Các nhân tố ảnh hưởng đến nguồn thu thuế thu nhập cá nhân, mẫu khảo sát tại địa bàn tỉnh bình dương
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (806.2 KB, 106 trang )
TR
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
NG
I H C KINH T TP. HCM
LÂM THANH H NG
CÁC NHÂN T
NH H
NG
N
NGU N THU THU THU NH P CÁ NHÂN:
M U KH O SÁT T I A BÀN
T NH BÌNH D ƠNG
Chuyên ngành: Kinh t Tài chính – Ngân hàng.
Mã s : 60.31.12
LU N V N TH C S KINH T
NG
IH
NG D N KHOA H C: PGS. TS V TH MINH H NG
CHÍ MINH
M
L I CAM OAN
Qua nh ng n m tháng h c t p chư ng trình ào t o sau
i h c , tôi ã
ư c trang b nh ng ki n th c vô cùng quý báu làm hành trang bư c vào cu c
s ng và ng d ng trong công tác. Nhân d p hoàn thành quy n lu n v n, tôi xin
g i l i bi t n chân thành
n:
- Quý th y cô Trư ng
i h c Kinh t TPHCM ã nhi t tình truy n
t
nh ng ki n th c quý báu cho tôi
- Cô PGS.TS V Th Minh H ng ã t n tâm gi ng d y và hư ng d n tôi
hoàn thành lu n v n t t nghi p
C c thu t nh Bình Dư ng, Chi c c thu Thu n An và các anh ch
nghi p ã góp ý th o lu n và cung c p thông tin tài li u
ng
tôi hoàn thành lu n
v n
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi, ư c hoàn
thành d a trên s
nh hư ng và truy n
t ki n th c c a Quý th y cô và các
nhà nghiên c u.
Tác gi : LÂM THANH H NG
M CL C
L i cam oan
M cl c
Danh m c các t! vi t t"t
Danh m c các b ng, bi u
Danh m c các hình v#
Danh m c ph l c
Trang
PH N M
U...................................................................................................1
1. S c n thi t c a
tài ........................................................................ 1
2. C s$ hình thành
tài ...................................................................... 2
3.Câu h%i nghiên c u............................................................................. 2
4.M c tiêu c a
tài.............................................................................. 2
5.Mô hình nghiên c u............................................................................ 2
6.Nh ng i m m i c a lu n v n ............................................................ 2
7.Phư ng pháp nghiên c u .................................................................... 3
8.B c c lu n v n .................................................................................. 3
CH ƠNG I . CƠ S
LÝ LU N V THU THU NH P CÁ NHÂN VÀ
MÔ HÌNH LÝ THUY T ............................................................................ 4
1. 1 T ng quan v thu thu nh p cá nhân................................................... 4
1.1.1 Ngu n g c ra
i c a thu TNCN ..................................................... 4
1.1.2 Khái quát v thu TNCN................................................................... 5
1.2.2.1 Khái ni m v thu nh p cá nhân................................................ 5
1.2.2.2 Khái ni m và &c i m c a thu TNCN ................................... 6
1.2.2.2.1 Khái ni m ........................................................................6
1.2.2.2.2 &c i m ........................................................................ 6
1.1.3 Vai trò c a thu TNCN .................................................................. 7
1.1.3.1 Thu TNCN là công c phân ph i
m b o công b ng xã h i.
....................................................................................................................... 7
1.1.3.2 Thu TNCN kh"c ph c tính lu' thoái c a thu gián thu ........ 8
1.1.3.3 Thu TNCN là công c t o ngu n thu cho ngân sách nhà
nư c:.............................................................................................................. 8
1.1.3.4 Thu TNCN góp ph n i u ch nh v( mô n n kinh t ............. 8
1.1.4 C s$ xây d ng chính sách thu thu nh p cá nhân........................ 10
1.1.4.1 Lý thuy t thu chu)n t"c...................................................... 10
1.1.4.1.1 Quan i m v lý thuy t thu chu)n t"c........................ 10
1.1.4.1.2 Nh ng tiêu chu)n c a m t h th ng thu t t ............... 11
1.1.4.2 Xác
nh thu nh p ch u thu ................................................ 20
1.1.4.2.1 Ngu n g c c a thu nh p ............................................. 20
1.1.4.2.2 Tính thu trên c s$ cư trú hay ngu n phát sinh thu nh p
..................................................................................................................... 22
1.1.4.3 Xác
nh các kho n thu nh p gi m tr!.................................. 23
1.1.4.4 Thu su t thu thu nh p cá nhân........................................... 24
1.1.4.5 Phư ng pháp qu n lý thu n p thu ........................................ 25
1.2 Mô hình nghiên c u gi thuy t và mô hình nghiên c u
ngh! ....... 26
1.2.1 Mô hình Pest trong nghiên c u môi trư ng v( mô ............................ 26
1.2.2 Mô hình nghiên c u các nhân t
nh hư$ng ngu n thu thu TNCN t i
t nh Bình Dư ng .......................................................................................... 28
1.2.3 Các gi thuy t nghiên c u các nhân t
nh hư$ng
n ngu n thu thu
TNCN t i t nh Bình Dư ng.......................................................................... 29
1.3. Kinh nghi"m c#a m$t s qu c gia v chính sách thu thu nh p cá
nhân và bài h%c kinh nghi"m cho Vi"t Nam............................................. 29
1.3.1 &c i m chung chính sách thu TNCN c a các nư c ..................... 29
1.3.2 Bài h c kinh nghi m áp d ng t i Vi t Nam...................................... 31
1.3.2.1 V phư ng pháp ánh thu ...................................................... 31
1.3.2.2
n v tính thu ....................................................................... 32
1.3.2.3 Xác
nh thu nh p ch u thu .................................................... 32
1.3.2.4 V thu su t thu thu nh p cá nhân.......................................... 33
K t lu n chư ng I ....................................................................................... 34
CH ƠNG II TÌNH HÌNH TRI&N KHAI THU
ÁNH GIÁ CÁC NHÂN T
NH H
NG
TNCN VÀ K T QU
N NGU N THU THU
TNCN T I T NH BÌNH D ƠNG ............................................................ 35
2.1 Tình hình tri'n khai thu thu thu nh p cá nhân ( Vi"t Nam
2.1.1 Khái quát tình hình th c hi n thu thu nh p $ Vi t Nam - giai o n 1
áp d ng pháp l nh thu thu nh p
i v i ngư i có thu nh p cao..( t! 1991
n
2008)….. ..................................................................................................... 35
2.1.1.1 *u i m ch y u .................................................................. 35
2.1.1.2 Khuy t i m ch y u............................................................ 36
