CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PH©N TÝCH HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH

CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PH©N TÝCH HOẠT ĐỘNG SẢN
XUẤT KINH DOANH
1.1- Kh¸i niệm, vị trÝ, chức năng của phân tích hot ng kinh doanh.
1.1.1 Khái nim
Phân tích l sự chia nhỏ c¸c sự vật hiện tượng thành từng phần để nghiªn cứu
đặc trưng riªng của từng bộ phận cấu thành, trªn cơ sở đã tổng hợp nªn những
đặc trưng riªng mang tÝnh bản chất, tÝnh quy luật của s vt hin tng cn
nghiên cu.
Phân tích hot ng kinh doanh l s phân chia các hin tng, các quá tr×nh
và kết quả kinh tế thành nhiều bộ phận cấu thnh. Trên c s ó, bng các
phng pháp khoa hc xác nh các nhân t nh hng, mc v xu hng nh
hng ca tng nhân t n quá trình kinh tế, từ đã đề xuất c¸c biện ph¸p, ph¸t
huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu, khai th¸c mọi tiềm năng trong doanh
nghiệp nhằm thóc đẩy hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp ngày càng cã
hiệu quả cao.
1.1.2.Vị trÝ, vai trò ca phân tích hot ng kinh doanh
Phân tích hot động kinh doanh là c«ng cụ quan trọng để nhận thức c¸c hiện
tượng kinh tế, là cơ sở để đề ra c¸c quyết định đóng đắn hay nãi c¸ch kh¸c phân
tích hot ng kinh t l công c qun lý chủ yếu ở doanh nghiệp,
Ph©n tÝch kinh tế nãi chung cng nh phân tích hot ng kinh doanh có vai
trò rất quan trọng trong quản lý kinh tế vĩ m« cũng như vi m«. Để quản lý tốt nền
kinh tế quốc d©n, quản lý một ngành hay quản lý một doanh nghip đòi hi các
nh qun lý phi ra được những chủ trương, chÝnh s¸ch và biện ph¸p quản lý
đóng đắn, phï hợp với t×nh h×nh thực tiễn và quy lut phát trin khách quan.
Mun vy òi hi các nh qun lý các cp phi thng xuyên tin hnh phân
tích các hin tng kinh t cng nh quá trình và kết quả sản xuất kinh doanh.
Những số liệu tài liệu ph©n tÝch hoạt động kinh tế sẽ là những thông tin áng tin


cậy, làm cơ sở quan trọng cho việc đề ra những quyết định tối ưu trong kinh
doanh và quản lý.

Tãm li phân tích hot ng kinh t không ch l mt phng pháp qun lý có
hiu qu m nó còn là một cơng cụ rất quan trọng, kh«ng thể thiếu c trong
quá trình thu thp, x lý thông tin đưa ra quyết định trong kinh doanh và quản
lý.
1.1.3. Đối tượng của ph©n tÝch hoạt động kinh doanh
Ph©n tÝch hoạt ng kinh doanh có i tng nghiên cu l các hin tng,
quá trình v kt qu hot ng sn xut kinh doanh của một doanh nghiệp.
1.1.4. Nhiệm vụ của ph©n tÝch hoạt động kinh doanh
Kiểm tra, đ¸nh gi¸ một c¸ch chính xác, ton din v khách quan tình hình
thc hin các ch tiêu k hoch sn xut kinh doanh ca doanh nghip bao gm c
các ch tiêu nh mc kinh tế kĩ thuật.
Ph©n tÝch hoạt động kinh doanh phải góp phn vo vic thc hin tt các
nguyên tc ca hch toán kinh t doanh nghip.
Phân tích hot ng sn xut kinh doanh cã nhiệm vụ ph¸t hiện và khai th¸c
những kh nng tim tng nhm thúc y quá trình hot động sản xuất kinh
doanh, mang lại hiệu quả kinh tế.
Để t c mc ích trên, òi hi doanh nghip sau một kỳ kinh doanh cần
phải ph©n tÝch và đóc kết được những bài học kinh nghiệm, những s¸ng kiến cải
tiến rót ra từ thực tiễn, kể cả những bài học thành c«ng hay thất bại làm cơ sở
cho việc đề ra những phương ¸n, kế hoạch kinh doanh trong thời kỳ tới.
Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp là những g× mà
doanh nghiệp đạt được sau quá trình sn xut kinh doanh, c th hin hai
mặt chủ yếu là kết quả về vật chất và kết quả tài chÝnh. Kết quả về vật chất tức
là gi¸ trị sử dụng của c¸c sản phẩm hoặc dịch vụ được tạo ra nhằm mục đÝch đ¸p
ứng nhu cầu v c th hin ca các ch tiêu khi lng sản xuất tÝnh theo đơn
vị hiện vật và gi¸ trị bằng tiền (doanh thu). Kết quả là những chỉ tiªu cã thể
lượng hãa được. Hiệu quả sản xuất kinh doanh c xác nh bng ch tiêu tng


