Các nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động đến chất lượng thông tin kế toán được trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố hồ chí minh​

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM

---------------------------

TẠ THỊ THƠ
CÁC NHÂN TỐ BÊN TRONG DOANH NGHIỆP TÁC
ĐỘNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG THÔNG TIN
TOÁN ĐƢỢC TRÌNH BÀY TRÊN BÁO CÁO

KẾ
TÀI

CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số ngành: 60340301

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM

---------------------------

TẠ THỊ THƠ
CÁC NHÂN TỐ BÊN TRONG DOANH NGHIỆP
TÁC ĐỘNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG THÔNG TIN
KẾ TOÁN ĐƢỢC TRÌNH BÀY TRÊN BÁO CÁO

TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ
VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số ngành: 60340301
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN XUÂN HƢNG

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016


CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

Cán bộ hƣớng dẫn khoa học : PGS-TS Nguy n Xu n Hƣng

Luận văn Thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại Trƣờng Đại học Công nghệ TP. HCM ngày
27 tháng 03 năm 2016

Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
STT

Họ và tên

Chức danh Hội đồng

1

PGS.TS. Phan Đình Nguyên

Chủ tịch

2

TS. Nguy n Thị Mỹ Linh

Phản biện 1

3

TS. Phan Thị Hằng Nga

Phản biện 2

4

PGS.TS. Lê Quốc Hội

5

TS. Hà Văn Dũng

Ủy viên
Ủy viên, Thƣ ký

Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã đƣợc sửa
chữa
Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV


TRƢỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

PHÒNG QLKH – ĐTSĐH

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

TP. HCM, ngày 09 tháng 01 năm 2016

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ tên học viên: Tạ Thị Thơ

Giới tính: Nữ

Ngày, tháng, năm sinh: 04/02/1991

Nơi sinh: Thái Bình

Chuyên ngành: Kế toán – Kiểm toán

MSHV: 1441850042

I- Tên đề tài:
Các nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động đến chất lượng thông tin kế
toán được trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
thành phố Hồ Chí Minh
II- Nhiệm vụ và nội dung:
Chƣơng 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết về thông tin kế toán và chất lƣợng thông tin

kế toán
Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận
Chƣơng 5: Kết luận chung và một số giải pháp nâng cao chất lƣợng
thông tin kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa
III- Ngày giao nhiệm vụ: 20/08/2015
IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 15/01/2016
V- Cán bộ hƣớng dẫn: PGS-TS Nguy n Xu n Hƣng
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
(Họ tên và chữ ký)

KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
(Họ tên và chữ ký)


i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Các nhân tố bên trong doanh
nghiệp tác động đến chất lượng thông tin kế toán được trình bày trên báo cáo tài
chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh” là công
trình của việc học tập và nghiên cứu khoa học thật sự nghiêm túc của bản thân.
Những kết quả nêu ra trong luận văn này là trung thực và chƣa đƣợc công bố trƣớc
đ y. Các số liệu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đƣợc tổng hợp từ những
nguồn thông tin đáng tin cậy.
TP. HCM, ngày 09 tháng 01 năm 2016
Học viên thực hiện Luận văn

Tạ Thị Thơ


ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến:
- Các Thầy Cô Trƣờng Đại Học Công Nghệ TP.Hồ Chí Minh đã tận tình truyền đạt
kiến thức nền tảng cơ sở, kiến thức chuyên sâu về Kế toán – Kiểm toán và kinh
nghiệm sống quý báu, thực sự hữu ích tôi trong thời gian thực tập và cả sau này.
- Đặc biệt tôi xin gởi lời tri n đến Cô Nguy n Xu n Hƣng đã hết lòng hỗ trợ, giúp
đỡ tôi từ khi chọn đề tài, cách thức tiếp cận thực ti n tại đơn vị thực tập đến khi hoàn
chỉnh luận văn thạc sĩ này.
Xin kính chúc Qúy Thầy Cô dồi dào sức khỏe và thành công trong công việc.
TP. HCM, ngày 09 tháng 01 năm 2016
Học viên thực hiện Luận văn

Tạ Thị Thơ


iii

TÓM TẮT
Nhằm góp phần làm cho thông tin kế toán của các doanh nghiệp vừa và nhỏ đƣợc
minh bạch hơn, lành mạnh hơn, có chất lƣợng hơn, phù hợp với yêu cầu phát triển
khách quan của nền kinh tế thị trƣờng luận văn đã chọn đề tài “Các nhân tố bên trong
doanh nghiệp tác động đến chất lượng thông tin kế toán được trình bày trên báo cáo
tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh” để nghiên
cứu. Bằng việc kế thừa các nghiên cứu trƣớc để xác định các nhân tố ảnh hƣởng đến

chất lƣợng thông tin kế toán từ đó x y dựng mô hình cho các nhân tố bên trong doanh
nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông tin kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa
tại thành phố Hồ Chí Minh luận văn đã xác định đƣợc