2.1.2 Khái quát tình hình th c hi n thu thu nh p $ Vi t Nam- Giai o n 2
áp d ng Lu t thu TNCN n m 2009, 2010................................................... 38
2.1.2.1 M t s
i m m i c a Lu t thu TNCN................................. 38
2.1.2.2 ánh giá v c c u ngu n thu c a thu TNCN $ Vi t Nam.. 39
2.2
ánh giá các nhân t
nh hư(ng ngu*n thu thu TNCN t+i t,nh Bình
Dương
2.2.1 Gi i thi u v t nh Bình Dư ng ..................................................... 41
2.2.2 Tình hình tri n khai và k t qu ngu n thu c a thu TNCN t i t nh
Bình Dư ng ................................................................................................. 42
2.2.3 Thi t k nghiên c u:..................................................................... 43
2.2.3.1 Nghiên c u khám phá (
nh tính): ...................................... 44
2.2.3.2 Nghiên c u chính th c (
nh lư ng): .................................. 44
2.2.4 Xây d ng thang o ........................................................................ 45
2.2.5 K t qu nghiên c u các nhân t
nh hư$ng
n ngu n thu thu
TNCN t i t nh Bình Dư ng.......................................................................... 48
2.2.5.1 Thông tin m u nghiên c u:................................................... 48
2.2.5.2 K t qu
ánh giá thang o ..................................................... 49
2.2.5.2.1 H s tin c y Cronbach’s Alpha- Các nhân t
nh hư$ng
n ngu n thu thu TNCN ........................................................................... 50
2.2.5.2.2 H s tin c y Cronbach’s Alpha- ngu n thu thu TNCN:
............ ........................................................................................................ 53
2.2.5.3 K t qu phân tích nhân t khám phá EFA các nhân t
hư$ng
nh
n ngu n thu thu TNCN: ............................................................... 55
2.2.5.3.1 Thang o các nhân t
nh hư$ng
n ngu n thu thu
TNCN . ........................................................................................................ 55
2.2.5.3.2 Thang o ngu n thu thu TNCN.................................... 56
2.2.5.4 Mô hình nghiên c u các nhân t
nh hư$ng ngu n thu thu
TNCN t i t nh Bình Dư ng hi u ch nh ....................................................... 57
2.5.5.5 K t qu ki m
t
nh
nh mô hình và gi thuy t nghiên c u các nhân
n ngu n thu thu TNCN t i t nh Bình Dư ng ................................ 58
2.3 Nh n xét k t qu nghiên c u v.i th/c tr+ng ngu*n thu thu TNCN..
..................................................................................................................... 60
K t lu n chư ng 2........................................................................................ 61
CH ƠNG III GI I PHÁP GIA T NG NGU N THU THU
THU
NH P CÁ NHÂN T I T NH BÌNH D ƠNG ......................................... 62
3.1 !nh hư.ng phát tri'n kinh t xã h$i t,nh Bình Dương
n n0m 2020
............ ........................................................................................................ 62
3.2 M$t s gi i pháp t0ng ngu*n thu thu thu nh p cá nhân t+i t,nh
Bình Dương ................................................................................................ 63
3.2.1 M c tiêu chung khi xây d ng gi i pháp......................................... 63
3.2.2 Gi i pháp $ góc
3.2.2.1 Gia t ng t c
chúng trên
c quan qu n lý nhà nư c ............................... 64
t ng trư$ng GDP, nâng cao thu nh p dân
a bàn t nh................................................................................. 64
3.2.2.2 Ki m soát s bi n
3.2.2.3 H n ch th t nghi p
ng c a giá c hàng hóa.......................... 65
m b o an sinh xã h i .......................... 65
3.2.3 Gi i pháp $ góc
c quan qu n lý thu :....................................... 66
3.2.3.1 Hoàn thi n Lu t thu TNCN.................................................. 66
3.2.3.2 Nâng cao nh n th c c a ngư i n p thu ................................ 68
3.2.3.3 Ki n toàn b máy,
i ng cán b , t ng cư ng phư ng ti n
và bi n pháp qu n lý………………………………………………………
68
3.2.4 Gi i pháp b+ sung t ng cư ng s ph i h p v i các s$, ngành liên
quan nh m nâng cao công tác qu n lý thu nh p ........................................... 69
3.3 H+n ch c#a nghiên c u và hư.ng nghiên c u ti p theo...................... 70
K t lu n chư ng III...................................................................................... 71
K T LU N ................................................................................................ 72
TÀI LI1U THAM KH O
PH L C
DANH M C CH2 VI T T3T
--------****--------
B S: B t
ng s n
EFA: (Explorator factor analysis) Phân tích nhân t khám phá
GDP : ( Gross Domestic Product) T+ng s n ph)m qu c n i
KBNN : Kho b c nhà nư c
KT-XH :
Kinh t - xã h i
L -TB & XH : Lao
NSNN :
ng thư ng binh và xã h i
Ngân sách nhà nư c
TNDN: Thu nh p doanh nghi p
TNCN :
Thu nh p cá nhân
UBND : ,y Ban nhân dân
SXKD: S n xu t kinh doanh
WTO: ( Word Trade Qrganiration) T+ ch c thư ng m i th gi i
DANH M C CÁC B NG BI&U
*******
B ng 2.1: T+ng s thu thu thu nh p i v i ngư i có thu nh p cao t! n m 1991
n 2008
B ng 2.2: T+ng thu thu TNCN n m 2009-2010
B ng 2.3: T+ng thu thu TNCN n m 2009-2010 t i t nh Bình Dư ng
B ng 2.4: Mã hóa các thang o nhân t
nh hư$ng
n ngu n thu thu TNCN
B ng 2.5: Gi i tính m u nghiên c u
B ng 2.6:
tu+i m u nghiên c u
B ng 2.7: Thu nh p bình quân tháng c a m u nghiên c u
B ng 2.8: Cronbach’s Alpha- Các y u t kinh t
B ng 2.9: Cronbach’s Alpha- Lu t thu TNCN và Lu t khác
B ng 2.10: Cronbach’s Alpha- V n Hóa xã h i
B ng 2.11: Cronbach’s Alpha- C ch và phư ng ti n qu n lý
B ng 2.12: Cronbach’s Alpha -Ngu n thu thu TNCN
B ng 2.13: K t qu phân tích nhân t khám phá EFA c a thang o các nhân
t
nh hư$ng ngu n thu thu TNCN sau khi lo i bi n
B ng 2.14: K t qu phân tích nhân t khám phá thang o ngu n thu thu TNCN
B ng 2.15: Th ng kê phân tích các h s h i quy ( mô hình SERVQUAL)
B ng 2.16: Các thông s th ng kê c a t!ng bi n trong phư ng trình
( Mô hình Servqual)
DANH M C PH L C
___________________
-
Ph l c I: N i dung c b n Thu thu nh p cá nhân $ Pháp
- Ph l c II: N i dung c b n Thu thu nh p cá nhân $ Nh t B n
- Ph l c III: N i dung c b n Thu thu nh p cá nhân $ Thái Lan
- Ph l c IV: N i dung c b n Thu thu nh p cá nhân $ Trung Qu c
- Ph l c V: B ng câu h%i kh o sát
- Ph l c VI: Phân tích
tin c y Cronbach’s Alpha sau khi lo i bi n rác
c a Mô hình SERQUAL
- Ph l c 7: Phân tích nhân t khám phá EFA
- Ph l c 8: Phân tích H i Qui b i
1
PH N M
1. S c n thi t c a
U
tài:
Trong ti n trình h i nh p kinh t qu c t , Vi t Nam ã có nhi u cam k t v
chính sách c t gi m thu ,
gi m m t ph n.
