Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học viên cao học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh : Luận văn thạc sĩ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ THANH THẢO

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT
ĐỊNH CHỌN TRƯỜNG CỦA HỌC VIÊN CAO
HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2013


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ THANH THẢO

CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUYẾT
ĐỊNH CHỌN TRƯỜNG CỦA HỌC VIÊN CAO
HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 60340102

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS NGUYỄN ĐÔNG PHONG

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2013

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn: “Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn
trường của học viên cao học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”, là kết
quả của quá trình nghiên cứu của riêng tôi, ngoài các phần và số liệu tham khảo
như đã trích dẫn. Các số liệu điều tra, kết quả nghiên cứu đưa ra trong luận văn
là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào
đã có từ trước.
Ngoài ra, để hoàn thành bài luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn:
Các Thầy/Cô Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình
chỉ dạy và truyền đạt cho tôi nhiều kiến thức có giá trị trong suốt quá trình tôi
học tập tại Trường, đặc biệt, là thầy GS.TS Nguyễn Đông Phong – Hiệu trưởng
Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, người đã hết lòng hướng dẫn,
góp ý và hỗ trợ tôi trong thời gian tôi thực hiện bài luận văn thạc sĩ.
Các Thầy/Cô Trường Đại học Tài chính – Marketing đã cung cấp cho tôi
nhiều tài liệu quý và có nhiều góp ý giúp tôi hoàn thành bài luận văn này.
Các đồng nghiệp tại Trường Đại học Tài chính – Marketing đã giúp tôi
điều tra dữ liệu sơ cấp tại Trường Đại học Tài chính – Marketing, Trường Đại
học Mở thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Kinh tế - Luật, Trường Đại
học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh.
Cuối cùng, tôi gửi lời cảm ơn tới gia đình và bạn bè các lớp cao học tại 4
trường tôi tiến hành khảo sát đã hỗ trợ tôi trong suốt quá trình tôi học tập tại
trường và trong thời gian tôi thực hiện bài luận văn thạc sĩ.
Mặc dù đã cố gắng hết sức để thực hiện bài luận văn này, tuy nhiên sẽ
không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những ý kiến đóng góp
chân thành của quý Thầy/Cô và bạn đọc.
Tp.Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2013
Người viết
Nguyễn Thị Thanh Thảo

MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN .................................................................................. 1
1.1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................... 3
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................ 3
1.4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 4
1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài .......................................................................... 5
1.6. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 5
Tóm tắt ................................................................................................................... 5
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................... 7
2.1. Giới thiệu ...................................................................................................... 7
2.2. Cơ sở lý thuyết .............................................................................................. 7
2.3. Một số nghiên cứu về quyết định chọn trường đại học ................................ 8
2.4. Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học viên
cao học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ...................................................... 10
2.4.1. Đặc điểm về đào tạo trình độ thạc sĩ ở Việt Nam ................................... 10
2.4.2. Đề xuất mô hình và các giả thuyết nghiên cứu ....................................... 13
2.4.2.1. Giả thuyết nghiên cứu .......................................................................... 13
a) Nhóm tham khảo ............................................................................................ 13
b) Đặc điểm của trường đại học ......................................................................... 14
c) Sở thích, khả năng của học viên .................................................................... 15
d) Yếu tố liên quan đến công việc...................................................................... 15

e) Môi trường xã hội của trường đại học ........................................................... 16
2.4.3. Mô hình nghiên cứu:................................................................................ 17


Tóm tắt ................................................................................................................. 18
CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ........................................................... 19
3.1. Giới thiệu .................................................................................................... 19
3.2. Thiết kế nghiên cứu .................................................................................... 19
3.2.1. Nghiên cứu định tính ............................................................................... 19
3.2.2. Nghiên cứu định lượng ............................................................................ 19
3.2.2.1. Kích thước mẫu .................................................................................... 19
3.2.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu ............................................................. 20
3.2.3. Quy trình nghiên cứu ............................................................................... 22
3.3. Điều chỉnh thang đo .................................................................................... 25
3.3.1. Thang đo Nhóm tham khảo ..................................................................... 27
3.3.2. Thang đo Đặc điểm cố định của trường đại học ..................................... 27
3.3.3. Danh tiếng của trường đại học ................................................................ 28
3.3.4. Đặc điểm của chương trình học ............................................................... 28
3.3.5. Sở thích, khả năng của học viên .............................................................. 28
3.3.6. Kỳ vọng của học viên .............................................................................. 29
3.3.7. Thang đo yếu tố liên quan đến công việc ................................................ 29
3.3.8. Môi trường xã hội của trường đại học ..................................................... 30
3.3.9. Quyết định chọn trường ........................................................................... 30
3.4. Hiệu chỉnh mô hình và giả thuyết nghiên cứu ............................................ 31
3.5. Đánh giá sơ bộ thang đo ............................................................................. 33
Tóm tắt ................................................................................................................. 37
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................. 38
4.1. Giới thiệu .................................................................................................... 38
4.2. Đặc điểm mẫu khảo sát ............................................................................... 38
4.3. Đánh giá chính thức thang đo ..................................................................... 39

4.3.1. Kết quả Conbach alpha ............................................................................ 39
4.3.2. Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA............................................... 40
4.4. Phân tích tương quan .................................................................................. 43


