kern phat tri~n, kha nang c~nh tranh ra't ye'u.

Tuy v~y, nhfi'ng l<;1i the' so sanh tren da gQi md cho Vi<$t Nam din md etta hoa

nh~p vdi n~n kinh te' the' gidi, phat huy lqi the' tttdng dO'i ctla mlnh lam cho kinh te'

trong mtdc va kinh te' the' gidi tie'p sue cho nhau, b6' sung cl10 nhau mdi co th~
thuc dfiy kinh te' phat tri~n.
Tren cd sd mo hJ.nh ly thuye't thttdng m~i qu6c te' ctla Heckcher - Ohlin Samuelson (HOS), RichardS. Eckaus da lo~i

bo

gia d!nh khong c6 s~t di chuy~n

cac ye'u t6 san xufit khi phan tich nguyen nhan hJ.nh thanh d~u ttt mtdc ngoai.
Theo tac gia, mq.c tieu tO'i da hoa lqi nhu~n 6 ph~m vi to~lll c~u nho vao stl'.dtJng
co hi<$u qua v6n d~u ttl la nguyen nhan clnl ye'u lam xua't hi<$n di chuy~n dong
v6n d~u ttl qu6c te'. Richard cho r~ng, mldc ct~u ttl thtlong c6 hi~u qua stl' dtJng
v6n thfip (thua vO'n), trong khi mldc nh~n d~u ttl l~i co hi~u qua stl' dq.ng v6n cao
hdn (thie'u v6n). Vl v~y, chenh l<$ch hi<$n qua stl' dtJng v6n gifi'a cac mldc da lam
xufft hi<$n lttu chuy~n dong v6n d~u ttt gifi'a cac mtdc.[90]
Cling vdi quan di~m tren, mo hlnh ly thuye't ciia Macdogall- Kemp cung chung
minh s~l chenh l~ch v~ nang suftt c~n bien ctla v6n gifi'a cac mldc la nguyen nhan
hlnh thanh ctfiu ttl mldc ngo~li. [44] Theo cac tac gia, nhung mldc phat tri~n (dtl
thira v6n dftu ttl) co nang suftt c~n bien ctla v6n thftp hdn nang sua"t c~n bien ctla
v6n d nhfi'ng mldc dang phat tri~n (thie'u v6n). Vl the' xua"t hi~n dong ltnl chuy~n
v6n gifi.'a hai nhom mldc nay.

- 15 -


A

G)

a

c

Fl ' - - - - - - - - - - ' - - - - 1 - - - - - - - - - - - ' F2
X
y

Hlnh 1.2: M6 hinh Macdougall - Kemp
T6ng v6n dftu ttt ctla hai mtoc la F 1F2, hung d6 v6n d mtoc dfru ttt (I) la F 1Y,
tttong t\t a mtoc nh~n dfru tu la F 2Y. Nang suftt c~n bien cda v6n a mtoc I la F 1A,
tttong tt} a miOc II Ia F 2a. Cac dttong AB va ab la gioi Iwn nang sua't c~n bien cda
v6n a hai mtoc (1ittoc I tha'p hon mtoc II) va d€u c6 xu httong giam dfrn. Truoc khi
c6 di chuytin v6n giua hai mtoc, t6ng san ltt<;Jng ctla mtoc I Ia F 1ABY va t6ng san
ltt<;Jng

Clia

mtoc II la F2aVY. Do c6 stt chenh l~ch nang suftt c~n bien cda v6n a

hai mtoc, v6n mtoc I chuytin sang mtoc II Ia XY de'n khi nang suftt c~n bien ctla
v6n a hai miOc din b~ng t~i ditim 0 (XO = F 1C = F 2c). Ke't qua lam tang san
lu<;Jng hai mtoc Ia OVB, phftn doi ra ngoai t6ng san htqng ctla hai nuoc tntoc khi
c6 S\i chuytin d!ch v6n dftu ttt.
Ngoai ra con co m(?t s6 ly thuye't khac cling dang chu y nhtt giai thich nguyen
nhan cua dAn ttt mtoc ngoai til cac chinh sach ty gia h6i doai ctla cac mtoc tham
gia dftu ttt, thus' quan bao hQ (Krugman, ... ), nam hinh thai phat tritin ctla dfru ttt
mtoc ngoai (Dunning va Narula ... ) [84,75], nhung quan ditim ly thuye't nay chd
ye'u giai thich nguyen nhan hinh thanh dfru ttt mtoc ngoai til chinh sach vi mo ctla
cac mtoc tham gia dfru ttt.

Cac ly thuye't tren cho tha'y, nguyen nhan xua't hi~n dfiu ttt mtoc ngoai la do co slf
chenh l~ch v€ hi~u qua stt dt].ng v6n dfiu ttt giua cac mtoc. Bfru ttt mtoc ngoai la
S\i di chuytin v6n giua cac mtoc nh~m t1m kie'm l<;Ji nhu~n t6i da tren ph~m vi
to~m cftu. Cac ly thuye't da giai thich S\t h1nh thanh ctla dftu ttt mtoc.ngoai chtl ye'u

til g6c dQ hi~u qua st'i' dt].ng ctla cac ye'u t6 dftu ttt. Bai v~y, vi~c ly giai nay chi
h<;Jp ly trong di€u ki~n khong xet de'n cac ye'u t6 khac ctla moi tntong dftu ttt giua
cac mtoc va chie'n ht<;Jc dftu ttt ra mtoc ngoai ctla cac TNC 5 . Cac ly thuye't giai

- 16-