ng ngh a v i vi c s thu ngân sách nhà n
m b o duy trì s thu ngân sách nhà n
c
cs b c t
ng th i áp ng
v i yêu c u h i nh p thì Vi t Nam ph i tri n khai nhi u chính sách thu m i, trong
ó có thu thu nh p cá nhân v i ph m vi i u ch nh r ng kh p
Thu thu nh p cá nhân ra
công b ng thu
n
i nh m t ng thu cho ngân sách nhà n
c, t o s
i v i t t c các thành ph n trong xã h i, nh t là trong b i c nh
c ã chính th c gia nh p WTO.
t ng cá nhân qua ho t
i v i các n
tr ng t ơng
n t t c dân c .
i u này liên quan r t l n
ng kinh t trong c ng
t
n thu nh p c a
ng.
c trên th gi i, Thu thu nh p cá nhân là ngu n thu chi m t
i cao trong t ng ngu n thu t thu . Vi t Nam qua th i gian 18 n m
th c hi n pháp l nh thu thu nh p cao ã mang l i nh!ng k t qu kh quan nh ng
m c huy
ng ngu n thu còn r t h n ch và chi m t tr ng th p trong t ng cơ c u
ngu n thu t thu so v i các n
c khác. Chính vì v y
kh c ph"c h n ch c a
pháp l nh thu thu nh p cao, Lu t thu thu nh p cá nhân ã
#c ban hành và có
hi u l c t ngày 01/01/2009 thay th pháp l nh thu thu nh p cao.
Quá trình th c hi n Lu t thu thu nh p cá nhân b
qu kh quan, nh ng bên c nh ó v$n còn nh!ng v n
ch n
tài: “Các nhân t
kh o sát t i
nh h %ng
nh h
ng
Cơ s% lý lu n c a
ph i xem xét do ó tôi
tài nghiên c u
n ngu n thu thu thu nh p cá nhân và
2. C s hình thành
tìm ra các nhân t
xu t các gi i pháp
t ng
a bàn t nh Bình D ơng.
tài:
tài xu t phát t lý thuy t và th c ti&n tri n khai th c
hi n thu thu nh p cá nhân % Vi t Nam trong nh!ng n m qua. T
sát trên
u ã thu nh!ng k t
n ngu n thu thu thu nh p cá nhân: m u
a bàn t nh Bình D ơng ” làm
ngu n thu thu thu nh p cá nhân trên
c
a bàn t nh Bình D ơng.
3. Câu h i nghiên c u
ó ch n m$u kh o
2
#c xây d ng trên cơ s% nào? Mô hình nào
- Thu thu nh p cá nhân
#c
l a ch n làm cơ s% cho nghiên c u
- Tình hình tri n khai thu thu nh p cá nhân trên
th nào? Nhân t nào nh h %ng
a bàn trong th i gian qua
n ngu n thu thu thu nh p cá nhân trên
a bàn
t nh Bình D ơng
thúc 'y quá trình tri n khai ngu n thu thu thu nh p cá nhân trên
-
a
bàn thì c n ph i th c hi n nh!ng gi i pháp nào.
4. M c tiêu c a
tài nghiên c u
- Xác
tài:
#c th c hi n v i m"c tiêu:
nh m t s cơ s% lý lu n liên quan
n vi c xây d ng thu thu nh p cá
nhân
- Xây d ng mô hình nghiên c u v các nhân t
nh h %ng
thu TNCN theo mô hình PEST trong nghiên c u môi tr
ng v mô.
- Xây d ng và i u ch nh thang o các nhân t
nh h %ng
n ngu n thu
n ngu n thu
thu thu nh p cá nhân t i t nh Bình D ơng
-
xu t các gi i pháp
t ng ngu n thu thu thu nh p cá nhân t i t nh Bình
D ơng
5. Mô hình nghiên c u:
Thi t k b ng câu h(i - Phát phi u kh o sát h %ng
ánh giá các nhân t
nh
n ngu n thu thu thu nh p cá nhân qua SPSS 16.0 – các gi i pháp
6. Nh ng i m m i c a lu n v n
-
tài nghiên c u lý thuy t v thu thu nh p cá nhân,
c p
n cơ s% lý
thuy t thu c a h th ng thu chu'n t c
n p thu
tài ã ánh giá khách quan và có cơ s% khoa h c v c m nh n c a ng
i
i v i chính sách thu thu nh p cá nhân c a Vi t Nam. Trên cơ s% k t qu
kh o sát c a ng
i n p thu ,
xu t các gi i pháp
ki n toàn Lu t thu thu nh p
cá nhân và góp ph n gia t ng ngu n thu thu TNCN trên
7. Phư ng pháp nghiên c u
a bàn t nh Bình D ơng .
3
- Ph ơng pháp
nh tính: v i k) thu t th o lu n trao
cán b thu . M"c ích c a ph ơng pháp này
i v i các chuyên gia,
i u ch nh thang o theo mô hình
SERQUAL.
- Ph ơng pháp
ý ki n c a ng
nh l #ng: D a trên k t qu
i n p thu , thang o
#c ki m
#c thu th p t Phi u kh o sát
nh b ng h s tin c y Cronbach
Alpha và phân tích nhân t khám phá EFA. T t c k) thu t trên
#c x* lý b ng k)
thu t x* lý SPSS 16.0
- Ngoài ra
sánh
tài còn s* d"ng d"ng ph ơng pháp th ng kê, t ng h#p và so
có k t lu n chính xác v v n
nghiên c u.
8. B c c lu n v n
Ngoài ph n m%
u và k t lu n, n i dung c a
tài g m 3 ch ơng:
Ch ơng 1: Cơ s% lý lu n v thu thu nh p cá nhân và mô hình lý thuy t.
Ch ơng 2: Tình hình tri n khai thu thu nh p cá nhân và k t qu
nhân t
nh h %ng
n ngu n thu thu thu nh p cá nhân t i t nh Bình D ơng
Ch ơng 3: Các gi i pháp
Bình D ơng .