6 nhân tố nhƣ sau:
Chính sách pháp luật (P), Nhân sự kế toán (N) , Nhà quản lý (L), Môi trƣờng
doanh nghiệp (M) và Thuế (T). Nghiên cứu sử dụng kết quả của bảng câu hỏi sau
khi khảo sát thực tế tại thành phố Hồ Chí Minh và chạy chƣơng trình SPSS 2.0 để
đo lƣờng mức độ tác động của các nhân tố
Kết quả nghiên cứu cho thấy có 2 nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động đến
chất lƣợng thông tin kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh bao gồm: Chính sách pháp luật, Nhân
sự kế toán. Nhà quản lý, Thuế và Môi trƣờng doanh nghiệp không có ý nghĩa trong
nghiên cứu này. Nhân tố chính sách pháp luật có ảnh hƣởng mạnh nhất (β = 0.557 )
tới chất lƣợng thông tin kế toán trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh, kế tiếp là Nhân sự kế toán (β=
0.259)
Mô hình kết quả nghiên cứu nhƣ sau:
Chất lƣợng thông tin kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của
các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh = 0.557 x Chính sách
pháp luật + 0.259 x Nhân sự kế toán
Trên cơ sở đó, luận văn đƣa ra một số đề xuất với các doanh nghiệp nhỏ và vừa
tại thành phố Hồ Chí Minh nhằm giúp các nhà quản trị nâng cao chất lƣợng thông
tin kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của doanh nghiệp mình.


iv

ABSTRACT
To contribute to the accounting information of the medium and small

businesses more transparent, healthier, higher quality, consistent with the objective
requirements of development of market economies have chosen dissertation topic
financial "Factors within the enterprise impact on the quality of accounting
information is presented on the financial statements of small and medium-sized
enterprises in Ho Chi Minh city" to study. By inheriting the previous study to
determine the factors that affect the quality of accounting information from which to
build models for the enterprise internal factors affecting the quality of accounting
information of enterprises small and medium enterprises in Ho Chi Minh city has
identified dissertations 6 following factors:
Legal Policy (TP), HR accounting (N), managers (L), business environment
(M) and Taxes (T). The study used the results of a questionnaire survey after the
fact in Ho Chi Minh and running SPSS 2.0 to measure the extent of the impact
factor
The study results showed that 2 factors affecting business quality accounting
information is presented on the financial statements of small and medium-sized
enterprises in Ho Chi Minh City include: Policy measures legal, accounting
personnel, managers, tax and business environment does not make sense in this
study. Legal Policy factors have the strongest influence (β = 0557) on the quality of
accounting information presented in the financial statements of small and mediumsized enterprises in Ho Chi Minh city, followed by HR Design math (β = 0259
Model results are as follows:
He quality of accounting information is presented on the financial statements
of small and medium-sized enterprises in Ho Chi Minh City = 0557 x Legal Policy
+ 0259 HR accounting
On this basis, the thesis gives some suggestions for small and medium-sized
enterprises in Ho Chi Minh City to help managers improve the quality of accounting
information is presented on the company's financial reports his career.


v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BCTC: Báo cáo tài chính
BCĐKT: Bảng c n đối kế toán
BCKQHĐKD: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
BCLCTT: Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ
FASB: Financial Accounting Standards Board
IASB: International Accounting Standards Board
TM BCTC: Thuyết minh báo cáo tài chính
TTKT: Thông tin kế toán
US GAAP: US Generally Accepted Accoungting Principles


vi

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1 Tóm tắt các nghiên cứu đánh giá chất lƣợng báo cáo tài chính................10
Bảng 1.2 Đo lƣờng các đặc tính chất lƣợng kế toán theo nghiên cứu của ferdy van
beest và các cộng sự................................................................................................ 11
Bảng 2.1 Tổng hợp đặc tính chất lƣợng thông tin của knight và burn.....................23
Bảng 4.1 Ngành nghề của đối tƣợng khảo sát......................................................... 42
Bảng 4.2 Kết quả crobach alpha các thang đo......................................................... 43
Bảng 4.3 Ma trận nhân tố sau khi xoay ( rotated compoment matrix )....................46
Bảng 4.4 Kết quả phân tích efa cho biến phụ thuộc................................................. 48
Bảng 4.5 Kết quả tóm tắt cronbach các thang đo sau khi hiệu chỉnh.......................49
Bảng 4.6 Ma trận hệ số tƣơng quan........................................................................ 50
Bảng 4.7 Tóm tắt mô hình....................................................................................... 51
Bảng 4.8 Ph n tích phƣơng sai ( anova).................................................................. 51
Bảng 4.9 Trọng số hồi qui ( coefficients )................................................................ 52