4.5. Phân tích hồi quy ....................................................................................... 45
4.6. Phân tích ảnh hưởng của các biến nhân khẩu học đến quyết định chọn
trường của học viên .............................................................................................. 48
4.6.1. Giới tính ................................................................................................... 48
4.6.2. Độ tuổi ..................................................................................................... 49
4.6.3. Tình trạng hôn nhân................................................................................. 51
4.6.4. Nghề nghiệp ............................................................................................. 52
4.6.5. Thu nhập .................................................................................................. 53
4.7. Thảo luận kết quả kiểm định và giả thuyết nghiên cứu.............................. 54
4.8. Xem xét sự đánh giá của học viên về các yếu tố có thể ảnh hưởng đến
quyết định chọn trường. ....................................................................................... 56
4.9. Xem xét đánh giá của học viên tại 4 trường về một số yếu tố ảnh hưởng
đến quyết định chọn trường ................................................................................. 57
4.9.1. Nhóm Tham khảo .................................................................................... 57
4.9.2. Đặc điểm cố định của trường Đại học ..................................................... 58
4.9.3. Danh tiếng của trường đại học ................................................................ 59
4.9.4. Đặc điểm của chương trình học ............................................................... 60
4.9.5. Kỳ vọng của học viên .............................................................................. 61
Tóm tắt ................................................................................................................. 62
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 63
5.1. Giới thiệu .................................................................................................... 63
5.2. Kết quả chính và những đóng góp của nghiên cứu .................................... 64
5.3. Kiến nghị..................................................................................................... 66
5.4. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ..................................... 68
Phụ lục 1 DÀN BÀI PHỎNG VẤN ĐỊNH TÍNH ............................................... 75

Phụ lục 2 BẢNG CÂU HỎI CHÍNH THỨC ...................................................... 77
Phụ lục 3 Tóm tắt kết quả nghiên cứu định tính .................................................. 81
Phụ lục 4 Kiểm định thang đo bằng Cronbach alpha........................................... 82
Phụ lục 5 Kết quả EFA......................................................................................... 88
Phụ lục 6 Kết quả hồi quy bội .............................................................................. 94
Phụ lục 7 Kết quả thống kê mô tả Thang đo Danh tiếng của trường đại học ...... 98


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
ANOVA:

Analysis Variance

CNHV:

Sở thích, khả năng của học viên

DDCT:

Đặc điểm chương trình học

DDDH:

Đặc điểm cố định của trường đại học

ĐH:

Đại học

DTDH:

Danh tiếng của trường đại học

EFA:

Exploratory Factor Analysis

KMO:

Kaiser – Mayer Olkin

KVHV:

Kỳ vọng của học viên

MLR:

Multiple Linear Regresslon

NTK:

Nhóm tham khảo

QDCT:

Quyết định chọn trường

TPHCM:

Thành phố Hồ Chí Minh

VIF:

Variance inflation factor

YTXH:

Môi trường xã hội của trường đại học


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1: Tiến độ thực hiện các nghiên cứu........................................................ 23
Bảng 3.2: Kết quả Cronbach alpha ...................................................................... 34
Bảng 4.1: Cronbach alpha của các khái niệm nghiên cứu ................................... 40
Bảng 4.2: Kết quả EFA ........................................................................................ 41
Bảng 4. 3: Ma trận tương quan giữa các biến ...................................................... 44
Bảng 4. 4: Bảng tóm tắt........................................................................................ 45
Bảng 4.5: Bảng ANOVA ..................................................................................... 45
Bảng 4. 6: Bảng trọng số hồi quy......................................................................... 47
Bảng 4. 7: Kết quả T-test đối với biến giới tính .................................................. 49
Bảng 4. 8: Kết quả T-test đối với biến độ tuổi ..................................................... 50
Bảng 4. 9: Kết quả ANOVA của tình trạng hôn nhân đối với quyết định chọn .. 51
Bảng 4. 10: Kết quả ANOVA của nghề nghiệp đối với quyết định chọn trường 52
Bảng 4. 11: Kết quả ANOVA của thu nhập đối với quyết định chọn trường ..... 53
Bảng 4. 12: Bảng tổng hợp kiểm định giả thuyết nghiên cứu ............................. 56
Bảng 4.13: Điểm trung bình của các thang đo ..................................................... 57
Bảng 4. 14: Điểm trung bình của Nhóm Tham khảo ........................................... 57
Bảng 4.15: Điểm trung bình Đặc điểm cố định của trường đại học .................... 58
Bảng 4. 16: Điểm trung bình thang đo Danh tiếng của trường đại học ............... 59
Bảng 4.17: Điểm trung bình thang đo Đặc điểm của chương trình học .............. 60

Bảng 4.18: Điểm trung bình thang đo Kỳ vọng của học viên ............................. 61


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 2.1: Mô hình nghiên cứu đề nghị ................................................................ 17
Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu ........................................................................... 24
Hình 3.2: Mô hình nghiên cứu đề nghị chính thức .............................................. 32
Hình 4. 1: Biểu đồ tần số của phần dư chuẩn hóa................................................ 48
Hình 4. 2: Biểu đồ điểm trung bình thang đo các yếu tố ảnh hưởng đến quyết
định chọn trường .................................................................................................. 57
Hình 4.3: Biểu đồ điểm trung bình thang đo Nhóm tham khảo........................... 58
Hình 4.4: Biểu đồ điểm trung bình thang đo ĐĐ cố định của trường ĐH .......... 59
Hình 4. 5: Biểu đồ điểm trung bình thang đo Danh tiếng của trường ĐH........... 60
Hình 4. 6: Biểu đồ điểm trung bình thang đo ĐĐ của chương trình học............. 61


