MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CƠ BẢN VỀ ĐẤU THẦU VÀ CẠNH TRANH TRONG ĐẤU THẦU

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CƠ BẢN VỀ ĐẤU THẦU VÀ
CẠNH TRANH TRONG ĐẤU THẦU
I/ Khái quát chung về đấu thầu
1. Khái niệm và đặc điểm của đấu thầu
Thuật ngữ đấu thầu đó trở nên quen thuộc ở Việt Nam trong hơn chục năm
gần đây mặc dù nó đó được xuất hiện từ lâu trên thế giới bởi thuật ngữ này
gắn liền với một hoạt động chỉ xuất hiện trong nền kinh tế thị trường .Đấu
thầu là quá trỡnh thực hiện một hoạt động mua bán đặc biệt mà người mua
yêu cầu một hoặc nhiều người bán cung cấp những bản chào hàng cho một
dịch vụ , công trỡnh hoặc một hàng hoá cần mua nào đó và trên cơ sở những
bản chào hàng , người mua sẽ lựa chọn cho mỡnh một hoặc một vài người bán
tốt nhất .
Đấu thầu giúp cho người mua mua được hàng hoá , công trỡnh hay dịch vụ
mỡnh cần một cách tôt nhất hay nói một cách khác là sử dụng đồng tiền của
mỡnh một cách hiệu quả nhất.
Theo từ diển Tiếng Việt (do Viện ngôn ngữ khoa học biên soạn , xuất bản năm
1998) đấu thầu được giải thích là “ đọ công khai ,, ai nhận làm nhận bán với
điều kiện tốt nhất thỡ được giao cho làm hoặc được bán hàng. Theo quy chế
đấu thầu của Việt Nam ban hành theo nghị định số 88/ 1999/NĐ- CP ngày
01/09/1999 , thỡ đấu thầu là quá trỡnh lựa chọn nhà thầu đáp ứng yêu cầu
của bên mời thầu. Trên cơ sở những khái niệm đó về đấu thầu mà chúng ta có
thể thấy những đặc điểm cơ bản của đấu thầu như sau:
Thứ nhất đấu thầu với bản chất là một hoạt động mua bán . Tuy nhiên
đây là một hoạt động mua bán đặc biệt , vỡ khi đó người mua (hay cũn gọi là
bên mời thầu ) có quyền lựa chọn cho mỡnh người bán (hay cũn được gọi là
nhà thầu ) tốt nhất một cách công khai và theo một quy trỡnh nhất định .
Thứ hai , đấu thầu mang tính cạnh tranh gay gắt , do vậy mà hoạt động
này chỉ có trong nền kinh tế thị trường khi xó hội đó phát triển đến một mức
tương đối ổn định . Lúc nầy người ta phải cạnh tranh với nhau để giành khách
hàng . tức là những người mua , cũn khách hàng được tuỳ ý lựa chọn người
bán phù hợp với yêu cầu và chủng laọi hàng hoá mà mỡnh cần mua.

2. Nguyên tắc và phương thức đấu thầu
Nguyên tắc đấu thầu
Trong đấu thầu , có một số nguyên tắc mà cả bên mời thầu lẫn nhà thầu đều
phải tỡm hiểu và tuân thủ một cách nghiêm túc khi tham gia dự thầu , đó là
những nguyên tắc : hiệu quả , cạnh tranh , công bằng và minh bạch .
Hiệu quả :được tính cả trên hai phương diện : hiệu quả về mặt thời
gian và hiệu quả cả về mặt tài chính .Về thời gian , sẽ được đặt lên hàng đầu
khi yêu cầu về tiến độ là cấp bách . Cũn nếu thời gian không yêu cầu phải cấp
bách thỡ quy trỡnh đấu thầu phải được thực hiện từng bước theo đúng kế
hoạch để lựa chọn nhà thầu đạt hiệu quả về mặt tài chính .
Cạnh tranh :là nguyên tắc nổi bật trong đấu thầu . Nó đũi hỏi bên mời
thầu phải tạo điều kiện cho các nhà thầu được tham gia một cách tối đa.
Công bằng : khi tham gia dự thầu các nhà thầu đều phải được đối xử
như nhau ( thông tin đều được cung cấp như nhau ).Tuy nhiên , nguên tắc này
chỉ là tương đối , vỡ có một số nhà thầu vẫn được ưu tiên và điều này được ghi
cụ thể trong hồ sơ mời thầu .
Minh bạch : Không được phép có bất kỡ sự khuất tất nào đó làm nảy
sinh nghi ngờ của bên mời thầu đối với nhà thầu và có điều gỡ đó khiến các
nhà thầu nghi ngờ lẫn nhau.
2.2.Phương thức đấu thầu
Dựa vào cách thức nộp hồ sơ dự thầu mà bên mời thầu yêu cầu , người ta chia
phương thức đấu thầu thành 3 loại cơ bản :
• Một túi hồ sơ , một giai đoạn
• Hai túi hồ sơ một giai đoạn
• Hai giai đoạn , một túi hồ sơ
2.2.1.Một túi hồ sơ , một giai đoạn
Khi đưa ra yêu cầu thực hiện theo phương thức một túi hồ sơ , một giai đoạn
tức là nhà thầu phải bỏ cả hai đề xuất : đề xuất kĩ thuật và đề xuaats tài chính
vào chung một túi hồ sơ và túi đó được niêm phong . Bên mời thầu được bóc và
chấm thầu riêng cho tưnừg đề xuất .