ánh giá các
thúc 'y tri n khai thu thu nh p cá nhân t i t nh
4
CH ƠNG I
CƠ S
LÝ LU N V THU THU NH P CÁ NHÂN
VÀ MÔ HÌNH LÝ THUY T
1. 1 T ng quan v thu thu nh p cá nhân
1.1.1 Ngu n g c ra
i c a thu TNCN
Thu thu nh p cá nhân ã
#c áp d"ng t r t lâu % các n
u tiên % Anh vào n m 1799 thu thu nh p cá nhân ã
c phát tri n. L n
#c áp d"ng nh m t hình
th c thu t m th i nh m m"c ích trang tr i cho cu c chi n tranh ch ng Pháp và
#c chính th c ban hành vào n m 1842. Sau ó thu thu nh p cá nhân ã nhanh
#c lan truy n sang các n
chóng
c công nghi p khác nh : Nh t (1887),
c
(1899), M) (1913), Pháp(1916), Liên Xô(1922), Trung Qu c(1936)…Các qu c gia có
n n kinh t th tr
ng phát tri n
u coi thu thu nh p cá nhân là m t trong
nh!ng s c thu có t m quan tr ng +c bi t trong vi c huy
ng ngu n thu ngân
sách, th c hi n phân ph i công b ng xã h i và i u ti t v mô n n kinh t .
Thu thu nh p cá nhân ra
Ng
i lao
i tr
c tiên t n
c có n n kinh t th tr
ng có ch t l #ng cao, có i u ki n trang b thi t b hi n
tài s n, ti n v n t t y u s giành
#c nhi u thu nh p hơn ng
ng.
i, có nhi u
i có ít v n và làm
n kém hi u qu . Trong xã h i phân hóa giàu nghèo cao và chênh l ch v thu
nh p gi!a các t ng l p dân c ngày càng nhi u. Thu thu nh p cá nhân ra
m t bi n pháp c n thi t
i là
i u ti t thu nh p c a xã h i, rút ng n kho ng chênh
l ch quá l n gi!a các t ng l p dân c .
V i ch c n ng và vai trò ngày càng t ng theo s phát tri n c a n n kinh t
- xã h i, nhà n
chính và
c ph i có ngu n tài chính d i dào
u t phát tri n kinh t c a
tn
trang tr i cho b máy hành
c. Do ó chính ph % t ng qu c gia
ph i tìm cách khai thác ngu n thu, trong ó thu nh p c a t ng cá nhân trong xã
h i là ngu n có th t o ra kh n ng huy
ng ngày càng l n
nhà n
c bù
p
chi tiêu ngân sách.
Ngoài ra h th ng chính sách thu nói chung và thu thu nh p cá nhân nói
riêng là m t trong nh!ng công c" quan tr ng
nhà n
c th c hi n ch c n ng
5
qu n lý và i u ti t v mô các m+t ho t
ng kinh t , xã h i công c ng.
1.1.2 Khái quát v thu TNCN
1.1.2.1 Khái ni m v thu nh p cá nhân
Thu nh p là m t ph m trù tr u t #ng
#c quan ni m khác nhau d
i giác
kinh t và thu
- V kinh t : Khái ni m thu nh p th
#c hi u trên cơ s% lý thuy t v
ng
ngu n tài s n và lý thuy t v s t ng tr %ng tài s n thu n. Theo lý thuy t v ngu n
tài s n, thu nh p là t ng giá tr c a c i hàng n m b sung cho t ng cá nhân hay t ng
doanh nghi p t ngu n ho t
ng kinh doanh hay lao
ng mang l i. Còn lý thuy t
v t ng tr %ng tài s n thu n, thu nh p là t ng các giá tr trên th tr
#c h %ng d
ích
ng c a các l#i
i d ng tiêu dùng và giá tr t ng thêm trong t ng các quy n s%
h!u c a m t ch th trong m t th i gian nh t
nh.
- V thu : Trong các lu t thu hi n nay % các n
kho n thu b ng ti n và hi n v t do ho t
c, thu nh p
#c hi u là các
ng s n xu t kinh doanh, do lao
ng d ch
v" làm ra cho b n thân và xã h i ho+c t m t quan h xã h i nào ó mà có. Nó
mang tính
n
c l là chính, thu c ph m vi qui
nh trong pháp lu t thu c a t ng
c.
D a vào các tiêu th c khác nhau, thu nh p có th phân lo i theo các m+t ch
y u sau ây:
- C n c vào th i gian phát sinh: chia ra thu nh p th
không th
ng xuyên và thu nh p
ng xuyên.
- C n c vào ngu n phát sinh: có thu nh p t lao
ng ( ti n l ơng, ti n
công…), thu nh p t kinh doanh ( s n xu t, kinh doanh, d ch v"), thu nh p t tài
s n ( cho vay, trái phi u, ch ng khoán…), thu nh p t ngu n khác ( quà bi u, th a
k ..)
- C n c vào ch th
t p th , c a nhà n
#c h %ng: có thu nh p c a cá nhân, c a công ty, c a
c.
Theo nhà kinh t h c ng
i M) Paul. A. Samuelson ã
nh sau: “thu nh p là t ng s ti n ki m
gian nh t nh ( th ng là m t n m) .
#c ho+c thu góp
a ra khái ni m thu nh p
#c trong m t kho ng th i
6
Theo cách phân lo i thu nh p d a vào các ch th qua khái ni m chung v thu
nh p nh trên thì thu nh p cá nhân là t ng giá tr b ng ti n hay hi n v t mà m t cá nhân
#c trong m t kho ng th i gian nh t nh ( th ng là 1 n m )
nh n
1.1.2.2 Khái ni m và
c i m thu thu nh p cá nhân
1.1.2.2.1 Khái ni m
Thu TNCN là lo i thu tr c thu, thu vào thu nh p c a cá nhân trong m t
kho ng th i gian nh t
nh.
#c áp d"ng r t lâu và ph bi n %
ây là lo i thu
nhi u qu c gia nh m m"c tiêu t p trung thu nh p cho NSNN và th c hi n i u ti t
thu nh p gi!a các t ng l p dân c :
1.1.2.2.2
c i m
Là lo i thu tr c thu nên thu TNCN luôn t o c m giác gánh n+ng v thu
v i ng
ng
i ch u thu . Ng
i khác.
i
i ch u thu khó có th chuy n gánh n+ng v thu cho
ây là lo i thu liên quan tr c ti p
n l#i ích c a ng
i ch u thu , do
ó r t nh y c m và d& b ph n ng.
- Th c hi n vai trò i u ti t công b ng thu nh p gi!a các t ng l p dân c , thu
thu nh p cá nhân th c hi n i u ti t thu nh p theo nguyên t c phù h#p v i kh n ng
tr thu . Do ó thu su t th
ng
#c thi t k theo bi u thu l,y ti n.
- Khác h-n v i thu gián thu, thu TNCN là lo i thu có chú tr ng
c nh c a ng
i n p thu thông qua các quy
thu và nh!ng ng
i ph" thu c. Các quy
nh gi m tr cho cá nhân ng
n gia
i ch u
nh gi m tr góp ph n cho thu TNCN
th c hi n theo nguyên t c công b ng theo chi u d c trong i u ti t thu nh p c a
ng
i dân. M+c khác còn t o nên s
ng thu n c a xã h i nói chung khi áp d"ng
lu t thu .