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1 Mô hình hệ thống thông tin thành công của delone và mclean (1992)........6
Hình 1.2 Mô hình hệ thống thông tin thành công của delone và mclean (2003)........6
Hình 1.3 Mô hình các nhân tố tác động đến chất lƣợng thông tin kế toán của
stoderstrom và sun (2007).........................................................................................8
Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu................................................................................ 36
Hình 4.1 Biểu đồ tần số của phần dƣ chuẩn hóa của nhân tố chất lƣợng thông tin kế
toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
thành phố hồ chí minh............................................................................................. 53
Hình 4.2 Biểu đồ dự báo giá trị của nhân tố chất lƣợng thông tin kế toán đƣợc trình
bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố hồ chí
minh........................................................................................................................ 54
Hình 4.3 Biểu đồ phân tán giá trị của nhân tố chất lƣợng thông tin kế toán đƣợc
trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố hồ
chí minh................................................................................................................... 55
Hình 4.4 Kết quả kiểm định mô hình hồi qui nghiên cứu........................................ 57


viii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................I
LỜI CẢM ƠN...........................................................................................................II
TÓM TẮT...............................................................................................................III
ABSTRACT............................................................................................................ IV
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................V
DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................VI
DANH MỤC CÁC HÌNH...................................................................................... VII

MỤC LỤC............................................................................................................VIII
PHẦN MỞ BÀI.........................................................................................................1
1.TÍNH CẤP THIẾT ĐỀ TÀI....................................................................................1
2.MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU...................................................................................2
3.CÂU HỎI NGHIÊN CỨU......................................................................................2
4.ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.......................................................2
5.PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................................3
6.ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN....................................................................3
7.KẾT CẤU ĐỀ TÀI.................................................................................................3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.....................................5
1.1

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU NƢỚC NGOÀI................................................................5

1.1.1 Mô hình DeLone và McLean ( 1992)........................................................5
1.1.2 Mô hình Nelson và các cộng sự ( 2005).....................................................7
1.1.3

Mô hình Stoderstrom và Sun (2007)......................................................7

1.1.4

Nghiên cứu của Ferdy van Beest, Geert Braam và Suzanne Boelens –

Trung tâm nghiên cứu kinh tế Nijmegen ( NICE), Viện nghiên cứu quản lý đại
học Radboud Nijmegen (11-15)..........................................................................9
1.2 ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC................................................................. 12
1.2.1 Nghiên cứu của Lê Trƣờng Vinh, luận văn thạc sĩ Đại học kinh tế
Tp.HCM (2008): .............................................................................................. 12
1.2.2 Nghiên cứu của Nguy n Thị Thanh Phƣơng, luận văn thạc sĩ Đại học Đà

Nẵng (2013): ...........................................................................................................13


1.2.3

ix
Nghiên cứu của Phan Minh Nguyệt, luận văn thạc sĩ Đại học kinh tế

Tp.HCM (2014):. ............................................................................................ 13
1.2.4

Nghiên cứu của Cao Nguy n Lệ Thƣ, luận văn thạc sĩ Đại học kinh tế

Tp.HCM (2014): ............................................................................................ 14
1.2.5 Nghiên cứu của Nguy n Thị Hồng Nga, nghiên cứu tháng 8/2014: ....... 14
1.2.6 Nghiên cứu của Phạm Thị Thu Đông, luận văn thạc sĩ Đại học Đà Nẵng
(2013): ...........................................................................................................

15

1.3 NHẬN XÉT VỀ CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ................................................ 15
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ...................................................................................... 16
CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THÔNG TIN KẾ TOÁN VÀ CHẤT
LƢỢNG THÔNG TIN KẾ TOÁN ........................................................................ 17
2.1TỔNG QUAN VỀ THÔNG TIN KẾ TOÁN VÀ CHẤT LƢỢNG THÔNG TIN KẾ TOÁN ...17
2.1.1 Thông tin kế toán trình bày trên Báo cáo tài chính.................................. 17
2.1.2 Chất lƣợng thông tin kế toán .................................................................. 22
2.2 ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG THÔNG TIN KẾ TOÁN ................................................ 24
2.2.1. Quan điểm của Hội đồng chuẩn mực kế toán quốc tế - IASB ................ 25
2.2.2. Quan điểm của Hội đồng chuẩn mực kế toán Hoa Kỳ - FASB. .............. 27