Phương thức này thường được sử dụng với đầu thầu xây lắp và mua sắm hàng
hoá. Khi đó các bên tham dự thầu đều biết rừ về giá của nhau.
2.2.2.Hai túi hồ sơ , một giai đoạn
Lúc này hai đề xuất kĩ thuật và tài chính được bỏ vào cùng hai túi hồ sơ và hai
túi đều được niêm phong . Tuỳ theo từng trường hợp cụ thể mà bên mời thầu
yêu cầu hoặc phải nộp hai túi cung một lúc , hoặc túi tài chính nộp sau.
Trong quá trỡnh đánh giá , nếu những nhà thầu không đạt tiêu chuẩn kĩ thuật
thỡ hồ sơ tài chính được trả lại cũn nguyên niêm phong . Hiện tại ở Việt Nam
phương thức này chỉ cho phếp áp dụng với đầu thầu tuyển chọn tư vấn cũn
đấu thầu xây lắp và mua sắm hàng háo thỡ không được áp dụng.
2.2.3.Hai giai đoạn , một túi hồ sơ
Là phương thức mà bên mời thầu yêu cầu các nhà thầu nộp đề xuất kĩ thuật
hoặc có thể cả đề xuất tài chính và sẽ loại bỏ luôn nhưnữg nhà thầu có đề xuất
kĩ thuật không khả thi .Kết thúc giai đoạn 1 lựa chọn những nhà thầu có đề
xuất kĩ thuật hoàn thiện và tiếp tục chuyển sang giai đoạn 2 bằng cách yêu cầu
các nhà thầu vượt qua giai đoạn 1 nộp đề xuất tài chính có kềm theo dự án cụ
thể .
Phương thức này thường được áp dụng với công việc có nhiều phương án thực
hiện mà bên mời thầu chưa biết lựa chọn phương án nào . Và thường đó là
những công trỡnh xây dựng mà hai bên kí kết với nhau theo loại hợp đồng
“chỡa khoá trao tay” – là loại hợp đồng mà nhà thầu phải thực hiện tất cả các
công việc từ : lập dự án , lắp đặt , thi công xây lắp , vận hành chạy thử ..vv.Sau
đó mới bàn giao cho bên mời thầu.
3. Các loại hỡnh đấu thầu
Dựa vào đặc điểm hay bản chất của đấu thầu (là hoạt động mua bán ) có thể
chia đấu thầu làm bốn loại hỡnh :
Đấu thầu tuyển chọn tư vấn : trong lĩnh vực đầu tư , tư vấn được hiểu
là việc cung cấp những kinh nghiệm , chuyên môn cần thiết cho chủ đầu
tư trong quá trỡnh xem xét , kiểm tra và ra quyết định ở tất cả các giai
đoạn của một dự án đầu tư. Như vậy đấu thầu tuyển chọn tư vấn là quá

