Thực trạng người chưa thành niên vi phạm pháp luật hiện nay (Nghiên cứu trường hợp Trường giáo dưỡng số 02 – Bộ Công an)

THựCTRẠNG NGƯỜI CHƯATHÀNH NIÊN
VI PHẠM PHÁP LUẬT HIỆN NAY
•

•

•

(NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRƯỜNG GIÁO DƯỠNG số 02 - BỘ CÔNG AN)

Đặng Thị Lệ Thu*

Tóm tắt: Theo thống kê của cơ quan Cảnh sát điều trci, diễn biến của tội phạm
do người chưa thành niên gây ra có nhiều điểm đáng lo ngại: "Ởgiai đoạn 20082012: trong 5 năm đã phát hiện 49.235 vụ phạm tội do người chưa thành niên
gây ra, gồm 75.594 người chưa thành niên vi phạm pháp luật hình sự (tăng
3.070 vụ = 6,7% so với 5 năm trước đó (...) số vụ án do người chưa thành niên
gây ra chiếm gần 20% so với tổng số vụ phạm pháp hình sự trong toàn quốc" [14,
tập 2, trang 1463]. số liệu của Cơ quan công an đồng thời nhận định tình hình
tội phạm trong lứa tuổi chưa thành niên diễn biến phức tạp và có chiều hướng
gia tăng.
Những con số trên cho thấy, người chưa thành niên vi phạm pháp luật luôn là
một vấn đề được quan tâm sâu sắc trong xã hội bởi những hậu quả, hệ lụy mà
nó đem lại.
Với mục đích tìm hiểu về thực trạng người chưa thành niên vi phạm pháp luật,
nhóm nghiên cứu đã tiến hành điều tra xã hội học đối với toàn bộ 355 học sinh
trường giáo dưỡng tại thời điểm điều tra (những người chưa thành niên vi phạm
pháp luật bị xử lý hành chính bằng cách đưa vào trường giáo dưỡng) tại Trường
Giáo dưỡng số 02- Bộ Công an (xã Mai Sơn - huyện Yên Mô - tỉnh Ninh Bình).
Chúng tôi cho rằng, đây là cách khai thác dữ liệu khách quan, chuẩn xác nhất, do
thông tin được lấy từ chính những người trong cuộc - những người chưa tìiành
niên vi phạm pháp luật.

Từ khóa: Người chưa thành niên, vi phạm pháp luật
1.

ĐẶT VẤN ĐẼ

H ơn 2.300 năm trước, nh à hiền triết Socrates đã mô tả về n h ữ n g
người trẻ hư h ỏ n g n h ư sau: "Trẻ em bây giờ yêu thích sự xa hoa. C húng
* NCS, Khoa Xã hội học, Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQGHN.


THỰC TRẠN G NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN VI PHẠM PH Ấ P LUẬT HIỆN NAY

có thái độ không tốt, coi thường nhà chức trách. C húng thể hiện sự
không tôn trọng đối với người già. C húng cãi lại cha mẹ, nói leo trước
khách khứa và vô lễ với thầy cô giáo" (Trường Đại học Luật, 2013: tr. 37).
Nói n h ư vậy để thấy ngay từ xa xưa, h àn h vi sai lệch xã hội ở nhữ n g
người chưa th àn h niên đã xuất hiện và đã n h ận được sự quan tâm của
các nhà nghiên cứu, các nh à quản lý trong xã hội.
Các công trình nghiên cứu đề cập đến nội dung này khá phong phú,
đa dạng. Trong đó, có thể đề cập đến hai khuynh hướng lý thuyết chính:
(1) K huynh hư ớng tiếp cận y - sinh học với các học giả tiêu biểu
như c. Baccaria, J. Bentham , c. Lombroso, w. Sheldon, G aroíalo,... Các
tác giả cho rằng, tội phạm và tệ n ạn xã hội thường xuất hiện ở n h ữ n g
người có đặc điểm sinh học khác biệt về đặc điểm gene, cấu tạo xương,
cấu tạo nhiễm sắc thể,...
(2) K huynh hướng tiếp cận từ khía cạnh xã hội với các tác giả
tiêu biểu n h ư s.

Freud, L.A.J. Quetelet, E. Durkheim, R. M erton,

T. Thomberry, T. Sellin, E. Sutherland, T. Hirschi,... Các tác giả theo
khuynh hư ớng này cho sự vô chuẩn của xã hội, hoặc khả năng kiểm
soát xã hội, hoặc cá nhân bị đặt trong môi trường có nhiều biến động về
kinh tế - xã hội m ạnh mẽ là căn nguyên dẫn đến tình trạng phạm tội và
các hành vi lệch chuẩn gia tăng.
ử Việt N am , các tác giả lại đặc biệt chú trọng đ ến các nghiên cứu
thực nghiệm về người chưa th àn h niên vi phạm p h áp luật. Có thể kể
đến các n h à nghiên cứu n h ư Đ ặng C ảnh K hanh, Trần Đức Châm , Đ ặng
N guyên A nh, Vũ D ũng, N guyễn M inh Đức, Hồ Diệu Thúy, Phạm Đ ình
C hi,... Các công trình nghiên cứu của họ được trình bày dưới d ạn g các
bác cáo khoa học, sách chuyên khảo, hoặc luận án tiến sỹ,...
Nói n h ư vậy để thấy lịch sử lâu dài của việc nghiên cứu về tội
plham và h à n h vi lệch chuẩn trong xã hội. Trong đó, người chưa thành
niên vi p h ạm p h áp luật luôn n h ận được sự q u an tâm đặc biệt từ các
nhà q u ản lý, các n h à khoa học bởi họ là thế hệ tương lai của xã hội, và
bởi n h ữ n g hậu quả, hệ lụy mà h àn h vi của họ đem lại.
Theo thống kê của cơ quan C ảnh sát điều tra, diễn biến của tội
pỉham do người chưa thành niên gây ra có nhiều điểm đáng lo ngại: "Số

269


270

Đ ặn g Thị Lệ Thu

vụ án do người chưa thành niên gây ra chiếm Ạ n 20% so với tông số vụ phạm
pháp hình sự trong toàn quốc" (Nguyễn Xuân Yêm, 2012:tr.l463). số liệu

của Cơ quan công an đồng thời nhận định tình hình tội phạm trong lứa
tuổi chưa thành niên diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng.
Với mục đích tìm hiểu về thực trạng người chưa th à n h niên vi
phạm pháp luật, chúng tôi đã tiến hành điều tra xã hội học đối với
toàn bộ 355 học sinh (nhữ ng người chưa thành niên vi phạm pháp luật
bị xử lý h àn h chính bằng cách đưa vào trường giáo dưỡng) ở trường
Giáo dư ỡng số 02- Bộ Công an (xã Mai Sơn - hu y ện Yên Mô- tỉnh N inh
Bình) tại thời điểm điều tra (tháng 3/2015). C húng tôi cho rằng, đây là
cách khai thác d ữ liệu khách quan, chuẩn xác nhất, do th ô n g tin được
lấy từ chính n h ữ n g người trong cuộc - n h ữ n g người chưa th àn h niên
vi ph ạm p h áp luật. Bên cạnh đó, chúng tôi có sử d ụ n g các số liệu thống
kê của Công an th àn h phố Hà Nội, Viện Kiểm sát n h ân d ân tối cao, Tòa
án n h ân dân tối cao. N h ữ n g tài liệu thứ cấp này có thể xem là nhữ ng
thông tin tổng quát về tình h ìn h người chưa thành niên vi p h ạm pháp
luật ở nước ta thời gian vừa qua.
2.