2.2.3. Quan điểm hội tụ IASB – FASB ........................................................... 29
2.2.4. Quan điểm của Chuẩn mực kế toán Việt Nam – VAS ........................... 30
2.2.5 Tổng hợp đặc tính chất lƣợng TTKT từ các quan điểm trên. ................... 30
2.2.6 Giả thuyết các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông tin kế toán trình
bày trên BCTC của các doanh nghiệp nhỏ và vừa ........................................... 31
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ...................................................................................... 33
CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................... 34
3.1 THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU .................................................................................. 34
3.1.1 Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 34
3.1.2

Quy trình nghiên cứu.............................................................................. 34

3.2 XÂY DỰNG THANG ĐO................................................................................... 37
3.2.1. P- Thang đo chính sách pháp luật .......................................................... 37
3.2.2. N- Thang đo nh n sự kế toán ................................................................. 38
3.2.3. L- Thang đo nhà quản lý ....................................................................... 38


x
3.2.4. M- Thang đo môi trƣờng doanh nghiệp.................................................. 38
3.2.5. Q- Thang đo thuế.................................................................................... 38
3.2.6. C- Thang đo chất lƣợng thông tin kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài
chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................................ 38
3.3 CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU CẦN KIỂM ĐỊNH.............................................. 39
3.4 MẪU NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƢỢNG..................................................................... 39
3.4.1 Phƣơng pháp chọn mẫu........................................................................... 39
3.4.2 Kích cỡ mẫu khảo sát............................................................................... 40
3.5 ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI KHẢO SÁT................................................................ 40
3.6 CÔNG CỤ THU THẬP, PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ DỮ LIỆU.......................................40

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3....................................................................................... 41
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN................................... 42
4.1 MẪU NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƢỢNG..................................................................... 42
4.2 ĐÁNH GIÁ THANG ĐO BẰNG CROBACH ALPHA............................................... 43
4.3 PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA ( EFA – EXPLORATION FACTOR
ANALYSIS )........................................................................................................... 45
4.4 PHÂN TÍCH NHÂN TỐ BIẾN PHỤ THUỘC............................................................ 48
4.5 KIỂM ĐỊNH THANG ĐO HIỆU CHỈNH................................................................. 49
4.6 KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU......................................... 49
4.6.1 Ph n tích tƣơng quan................................................................................ 49
4.6.2 Đánh giá phù hợp mô hình hồi quy tuyến tính bội...................................50
4.6.3 Kiểm định giả thuyết................................................................................ 51
4.6.4 Kiểm định giả thuyết về ý nghĩa của hệ số hồi qui................................... 52
4.6.5 Dò tìm các vi phạm giả thuyết cần thiết................................................... 53
4.6.6 Kết luận phân tích hồi qui........................................................................ 56
4.7 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.................................................................................... 57
4.8 HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI...................................................................................... 58
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4....................................................................................... 59
CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN CHUNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT

LƢỢNG THÔNG TIN KẾ TOÁN ĐƢỢC TRÌNH BÀY TRÊN BÁO CÁO TÀI
CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA.......................................... 60


xi
5.1 KẾT LUẬN CHUNG........................................................................................... 60
5.2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRÌNH BÀY
TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ

HỒ CHÍ MINH....................................................................................................... 61

1
PHẦN MỞ BÀI
1.

Tính cấp thiết đề tài
Kế toán đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin về tình hình tài

chính, về kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp cho các đối
tƣợng sử dụng thông tin khác nhau nhƣ Nhà nƣớc, Ng n hàng, các nhà đầu tƣ, các
cổ đông, nhà cung cấp, khách hàng… Thông tin kế toán trung thực, chính xác, minh
bạch sẽ giúp cho các đối tƣợng sử dụng thông tin đƣa ra các quyết định kinh tế
đúng đắn: Nhà nƣớc sẽ xác định đƣợc chính xác số thuế doanh nghiệp phải nộp;
các nhà đầu tƣ, các đối tác khác sẽ thấy an toàn khi đƣa ra các quyết định đầu tƣ,
góp vốn; ngân hàng sẽ yên t m khi đƣa ra các quyết định cho vay thông qua việc
thẩm định báo cáo tài chính của doanh nghiệp.
Cùng với quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trƣờng, sự phát triển của thị
trƣờng vốn, mong muốn thu hút vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, quyết tâm mở cửa hội
nhập với nền kinh tế quốc tế của Đảng và Nhà nƣớc thì yêu cầu nâng cao chất
lƣợng thông tin kế toán ngày càng trở nên cấp thiết.
Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam nhất là các doanh
nghiệp vừa và nhỏ chƣa thực quan t m đến vấn đề chất lƣợng thông tin kế toán; nói
cách khác, thông tin kế toán chƣa có nhiều tác động đến việc ra các quyết định sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp hay các quyết định cho vay của ng n hàng để
doanh nghiệp phát triển. Điều này do rất nhiều nguyên nh n: môi trƣờng pháp lý
chƣa hoàn thiện, ý thức chấp hành pháp luật của doanh nghiệp chƣa tốt, nhận thức
của doanh nghiệp về các đối tƣợng sử dụng thông tin kế toán còn chƣa cao, trình độ
kế toán còn nhiều hạn chế, …Với những lý do trên khiến cho thông tin kế toán
đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính không đƣợc chính xác và minh bạch. Vì vậy