đối so s¸nh giữa kết quả và chi phÝ đều cã thể x¸c định bằng đơn vị hiện vật và

đơn vị gi¸ trị.
Khi sử dụng đơn vị hiện vật để x¸c định hiệu quả sản xuất kinh doanh sẽ gặp
khã khăn giữa kết quả và chi phÝ kh«ng cïng một n v tính. Còn vic s dng
n v giá tr luôn luôn a các i lng khác nhau v cùng một đơn vị tÝnh là
tiền tệ.
Như vậy khi nãi đến hiệu quả tức là nãi đến mức độ thỏa m·n nhu cầu với
việc lựa chọn và sử dụng c¸c nguồn lực lu«n cã giới hạn.
Căn cứ vào nội dung và tÝnh chất của hiệu quả người ta chia hiệu quả thành.
-

Hiệu quả kinh tế

-

C¸c hiệu quả kh¸c: X· hội, an ninh, quc phòng v các yêu cu v chính tr.
Trong các loi hiu qu thì hiu qu kinh t có vai trß quyết định nhất, đồng

thời là cơ sở để đ¸p ứng nhu cầu ngày càng tăng của x· hội v l tin
thc hin các yêu cu xà hi khác.
1.1.5. H thng thông tin trong phân tích hot động kinh doanh
Để cã thể tiến hành ph©n tÝch hoạt ng kinh doanh òi hi phi thu nhp mt
lng thông tin cần thiết, đầy đủ, kịp thời, phï hợp với mục đÝch yªu cầu về nội
dung và phạm vi của i tng phân tích. Thông tin dùng trong phân tích hoạt
động kinh doanh là những số liệu, tài liệu cần thit lm c s tính toán v
phân tích tình h×nh và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh ca doanh nghip.
Thông tin trong phân tích hot ng kinh tế doanh nghiệp rất phong phó và đa
dạng, được ph©n loi theo các tiêu thc sau ây:
+ Cn c vo thi im ghi chép thì thông tin s dng trong phân tích hot
ng kinh t bao gm thông tin thc ti, thông tin quá kh v thông tin d báo.
+ Căn cứ vào phạm vi ghi chÐp của th«ng tin thì thông tin trong phân tích hot

ng kinh doanh gm thông tin bên ngoi v thông tin bên trong ( nội bộ ) doanh
nghiệp.
+ Theo tÝnh chất và đơn vị o lng ca thông tin thì thông tin trong phân
tích hot ng kinh doanh bao gm: thông tin giá tr và th«ng tin hiện vật.


+ Phân theo ni dung kinh t, thông tin trong ph©n tÝch hoạt động kinh doanh
trong doanh nghiệp bao gồm: giá tr tng sn lng sn xut hoc tiẻu th, doanh
thu b¸n hàng, chi phÝ sản xuất, chi phÝ quản lý doanh nghip ..
Vic nm vng cách phân loi thông tin sẽ là cơ sở để lựa chọn c¸c chỉ tiªu
kinh tế, phï hợp với mục đÝch, yªu cầu và phạm vi của đối tượng ph©n tÝch hoạt
động kinh tế doanh nghip.
1.2.Các phng pháp phân tích hot ng sn xut kinh doanh
1. 2.1 Phơng pháp so sánh
Phng pháp so sánh l phng pháp c s dng ph bin trong phân tÝch
hiệu quả SXKD, sử dụng c¸c con số về một ch tiêu no ó so sánh gia các
thi k với nhau nhằm đ¸nh gi¸ kết quả, x¸c định vị trí v xu hng bin ng
ca các ch tiêu phân tÝch.
Khi sử dụng phương ph¸p này cần chú ý đến 3 nguyên tc :
ã
ã
-

La chn tiêu chun so sánh.
iu kin so sánh.

V mt thi gian: L các ch tiêu được tÝnh trong cïng một khoảng thời gian
hạch to¸n phải thng nht trên ba mt phi cùng phn ánh ni dung kinh tế,
phải cïng một phương ph¸p tÝnh to¸n, phải cùng mt n v o lng.

-

V mt không gian: Các ch tiêu cn phi quy i v cùng quy mô v iu
kin kinh doanh tng t nhau
ã

K thut so sánh.