THỰC TRẠNG NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN VI PHẠM PHÁP LUẬT HIỆN NAY

Thực trạng người chưa thành niên vi phạm p h áp luật được chúng
tôi xem xét dưới 3 chiều cạnh: (1)- số lượng, tỷ lệ người chưa thành niên
vi phạm pháp luật; (2)- Loại hình vi phạm pháp luật (tội danh) của người
chưa thành niên; (3)- Mức độ nghiêm trọng, tính chất nguy hiểm của
hành vi vi phạm p h áp luật của người chưa thành niên. Đây được xem là
3 nội d u n g bao quát n h ất nhằm đ án h giá khách quan, chân thực về tình
trạng người chưa thành niên vi phạm pháp luật hiện nay.
2.1. Số lượng, tỷ lệ người chưa thành niên vi phạm pháp luật thời gian gần đây

Căn cứ vào các số liệu th ống kê, các nhà p h ân tích hầu n h ư đ ều có
chung n h ận đ ịn h rằn g số lượng người chưa th àn h niên vi p h ạm pháp

luật trong thời gian qua có sự tăng, giảm tùy năm , song m ức biến động
không lớn. Tỷ lệ người chưa thành niên vi phạm p h áp luật trong cơ
cấu các đối tượng có h àn h vi vi phạm pháp luật h ầu n h ư ít có thay đổi.


THỰC TRẠN G NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN VI PHẠM PHÁP LUẬT HIỆN NAY

Giai đoạn trước năm 2010:

Trong thời gian 2006-2010, số người chưa thành niên vi phạm
pháp luật lên tới 49.635 trường hợp. Trong đó, mốc cao n h ất thuộc về
năm 2008 với 10.892 trường hợp vi phạm . Trong 2 năm cuối giai đoạn
(2009, 2010), m ức độ có suy giảm, lần lượt là 9484 và 8430 trường hợp.
Trong đó, đa p h ần các trường hợp vi phạm bị xử lý h àn h chính, số bị xử
lý h ìn h sự chiếm tỷ lệ 31,7% (Bộ Tư pháp, Uniceí, 2014: tr. 61).
Trong thời gian 10 năm (từ năm 2002-2012) có 21.836 người chưa
thành niên bị xử lý h àn h chính bằng h ìn h thức đưa vào trường giáo
dưỡng. Trung bình m ột năm có khoảng hơn 2.000 học sinh n h ập trường
giáo dưỡng, trong đó, đa p h ần là nam giới (97,5%), chỉ 2,5% là nữ giới
(Tổng cục thi h àn h án h ìn h sự và hỗ trợ tư pháp, 2012)
Theo Báo cáo của Tòa án N hân dân tối cao: "N ếu lấy số người chưa
thành niên bị áp d ụ n g biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng năm 1990
là 100% (338 em) thì cho tới năm 1996, số lượng người chưa thành niên bị
áp d ụ n g biện p h áp này tăng 156,8% (1.049 em) (...) Từ năm 1995 đến năm
2003, số lượng người chưa thành niên bị áp dụng biện pháp hành chính
đưa vào trường giáo dưỡng tăng 9,4 lần. Tổng số người chưa thành niên
bị áp d ụ n g biện

pháp

này từ năm 1995 đến năm 2003 là 12.005 em (...)

Từ năm 2002 đến tháng 6 năm 2013, các trường giáo dưỡng đã tiếp nhận
22.936 người chưa thành niên vi phạm pháp luật (nam chiếm 97,52%, n ữ
chiếm 2,48%) (Tòa án N hân dân tối cao, 2013: tr. 2).
N h ư vậy, trong thời gian 2006-2010, chúng ta chứng kiến sự giảm
dần về số lượng người chưa th àn h niên vi phạm p h áp luật. T hống kê
của các cơ q u an chức n ăn g thời gian 2010-2016, tình hình tương tự
cũng đ an g diễn ra. Điều này cho p h ép kết luận về nỗ lực của cơ quan
chức n ăn g trong công tác đấu tranh, p h ò n g chống tội phạm nói chung,
phòng, chống tội phạm ở người chưa thành niên nói riêng.
Giai đoạn 2010-2016:

T heo báo cáo của Viện Kiểm sát N hân dân tối cao, từ năm 2010
đến năm 2015, tổng số người chưa th àn h niên bị khởi tố là 39.131 bị
can. Bị can là người đã bị khởi tố về h ìn h sự. Theo quy đ ịn h tại điều 179

271


272

Đ ặng Thị Lệ Thu

Bộ luật Tố tụ n g h ìn h sự thì "khi có đủ căn cứ để xác đ ịn h m ột người
hoặc p h áp n h ân đã thực hiện hành vi mà Bộ luật hình sự quy đ ịn h là
tội phạm thì cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố bị can" (Bộ Luật tố
tụng hình sự, 2015: tr. 157).
Bảng 1: Tỷ lệ người chưa thành niên bị khởi tổ so với tổng số bị can bị khởi tố

Năm

Tổng số bị can bị khởi tố

2010

Bi can chưa thành niên bi khởi tố
•

•

m

A '

A '4

Tân suãt

Tỷlệ%

95.085

6.429

6,761

2011

110.455

6.601

5,976

2012

122.277

7.913

6,471

2013

123.746

6.500

5,252

2014

121.039

5.824

4,811

2015

109.096

5.864

5,375

N guồn: Viện Kiểm sát N h ân dân tối cao (2015).
Từ 2010-2015, tỷ lệ bị can bị khởi tố là người chưa th à n h niên đạt
tỷ lệ cao n h ất vào năm 2010 với 6,761% trong tổng số bị can bị khởi tố
trong năm đó. Tỷ lệ này th ấp n h ất vào năm 2014 với m ức 4,811% tổng
số bị can bị khởi tố.
Thống kê số liệu công an các địa phư ơng đưa người chưa th àn h
n iê n v i p h ạ m p h á p lu ật v à o trư ờ n g g iáo d ư ỡ n g th e o Luật x ử lý v i p h ạ m

h àn h chính từ năm 2014 đ ến ngày 16/6/2016 n h ư sau:
- N ăm 2014:100 học sinh
- N ăm 2015: 179 học sinh
- N ăm 2016: 95 học sinh (Tổng Cục Thi hành án h ìn h sự và Hỗ trợ
tư ph áp , 2016)
Theo đó, từ năm 2014 đến 6 tháng đầu năm 2016, số người chưa thành
niên vi phạm pháp luật được đưa vào trường giáo dưỡng chỉ là 374 trường
hợp. Tính đến hết tháng 6/2016 các trường giáo dưỡng của Bộ Công an quản
lý 281 học sinh (Tổng Cục thi hành án hình sự và Hỗ trợ tư pháp, 2016).
N hư vậy, ước tính trung bình, giai đoạn 2002-2012 số học sinh nhập
trường giáo dưỡng cao hơn gấp khoảng 17 lần so với giai đoạn 2014-2016.