1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
1.1. Lý do chọn đề tài
Toàn cầu hóa đòi hỏi chất lượng nguồn nhân lực ngày càng tăng, áp lực
cạnh tranh về công việc ngày càng lớn đòi hỏi mỗi cá nhân phải nâng cao trình
độ chuyên môn nghiệp vụ nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.
Nâng cao năng lực nguồn nhân lực trong giai đoạn hiện nay trở thành một
vấn đề cấp bách, nhất là yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước
và trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế. Thực tiễn cho thấy chất lượng nguồn
nhân lực còn nhiều vấn đề cần bàn, hiện nay tình trạng thừa lao động phổ thông,
nhưng thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là các chuyên gia đầu
ngành diễn ra thường xuyên. Cùng với xu thế đó, đào tạo sau đại học đã và đang
trở thành lựa chọn hàng đầu của các trường đại học tại Việt nam nói chung và

thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Trước bối cảnh như vậy, tính cạnh tranh của
môi trường giáo dục đại học ngày càng thể hiện rõ nét trên các mặt như chất
lượng đào tạo, cơ sở vật chất, chất và lượng của đội ngũ giảng viên…Sự cạnh
tranh giữa các trường Đại học trong việc thu hút sinh viên đòi hỏi Ban quản trị
các trường đại học cần hiểu được điều gì ảnh hưởng đến quyết định chọn trường
của học viên khi chọn các trường đại học để tiếp tục được đào tạo ở bậc cao học
là yếu tố quyết định sự thành công trong cạnh tranh nhằm thu hút người học.
Vấn đề xem xét những yếu tố nào ảnh hưởng đến quyết định chọn trường
đã được nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới quan tâm và tập trung nghiên cứu
(nghiên cứu của Chapman.1981, Freeman K.1999, Haylen.2000, Hossler và cộng
sự.1989, Kerin.2000, Marvin J Burns.2006, Shannon G.Wash Burn.2000, Ruth
E.Kallio.1995,…) nhưng các nghiên cứu lại tập trung chủ yếu vào mô hình lựa
chọn trường đại học của học sinh trung học phổ thông, có rất ít nghiên cứu được
thực hiện trên đối tượng là sinh viên sau đại học, tuy nhiên theo Ruth E.Kallio
(1995), quyết định chọn trường của học viên cao học bị ảnh hưởng bởi một số


2

yếu tố trong quyết định chọn trường cao đẳng, đại học của học sinh, cụ thể là:
đặc điểm của trường đại học và đặc điểm cá nhân của bản thân học sinh. Sự khác
biệt giữa quyết định chọn trường của học viên cao học với học sinh là tình trạng
hôn nhân và các yếu tố liên quan đến công việc.
Tại Việt Nam, vấn đề định hướng chọn nghề, chọn trường cũng được các
trường quan tâm, hàng năm, các trường tổ chức chương trình tư vấn tuyển sinh
để tìm hiểu và định hướng việc chọn nghề, chọn trường cho học sinh trung học
phổ thông, khi các em vào đại học thì các trường tiến hành khảo sát, lấy ý kiến
của sinh viên về công tác giảng dạy và đào tạo tại trường. Bắt kịp xu hướng này,
một số nhà nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu các yếu tố tác động đến quyết
định chọn ngành, chọn trường của học sinh trung học phổ thông (nghiên cứu của

Trần Văn Quý và Cao Hào Thi (2009), luận văn cao học của Nguyễn Phương
Toàn (2011),…), nghiên cứu về giá trị cảm nhận của sinh viên về đào tạo đại học
(Chu Nguyễn Mộng Ngọc, 2010). Có thể thấy các trường đại học đã thực sự
quan tâm đến hành vi của người học, tuy vậy ở bậc sau đại học nói chung và cao
học nói riêng vẫn chưa thực sự được quan tâm đúng mức, các nghiên cứu về đối
tượng này chỉ dừng lại ở việc đánh giá giá trị chương trình cao học (Nguyễn &
ctg (2010), đánh giá sự hài lòng của học viên về chất lượng đào tạo (Nguyễn
Hoàng Châu, 2004; Nguyễn Khánh Duy và cộng sự , 2010).
Ruth E. Kallio (1995) đã nghiên cứu lĩnh vực này với đối tượng là sinh
viên sau đại học, tuy nhiên bối cảnh nghiên cứu của ông tại trường đại học
Michigan của Mỹ và đối tượng nghiên cứu là các sinh viên đã được nhận vào
học tại Trường Đại học Michigan. Tác giả nhận thấy, do nghiên cứu tại một đất
nước đã phát triển như Mỹ chưa chắc đã phù hợp với Việt Nam, một đất nước
đang phát triển, và hơn thế nữa phạm vi nghiên cứu của ông còn hẹp, chưa mang
tính đại diện cao, chính vì vậy tác giả quyết định thực hiện đề tài “Các yếu tố
ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học viên cao học trên địa bàn


3

thành phố Hồ Chí Minh” với một phạm vi rộng hơn và trên đối tượng là học
viên cao học tại một số Trường Đại học được chọn trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh nhằm tìm ra các yếu tố thực sự ảnh hưởng đến quyết định chọn trường
của học viên cao học và từ đó giúp các trường đại học có chiến lược phù hợp để
thu hút người học.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Xác định các nhân tố tác động đến quyết định chọn trường của học
viên cao học.
Xây dựng và kiểm định mô hình lý thuyết, từ đó đo lường mức độ ảnh
hưởng của các nhân tố tác động đến quyết định chọn trường của học viên cao

học.
Từ kết quả phân tích, đưa ra các hàm ý quản trị cho các trường đại học
nhằm thu hút sinh viên có dự định học cao học.
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng khảo sát của đề tài là các học viên cao học khối ngành kinh
tế, trong đó tập trung ở ngành Quản trị kinh doanh và Tài chính – Ngân hàng tại
các trường Đại học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Phạm vi khảo sát: các yếu tố tác động đến quyết định lựa chọn cơ sở
đào tạo cao học của học viên đang theo học cao học tại các trường đại học trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, tuy nhiên do sự hạn chế về điều kiện thực hiện
nghiên cứu, nên nghiên cứu này chỉ giới hạn đối với các học viên theo học khối
ngành kinh tế, trong đó tập trung ở ngành Quản trị kinh doanh và Tài chính –
Ngân hàng tại 4 trường Đại học: Trường Đại học Tài chính – Marketing, Trường
Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Kinh tế Tp.HCM và
Trường Đại học Kinh tế Luật – Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.