-
i t #ng ch u thu , thu nh p ch u thu c a thu TNCN r t a d ng và ph c
t p. Ngoài ra, do ph i th c hi n m"c tiêu i u ti t công b ng thu nh p nên thu thu
nh p cá nhân
#c áp d"ng theo bi u thu lu) ti n t ng ph n. Công tác qu n lý thu
thu không ơn gi n và òi h(i nhi u v tính trung th c c a ng
chi phí hành thu c a thu gia t ng,
kh u tr t i ngu n chi tr .
1.1.3 Vai trò c a thu TNCN.
gi m b t chi phí th
i n p thu . T
ó
ng áp d"ng bi n pháp
7
1.1.3.1 Thu thu nh p cá nhân là m t công c" phân ph i
m b o công b ng xã
h i
M t trong nh!ng khi m khuy t c a kinh t th tr
ng là s phân ph i không
công b ng và i li n v i nó là quá trình phân hóa giàu nghèo trong xã h i. M t b
ph n dân c s có thu nh p cao hơn s ng
i nghèo khó có thu nh p th p hơn và
i
t #ng này l i không
#c h %ng m t cách tr c ti p nh!ng l#i ích do n n kinh t th
tr
t
ng mang l i.
n m"c tiêu công b ng xã h i, nhà n
vi c thu thu thu nh p cao, qua ó i u ch nh t ơng
c ph i can thi p b ng
i s chênh l ch v thu nh p
gi!a các cá nhân trong xã h i.
Thu TNCN là công c" h!u hi u
th c hi n m"c tiêu công b ng xã h i theo
chi u d c ( các b c thu nh p khác nhau thì ch u m c thu su t khác nhau) và theo
chi u ngang ( thu nh p nh nhau thì ch u cùng m t m c thu su t ). Tuy nhiên c n l u
ý
n chi tiêu c a ngân sách nhà n
c, +c bi t là các kho n chi tiêu mang ý ngh a
phúc l#i xã h i, nh m góp ph n nâng cao
i s ng v t ch t và tinh th n cho
i t #ng
có thu nh p th p.
1.1.3.2 Thu thu nh p cá nhân kh c ph c tính lu! thoái c a thu gián thu:
Nh #c i m c a thu gián thu là tính lu) thoái. Thu su t thu gián thu không
tính
n thu nh p c a ng
i tiêu dùng khi tiêu th" hàng hóa, d ch v", m i ng
i
u
ph i ch u thu su t nh nhau. M c chênh l ch v thu nh p càng l n thì tính lu)
thoái c a thu gián thu càng cao. Thu TNCN v i thu su t lu) ti n s góp ph n
kh c ph"c
#c v n
này vì ng
i có thu nh p càng cao s n p thu càng nhi u
và ng #c l i, thu nh p th p n p thu ít hơn ho+c không ph i n p thu .
1.1.3.3 Thu thu nh p cá nhân t"o ngu n thu cho NSNN
Thu thu nh p cá nhân là m t hình th c thu quan tr ng c a ngân sách nhà
n
c, lo i th này óng vai trò r t quan tr ng. Hi n nay % các n
c phát tri n t
tr ng thu ngân sách c a thu thu nh p cá nhân (TNCN) chi m r t cao t 30-40%, có
n
c trên 50% nh M), Nh t, Canada, Australia, …các n
c ang phát tri n chi m
t 15-30% nh Thailand, Malaixia, philippin…
i v i Vi t Nam thu thu nh p cá nhân tuy chi m t tr ng nh( trong t ng thu
NSNN, tuy nhiên trong i u ki n phát tri n kinh t và toàn c u hóa. Khi trình
phát
8
tri n kinh t càng cao, thu nh p c a dân c s nâng lên thì s thu t lo i thu này
càng chi m v trí quan tr ng trong t ng thu ngân sách nhà n
c.
1.1.3.4 Thu thu nh p cá nhân góp ph n i u ti t v# mô n n kinh t
Thu thu nh p cá nhân không ch là công c" huy
ng ngu n thu NSNN, th c
hi n công b ng xã h i, mà còn gi! vai trò i u ti t n n kinh t qu c dân. Vì v y, %
m.i th i k/ phát tri n kinh t khác nhau, tùy theo yêu c u i u ti t v mô n n kinh t
mà chính sách thu thu nh p cá nhân % m.i n
c xây d ng phù h#p.
M.Keynes là nhà kinh t h c n i ti ng ng
thi p c a nhà n
c vào ho t
i Anh ã
ng c a n n kinh t
t
ng t t %ng can
s
#c “ C u hi u qu ”
thông qua chính sách thu , trong ó có thu thu nh p cá nhân. Ông cho r ng, t n t i
m t quy lu t tâm lý cơ b n mà theo ông, con ng
mình theo t c
t ng c a thu nh p thì t c
ây chính là nguyên nhân làm cho c u không
ánh vào thu nh p
nh p th p s cao hơn nh!ng ng
kích thích tiêu dùng và t ng
ng tiêu dùng % nh!ng ng
i có thu nh p cao. Vì v y, nhà n
thu nh p theo ki u thu su t l,y ti n
vào
ti t ki m t ng nhanh hơn.
t hi u qu . B%i v y, c n ph i có
a vào ti t ki m
u t phát tri n kinh doanh. Theo ông, khuynh h
nh p cao
ng t ng tiêu dùng c a
t ng c a thu nh p, nh ng không ph i t ng theo cùng m c t ng c a
thu nh p. Cùng v i t c
chính sách thu
i có xu h
c ph i ánh thu
phân ph i l i thu nh p c a nh!ng ng
a vào ti t ki m. S ti t ki m th a c n
i có thu
#c thu b ng thu
h
i có thu
ng chúng
u t phát tri n kinh t .
Lý thuy t c a M.Keynes
#c s* d"ng r ng r i % h u h t các n
c t b n phát
tri n sau cu c kh ng ho ng kinh t th gi i nh!ng n m 1929-1933. Vì vây, thu thu
nh p cá nhân trong th i k/ này có +c tr ng b ng bi u thu su t cao v i nhi u thang
b c thu và m c chênh l ch v t l
i u ti t khá l n gi!a b c th p và b c cao.
Ch-ng h n % M) m c thu su t t i a thu thu nh p cá nhân là 50%, Anh là 83%,
Pháp là 56%,
c 56%, Ý 62%, Nh t 70%...