THỰC TRẠN G NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN VI PHẠM PHÁP LUẬT HIỆN NAY

N hìn vào số liệu này, ta dễ nhận xét số lượng người chưa thành niên vi
phạm p háp luật dường n h ư đang giảm mạnh. N hưng thực tế lại không
phải vậy. Đ iều này được lý giải do nhữ ng thay đổi lớn về chính sách. Nếu
như ở Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính ban hành ngày 02/07/2002,
sửa đổi tháng 04/2008, chủ tịch UBND quận/huyện quyết định về việc
đưa người chưa thành niên vào trường giáo dưỡng dựa trên nhữ ng sai
phạm của người chưa th àn h niên trên địa bàn cư trú thì ở Luật xử lý vi
phạm hành chính có hiệu lực thi hành từ 01/07/2013, việc làm này do Tòa
án nhân d ân cấp huyện quyết định. Trong quy định về đối tượng bị xử
lý hành chính bằng hình thức đưa vào trường giáo dưỡng, giữa hai văn
bản cũng có sự khác biệt về mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm
p h áp luật và tình tiết cố ý hay vô ý của hành vi. Theo đó, quy định tại
Luật xử lý vi phạm h àn h chính chú trọng hơn đến việc áp dụng biện
pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn. N ếu hình thức này không có tác
dụng, đối tượng tiếp tục thực hiện h àn h vi vi phạm pháp luật, họ mới
bị đưa vào trường giáo dưỡng. Chính vì thế, đa phần người chưa thành
niên có h àn h vi vi phạm p h áp luật chậm, hoặc thậm chí không được áp
dụng biện p h áp đưa vào trường giáo dưỡng.
Trong thực tế, các số liệu của cơ quan công an, Tòa án N hân dân
tối cao, Viện Kiểm sát N hân dân tối cao đều cho thấy hiện tượng người
chưa th à n h n iên vi p h ạ m p h áp luật tu y có n h ữ n g dấu hiệu giảm n h ẹ

thời gian gần đây, n h ư n g số bị xử lý hình sự lại gia tăng, trong khi đó,
số học sinh nhập trường giáo dưỡng lại suy giảm m ột cách trầm trọng.
Do đó, ch ú n g ta không thể d ù n g chỉ báo số lượng học sinh giáo dưỡng
để đ án h giá về tình hình vi phạm pháp luật của người chưa thành niên.
Điều này được m inh chứng bằng số liệu thống kê của Viện Kiểm sát
N hân dân tối cao năm 2015, ở m ột số tội danh điển hình như giết người,
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác, hiếp
dâm trẻ em, cướp tài sản, cướp giật tài sản, trộm cắp tài sản, hủy hoại

hoặc làm h ư hỏng tài sản, tàng trữ, m ua bán trái phép hoặc chiếm đoạt
chất m a túy, vi phạm các quy định về điều khiển phương tiện giao thông
đường bộ, gây rối trật tự công cộng, số người chưa thành niên bị khởi tố
bởi n h ữ n g tội d an h này là 4.857 trường hợp, chiếm 7,3% tổng số bị can bị
khởi tố của cả nước (Viện Kiểm sát N hân dân tối cao, 2015:tr. 54).

273


274

Đ ặng Thị Lệ Thu

Xét theo yếu tố độ tuổi, th ố n g kê của cơ quan công an cho thấy
trong khoảng thời gian từ 2006-2010, nhìn ch u n g ở cả 3 nhóm tuổi thì
tình trạng người chưa th àn h niên vi phạm p h áp luật đ ều có k h u y n h
hư ớ n g giảm. Xét ch u n g trong cả thời kỳ, người chưa th à n h n iên vi
phạm p h áp luật ở n hóm tuổi dưới 14 là 5.530 trư ờ n g hợp, chiếm
7,25%; độ tuổi từ 14 đến dưới 16 là 23.653, ứ ng với 31,0%; độ tuổi từ
16 đ ến dưới 18 là 47.111, chiếm 61,75% (Viện Kiểm sát N hân dân tối
cao, 2015:tr. 54)..
Đến năm 2015, trong số các bị can bị khởi tố, th ống kê của Viện
Kiểm sát N hân d ân tối cao về độ tuổi của bị can n h ư sau:
- Số bị can từ 14 đến dưới 16 tuổi: 421 người, chiếm 0,383% tổng số
bị can bị khởi tố của cả nước, chiếm 7,2% tổng số bị can là người chưa
th àn h niên bị khởi tố.
- Số bị can từ 16 đ ến dưới 18 tuổi: 5.443 người, chiếm 4,954% tổng
số bị can bị khởi tố của cả nước, chiếm 92,8% tổng số bị can là người
chưa th àn h niên bị khởi tố (Viện Kiểm sát N hân dân tối cao, 2015:tr. 58).
N hư vậy, xét trong giai đoạn 2006-2015, đa p h ần bị can chưa th àn h

niên bị khởi tố ở độ tuổi từ 16 đến dưới 18. Tuy nhiên, dễ dàng n h ận
thấy có sự suy giảm rõ rệt trong tỷ lệ số bị can là người chưa thành niên
ở độ tuổi từ 14 đến dưới 16 bị khởi tố: N ếu n h ư ở thời kỳ 2006-2010, số
bị can dạng này bị khởi tố lên tới 14,0% thì ở giai đoạn 2010-2015, tỷ lệ
chỉ còn 7,2%. Điều này có thể được lý giải do n h ữ n g thay đổi về chính
sách, đặc biệt, Luật xử lý vi phạm hành chính có hiệu lực từ 1/7/2013 với
việc m ở rộng diện đối tượng xử lý h àn h chính, thu hẹp diện đối tượng
xử lý hình sự. Do đó, số bị can bị khởi tố là người chưa th à n h niên ở độ
tuổi 14 đ ến dưới 16 trong thời gian này có sự suy giảm.
Xét theo yếu tố giới tính của người chưa th àn h niên vi phạm p h áp
luật: Từ 2006-2010, ghi n h ận có 2.720 trường hợp do người chưa thành
niên là nữ giới vi phạm p h áp luật, số người chưa th à n h niên vi phạm
p h áp luật là nam giới trong thời gian này lên tới 72.883 trư ờng hợp, cao
gấp 26,8 lần so với số người chưa th àn h niên vi p h ạm p h á p luật là nữ
giới (Bộ Tư pháp, Uniceí, 2014:tr. 63-64).