4

1.4. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và nghiên cứu
định lượng:


Phương pháp nghiên cứu định tính được thực hiện thông qua nghiên

cứu kinh nghiệm (hỏi chuyên gia) và thảo luận nhóm tập trung. Hai nhóm, một
nhóm gồm 10 học viên ngành quản trị kinh doanh và một nhóm là 10 học viên
ngành Tài chính – Ngân hàng. Bước nghiên cứu định tính nhằm khám phá, điều
chỉnh và bổ sung các biến quan sát dùng để đo lường các khái niệm nghiên cứu.



Nghiên cứu định lượng nhằm kiểm định mô hình và các giả thuyết

nghiên cứu. Nghiên cứu định lượng được thực hiện qua các giai đoạn:
Thu thập dữ liệu nghiên cứu bằng bản câu hỏi và kỹ thuật phỏng vấn
học viên đang học cao học. Kích thước mẫu n = 335, được chọn theo
phương pháp lấy mẫu thuận tiện.
Phân tích Cronbach’s alpha và nhân tố khám phá EFA (Exploratory
Factor Analysis) thông qua phần mềm xử lý SPSS 16, nhằm đánh giá
sơ bộ các thang đo, qua đó loại bỏ các biến quan sát không đạt độ tin
cậy.
Phân tích hồi qui đa biến, kiểm định xem các yếu tố nào thực sự ảnh
hưởng đến quyết định chọn trường của học viên cao học trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh.
Kiểm định T-Test, Anova có hay không sự khác biệt về quyết định
chọn trường của học viên cao học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
theo nhân khẩu học (giới tính, độ tuổi, nghề nghiệp, thu nhập, tình
trạng hôn nhân).


5

1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Đề tài góp phần cung cấp thông tin và luận cứ khoa học cho các trường
đại học đề ra các chính sách và chiến lược phù hợp trong quá trình hội nhập.
Đề tài cho thấy mối quan hệ giữa các yếu tố hành vi người học đến
quyết định chọn trường của học viên cao học, đồng thời chỉ ra mức độ tác động
khác nhau của các yếu tố đối với học viên ở các độ tuổi, giới tính, thu nhập, tình
trạng hôn nhân.

Kết quả nghiên cứu góp phần xác định những yếu tố ảnh hưởng đến
quyết định chọn trường của học viên cao học, từ đó giúp các trường đại học có
các quyết sách phù hợp trong việc xây dựng chương trình đào tạo sao cho phù
hợp với nhu cầu của bản thân người học và của xã hội, đồng thời làm gia tăng
khả năng cạnh tranh của các cơ sở đào tạo trong nước cũng như với các cơ sở
đào tạo nước ngoài trong quá trình hội nhập.
Đề tài cũng là tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo
trong một phạm vi rộng hơn.
1.6. Kết cấu của luận văn
Luận văn dự kiến gồm 5 chương:
Chương 1: Tổng quan
Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu
Chương 3: Thiết kế nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Chương 5: Kết luận và kiến nghị
Tóm tắt
Chương này giới thiệu lý do chọn đề tài, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng
và phạm vi nghiên cứu. Chương 1 cũng giới thiệu phương pháp nghiên cứu mà
tác giả sử dụng trong đề tài, theo đó, đề tải sử dụng cả phương pháp nghiên cứu


6

định tính và phương pháp nghiên cứu định lượng. Đề tài được kết cấu gồm 5
chương, chương 1: tổng quan, chương 2: cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu,
chương 3: thiết kế nghiên cứu, chương 4: kết quả nghiên cứu và thảo luận,
chương 5: kết luận và kiến nghị.


7

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
2.1.

Giới thiệu
Chương 2 nhằm mục đích giới thiệu cơ sở lý thuyết cho nghiên cứu, hệ

thống cơ sở lý thuyết về quyết định chọn trường đại học, trên cơ sở này xây dựng
mô hình lý thuyết và các giả thuyết của nghiên cứu.
2.2.

Cơ sở lý thuyết
Từ xưa đến nay, người ta vẫn cho giáo dục là sự nghiệp công ích, là phúc

lợi xã hội cần phải được bao cấp hoàn toàn; đối với các nho sĩ phong kiến thì
giáo dục là một hình thái hoạt động thanh cao, thuần tuý trau dồi hiểu biết và đức
hạnh, không liên quan gì đến những sinh hoạt vật chất như sản xuất hàng hoá,
tính toán giá cả, lưu thông trao đổi,…
Trước xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, việc các trường đại học, các cơ sở
giáo dục nước ngoài đầu tư vào Việt Nam ngày càng tăng làm cho tính cạnh
tranh giữa các trường càng trở lên mạnh mẽ hơn bao giờ hết, môi trường giáo
dục ngày càng cạnh tranh hơn và các trường đại học cũng đang phải tranh đua để
thu hút sinh viên (James et al., 1999). Điều này đã buộc chúng ta phải chuyển
đổi quan niệm, giáo dục không thể là một ốc đảo, đứng ngoài nền kinh tế thị
trường, đứng ngoài những yêu cầu phát triển của xã hội; sản phẩm của giáo dục
cũng phải coi là hàng hoá, dù là một thứ hàng hoá đặc biệt. Hoạt động của giáo
dục phải phù hợp với kế hoạch tổng thể của đất nước, chịu sự chi phối trực tiếp
từ những yêu cầu của kinh tế, xã hội.
Giáo dục được coi là thương mại dịch vụ thì các trường đại học nên coi
sinh viên, học viên là khách hàng sử dụng dịch vụ đó, và họ được cung cấp một