Th c hi n i u ti t n n kinh t trong i u ki n t ng n ng su t và hi u qu kinh
doanh theo lý thuy t “tr ng cung” các nhà kinh t h c thu c tr
bi u là Laffer ã
a ra
ng cong lý thuy t n i ti ng g i là
ng phái này mà
ng cong Laffer
i
9
Hình 1.2
Mô hình
ng cong Laffer
ng cong Laffer cho th y quan h gi!a thu su t và t ng thu nh p t
thu . M c thu su t b ng không thì thu ngân sách t thu c,ng b ng không. 0 thái
c c
ng
i l p, n u thu su t b ng 100% thì thu nh p t thu c,ng b ng không vì lúc ó
i ta không mu n làm vi c. Vi c nâng d n m c thu t 0% lên d
#c xác
su t t0 làm thu nh p v thu c,ng t ng lên. Nh ng n u m c thu su t
cao hơn m c t0 s gây ra các ph n ng nh : H th p
v n
u t ra n
c ngoài; chuy n ho t
Nh v y, qua
th
i m c thu
ng l c kinh doanh; chuy n
ng sang kinh t ng m
tr n thu .
ng cong Laffer ta th y, n u thu su t
#c h th p, thì
có th s thu c a ngân sách s không b gi m th m chí còn t ng lên do kinh t
kích thích t ng tr %ng và s
ng h
ng tình c a các
cho th y, n u thu su t c a thu thu nh p
ng kích thích t ng tr %ng kinh t
ng cong
t
ó quy t
nhìn trên hình 1.2 ta th y: Trên
và t2
i t #ng n p thu .
#c
i u này
nh % m c h#p lý s có tác
ng th i t ng thu cho ngân sách.
Tuy nhiên, trên th c t r t khó xác
nào trên
#c xác
nh
nh n n kinh t hi n t i ang n m % i m
nh bi n pháp t ng hay gi m thu . Ch-ng h n
ng cong Laffer t n t i hai m c thu khác nhau t1
u cho t ng s thu nh nhau, do ó v nguyên t c, h m c thu t t2
xu ng t1 thì t ng thu thu không thay
i, còn trong tr
ng h#p h t m c t2 xu ng t0
thì t ng thu thu s t ng lên. M+c khác, h th p thu t t2 xu ng t0 ph i
#c th c hi n
trong kho ng th i gian khá dài m i có k t qu t ng thu v thu , còn tr
c m t s làm
gi m t c th i s thu thu
#c. Do ó, theo quan i m c a các nhà kinh t h c hi n
i, vi c nghiên c u m t m c thu thu nh p cá nhân phù h#p
kích thích c a nó
nâng cao hi u qu
#c ánh giá quan tr ng hơn vai trò công b ng mà nó t o ra
trong phân phân ph i thu nh p.
1.1.4 C s xây d ng chính sách thu thu nh p cá nhân
10
1.1.4.1. Lý thuy t thu chu$n t c.
1.1.4.1.1. Quan i m v lý thuy t thu chu$n t c
Lý thuy t thu chu'n t c xem xét và ánh giá chính sách thu theo m t
khuôn kh ho+c d a trên m t chu'n m c nh t
nh.
Lý thuy t thu chu'n t c nghiên c u nh!ng m"c tiêu mong mu n khi chính
ph
a ra ho+c thay
i chính sách thu
ng th i ánh giá m c
áp ng th c
hi n m"c tiêu c a chính sách thu . Nh!ng m"c tiêu nêu ra % ây có th phân lo i
theo nhi u cách. N u phân theo tính minh b ch, chúng
#c chia thành: m"c tiêu
bi u hi n và m"c tiêu ng m 'n. N u phân theo l nh v c, chúng bao g m: m"c tiêu
kinh t , m"c tiêu chính tr , m"c tiêu xã h i. Ngoài ra, lý thuy t chu'n t c còn ph i
xem xét tình tr ng mâu thu'n và m c
mâu thu'n gi!a các m"c tiêu. Nó ph i ch
rõ m"c tiêu nào là cơ b n, m"c tiêu nào sinh ra t m"c tiêu cơ b n.
Nói cách khác lý thuy t thu chu'n t c xem xét tính h#p lý c a h th ng thu
và t ng lo i thu d a trên m t quan i m c" th . Nh v y không có m t h th ng
thu hay m t s c thu hoàn h o v nh c*u. Tính h#p lý c a chúng thay
i theo
chi n l #c phát tri n kinh t - xã h i theo không gian và th i gian.
1.1.4.1.2 Nh ng tiêu chu$n c a m%t h th ng thu t t
Adam Smith là m t nhà kinh t
u tiên
a ra các tiêu chu'n cho m t h
th ng thu t t. B n tiêu chu'n c a Adam Smith là: tính công b ng, d& áp d"ng,
thu n ti n cho ng
i dân n p thu và tính có kinh t trong vi c thu thu c a chính
ph . Sau ó có nhi u nhà kinh t
c p
n các tiêu th c c a h th ng thu t t (
Stiglitz, 1988), (Sally M Jones, 2004)… do các quan ni m v giá tr cơ b n xã h i
có khác nhau và thay
t t c,ng có thay
i nh t
i theo th i gian nên các tiêu chu'n ánh giá h th ng thu
nh. Nh ng có th khái quát h th ng thu t t nh sau:
- Tính hi u qu&:
Thu là m t ph n thu nh p
#c chuy n giao t khu v c t sang khu v c
công. Nó là m t ph n c a c i c a xã h i dùng cho các m"c ích chi tiêu công. Theo
Paul A Samuelson thì: Thu c,ng có th coi là m t lo i “giá” c a hàng hóa công
c ng mà chúng ta
#c h %ng”. Tuy nhiên, cách th c ánh thu nh th nào
bánh có kh n ng to ra, m i ng
i có
cái
#c phúc l#i l n hơn sau quá trình thu thu
11
là m t câu h(i không d& tr l i
i v i m i chính ph . Li u chính sách thu có làm
kìm hãm ti t ki m và vi c làm hay không? Và nó có bóp méo hành vi kinh t hay
không?
Nh!ng nhà ho ch
nh chính sách thu s* d"ng thu t ng! hi u qu c a h
th ng thu theo hai cách khác nhau (1) Thu không can thi p ho+c gây nh h %ng
n hành vi kinh t c a ng
v i thu b ng vi c thay
Khi chính ph
thay th . Tác
n p thu . Thu
i n p thu ; (2) Các t ch c hay cá nhân ph n ng
i
i hành vi kinh t c a h .
ánh thu s gây ra 2 tác
ng: tác
ng thu nh p và tác
ng
ng thu nh p xu t hi n do thu làm gi m kh n ng chi tiêu c a ng
i
ánh vào thu nh p ti t ki m có th làm gi m cung ti t ki m, ngu n
v n tài tr# cho các d án
l ơng c a h . Còn tác
ut t
ó làm gi m n ng su t c a công nhân và ti n
ng nh h %ng thay th xu t hi n khi thu có gây tác
t ng giá và do ó d$n t i vi c các cá nhân thay th hình th c ho t
dùng này sang hình th c ho t
ng
ng hay tiêu
ng hay tiêu dùng khác. N u s thay th này xã h i
cho r ng không áng có, thì th c s nó ã gây ra gánh n+ng ph" tr i. B%i l1 các cá
nhân ã ph i tiêu dùng nh!ng th hàng hóa ho+c làm nh!ng vi c mà mình “ ít a
thích ” hơn so v i tr
c khi có thu ho+c thu su t cao
c a h b gi m sút. Khi tác
Quan ni m v tính hi u qu
tránh thu , do ó phúc l#i
ng thay th càng l n thì t n th t xã h i càng l n.