TH Ự CTR Ạ N G NGƯỜI CH Ư A T H À N H NIÊN VI PHẠM PHÁP LUẬT HIỆN NAY

Tương tự n h ư vậy, khảo sát của chúng tôi tại Trường Giáo dưỡng số
02 với toàn bộ 355 người chưa thành niên vi phạm p h áp luật tại Trường
tại thời điểm đầu năm 2015 cho thấy: số nam: 342 em, chiếm 96,3%;
số nữ: 13 em , chiếm 3,7%. Ngày 31/8/2015, tổng cục VIII- Bộ Công an
tiến hành khảo sát toàn bộ 336 học sinh các trường giáo dưỡng, kết
quả: nam giới chiếm 97,87%, nữ giới chiếm 2,13% (Tổng cục thi hành
án hình sự và h ỗ trợ bộ tư pháp, 2015: tr. 1). Các số liệu đã cho thấy đa
p h ần người chưa th àn h niên vi phạm p h áp luật là nam giới.
Thống kê về người chưa thành niên vi phạm pháp luật theo vùng
lãnh thổ n h ư sau: Xét trong thời gian 2006-2010, Đông Nam Bộ là vùng
có số vụ việc vi phạm pháp luật do người chưa thành niên thực hiện cao

nhất với 10.296 vụ; vùng có số vụ việc vi phạm pháp luật do người chưa
thành niên thực hiện thấp nhất là Tầy Bắc với 1.087 vụ (Bộ Tư pháp,
Uniceí, 2014:tr. 63-65). Cách so sánh này chỉ có tính chất tương đối bởi để
biết chính xác mức độ vi phạm pháp luật của người chtra thành niên cần
căn cứ vào tỷ lệ người chưa thành niên vi phạm pháp luật ữ ên tổng số
người chưa thành niên và tổng số dân cư ở khu vực đó.
T hống kê về m ột số địa ph ư ơ n g có người chưa th àn h niên bị khởi
tố cao n h ất và th ấp nhất: 5 địa phư ơng có số bị can bị khởi tố là người
chưa th àn h niên cao n h ất (Thành p hố Hồ Chí M inh, Hà Nội, Bình
Dương, Đ ăk Lăk, Gia Lai) có tổng cộng 1.420 bị can; 5 địa phư ơng có
số bị can bị khởi tố là người chưa thành niên thấp n h ất (Bắc Kạn, Điện
Biên, Cao Bằng, Yên Bái, Tuyên Q uang) có tổng cộng là 121 bị can.
K hoảng cách giữa hai nhóm này lên tới 11,74 lần cho thấy tình hình tội
phạm ở người chưa thành niên có diễn biến khác biệt ở các tỉnh, thành
trên cả nước (Viện Kiểm sát N hân dân tối cao, 2015: tr. 50- 51).
N hư vậy, các số liệu thống kê cho phép nhận định rằng trong
khoảng 10 năm trở lại đây, số lượng người chưa thành niên vi phạm
pháp luật có tăng, giảm qua các năm như ng mức độ biến động nhìn
chung không lớn. Tuy nhiên, số lượng người chưa thành niên vi phạm
pháp luật bị xử lý hành chính bằng biện pháp đưa vào trường giáo
dưỡng lại suy giảm m ạnh trong cùng thời điểm, đặc biệt là từ năm 2013
đến nay. N gười chưa thành niên vi phạm pháp luật thường là nam giới,

275


276

Đ ặng Thị Lệ Thu

ở độ tuổi chủ yếu là 16 đến dưới 18 và có sự khác biệt giữa các địa phư ơng
về tình hình người chưa thành niên vi phạm pháp luật, theo đó, vùng
có tình trạng người chưa thành niên vi phạm pháp luật phức tạp nhất là
Đ ông Nam Bộ, diễn biến vi phạm pháp luật của người chưa thành niên
thấp nhất thuộc về vùng Tây Bắc.
2.2.

Loại hình vi phạm pháp luật của người chưa thành niên

Theo số liệu thống kê của các cơ quan chức năng, trong giai đoạn
10 năm trở lại đây, người chưa thành niên vi phạm p h áp luật tuy có giảm
sút về số lượng vụ việc, song mức độ nguy hiểm trong h àn h vi của họ lại
có phần gia tăng, biểu hiện qua chỉ báo về các tội danh của họ.
Trong thời gian từ 2006-2010, có ba nhóm h àn h vi vi phạm p h áp
luật phổ biến n h ất mà người chưa thành niên thực hiện là nhóm các tội
xâm phạm sở hữu (đều chiếm tỷ lệ hơn 60,0% trong cơ cấu h àn h vi vi
phạm p h áp luật mỗi năm). Theo quy đ ịn h của Bộ luật H ìn h sự nước ta
tại chương XIV (từ điều 133 đến điều 145), nhóm các tội xâm phạm sở
hữu gồm m ột số tội p hổ biến n h ư cướp tài sản, trộm cắp tài sản, cưỡng
đoạt tài sản, cướp giật tài sản,...; nhóm các tội xâm p h ạm tính m ạng,
sức khỏe (đều chiếm xấp xỉ 20,0% tổng số vụ vi p h ạm p h áp luật mỗi
năm). Theo quy đ ịn h tại Bộ luật H ình sự tại chương XII (từ điều 93 đến
đ iều 122), n h ó m tội d a n h n à y g ồ m các tội p h ổ b iến k h iế n n g ư ờ i ch ư a

th àn h niên vi phạm p h áp luật thực hiện là tội giết người, tội vô ý làm
chết người, cố ý gây thương tích,.. nhóm các tội xâm p h ạm trật tự, an
toàn công cộng quy đ ịn h tại chương XIX Bộ luật H ìn h sự (từ điều 202
đến điều 256) gồm các tội d an h phổ biến là tội vi p h ạm qu y đ ịn h về
điều khiển giao th ông đư ờng bộ, tội đ u a xe trái p h ép , tội gây rối trật
tự công cộng,... N hóm tội danh này chiếm khoảng 11,4% tổng số vụ

vi phạm p h áp luật trong cả thời kỳ. Các loại tội d an h khác chiếm tỷ
lệ trong cơ cấu h àn h vi vi ph ạm do người chưa th àn h niên thực hiện.
Trong đó, đáng lưu ý có nh ó m các tội về m a túy có sự gia tàng n hẹ
trong thời gian 2006-2010) (Bộ Tư pháp, Uniceí, 2014:tr. 71).
T hống kê của Tổng cục Thi h àn h án H ình sự và Hỗ trợ tư p h áp
(tổng cục VIII- Bộ Công an)- đơn vị quản lý các trại giam, trường giáo