loại dịch vụ đặc biệt là dịch vụ đào tạo, do vậy, các yếu tố ảnh hưởng đến quyết
định chọn trường của học viên cao học cũng bị chịu tác động từ các yếu tố ảnh
hưởng đến quyết định mua sắm của khách hàng.


8

Theo Philip Kotler (2001), khách hàng là người luôn mong muốn giá trị
tối đa trong phạm vi túi tiền cho phép cùng trình độ hiểu biết của họ. Vì thế
khách hàng sẽ chọn mua thứ hàng hóa nào bảo đảm tối đa giá trị dành cho họ,
đồng thời mức độ thỏa mãn của khách hàng sau khi mua hàng là yếu tố quyết
định để họ mua lại, trong đó:
Giá trị dành cho khách hàng: là chênh lệch giữa tổng giá trị của khách
hàng và tổng chi phí mà khách hàng phải trả để nhận được sản phẩm hay dịch
vụ. Trong đó, tổng giá trị của khách hàng là toàn bộ những lợi ích mà họ mong
đợi ở sản phẩm, dịch vụ, đó là: giá trị sản phẩm, giá trị dịch vụ, giá trị nhân sự và
giá trị hình ảnh của nhà cung cấp; tổng chi phí mà khách hàng phải trả là toàn bộ
những phí tổn mà khách hàng phải bỏ ra, bao gồm: giá tiền, phí tổn thời gian, phí
tổn công sức và phí tổn tinh thần.
Sự thỏa mãn của khách hàng: là trạng thái cảm giác của một người bắt
nguồn từ việc so sánh giữa những lợi ích khách hàng nhận được từ sản phẩm,
dịch vụ và những kỳ vọng của họ, được hình thành trên cơ sở kinh nghiệm mua
sắm trước đó; ý kiến của bạn bè, đồng nghiệp (gọi chung là nhóm tham khảo)
cùng những thông tin hứa hẹn của những người làm marketing và đối thủ cạnh
tranh.
Cũng theo Kotler (2001), các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sắm
của khách hàng, ngoài các yếu tố quyết định giá trị dành cho khách hàng, còn
bao gồm nhóm tham khảo, hoạt động chiêu thị của những người làm marketing
và đặc tính cá nhân của khách hàng.
2.3.

Một số nghiên cứu về quyết định chọn trường đại học
Nghiên cứu của D.W.Chapman (1981), mô hình chung về sựa lựa chọn

trường đại học của học sinh dựa trên sự tương tác giữa đặc điểm cá nhân của học
sinh, kỳ vọng, năng khiếu, thành tích trong học tập; một loạt các yếu tố bên
ngoài có ảnh hưởng như gia đình, bạn bè, bạn bè đang theo học tại trường đại


9

học; đặc điểm cố định của trường đại học và nỗ lực giao tiếp cũa trường đại học
với học sinh. Như vậy, theo mô hình lựa chọn trường đại học của D.W.Chapman
(1981), thì có 2 nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của
học sinh: (1) Đặc điểm của gia đình và cá nhân học sinh, (2) các yếu tố bên ngoài
ảnh hưởng đến quyết định của học sinh.
Nghiên cứu của Ruth E.Kallio (1995), các yếu tố ảnh hưởng đến quyết
định chọn trường đại học của sinh viên đã tốt nghiệp, được tiến hành trên 2.834
sinh viên được nhận vào học bậc sau đại học tại Trường Đại học Michigan – Mỹ,
kết quả nghiên cứu cho thấy có thể đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến quyết
định chọn trường đại học của sinh viên đã tốt nghiệp qua các nhân tố: yếu tố về
học thuật1, các yếu tố liên quan đến công việc, hôn nhân và gia đình, yếu tố về xã
hội2. Ngoài ra, cũng có thể xem xét các yếu tố như; khả năng của sinh viên, độ
tuổi và tình trạng cư trú.
Cabera và La Nasa (2000) dựa trên mô hình nghiên cứu của
D.W.Chapman (1981) nhấn mạnh rằng những mong đợi về công việc trong
tương lai của học sinh cũng là một nhóm yếu tố quan trọng tác động đến quyết
định lựa chọn trường đại học của học sinh.
Kết quả nghiên cứu của M.J.burn tại một trường đại học của Mỹ, dựa trên
mô hình nghiên cứu của D.W.Chapman (1981) và Cabera và La Nasa (2000),

cũng khẳng định 2 nhóm yếu tố nêu trên có ảnh hưởng đến quyết định chọn
trường đại học.
Kết quả nghiên cứu của Trần Văn Quí, Cao Hào Thi (2009) thì có 5 nhân
tố yếu tố ảnh hướng đến quyết định lựa chọn trường của học sinh: (1) yếu tố cơ
hội việc làm trong tương lai, (2) thông tin có sẵn về trường đại học, (3) yếu tố về
Yếu tố về học thuật bao gồm các yếu tố liên quan đến môi trường học thuật của trường đại học và chương trình
học của sinh viên (Ruth E.Kallio. 1995).
1