việc nâng cao chất lƣợng thông tin kế toán cả về lƣợng lẫn về chất là điều kiện cần
và đủ để Việt Nam phát triển bền vững.
Trên thế giới đã xảy ra nhiều vụ án kinh tế liên quan đến chất lƣợng thông tin
kế toán trên báo cáo tài chính làm mất lòng tin của nhà đầu tƣ khi tham gia thị
trƣờng chứng khoán đó là sự sụp đổ của Enron, Worldcom. Tại Việt Nam xảy ra các
vụ bê bối về báo cáo tài chính của công ty Vinashin cũng làm cho nhà đầu tƣ


2
đặt ra những câu hỏi nghi vấn về mức độ trung thực, chính xác và hợp lý của thông
tin trên báo cáo tài chính hay chính là chất lƣợng thông tin kế toán
Vậy làm thế nào để nâng cao chất lƣợng thông tin kế toán trên báo cáo tài chính
là vấn đề đƣợc quan tâm. Hiểu đƣợc vấn đề mang tính thời sự này tôi đã chọn đề tài
“Các nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động đến chất lượng thông tin kế toán
được trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành
phố Hồ Chí Minh” nhằm góp phần làm cho thông tin kế toán trong các doanh
nghiệp vừa và nhỏ đƣợc minh bạch hơn, lành mạnh hơn, có chất lƣợng hơn, phù
hợp với yêu cầu phát triển khách quan của nền kinh tế.
2.

Mục tiêu nghiên cứu
Luận văn cần đạt đƣợc ba mục tiêu nhƣ sau:

Thứ nhất: Xác định các nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng
thông tin kế toán
Thứ hai: Phân tích các nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng
thông tin kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Mức độ ảnh hƣởng của từng
nhân tố đến chất lƣợng thông tin kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành
phố Hồ Chí Minh
Thứ ba: Đƣa ra các đề xuất giúp cho nhà quản trị có giải pháp để nâng cao chất

lƣợng thông tin kế toán cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay.

3.

Câu hỏi nghiên cứu
- Những nhân tố nào bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông

tin kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh ?
- Mức độ tác động của từng nhân tố nhƣ thế nào đến chất lƣợng thông tin kế
toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh ?
- Giải pháp nào giúp nâng cao chất lƣợng thông tin kế toán của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh ?
4.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu: Chất lƣợng thông tin kế toán của các doanh nghiệp nhỏ

và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh và các nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động
đến chất lƣợng thông tin kế toán
Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu này đƣợc thực hiện tại các doanh nghiệp nhỏ và
vừa tại thành phố Hồ Chí Minh thông qua 150 doanh nghiệp


3
5.

Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn vận dụng 2 phƣơng pháp nghiên cứu đó là
- Phƣơng pháp định tính: Kế thừa các nghiên cứu trƣớc để xác định các nhân

tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông tin kế toán từ đó x y dựng mô hình cho các
nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông tin kế toán của
các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh và xây dựng bảng câu hỏi
khảo sát sử dụng thang đo Likert 5 điểm.
- Phƣơng pháp định lƣợng: Dữ liệu khảo sát thu thập đƣợc phân tích thông
qua phần mềm SPSS 2.0 và áp dụng phƣơng pháp mô hình hồi qui tuyến tính để đo
lƣờng mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến
chất lƣợng thông tin kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí
Minh.
6.