TH Ự C TRẠNG NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN VI PH Ạ M PHÁP LUẬT HIÊN NAY

dư ỡng, cơ sở giáo dụ c,... năm 2014 về các hành vi vi phạm pháp luật
nổi bật n h ất của người chưa th à n h niên củng p h ản ánh về lý do khiến
họ bị xử lý h àn h chính bằng h ìn h thức đưa vào trường giáo dưỡng.
T ổng cộng số người chưa th à n h niên gây ra 8 tội danh điển hình, nổi
bật tính từ ngày 20/11/2013 đ ến ngày 20/11/2014 là 1.183 trường hợp.
Trong đó, chiếm tỷ lệ cao n h ất là tội trộm cắp tài sản: 753 trường hợp
(63,7%); tội gây rối trật tự công cộng: 267 trường hợp (22,6%); cố ý gây
thư ơ ng tích: 72 trư ờng hợp (6,1%), hiếp dâm: 47 trường hợp (4,0%).
Các tội d an h chiếm tỷ lệ th ấp trong tổng số là cưỡng đoạt tài sản; lừa
đảo; giết người; cướp, cướp giật tài sản (Tổng cục Thi hành án H ình sự
và h ỗ trợ tư pháp, 2015).
Kết quả điều tra tổng thể đối với 355 học sinh giáo dưỡng của
c h ú n g tôi tại Trường Giáo d ư ỡ n g số 02 vào đầu năm 2015 cho thấy,
tư ơ ng tự n h ư n h ữ n g p h ân tích ở trên, hành vi khiến người chưa thành
n iên bị đưa vào trư ờng giáo d ư ỡ n g phổ biến nhất là trộm cắp tài sản:
(84,8%) cho biết họ vào trư ờ ng giáo dưỡng do hành vi trộm cắp tài
sản; 10,4% vào trư ờ ng giáo d ư ỡ n g do gây rối trật tự công cộng. Các tội
d an h khác n h ư giết người, cướp của, cố ý gây thương tích, hiếp dâm
tuy chiếm tỷ lệ thấp, song cho th ấy mức độ nghiêm trọng và tính chất
nguy hiểm của h àn h vi của các em. Một số em thực hiện các h àn h vi

n gu y hiểm khác n h ư tổ chức, sử d ụ n g trái phép chất ma túy, ngược đãi
cha mẹ, đ án h b ạc,... T hống kê tại các trường giáo dưỡng cho thấy: "về
h àn h vi vi phạm p h áp luật của các em (...) nhiều n h ất là h àn h vi trộm
cắp chiếm 61,51%; gây rối trật tự công cộng 22,90%; cố ý gày thương
tích 4,30%; cướp, cướp giật, cư ỡng đoạt tài sản 4,87%; hiếp dâm 2,13%;
giết người 0,26%'' (Tổng cục Thi h àn h án và Hỗ trợ tư pháp, 2012: tr. 8].
C ũng trong năm 2015, Viện Kiểm sát N hân dân tối cao đã thống kê
số người chưa th àn h niên bị cơ quan này khởi tố theo một số tội danh.
Xét trên tổng số bị can bị khởi tố, nhữ ng tội danh có tỷ lệ người chưa
th àn h niên bị khởi tố lớn n h ất là tội hiếp dâm trẻ em với 27,422%; tội
cướp tài sản: 20,699%; tội giết người: 12,571%; tội gây rối trật tự công
cộng: 10,434%. Các tội d an h có tỷ lệ bị can bị khởi tố là người chưa thành
niên chiếm tỷ lệ thấp so với tổng số bị can bị khởi tố là: tội tàng trữ,

2


278

Đ ặng Thị Lệ Thu

mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất m a túy: 1,835%; vi phạm các
quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ: 4,175%
(Viện Kiểm sát N hân dân tối cao: tr.54).
Thống kê của Công an thành phố Hà Nội giai đoạn 2011, 6 tháng
đầu năm 2016 (5,5 năm) về tình hình tội phạm trong lứa tuổi chưa thành
niên n h ư sau: Phát hiện 957 vụ = 1.339 đối tượng. Trong đó: giết người:
24 vụ; cướp tài sản: 142 vụ; cưỡng đoạt tài sản: 33 vụ; hiếp dâm , cưỡng
dâm: 20 vụ; cố ý gây thương tích: 102 vụ; trộm cắp tài sản: 392 vụ; cướp
giật tài sản: 55 vụ; gây rối trật tự công cộng: 42 vụ; đánh bạc: 17 vụ; m ua

bán, tàng trữ trái phép chất ma túy: 24 vụ; môi giới mại dâm: 10 vụ; các
hành vi khác: 96 vụ (Công an thành phố Hà Nội, 2016, tr.2).
N hư vậy, các kết quả khảo sát và số liệu thống kê của các cơ quan
chức năng đã cho thấy đa phần người chưa thành niên vi phạm p h áp
luật vi phạm nhóm các tội xâm phạm sở hữu, như trộm cắp tài sản, cướp,
cướp giật tài sản. Tuy nhiên, ở các tội danh rất nghiêm trọng và đặc biệt
nghiêm trọng khác n h ư giết người, hiếp d âm ,... cũng đã xuất hiện m ột
số trường hợp vi phạm . Điều này cho thấy tính chất phức tạp của tình
hình vi phạm p h áp luật ở lứa tuổi chưa thành niên thời gian vừa qua.
2.3. Mức độ nghiêm trọng, tính chất nguy hiểm của hành vi vi phạm pháp luật của người
chưa thành niên

Theo đ án h giá chung của cơ quan chức năng, tín h chất, mức độ vi
phạm p h áp luật của người chưa th àn h niên ngày càng phứ c tạp, nguy
hiểm và khó lường hơn.
Bảng 2: Cơ cấu theo phân loại tội phạm năm 2015

Nội dung

Số bị cáo bị xét xử sơ thẩm

Tỷ lệ %

1. Tội phạm ít nghiêm trọng

2.389

51,16

2. Tội phạm nghiêm trọng

1.264

27,07

3. Tội Dhạm rất nghiêm trọng

751

16,085

4. Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng
mÁ>
Tổng

265

5,676
4.669

100

Nguồn: Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao (2015) [14, tr. 56].