Yếu tố về xã hội liên quan đến môi trường xã hội của trường đại học như: chất lượng cuộc sống, cơ hội về văn
hóa xã hội, cơ hội gặp gỡ bạn bè (Ruth E.Kallio. 1995).
2


10

bản thân cá nhân học sinh, (4) yếu tố về cá nhân có ảnh hưởng đến quyết định,
(5) yếu tố đặc điểm cố định của trường đại học.
Nghiên cứu của Nguyễn Phương Toàn (2011) cho thấy có 05 yếu tố ảnh
hưởng đến quyết định chọn trường của học sinh: yếu tố về mức độ đa dạng và
hấp dẫn ngành đào tạo; yếu tố về đặc điểm của trường đại học; yếu tố về khả
năng đáp ứng sự mong đợi sau khi ra trường; yếu tố về những nỗ lực giao tiếp
của trường đại học và yếu tố về danh tiếng của trường đại học.
2.4.

Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học
viên cao học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

2.4.1. Đặc điểm về đào tạo trình độ thạc sĩ ở Việt Nam
Đào tạo sau đại học là hình thức đào tạo dành cho các đối tượng đã tốt

nghiệp đại học3. Trong những năm gần đây, đào tạo sau đại học phát triển quá
nóng, trong khi những điều kiện cơ bản như: đội ngũ giảng viên, nội dung
chương trình, giáo trình, cơ sở vật chất phục vụ cho công tác đào tạo còn hạn
chế, do đó chất lượng đào tạo không cao. Hơn nữa, đào tạo sau đại học của nước
ta chưa gắn với chiến lược phát triển kinh tế, nhu cầu nguồn nhân lực, chưa xuất
phát từ nhu cầu nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế - xã hội, dẫn đến đào tạo
không phục vụ trực tiếp cho phát triển kinh tế - xã hội. Tình trạng mất cân đối
nghiêm trọng trong cơ cấu lao động đang diễn ra phổ biến, lãng phí trong đào tạo
cũng rất lớn.
Qua kết quả nghiên cứu định tính và lấy ý kiến một số chuyên gia trong
ngành giáo dục thì đặc trưng cơ bản của đào tạo sau đại học:
Thứ nhất, nội dung chương trình và phương pháp đào tạo có xu hướng
thay thế rõ nét. Đặc điểm dễ nhận thấy là xuất hiện sự nhất thể hoá trong đào tạo,
thể hiện từ chương trình, nội dung đến phương pháp đào tạo. Chương trình đào
Mục tiêu trang bị những kiến thức sau đại học và nâng cao kỹ năng thực hành nhằm xây dựng đội ngũ những
người làm khoa học có phẩm chất chính trị, đạo đức, có ý thức phục vụ nhân dân, có trình độ cao, đáp ứng nhu
cầu phát triển kinh tế - xã hội, khoa học - công nghệ của Việt Nam.
3


11

tạo này theo hướng ngày càng thống nhất và tương đối giống nhau: các trường
đại học ở các nước đang phát triển thường tham khảo các chương trình đào tạo
của các nước có công nghiệp tiên tiến và coi đó là chuẩn mực để xây dựng và
điều chỉnh chương trình của mình. Cũng như thế, nhiều nội dung giảng dạy và
giáo trình của các nước tư bản tiên tiến được các nước đang phát triển sử dụng
để giảng dạy trong các trường đại học (Nguyễn Trọng Thản, 2013).
Thứ hai, cơ sở vật chất của các trường đại học, cao đẳng tại Việt Nam còn
trên 50% là dưới chuẩn (khảo sát của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2010), thêm

vào đó còn rất nhiều trường đại học phải thuê mướn cơ sở dạy học, khiến cho
việc học tập và đi lại của người học còn gặp nhiều khó khăn, do đó việc xây
dựng và hoàn thiện cơ sở vật chất cùng với hệ thống phòng học đạt chuẩn sẽ góp
phần tăng sức cạnh tranh của các trường và thu hút người học.
Thứ ba, đội ngũ giảng viên được cơ cấu phù hợp với mục tiêu và chương
trình đào tạo, các hướng nghiên cứu khoa học phục vụ cho công tác đào tạo cũng
được điều chỉnh và cơ cấu lại cho phù hợp với mục tiêu và chương trình đào tạo.
Những thay đổi trong phương pháp đào tạo cũng đặt ra những yêu cầu mới trong
việc thiết kế và xây dựng mới hệ thống giảng đường và phòng học hiện đại
(Nguyễn Trọng Thản, 2013).
Thứ tư, tỷ lệ sinh viên/giảng viên tại Việt Nam còn cao, theo quy định đối
với khối ngành kinh tế là 25 sinh viên/giảng viên, tuy nhiên, theo khảo sát của
Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2012 đối với 38 trường đại học và cao đẳng trong
cả nước thì có nhiều trường còn bị vi phạm quy định về bảo đảm chất lượng.
Thứ năm, khác với những quan niệm trước đây, ngày nay trong bối cảnh
quốc tế hoá, giáo dục và đào tạo sau đại học không còn thuần tuý là loại hoạt
động thuộc dịch vụ công cộng, đào tạo đã chứa đựng tính kinh doanh thương
mại. Vì vậy, giáo dục và đào tạo sau đại học mang tính cạnh tranh ngày càng
mạnh mẽ khi cấp độ hội nhập của một quốc gia ngày càng cao. Do đó đào tạo