trỡnh lựa chọn nhà thầu tư vấn cung cấp kinh nghiệm , kiến thức và
chuyên môn cho bên mời thầu một cách tốt nhất hay nói một cách khác
là lựa chọn nhà thầu tư vấn có chất lượng dịch vụ tốt và giá cả hợp lí.
Đấu thầu xây lắp : là quá trỡnh lựa chọn nhà thầu để thực hiện các
công trỡnh trong lĩnh vực xây lắp như xây dựng công trỡnh , hạng mục
công trỡnh và lắp đặt thiết bị cho các công trỡnh , hạng mục công
trỡnh . Chúng ta se xem xét cụ thẻ hơn về đấu thầu xây lắp ở phân sau
đây .
Đấu thầu mua sắm hàng hoá và các dịch vụ khác : Đây chính là quá
trỡnh lựa chọn nhà thầu cung cấp hàng hoá , dịch vụ đạt yêu cầu về chất
lượng và có giá cả hợp lí nhất .
Đấu thầu lựa chọn đối tác thực hiện dự án: Khi chủ đầu tư có ý
tưởng về một dự án dầu tư nhưng do một hạn chế nào đó(có thể là hạn
chế về tài chính hoặc kĩ thuật )mà không thể tiến hành chuẩn bị đầu tư ,
thực hiện đầu tư và có thể là cả vận hành kết quả đầu tư thỡ chủ đầu tư
có thể tổ chức đấu thầu để chọn một đối tác thực hiện ý tưởng của mỡnh
và sau đó có thể bàn giao dự án vào một thời điểm thoả thuận giữa hai
bên . Đói với loại hỡnh này , đối tượng mà bên mời thầu muốn mua là
toàn bộ một dự án chứ không phải một phần công việc cụ thể nào.
Do giới hạn của đề tài nên dưới đây chúng ta chỉ đi cụ thể vào đấu thầu
xây lắp – loại hỡnh đấu thầu cơ bản của các công ty xây dựng .
3.1.Đặc điểm của đấu thầu xây lắp
Đấu thầu xây lắp là quá trỡnh lựa chọn nhà thầu để thực hiện các công việc
trong lĩnh vực xây lắp như xây dựng công trỡnh ,hạng mục công trỡnh và lắp
đặt thiết bị cho các hạng mục công trỡnh.Chính vỡ có nộI dung như vậy mà
đấu thầu xây lắp thường mang những đặc điểm cơ bản như sau:
• Chủ yếu có ở giai đoạn thực hiện dự án khi mà những ý tưởng đầu tư
được thể hiện trong báo cáo nghiên cứu khả thi sẽ trở thành hiện
thực.Tuy nhiên khi sang đến giai đoạn vận hành kết quả đầu tư nếu chủ
đầu tư có nhu cầu sửa chữa nâng cấp thì đấu thầu xây lăps vẫn xuất

hiện.
• Nhà thầu xây dung luôn phải làm việc tại một địa điểm cố định có ghi
trong hồ sơ mời thầu
• Nhà thầu tư vấn có thể là một cá nhân song nhà thầu xây dung phải là
một tổ chức có tư cách pháp nhân
• Việc xem xét đánh giá năng lực của nhà thầu xây dung dựa trên hai nội
dung chính , đó là: về tài chính và kĩ thuật . Và năng lực tài chính bao giờ
cũng được quan tâm trước tiên là do bởi đặc điểm quan trọng nhất của
đấu thầu xây lắp là nhà thầu phải thực hiện trước một phần công việc
bằng vốn của mình, chính vì thế mà những đảm bảo về tài chính là rất
quan trọng.
3.2. Trình tự tổ chức đấu thầu xây lắp
Đấu thầu sẽ được tiến hành theo một trình tự tổng quát như sau:
Phân chia gói thầu →Sơ tuyển →hồ sơ mời thầu→Mở thầu→Xét thầu →Trao
thầu
Theo nghị định 88CP và nghị định 14CP đấu thầu ở nước ta bao gồm các giai
đoạn:
Chuẩn bị đấu thầu→Tổ chức đấu thầu→Xét thầu→Thẩm định và phê duyệt
kết quả đấu thầu→Công bố trúng thầu→Hoàn thiện hơpự đồng và kí hơpự
đồng
Mỗi giai đoạn này lại bao gồm nhiều bước thể hiện ở sơ đồ sau:
CHUẨN BỊ ĐẤU THẦU Sơ tuyển
Thông báo mời thầu
Lập hồ sơ mời thầu
TỔ CHỨC ĐẤU THẦU Phát hành hồ sơ mời thầu
Lập tổ chuyên gia xét thầu
Xây dung tiêu chuẩn đánh giá
XÉT THẦU Đánh giá sơ bộ
Đánh giá chi tiết
Báo cáo kết quả đánh giá

THẨM ĐỊNH VÀ PHÊ DUYỆT KẾT
QUẢ ĐẤU THẦU
Tính pháp lí
Quy trình
Kết quả đấu thầu
CÔNG BỐ KẾT QUẢ ĐẤU THẦU Tên nhà thầu
Gía trúng thầu
Loại hợp đồng
HOÀN THIỆN HỢP ĐỒNG Chi tiết hoá
Các xem xét khác
KÝ HỢP ĐỒNG
3.3. Hồ sơ dự thầu xây lắp
Thường thì một bộ hồ sơ dự thầu xây lắp se bao gồm các nôi dung kèm theo
như sau( theo yêu cầu của chủ đầu tư):
• Đơn dự thầu
• Bản phụ lục hợp đồng
• Bảo lãnh dự thầu
• Danh sách thầu phụ