THỰC TRANG NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN VI PHẠM PHÁP LUẬT HIỆN NAY

Theo quy định tại khoản 2, điều 8 Bộ luật H ình sự nước Cộng hòa
Xã hội Chủ nghĩa Việt N am , tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm gây
nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của kh u n g hình phạt

đối với tội ấy là đ ến ba năm tù; tội phạm nghiêm trọng là tội phạm gây
nguy hại lớn cho xã hội mà m ức cao n h ất của khung hình phạt đối với
tội ấy là đ ến bảy năm tù; tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm gây
nguy hại rất lớn cho xã hội m à m ức cao n h ất của kh u n g hình p h ạt đối
với tội ấy là đến mười lăm n ăm tù; tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là
tội phạm gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội mà mức cao n h ất của
khung hình p h ạt đối với tội ấy là trên mười lăm năm tù; tù chung thân
hoặc tử hình (Bộ luật H ình sự, 1999:tr.9).
Bảng số liệu trên cho thấy 51,16% tội phạm do người chưa thành
niên gây ra là ở mức ít nghiêm trọng; 27,07% ở mức nghiêm trọng;
16,085% ở mức rất nghiêm trọng và 5,676% ở mức đặc biệt nghiêm trọng.
Các số liệu của Viện Kiểm sát N hân dân tối cao cho phép kết luận rằng
mặc dù tội phạm do người chưa thành niên gây ra đa phần dừng lại
ở mức gây h ậu quả lớn cho xã hội, song bên cạnh đó, vẫn còn tới hơn
20% tội phạm ở lứa tuổi này gây ra hậu quả rất lớn hoặc đặc biệt lớn cho
người khác, cho xã hội, đe dọa đến tính mạng, tài sản của nhữ ng người
xung quanh. N hữ ng hành vi n h ư thế phần nào phản ánh tính chất côn
đồ, hung han trong m ột bộ p h ận người chưa thành niên vi phạm pháp
luật. Trong nhữ n g p h ân tích của chúng tôi ở trên cũng cho thấy tỷ lệ xử
lý hình sự đối với hành vi vi p h ạm pháp luật của người chưa thành niên
tăng lên, trong khi số lượng vụ việc vi phạm của họ lại đang có xu hướng
giảm. Điều này cũng phần nào p h ản ánh mức độ nghiêm trọng gia tăng
trong hành vi vi phạm pháp luật của các đối tượng chưa thành niên.
Mức độ táo bạo, nguy hiểm của h àn h vi phạm tội còn được đo
lường thông qua chỉ báo về số tội d an h được thực hiện vào cùng một
thời điểm của người chưa th à n h niên vi phạm p h áp luật. Kết quả
nghiên cứu cho thấy, cùng m ột thời điểm , người chưa thành niên vi
phạm pháp luật thực hiện k h ô n g chỉ một, mà là nhiều h àn h vi vi phạm
ph áp luật. Khảo sát của ch ú n g tôi tại Trường Giáo dư ỡng số 02 cho kết
quả n h ư sau:

279


280

Đ ặng Thị Lệ Thu

, %.

- Số thực hiện 1 tội danh: 79 7

- Số thực hiện cùng lúc 2 tội d an h trở lên: 21,3%-

N hư vậy, gần 4/5 người được hỏi cho biết họ chỉ thực hiện 1 tội
dan h (79,7%). Tuy nhiên, con số 21,3% thực hiện cùng m ột lúc 2 tội
dan h trở lên là hết sức đáng lo ngại. Một ý kiến p h ỏ n g vấn sâu cho
biết: "Em chỉ định ăn trộm đồ thôi, như n g bị người ta p h át hiện n ên
em d ù n g dao đ án h lại để bỏ chạy" [Nam, 17 tuổi, phạm tội trộm cắp
tài sản và cố ý gây thư ơ ng tích]. Từ ý kiến ph ỏ n g vấn sâu này, chúng
ta lại thấy thêm m ột thực trạng khác, đó là mức độ sử dụng công cụ,
phư ơng tiện để gây án của các em: N hiều trường hợp sử d ụ n g vủ khí
gây án, gây ra hậu quả nghiêm trọng cho người khác. Theo nghiên cứu
của Trung tâm N ghiên cứu Tội phạm học - Học viện Cảnh sát N hân
dân- Bộ Công an: "Q ua khảo sát 893 em thì có tới 215 em (24,1%) sử
dụng ph ư ơ n g tiện xe máy; 301/893 em (33,7%) d ù n g dao nhọn; 205 em
(23%) sử d ụ n g mã tấu; 146 em (16,3%) sử d ụ n g gậy sắt; 136 em (15,2%)
sử d ụ n g gậy gỗ; 76 em (8,5%) sử d ụ n g kiếm; còn lại là sử d ụ n g các
h u n g khí nguy hiểm khác n h ư côn gỗ, gạch, đá, búa, xi lanh,..." (Trung
tâm N ghiên cứu Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm , 2011, tr.24).

Xét về số lần phải vào trư ờng giáo dưỡng cùa người chưa thành niên vi
phạm p h áp luật, kết quả khảo sát tại Trường Giáo d ư ỡ n g số 02 n h ư sau:
- Số ý kiến cho biết vào trường giáo dưỡng lần đầu: 3,7%.
- Số ý kiến cho biết vào trường giáo dưỡng lần th ứ hai: 96,3%Số lần vào trư ờng giáo d ư ỡng được xem xét n h ư khả n ăn g tái
phạm của người chưa th àn h niên vi phạm p h áp luật. Thời gian của
độ tuổi chưa th àn h niên là gần 6 năm (từ đ ủ 12 tuổi đ ến dưới 18 tuổi).
Thời gian lâu n h ất cho 1 lần bị xử p h ạt h àn h chính b ằn g hình thức đưa
vào trường giáo dư ỡng là 24 tháng (2 năm), thời gian ngắn n h ấ t là 06

tháng. Tuy kết quả điều tra cho biết có tới 96,3% cho biết họ vào đây lần
đầu; 3,7% cho biết đây đã là lần th ứ hai họ vào trư ờ ng giáo dư ỡng song
trong thực tế, con số này chưa p h ản ánh đầy đ ủ m ức độ tái phạm của
người chưa th àn h niên, bởi khi họ từ đủ 16 tuổi và đ ủ 18 tuổi trở lên,
nếu vi phạm p h áp luật hình sự ở các mức độ khác n h au , họ sẽ bị xét xử
và đưa vào trại giam của Bộ Công an.