12

sau đại học đã trở thành một lĩnh vực kinh doanh và cạnh tranh ngày càng trở
nên mạnh mẽ nên các trường đại học hướng tới việc xác định rõ sứ mạng và kế
hoạch hành động để phát triển hình ảnh của nhà trường ra công chúng và quốc
tế. Trong đó, một trong các hoạt động sôi nổi nhất hiện nay là marketing đào tạo
(Nguyễn Trọng Thản, 2013).
Thứ sáu, công tác quy hoạch đào tạo đại học, sau đại học của nước ta chưa
gắn với chiến lược phát triển kinh tế, nhu cầu nguồn nhân lực, chưa xuất phát từ

nhu cầu nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế-xã hội, dẫn đến đào tạo không
phục vụ trực tiếp cho phát triển kinh tế-xã hội. Tình trạng mất cân đối nghiêm
trọng trong cơ cấu lao động đang diễn ra phổ biến, lãng phí trong đào tạo cũng
rất lớn.
Thứ bảy, hội nhập quốc tế mở ra nhiều cơ hội hợp tác trong lĩnh vực đào
tạo giữa các trường đại học trong nước và quốc tế: các hướng hợp tác trong đào
tạo thông qua nhiều hình thức như phối hợp cùng đào tạo, công nhận trình độ
của nhau, trao đổi giảng viên, cán bộ nghiên cứu và sinh viên. Qua trao đổi và
học tập lẫn nhau giữa các yếu tố quốc tế trong đào tạo đã thâm nhập và hình
thành đầy đủ trong chương trình, nội dung và giáo viên.
Thứ tám, đào tạo sau đại học vẫn bị ảnh hưởng theo cách dạy ở bậc đại
học với phương pháp đọc chép, cách học của học viên vẫn mang tính thụ động, ít
nghiên cứu.
Cuối cùng, học viên cao học thường là những người trong độ tuổi từ 22 trở
lên, độc lập về tài chính, đã trưởng thành và có đủ nhận thức để quyết định nên
chọn trường nào để tiếp tục học sau đại học. Tại thành phố Hồ Chí Minh, hiện có
nhiều trường đào tạo cao học khối ngành kinh tế và mỗi trường có một ưu thế
riêng, do vậy ý kiến của người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp trước khi
quyết định chọn trường học cao học sẽ được trưng dụng và có ảnh hưởng nhất
định đến quyết định chọn trường của học viên cao học.


13

2.4.2. Đề xuất mô hình và các giả thuyết nghiên cứu
Căn cứ vào mô hình lý thuyết, tổng kết về các nghiên cứu ở trên cùng với
đặc điểm đào tạo trình độ thạc sĩ ở Việt Nam, tác giả đề xuất các yếu tố có khả
năng ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của học viên cao học trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh là: (1) nhóm tham khảo; (2) đặc điểm của trường
đại học; (3) Sở thích, khả năng của học viên; (4) yếu tố liên quan đến công việc;

(5) môi trường xã hội của trường đại học.
2.4.2.1. Giả thuyết nghiên cứu
a)

Nhóm tham khảo

Nhóm tham khảo thể hiện học viên có dựa vào kinh nghiệm của bản thân,
ý kiến của người thân, bạn bè hoặc đồng nghiệp trước khi quyết định chọn
trường để học cao học.
Theo D.W.Chapman (1981), khi quyết định chọn một trường đại học, học
sinh bị tác động mạnh mẽ bởi sự thuyết phục, khuyên nhủ của bạn bè và gia
đình. Sự ảnh hưởng của các cá nhân này có thể thực hiện theo 3 cách sau: (1) ý
kiến của họ ảnh hưởng đến mong đợi về một trường đại học cụ thể đó như thế
nào; (2) họ có thể khuyên nhủ trực tiếp về nơi mà học sinh nên tham dự thi; (3)
trong trường hợp là bạn thân thì chính nơi bạn thân dự thi cũng ảnh hưởng đến
quyết định chọn trường đại học.
Cũng theo D.W.Chapman (1981), ngoài sự ảnh hưởng của gia đình và bạn
bè thì giáo viên, tư vấn viên và nhân viên phòng tuyển sinh cũng ảnh hưởng đến
quyết định chọn trường của học sinh. Hossler và Gallagher (1987) cũng cho
rằng, ngoài cha mẹ, anh chị và bạn bè, các cá nhân tại trường học cũng có ảnh
hưởng không nhỏ đến quyết định của học sinh.
Theo Kotler, các thành viên trong gia đình có ảnh hướng mạnh mẽ đến
hành vi của người mua và gia đình nhỏ của cá nhân gồm vợ chồng và con cái có
ảnh hưởng trực tiếp hơn đến hành vi mua hàng thường ngày.


14

Đối với Việt Nam, với truyền thống là cha mẹ và con cái vẫn sống chung
với nhau thì ảnh hưởng của cha mẹ có thể là yếu tố quyết định. Điều này cũng

được khẳng định trong một loạt nghiên cứu (Puffet, 1983; Murphy, 1981; Litten
& Brodigan, 1982; Conklin & Dailey, 1981; and MacDermott, Conn, & Owen,
1987).
Đối với đối tượng là học viên cao học, thì ngoài ý kiến của gia đình, bạn
bè, các cá nhân trong trường đại học thì đồng nghiệp cũng có khả năng ảnh
hưởng đến quyết định chọn trường của học viên cao học. Do vậy, giả thuyết H1
được phát biểu như sau:
H1: Sự đóng góp ý kiến của thân nhân học viên dự thi cao học vào một
trường đại học nào đó ảnh hưởng cùng chiều đến quyết định chọn trường đại học
của học viên cao học.
b)