Đóng góp mới của luận văn
Hiện nay, đa số các nghiên cứu của nƣớc ngoài nói chung và Việt Nam nói

riêng đều viết về chất lƣợng thông tin kế toán có ảnh hƣởng đến việc ra quyết định
kinh doanh của nhà đầu tƣ hoặc các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông tin kế
toán trong môi trƣờng ứng dụng hoạch định nguồn nhân lực doanh nghiệp (ERP).
Chƣa có nghiên cứu cụ thể nào Xác định đƣợc các nhân tố bên trong doanh nghiệp
tác động đến chất lƣợng thông tin kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của
các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh
Do vậy đóng góp mới của luận văn đó chính là: Xác định đƣợc các nhân tố bên
trong doanh nghiệp tác động đến chất lƣợng thông tin kế toán đƣợc trình bày trên
báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh và
đo lƣờng mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố đó đến chất lƣợng thông tin kế toán
đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính. Từ đó đƣa ra các giải pháp nhằm nâng cao
chất lƣợng thông tin kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh. Đồng thời, giúp cho ngƣời sử dụng
thông tin có cơ sở tham chiếu khi đọc báo cáo tài chính để ra các quyết định phù
hợp
7. Kết cấu đề tài

Luận văn bao gồm 5 chƣơng:


4
Chƣơng 1: Tổng quan về đề tài nghiên cứu
Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết
Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận
Chƣơng 5: Kết luận chung và một số giải pháp nâng cao chất lƣợng thông tin
kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
thành phố Hồ Chí Minh


5
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Có rất nhiều nghiên cứu trong nƣớc và cũng nhƣ trên thế giới nghiên cứu về
chất lƣợng thông tin kế toán. Nghiên cứu với mục đích tìm hiểu các nhân tố ảnh
hƣởng đến chất lƣợng thông tin kế toán từ đó có những biệm pháp và kiến nghị để
thông tin kế toán đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính đƣợc minh bạch và chính
xác hơn, bảo vệ lợi ích cho nhà đầu tƣ cũng nhƣ việc nộp thuế của doanh nghiệp
với các cơ quan chức năng đƣợc chính xác để thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Có rất
nhiều đề tài đƣa ra nhiều yếu tố khác nhau có tác động đến chất lƣợng thông tin kế
toán. Để hiểu rõ hơn luận văn sẽ tóm tắt một số các mô hình nghiên cứu và bài viết
nghiên cứu có liên quan ở Việt Nam và các nƣớc trên thế giới.
1.1

Đề tài nghiên cứu nƣớc ngoài

1.1.1 Mô hình DeLone và McLean ( 1992)
Theo mô hình của DeLone và McLean (1992), hệ thống thông tin là một hệ

thống sử dụng công nghệ thông tin để thu thập, truyền, lƣu trữ, xử lý và biểu di n
thông tin trong một hay nhiều quá trình kinh doanh và sự thành công của hệ thống
thông tin này phụ thuộc vào hệ thống và chất lƣợng thông tin của nó. Đồng thời
trong mô hình này cũng chỉ ra những nhân tố ảnh hƣởng đến sự thành công trong tổ
chức thông tin kế toán bao gồm 6 nhân tố quan trọng nhƣ sau:
- System Quality – Chất lƣợng hệ thống
- Information Quality – Chất lƣợng thông tin
- Use – Việc sử dụng hệ thống thông tin
- User Satisfaction – Sự hài lòng của ngƣời sử dụng
- Individual Impact – Nhân tố tác động liên quan đến cá nhân
- Organizational Impact – Nhân tố tác động liên quan đến tổ chức


6

Chất lƣợng
hệ thống
Chất lƣợng
thông tin

Việc sử
dụng hệ
thống thông
tin

Nhân tố tác
động liên quan
đến cá nhân

Nhân tố tác

động liên quan
đến tổ chức

Sự hài lòng
của ngƣời
sử dụng

Hình 1.1 Mô hình hệ thống thông tin thành công của DeLone và McLean(1992)
DeLone và McLean (2003) đã tiếp tục xây dựng một hệ thống thông tin mới
thành công. Trong mô hình này, chất lƣợng dịch vụ đƣợc xem là một nhân tố ảnh
hƣởng đến sự thành công của hệ thống. Hơn thế nữa, trong mô hình cũng chỉ ra
mục đích của chất lƣợng dịch vụ là tạo ra “lợi nhuận ròng” cho các doanh nghiệp và
ngƣời sử dụng sẽ sử dụng hệ thống nhiều hơn , hài lòng hơn khi thông tin tạo ra
đƣợc giá trị
Chât
lƣợng hệ

thống

Chất
lƣợng
thông tin

Việc sử dụng hệ
thống thông tin
Lợi nhuận

ròng
Ngƣời sử dụng

Chất
lƣợng
dịch vụ

Hình 1.2 Mô hình hệ thống thông tin thành công của Delone và McLean (2003)