THỰC TRẠNG NGƯỜI CHƯA TH ÀN H NIÊN VI PHẠM PHÁP LUẬT HIỆN NAY

Liên quan đến khả n ăn g tái phạm của người chưa thành niên, báo
cáo số liệu học sinh các năm tại trường giáo dưỡng số 04 cho biết:
- Số học sinh vào trư ờng lần 2: N ăm 2009: số học sinh vào trường
lần 2 là 27 trư ờng hợp; năm 2010 là 36 trường hợp; đến ngày 15/5/2011
là 48 trường hợp.
- Số học sinh vào trư ờ ng lần 3: N ăm 2009, 2010 mỗi năm có 01
trường hợp (Trường Giáo d ư ỡ n g số 4).
Số liệu th ố n g kê đã cho thấy đối với một bộ p h ận người chưa
thành niên vi phạm p h áp luật, việc họ chấp h àn h các mức xử lý vi
phạm không đ ồ n g nghĩa với việc họ có thể hoàn lương.
Khảo sát được Tổng cục VIII- Bộ Công an thực hiện tại các trường

giáo dưỡng th án g 8/2015 cho biết có 22 người chưa thành niên vi phạm
pháp luật phải vào trư ờng giáo dư ỡng lần thứ 2 (chiếm 6,7%) (Tổng
cục Thi h àn h án H ình sự và hỗ trợ tư pháp, 2015, tr.2).
Trong tội ph ạm học, các nh à nghiên cứu còn quan tâm đ ến yếu tố
đồng phạm trong quá trình thực hiện h àn h vi ph ạm tội của đối tượng
phạm tội. Đây củng là m ột chỉ báo quan trọng để đo lường mức độ,
tính chất h àn h vi vi phạm p h áp luật của người chưa thành niên. Theo
khoản 1, điều 20 Bộ luật H ìn h sự nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt
Nam: "đồng p h ạm là trư ờ ng hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực
hiện m ột tội phạm ". T hống kê của Viện Kiểm sát N hân dân tối cao cho
thấy trong thời gian từ năm 2006-2010 có tổng số 35.658 người chưa
thành niên p h ạm tội bị khởi tố điều tra và Viện kiểm sát n h ân dân các
cấp đã truy tố 23.612 bị can. Trong đó, số người chưa th àn h niên đồng
phạm với bố, m ẹ là 1.261 người, chiếm tỷ lệ 3,54%; số người chưa thành
niên đồn g p h ạm với người lớn tuổi khác là 8.714 người, chiếm tỷ lệ 23%
(Bộ Tư pháp, Uniceí, 2014, tr. 70). T hống kê của cơ quan công an, từ
năm 2008-2012, trong 5 năm đã p h át hiện 49.235 vụ phạm tội do người
chưa thàn h n iên gây ra, gồm 75.594 người chưa th àn h niên vi phạm
ph áp luật (N ghiêm Xuân Yên, 2012, tr.1463). Tính theo tỷ lệ, tru n g bình
mỗi vụ việc vi p h ạm p h áp luật của người chưa th àn h niên nêu trên có
1,54 đối tượng tham gia.

281


282

Đ ặng Thị Lệ Thu

Kết quả điều tra tại trường giáo dưỡng số 02 về vấn đề này n h ư sau:

- Số thực hiện m ột m ình: 33,8%- Số thực hiện cùng người khác: 66,2%.
Số liệu khảo sát cho thấy xấp xỉ 2/3 người trả lời cho biết họ thực
hiện h àn h vi vi phạm p h áp luật có sự giúp sức của người khác (66,2%).
N gười khác ở đây gồm anh, em, bạn bè cùng nơi cư trú, bạn cùng lớp,

bạn quen biết ngoài xã hội, bạn thân,... Con số 66,2% thực hiện h àn h
vi vi phạm p h áp luật có sự giúp sức, hỗ trợ của người khác cho thấy
mặc dù còn ít tuổi, n h ư n g người chưa th àn h niên vi phạm p h áp luật đã
bước đầu biết tổ chức, phối hợp, phân công thực hiện đ ến cùng h àn h
vi vi phạm của m ình. Đây là m ột dấu hiệu đ án g ngại về sự gia tăn g tội
phạm , tội phạm có tổ chức trong độ tuổi chưa th àn h niên.
T hống kê của Viện Kiểm sát N hân dân tối cao về yếu tố đ ồ n g ph ạm
cho biết có 49,173% người chưa thành n iên thực hiện h àn h vi vi ph ạm
p háp luật có đồng phạm với người đã th à n h niên (Viện Kiểm sát N hân
dân tối cao, 2015, tr.57). Bất luận họ bị người đã th àn h niên dụ dỗ, lôi
kéo hay ép buộc thực hiện, thì con số gần 50% có đồng ph ạm với người
đã thàn h niên cho thấy mức độ phức tạp của h àn h vi vi ph ạm p h áp
luật do người chưa th àn h niên thực hiện.
Tương ứ ng với các h à n h vi vi p h ạm p h á p luật, tội d an h , m ức
độ vi phạm , m ức độ tái p h ạm và xem xét đ ến yếu tố đ ồ n g p h ạm
của người chưa th à n h n iên vi phạm p h á p luật sẽ là các m ức h ìn h
p h ạt p h ù hợp. K hung h ìn h p h ạ t h àn h ch ín h b ằn g h ìn h thứ c đ ư a vào
trư ờ n g giáo d ư ỡ n g ở m ức từ 6 tháng đ ế n 24 tháng. Kết quả n g h iên
cứu cho thấy có tới 75,8% (269/355 người được hỏi) cho biết thời h ạn
chấp h à n h của họ là 24 tháng; xếp ở vị trí th ứ hai là m ức 18 tháng:
15,2%; số ở m ức 15 th án g và 12 th án g chiếm tỷ lệ rất thấp: 3,1% và

4,2%; chỉ có 6 trư ờ ng h ợ p (1,7%) cho biết thời gian họ vào trư ờ n g giáo
dư ỡ ng là 6 tháng. Việc đa p h ầ n người chưa th à n h niên vi p h ạm p h á p
luật bị xử lý h àn h chính bằn g h ìn h thức đ ư a vào trường giáo d ư ỡ n g

ở m ức p h ạt cao n h ất (24 tháng) chứng tỏ m ức độ vi p h ạm của họ là
khá nghiêm trọng.


T H Ự C T R Ạ N G NGƯỜI CH Ư A TH À N H NIÊN VI PHẠM P H Á P LUẬT HIỆN NAY

Tính chất nguy hiểm trong h àn h vi của người chưa thành niên
vi phạm p h áp luật còn ở chỗ theo kết quả khảo sát với 355 học sinh
trư ờ ng giáo dư ỡng của chúng tôi cho thấy có tới 279/355 em (78,6%)
mặc dù biết việc làm vi phạm ph áp luật song họ vẫn cố tình thực hiện.
Điều này p h ản ánh thái độ bất chấp, bất cần của họ khi thực hiện hành
vi vi phạm p h áp luật. Khi đ ư ợ c hỏi về khả năng tái phạm , có tới 35,5%
cho biết n h ữ n g người bạn của họ ở trư ờng giáo dưỡng sẽ tiếp tục thực
hiện hành vi vi phạm p h áp luật sau khi rời trường giáo dưỡng.
Tóm lại, qua các số liệu thống kê và kết quả điều tra có thể khẳng
định rằng mặc d ù trong thời gian qua, số lượng người chưa thành niên
vi phạm pháp luật có sự suy giảm, song mức độ nghiêm trọng, tính chất
nguy hiểm trong hành vi của họ lại có chiều hướng gia tăng. Điều này thể
hiện ở việc họ đã tính toán, phối kết hợp với những người khác để thực
hiện các hành vi vi phạm p h áp luật; mặc dù biết hành vi mình sẽ thực
hiện là vi phạm pháp luật song họ vẫn tiếp tục cố tình thực hiện; mặc dù
đã được giáo dục, cải tạo tại trường giáo dưỡng song một bộ phận trong số
họ vẫn tái phạm và lần thứ hai, thứ ba được đưa vào trường giáo dưỡng.
3