Đặc điểm của trường đại học

Đặc điểm của trường đại học bao gồm các yếu tố: chi phí, hỗ trợ tài chính,
vị trí và chất lượng học thuật (Chapman, 1981; Hossler et al., 1989).
D.W.Chapman (1981) cho rằng các yếu tố cố định của trường đại học như
học phí, vị trí địa lý, chính sách hỗ trợ về chi phí hay môi trường ký túc xá sẽ có
ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học sinh. M.J. Burns và các cộng sự
đã bổ sung thêm một số các yếu tố về đặc điểm của trường đại học có ảnh hưởng
đến quyết định chọn trường của học sinh. Cụ thể hơn, yếu tố về học bổng, sự an
toàn trong điều kiện ký túc xá, chất lượng của sinh viên tại trường, mức độ nổi
tiếng và uy tín của trường, tỷ lệ chọi đầu vào, điểm chuẩn của trường và mức độ
hấp dẫn của ngành học sẽ là những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường
của học sinh.
Trong nghiên cứu của Ruth E.Kallio (1995), các yếu tố về đặc điểm
trường đại học có thể ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học viên cao
học bao gồm: Uy tín học thuật, chuyên ngành đào tạo đa dạng, giá trị bằng cấp,

15

vị trí địa lý của trường, thư viện và trang thiết bị có liên quan, quy mô của
trường, chất lượng giảng dạy, cấu trúc và yêu cầu của chương trình học, thời
gian (độ dài) của chương trình đào tạo, chất lượng giảng dạy, chất lượng sinh
viên đầu vào của chương trình, cơ hội làm việc tại các khoa/phòng ban. Và kết
quả nghiên cứu này cho thấy, yếu tố đặc điểm của trường đại học có tác động
mạnh nhất và cùng chiều đến quyết định chọn trường của học viên.
Theo Nguyễn Phương Toàn (2011), thì vị trí phù hợp, học phí thấp, tỷ lệ
chọi và điểm tuyển sinh thấp cũng là yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn
trường.
Tác giả đưa ra giả thuyết: H2: Đặc điểm của trường đại học càng tốt, học
viên quyết định chọn trường đại học đó càng nhiều.
c)

Sở thích, khả năng của học viên

D.W.Chapman (1981) cho rằng, các yếu tố của tự thân cá nhân học sinh là
một trong những nhóm yếu tố ảnh hưởng lớn đến quyết định chọn trường của
bản thân họ: tình trạng kinh tế gia đình, năng lực của học sinh, thành tích học tập
ở trung học phổ thông, sở thích của học sinh. Trong những yếu tố đó, yếu tố về
năng lực và sở thích của bản thân học sinh là 2 yếu tố ảnh hưởng đến quyết định
chọn trường đại học rõ nhất.
Theo Ruth E.Kallio (1995), các sinh viên có khả năng học tập và thành
tích học tập cao hơn có nhiều khả năng tiếp tục theo đuổi các nghiên cứu sau đại
học. Do đó, giả thuyết H3 được phát biểu như sau:
H3: Sự phù hợp của ngành học với khả năng hoặc sở thích của học viên
ảnh hưởng cùng chiều đến quyết định chọn trường đại học của học viên cao học.
d)

Yếu tố liên quan đến công việc

Theo Ruth E.kallio (1995), các yếu tố liên quan đến công việc bao gồm 3
nhóm các yếu tố liên quan đến khả năng duy trì công việc hiện tại, cơ hội được
cơ quan hoàn trả học phí và khả năng tham gia khóa học bán thời gian.


16

Ruth E.Kallio (1995) cũng cho rằng, các yếu tố liên quan đến công việc
như: cơ hội giảng dạy, cơ hội làm việc tại các khoa/phòng ban, nhu cầu tuyển
sinh/tuyển dụng của các khoa đối với học viên, bố trí công việc sau khi tốt
nghiệp, cũng là những yếu tố ảnh hưởng cùng chiều đến quyết định chọn trường
của học viên.
Vậy giả thuyết H4 được phát biểu như sau:
H4: Yếu tố liên quan đến công việc ảnh hưởng cùng chiều đến quyết định
chọn trường đại học của học viên cao học.
e)

Môi trường xã hội của trường đại học

Môi trường xã hội của trường đại học là những yếu tố thể hiện cơ hội về
văn hóa/xã hội, cơ hội gặp gỡ bạn bè của người học.
Kết quả nghiên cứu định tính cho kết quả tương tự như trên, ngoài ra, học
viên còn cho biết những học viên đã từng học đại học tại trường có khả năng
chọn trường đại học đó nhiều hơn để tiếp tục học cao học vì họ cảm thấy môi
trường học tập tại đó quen thuộc.
Do đó, giả thuyết H5 được phát biểu như sau:
H5: Yếu tố môi trường xã hội của trường đại học có ảnh hưởng cùng
chiều đến quyết định chọn trường đại học của học viên.

Ngoài 5 yếu tố được trình bày trên đây, Đặc điểm về nhân khẩu học bao
gồm: giới tính, độ tuổi, tình trạng hôn nhân, nghề nghiệp, mức thu nhập, …cũng
có khả năng ảnh hướng đến quyết định chọn trường đại học của học viên.
Theo Philip Kotler (2001) thì đặc điểm cá nhân của học viên như độ tuổi,
giới thính, nghề nghiệp cũng ảnh hưởng đến quyết định mua sắm của khách
hàng, ví vậy nó cũng có thể ảnh hướng đến quyết định chọn trường của học viên.
Theo Hossler et al (1985) đuợc trích bởi Shannon G.Washburn, Bryan L.
Garton and Paul R. Vaughn (2000) thì nhân khẩu học cũng có ảnh hưởng đến
quyết định chọn trường đại học.