7
1.1.2 Mô hình Nelson và các cộng sự ( 2005)
Nelson, Todd và Wixom (2005) đã sử dụng mô hình thành công đầu tiên của De
Lone và McLean (1992) để xác định các đặc điểm của hệ thống và chất lƣợng thông
tin. Theo mô hình này, bốn đặc tính quan trọng của chất lƣợng thông tin đó là: chính
xác, đầy đủ, thích hợp và có thể hiểu đƣợc. Độ chính xác của thông tin nói chung đƣợc
định nghĩa là tính trung thực của các thông tin đƣợc trình bày. Tính đầy đủ đề cập đến
sự trình bày của tất cả các thông tin có liên quan cho ngƣời sử dụng, thông tin đƣợc
trình bày hoàn chỉnh cho một ngƣời sử dụng, nhƣng có thể không đầy đủ cho nhiều
ngƣời khác. Tính thích hợp đề cập đến tính kịp thời của thông tin và tính có thể hiểu
đƣợc liên quan đến chất lƣợng thông tin đƣợc trình bày.

Ngoài ra, Nelson và các cộng sự (2005) cũng đã xác định các đặc điểm đƣợc
bàn luận nhiều nhất về chất lƣợng hệ thống đó là: khả năng tiếp cận, độ tin cậy, thời
gian đáp ứng, tính linh hoạt và tính toàn vẹn. Khả năng tiếp cận đề cập đến sự d
dàng truy cập vào các dữ liệu của ngƣời dùng. Độ tin cậy đề cập đến tính có thể tin
đƣợc của hệ thống. Điều này có thể đƣợc đo lƣờng trong thời gian hoạt động của
hệ thống. Thời gian đáp ứng đề cập đến thời gian cần trƣớc khi một hành động
mong muốn đƣợc thực hiện bởi hệ thống. Tính linh hoạt đề cập đến sự d dàng thích
ứng với các hệ thống và tính toàn vẹn thể hiện các thông tin từ các nguồn khác nhau
đã đƣợc kéo lại với nhau.
Nelson và các cộng sự (2005) cũng đã điều tra những đặc tính chất lƣợng cho
ngƣời sử dụng bằng một nghiên cứu khảo sát bao gồm 465 ngƣời sử dụng kho lƣu

dữ liệu. Kết quả điều tra này cho thấy độ chính xác là đặc trƣng chất lƣợng thông
tin quan trọng nhất, theo sau đó là tính đầy đủ. Độ tin cậy đƣợc xem là đặc trƣng
quan trọng nhất của hệ thống chất lƣợng, tiếp theo là khả năng tiếp cận. Giới hạn
cho ngƣời sử dụng kho dữ liệu là một hạn chế trong việc điều tra này. Thông tin kế
toán nói chung là thông tin đƣợc chia sẻ bởi hầu hết các đặc tính thông tin lấy từ
các kho dữ liệu.
1.1.3 Mô hình Stoderstrom và Sun (2007)
Theo Stoderstrom và Sun (2007), các yếu tố quyết định đến chất lƣợng thông
tin kế toán khi áp dụng IFRS bao gồm: hệ thống pháp luật và chính trị, chuẩn mực
kế toán và việc trình bày báo cáo tài chính


8
Hệ thống pháp luật và chính trị

Chuẩn
mực kế

Phát triển thị
trƣờng tài

Cấu trúc
vốn

Chủ sở hữu

Hệ
thống

Chất lƣợng thông tin kế toán

Hình 1.3 Mô hình các nhân tố tác động đến chất lượng thông tin kế toán của
Stoderstrom và Sun (2007)
Kết quả nghiên cứu của mô hình cho thấy:
Hệ thống pháp luật và chính trị là nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông tin
kế toán theo nhiều cách khác nhau, nó có thể tác động trực tiếp đến chất lƣợng
thông tin kế toán hoặc tác động gián tiếp đến chất lƣợng thông tin kế toán thông
qua chuẩn mực kế toán và việc trình bày báo cáo tài chính. Vai trò của hệ thống luật
và chính trị sẽ giúp cho việc áp dụng IFRS d dàng hơn.
Việc trình bày báo cáo tài chính xuất phát từ hai nguồn đó là chi phí công bố
thông tin và lợi ích của các bên trong hợp đồng. Đồng thời, nó cũng chỉ ra bốn yếu
tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông tin kế toán gồm
-

Thị trƣờng tài chính

-

Cấu trúc vốn

-

Chủ sở hữu

-

Hệ thống thuế

Chuẩn mực kế toán cũng chịu sự tác động của hệ thống pháp luật và chính trị,
từ đó sẽ tác động lên chất lƣợng kế toán. Đồng thời, chuẩn mực cũng nêu rõ các đặc