KẾT LUẬN

Các kết quả nghiên cứu đã phần nào phản ánh tình hình vi phạm

pháp luật của người chưa thành niên trong khoảng 10 năm gần đây. Nhìn

chung, xu hướng người chưa thành niên vi phạm pháp luật có sự biến đổi
hàng năm, song trong một vài năm trở lại đây có phần giảm nhẹ.
Đa phần hành vi vi phạm p h áp luật của người chưa thành niên bị xử
lý hành chính, song tỷ lệ gia tăng số bị xử lý hình sự, trong khi tổng số vụ
vi phạm pháp luật do người chưa thành niên gây ra lại suy giảm đã cho
thấy mức độ nghiêm trọng, tính chất nguy hiểm trong hành vi vi phạm
pháp luật của họ. Cũng liên quan đến tính chất nghiêm trọng của hành vi
vi phạm pháp luật, xấp xỉ 80% người chưa thành niên vi phạm pháp luật
được đưa vào trường giáo dư ỡng với mức thời hạn cao nhất: 24 tháng.
Tuy nhiên, số người chưa thành niên vi phạm pháp luật bị xử lý bằng hình
thức đưa vào trường giáo dưỡng cũng giảm m ạnh kể từ khi Luật xử lỷ vi
phạm hành chính có hiệu lực ngày 1/7/2013 cho thấy sự chưa phù hợp của

283


284

Đ ặng Thị Lệ Thu

hệ thống văn bản pháp luật nhà nước đối với việc ngăn chặn, phòng ngừa
người chưa thành niên vi phạm pháp luật trong tình hình hiện nay.
Xét theo yếu tố giới tính và độ tuổi, người chưa thành niên vi
phạm p h áp luật thư ờ ng là nam giới, chiếm đa số là ở độ tuổi từ 16dưới 18 tuổi.
Xét theo tội d an h , người chưa th àn h niên thường thực hiện nhóm
các tội xâm phạm sở hữu; xâm phạm tính mạng, sức khỏe; xâm phạm
trật tự, an toàn công cộng. Các h àn h vi vi phạm liên q u an đến ma túy,
môi trường có tỷ lệ vi ph ạm thấp.
Xét theo v ù n g lãnh thổ, các khu vực tập tru n g nhiều th àn h phố
lớn, n h ư Đ ông N am Bộ, đ ồ n g bằng sông H ồng,... có số lượng người

chưa th àn h niên vi phạm p h áp luật nhiều nhất. V ùng Tây Bắc Bộ có số
lượng vi phạm th ấp nhất.
N h ữ n g kết quả nghiên cứu và các số liệu thống kê của các cơ quan
chức n ăn g cho thấy tình hình người chưa th àn h niên vi phạm p h áp
luật ở nước ta hiện nay rất đáng quan ngại, đòi hỏi phải xây d ự n g hệ
thống chế tài xử lý p h ù hợp hơn, hiệu quả hơn, n h ằm hạn chế tình
trạng người chưa th à n h niên vi phạm p h áp luật, khiến họ thực sự trở
th àn h n h ữ n g công d ân có ích cho xã hội.
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Bộ luật hình sự nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nairt năm 1999, sửa đổi,
bổ sung ngày 19/6/2009, Nxb. Lao động- Xã hội, Hà Nội.
Bộ luật tố tụng hình sự nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2015),
Nxb. Lao động, Hà Nội.
Bộ Tư pháp, Uniceí (ngày 13/6/2014), Báo cáo phân tích, đánh giá tình hình người
chưa thành niên vi phạm pháp luật và hệ thống xử lý, Hà Nội.
Công an thành phố Hà Nội (6/2016), Báo cáo kết quả thực hiện chương trình bảo vệ
trẻ em từ năm 2011- 6 tháng đầu năm 2016, Hà Nội.
Nguyễn Thọ Hải (2014), Thực trạng người chưa thành niên vi phạm pháp luật đưa
vào trường giáo dưỡng số 4, trong Kỷ yếu hội thảo khoa học: Người chưa
thành niên vi phạm pháp luật: Thực trạng và giải pháp, Nxb. Đại học
Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh.


T H Ự C T R Ạ N G NGƯỜI C H Ư A T H À N H NIÊN VI PH Ạ M PHÁ P LUẬT HIỆN NAY

Tòa án nhân dân tối cao (12/2013), Báo cáo thực tiễn thi hành các quy định của pháp
luật về áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào trườĩĩg giáo dưỡng, đưa vào
cơ sở giáo dục và đưa vào cơ sở chữa bệnh từ năm 2003 đến nay, Hà Nội.
Tổng cục Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp (Bộ Công an) (2012), Tài liệu tổng

kết công tác cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng 10 năm (2002-2012), Bình Dương.
Tổng cục Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp (Bộ Công an), Thống kê số
liệu trại viên, học sinh ở cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng năm 2014 (từ ngày
20/11/2013 đến ngày 20/11/2014), Hà Nội.

Tổng cục Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp (Bộ Công an) (11/2015), Báo
cáo kết quá khảo sát tình hình học sinh trường giáo dưỡng năm 2015, Hà Nội.
Tổng cục Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp (Bộ Công an) (2016), Thống kê số
liệu trại viên, học sinh ở cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng tháng 6/2016, Hà Nội.
Trung tâm Nghiên cứu Tội pham học và Phòng ngừa tội phạm, Học viện
CSND và Tổ chức Plan Hà Lan tại Việt Nam (2011), Nguyên nhân, điều
kiện người chưa thành niên bị đưa vào trường giáo dưỡng và giải pháp phòng
ngừa tái phạm ", Đề tài khoa học, Hà Nội.

Trường Đại học Luật HN (2003), Giáo trình Tội phạm học, Nxb. Công an Nhân
dân, Hà Nội.
Trường Giáo dưỡng số 04 (Đồng Nai) (2012), Báo cáo số liệu học sinh các năm.
Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao (2015), Báo cáo tình hình tội phạm năm 2015, Hà Nội.
Nguyễn Xuân Yếm (tổng chủ biên, Trần Đại Quang chỉ đạo biên soạn) (2012),
Tội phạm học Việt Nam, Nxb. Công an Nhân dân, Hà Nội.

285