#c th hi n nh sau:
+ Tiêu chu n hi u qu c
i n
Trong i u ki n n n kinh t th tr
ng c nh tranh, s phân b ngu n l c t i u
c a xã h i yêu c u thu ph i có tính trung l p trong các tác
ng c a nó
n th
tr
ng t do.Theo quan i m này, chính sách thu mà làm cho các tác nhân th
tr
ng i u ch nh hành vi kinh t c a h là không hi u qu vì nó làm bóp méo th
tr
ng và có th d$n t i s phân b d
i m c t i u v hàng hóa và d ch v". Theo
Adam Smith, h th ng laisser – faire t o ra sân chơi bình -ng cho các cá nhân và
t ch c, ho t
ng theo l#i ích riêng c a h , c nh tranh t do. Khi chính ph can
thi p vào h th ng b ng vi c ánh thu vào các ho t
c n tr% các doanh nghi p t ng c
h2p và kinh t không phát tri n.
ng
ng kinh t , thì sân chơi s
u t . Nh v y ho t
ng kinh doanh b thu
12
+ Thu nh là công c c a chính sách tài khóa
Keyness không
ng ý quan i m truy n th ng là m t h th ng thu t t nên
trung l p. Keyness kh-ng
ng t do có nh h %ng
nh th tr
phân b ngu n l c khan hi m nh ng l i thi u cơ ch t
duy trì n
i u ch nh th(a áng nh m
nh kinh t . Theo Keyness, chính ph nên b o v công chúng và các t
ch c trong n n kinh t
ch ng l i tính không n
V l ch s*, tính không n
nh này
nh v n có c a ch ngh a t b n.
#c minh ch ng b%i chu k/ th t nghi p cao, s
ng nghiêm tr ng giá c (l m phát, thi u phát) và t ng tr %ng kinh t không
bi n
n
n vi c t ch c và
nh. Keyness cho r ng chính ph có th kh c ph"c nh!ng v n
chính sách tài khóa khuy n khích lao
t ng tr %ng cao. Trong gi n
ng toàn d"ng, n
này thông qua
nh giá c và duy trì t l
Keyness, h th ng thu là công c" cơ b n c a chính
sách tài khóa. Thay vì thi t k m t h th ng thu trung l p, chính ph nên s* d"ng
thu
chuy n d ch n n kinh t theo
nh h
ng mong mu n. N u nh m t n n
kinh t
ang tr i qua s t ng tr %ng ch m ch p và th t nghi p cao, chính ph có th
c t gi m thu . C t gi m thu v a kích thích nhu c u tiêu dùng hàng hóa và d ch v"
v a gia t ng
u t . K t qu là, kinh t m% r ng và t o ra vi c làm. Ng #c l i, n u
nh n n kinh t phát tri n quá nóng, ti n l ơng và giá c rơi vào vòng xoáy l m
phát, chính ph có th t ng thu . Khi ó thu nh p c a xã h i gi m, nhu c u hàng
hóa tiêu th" và
u t gi m, s c ép t ng ti n l ơng và giá c c,ng gi m.
+ Thu và nh ng thay
i hành vi.
Chính ph hi n t i s* d"ng chính sách thu c a mình
v n
kinh t v mô mà còn các v n
làm d u i n u nh m i ng
gi i quy t không ch
xã h i +c bi t. Nhi u v n
i ho+c các t ch c b thuy t ph"c thay
có th
#c
i hành vi c a
mình. Chính ph có th khuy n khích thay
i hành vi không mong mu n ho+c
th %ng hành vi mong mu n. Hình th c ph t
a ra hình th c gánh n+ng thu cao,
trong khi th %ng là m t hình th c gi m thu .
M tv n
xã h i mà h th ng thu nh p c g ng s*a ch!a ó là tác d"ng ph"
c a h th ng kinh doanh t do, mà các nhà kinh t g i là ngo i tác tiêu c c. V n
n i c m nh t là ô nhi&m môi tr
ng. H th ng thu ch a
ng các i u kho n ép
bu c ho+c khuy n khích các doanh nghi p ph i i u ch nh hành
ng c a mình. H
13
th ng thu c,ng khuy n khích nh!ng hành
th p b%i th tr
ng mà chính ph cho r ng b
ng t do. B ng vi c h. tr# l#i ích thu cho nh!ng hành
ánh giá
ng này,
chính ph cung c p u ãi tài chính. Qua u ãi tài chính chính ph khuy n khích
ng
i n p thu tham gia vào ho t
ng th tr
ng và gia t ng m c
tham gia c a
xã h i. Ch-ng h n, % M) chính quy n Liên bang khuy n khích ch ơng trình ph"c
h i tòa nhà c . Không có gi m thu , thì có l1 các công ty s
các toà nhà nhà hi n
i hơn là
u t hay xây d ng
u t , s*a ch!a ngôi nhà c . Trong vi c
tòa nhà c thì t i m c biên, vi c gi m thu có th
a ra quy t
u t các
nh kinh doanh hi u
qu hơn so v i chi phí.
- Tính công b'ng
Công b ng là òi h(i khách quan t phía ng
i n p thu vì ây chính là giá
mà h ph i tr có tính ch t b t bu c cho nh!ng hàng hóa và d ch v" công c ng. M t
h th ng thu quá b t công có th là m t ph n nguyên nhân gây ra các bi n
chính tr nh cách m ng Pháp, Hoa k/. M c
ph n quan tr ng là xu h
ng
th p hơn nh ng c,ng không kém
ng tr n, l u thu và nhi u hình th c ch ng
i n p thu có th gây t n kém cho xã h i. Trên th c t khi bàn
trong ánh thu ng
ng
i khác c a
n công b ng
i ta hàm ý hai nguyên lý: (1) l#i ích ( ánh thu d a vào cái
mà cá nhân l y i t xã h i “tiêu dùng”); (2) Kh n ng n p thu ( ánh thu d a
vào cái mà cá nhân óng góp cho xã h i – thu nh p).