9
tính chất lƣợng thông tin kế toán cần đáp ứng đó là tính phù hợp, tính đáng tin cậy,
tính trung thực và có thể hiểu đƣợc
1.1.4 Nghiên cứu của Ferdy van Beest, Geert Braam và Suzanne Boelens –
Trung tâm nghiên cứu kinh tế Nijmegen ( NICE), Viện nghiên cứu quản lý đại
học Radboud Nijmegen (11-15)
Nghiên cứu của Ferdy van Beest, Geert Braam và Suzanne Boelens (2009) là
tập trung xây dựng một công cụ đo lƣờng toàn diện để đánh giá chất lƣợng của báo
cáo tài chính, dựa vào các đặc tính chất lƣợng thông tin kế toán theo yêu cầu của
FASB và IASB (2008) và các nghiên cứu từ trƣớc về việc đánh giá các đặc tính
chất lƣợng thông tin kế toán. Đánh giá toàn diện về chất lƣợng báo cáo tài chính là
quan trọng vì nó thể hiện chất lƣợng của việc ra quyết định kinh tế của ngƣời sử
dụng và nâng cao hiệu quả thị trƣờng, giảm chi phí cho các công ty.
Cơ sở lý thuyết của nghiên cứu:
Nghiên cứu vận dụng dự án hội tụ IFRS – US GAAP, IASB – FASB để xây
dựng cơ sở đo lƣờng trên nguyên tắc “ Việc áp dụng các mục tiêu và các đặc tính
chất lƣợng sẽ dẫn tới các tiêu chuẩn chất lƣợng kế toán tốt, do đó sẽ dẫn đến chất
lƣợng thông tin báo cáo tài chính tốt và hữu ích cho việc ra quyết định”. Do vậy, có
rất nhiều các nghiên cứu trƣớc đ y đánh giá chất lƣợng của báo cáo tài chính bằng
các phƣơng pháp đo lƣờng khác nhau. Mỗi phƣơng pháp có ƣu và nhƣợc điểm
khác nhau, đƣợc tóm tắt trong bảng sau:


10
Bảng 1.1 Tóm tắt các nghiên cứu đánh giá chất lượng báo cáo tài chính
Mô hình các yếu
tố đặc biệt trong
Mô hình dồn tích

(Accrual models)

Mô hình giá trị thích

báo cáo hằng

hợp

năm

(Value relevance)

(Specific
elements in

Mô hình đặc
tính chất lƣợng
(Qualiative
characteristics)

annual reports)
Đo lƣờng mức độ
Phƣơng pháp

quản lý thu nhập theo
các quy định và pháp
luật hiện hành

Sử dụng mối liên hệ giữa
số liệu kế toán và phản

Kiểm tra mức
Phân tích các yếu độ quyết định

ứng của thị trƣờng chứng

tố đặc biệt trình

tính hữu ích của

khoán (giá cổ phiếu) để

bày trong báo cáo

thông tin báo

đo lƣờng tính thích hợp và năm bằng kinh

cáo tài chính

đáng tin cậy của báo cáo

bằng các đặc

nghiệm

tài chính

Ƣu điểm

D dàng thu thập số
liệu để đo lƣờng các
khoản thu nhập của
công ty
Không cung cấp
bằng chứng trực tiếp

Nhƣợc điểm

và toàn diện liên quan
đến việc chất lƣợng
thông tin báo cáo tài
chính

D dàng thu thập số liệu
để đo lƣờng thu nhập của
công ty

tính chất lƣợng
Tập trung vào
chất lƣợng báo

Tập trung vào
chất lƣợng thông

cáo tài chính và

tin báo cáo tài

đo lƣờng trực tiếp chính

Không phân biệt đƣợc
giữa tính thích hợp và độ
tin cậy khi xây dựng số
liệu kế toán và thị trƣờng
chứng khoán có thể không
hoàn toàn hiệu quả nên
giá cổ phiếu không phải là

Chỉ tập trung vào
các yếu tố đặc

Rất khó khăn để

biệt

đo lƣờng

Rất khó đo lƣờng

đại diện chính xác cho thị
trƣờng chứng khoán

Tác giả

e.g Jones, 1999;

e.g Barth et al, 2001;

e.g. Hirst et al,

Healy &Wahlen,

Choi et al, 1997; Nichols

2004 ; Beretta

1999; Dechow et al,

&Wahlen, 2004; Nelson,

&Bozzolan, 2004;

1995

1996

Cohen et al, 2004

e.g Schipper et
al, 2003; van der
Meulen et al,
2007; Barth et
al, 2006

Phƣơng pháp nghiên cứu
Thiết kế bảng câu hỏi sử dụng thang đo Likert 5 điểm (từ hoàn toàn không đồng ý
đến hoàn toàn đồng ý) gồm 21 biến quan sát thể hiện các đặc tính chất lƣợng