+ Công b ng theo nguyên lý v l i ích
Nh!ng ng
i theo nguyên lý này mong mu n thu
#c
hàng hóa , d ch v" cá nhân “ thu n mua, v a bán”, ai là ng
hàng hóa, d ch v" công c ng ng
này làm hài lòng ng
t
ng ti n mà h
i x* nh giá c a
i h %ng l#i nhi u t
i y ph i chi" thu nhi u và ng #c l i. Lý thuy t
i n p thu vì ng
i tiêu dùng c m nh n
óng góp. Xét v hi u qu , chính ph có th
#c l#i ích tr c ti p
a ra quy t
t t hơn, chính xác hơn v s l #ng, ch t l #ng hàng hóa công mà ng
Quan i m l#i ích áp d"ng r ng rãi
d"ng thu thu vào x ng d u tài tr# cho
v i l#i ích thu .
i dân c n.
i v i các lo i thu thu vào c u
ng sá có th coi là cơ ch
nh
ng. S*
ơn gi n g n
14
Tuy v y, các nhà kinh t th
ng ph n
i quan i m l y l#i ích là cơ s% ánh
thu . Th nh t, nguyên nhân là do không th xác
nh
#c l#i ích mà m.i cá nhân
#c. Ch-ng h n, l#i ích t chi tiêu qu c phòng thì làm th nào phân
nh n
m.i ng
i dân có th nh n
nh xem
#c l#i ích là bao nhiêu. Hay nói cách khác, có nhi u
lo i chi tiêu công r t khó xác
nh l#i ích. Th hai, thu d a vào l#i l#i ích có th
gây ra méo mó. L y vi c s* d"ng d ch v" công làm cơ s% ánh thu có th làm gi m
m c c u c a công chúng v d ch v" công, t
ó d$n
n vi c phân b ngu n l c
kém hi u qu .
+ Nguyên lý kh n ng n p thu
Trong v n hóa chính sách thu , kh n ng n p thu ám ch ngu n l c kinh t
+t d
i s ki m soát c a các ch th . M.i lo i thu
#c áp d"ng trong qu c gia
ph i d a vào quy mô kh n ng n p thu . Ch-ng h n, thu thu nh p d a vào dòng
ch y vào ( Inflows) ngu n l c kinh t c a cá nhân trong n m. Thu hàng hóa d a
vào kh n ng n p thu là m c tiêu th" ngu n l c cá nhân v hàng hóa và d ch v".
Thu tài s n b sung thu hàng hóa và thu thu nh p b ng vi c t p trung vào kh
n ng tích lu) ngu n l c cá nhân d
Nh!ng ng
nhân, nhà n
Trong khi
i hình th c tài s n.
i theo nguyên lý kh n ng n p thu cho r ng
c can thi p r t ít
m b o gi m b t s khác bi t gi!a các cá nhân.
i v i hàng hóa công c ng , nhà n
c nên can thi p m nh m , nh!ng
công dân có kh n ng chi tr thu nhi u hơn nên b
ng
i có ít kh n ng. Liên quan
i v i hàng hóa cá
ánh thu nhi u hơn nh!ng
n nguyên lý này là hai khái ni m công b ng theo
chi u ngang và công b ng theo chi u d c. Công b ng theo chi u ngang
t
#c khi
các cá nhân có kh n ng kinh t gi ng nhau ph i tr m t l #ng thu nh nhau cho
nhà n
c trong m t th i k/ nào ó (Ví d : m t n m ho c c
chi u d c
t
i). Công b ng theo
#c khi các cá nhân có kh n ng kinh t khác nhau ph i tr m t
l #ng thu khác nhau cho nhà n
c.
Trong khi công b ng theo chi u ngang quan tâm
ns
ol
công b ng c a cơ s% thu , thì công b ng theo chi u d c quan tâm
su t công b ng qua ó
ng h#p lý và
n c u trúc thu
tính thu . Xét v c u trúc, thu su t có hai lo i: thu su t
lu) ti n và thu su t lu) thoái. Xây d ng m c thu su t lu) ti n
i v i thu thu
15
nh p d& hơn là thu tiêu dùng b%i l ai thu này m i có th
nhân. Hơn n!a, lo i thu này có th xem xét
nhau. Thu nh p cá nhân hàng n m th
h th ng thu công b ng ph i
ng
#c hoàn c nh c a các cá nhân khác
#c s* d"ng làm cơ s% ánh thu . M t
m b o tính ch t lu) ti n c a c h th ng ch không
ơn gi n ch là tính lu) ti n c a m t h th ng thu
n+ng thu ng
ng
ánh tr c ti p vào các cá
ơn l1. Do ó, khi phân tích gánh
i ta ph i phân tích gánh n+ng thu c a toàn h th ng, nh m bi t ai là
i th c s ph i n p thu mà không ch c n c vào thu su t lu) ti n c a các lo i
thu thu nh p và tài s n.
Có quan i m cho r ng tiêu dùng là cơ s% tính thu công b ng hơn? nh!ng
ng
i ng h thu chi tiêu thay vì thu thu nh p l p lu n r ng t t c các kho n thu
nh p khó ki m soát trong n n kinh t m% suy cho cùng s
Ti n thu nh p và ti n
#c em i tiêu dùng.
#c coi nh làm l#i cho xã h i thì trái l i tiêu dùng là
ut
s m t i. Do ó thu nên l y t s tiêu dùng- t c là ánh vào nh!ng gì l y i c a
xã h i có hi u qu hơn so v i thu
t góc
n
ánh vào nh!ng gì em nh p vào xã h i.
hi u qu , thu thu nh p không khuy n khích ti t ki m t
u t , khi ó có th x y ra vi c ánh thu trùng
ng
ó nh h %ng
i v i ti t ki m. L n th nh t,
khi ánh thu vào thu nh p nó s làm gi m kh n ng ti t ki m c a cá nhân. L n th
hai thu thu t lãi ti t ki m trong thu thu nh p cá nhân. L p lu n trên ch u s ph n
bác c a nh!ng ng
i có quan i m ng h thu thu nh p cho r ng ti t ki m ch-ng
qua là s trì hoãn tiêu dùng mà thôi. M+c dù, thu chi tiêu làm t ng thu nh p nh ng
không nh t thi t làm t ng m c ti t ki m. Do ó, nh h %ng c a thu thu nh p
n
u t và t ng tr %ng kinh t không hoàn toàn nh nh!ng i u ph(ng oán % trên.
Keynes ã t ng ch ng minh r ng th m chí ti t ki m quá m c có th d$n
n suy
thoái kinh t .
C,ng có quan i m cho r ng l y tài s n làm cơ s% tính thu công b ng hơn.
L p lu n ng h thu tài s n cho r ng do thu thu nh p không th bao quát
các kho n phúc l#i ng m
mang l i cho ng
#c h t
nh t s% h!u c a c i. B n thân quy n s% h!u tài s n
i ch nh!ng kho n thu nh p khi c n thi t, c p bách m t cách d&
dàng. S% h!u tài s n làm cho cá nhân duy trì m c s ng n
nh p th c t có b gi m sút. Ng
nh hơn k c khi thu
i ch s% h!u tài s n có quy n nhi u hơn trong khai