áp ng các mc tiêu nghiên cu thng ngi ta sủ dụng những kỹ thuật
so s¸nh sau:
- So s¸nh số tuyệt đối: Là kết quả của phÐp trừ giữa trị s ca k phân tích so
vi k gc ca các ch tiêu kinh t, kt qu so sánh biu hin s lng, khi
lng quy mô ca các hin tng kinh tế.
C«ng thức :

ΔC = C1 – C0


- So s¸nh bằng số tương đối: Là kết quả của phÐp chia giữa trị số của kỳ ph©n
tÝch so sánh vi k gc ca chỉ tiêu kinh t, kt quả so s¸nh biểu hiện kết cấu mối
quan hệ, tốc độ ph¸t triển mức phổ biến của c¸c hiện tượng kinh tế :
C1
ΔC = —— x 100
C0
Trong đã: C1 Là số liệu kỳ ph©n tÝch ; C0 : Số liệu k gc.
- So sánh bng s bình quân: S bình qu©n là dạng đặc biệt của số tuyệt đối
biểu hiện tÝnh chất đặc trưng chung về mặt số lượng, nhằm phản ¸nh đặc điểm
chung của một đơn vị, một bộ phận hay một tổng thể chung cã cïng một tÝnh
chất.
1.2.2. Phng pháp thay th liên hon

- L phng pháp phát triển của phương ph¸p so s¸nh
- Mục đÝch: nhằm x¸c định mức độ ảnh hưởng của mỗi nh©n tố đến i tng
phân tích
Trình t phng pháp .
+ Lp quan h toán hc, biu hin mi liên h gia ch tiêu nghiên cu v các
nhân t nh hng
+ Theo trình t sắp xếp nh©n tố (Từ nh©n tố số lượng sang nh©n tố chất lượng)
ta đặt đối tượng ph©n tÝch trong điều kiện giả định kh¸c. Sau đã lần lượt thay thế
c¸c số liệu kế hoạch bằng số liệu thực tế tính ra mc nh hng ca các
nhân t đến đối tượng ph©n tÝch.
Mỗi nh©n tố chỉ thay thế 1 lần giữa nguyªn tố thực tế đã thay thế ở c¸c bước
trước.
+ Kiểm tra độ chÝnh x¸c của c¸c s liu phân tích theo công thc :
x1y1z1 - x0y0z0 = (x1-x0).y1z1 + (y1-y0).x0z1 + (z1-z0).x0y0
1.2.3. Phng pháp cân i


Trong h thng các ch tiêu kinh t - ti chÝnh của doanh nghiệp cã nhiều chỉ
tiªu cã liªn hệ với nhau bằng những mối liªn hệ mang tÝnh chất cân i. Các quan
h cân i trong doanh nghip có 2 loi: Cân i tng th v cân i cá biệt.
C©n đối tổng thể là mối quan hệ c©n đối ca các ch tiêu kinh t tng hp.
Ví d: Gia tài sản và nguồn vốn kinh doanh liªn hệ với nhau bằng c«ng thức:
Tài sản = nguồn vốn (1)
Hoặc giữa doanh thu, chi phÝ và kết quả kinh doanh cã mối liªn hệ ;
Doanh thu = chi phÝ + kết qu (2)
T nhng mi liên h mang tính cân i nếu cã sự thay đổi một chỉ tiªu sẽ dẫn
đến s thay i mt ch tiêu khác.
1.3 Ni dung phân tÝch hoạt động sản xuất kinh doanh của một doanh
nghiệp
1.3.1. Phân tích tình hình s dng ngy công lao ng

Lao động là 1 yếu tố quan trọng nhất của qu¸ tr×nh hoạt động sản xuất kinh
doanh. Việc quản lý và sử dụng lao động cã ảnh hưởng trực tiếp và quyết định
đến năng suất lao động, chất lượng sản phẩm v hiu qu sn xut kinh doanh.
Trong công tác qun lý lao ng thì qun lý ngy công lao ng là 1 trong
những nội dung quan trọng. Quản lý tốt ngy công lao ng s l 1 nhân t tích
cc ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả kinh doanh. Do vy òi hi doanh nghip
cn phi phân tích tình hình s dng ngy công lao ng có nhng bin pháp
qun lý lao ng tt hn.
Phân tích tình hình sử dụng ngày c«ng lao động sử dụng những số liu báo
cáo v ngy công lao ng ca các b phn, các n v trc thuc trong doanh
nghip.
Phân tích tình hình s dng lao ng c thc hin trên c s so sánh gia
ngy công lao ng thc t vi ngày c«ng lao động theo định mức( về tổng số
cũng như ngày cơng bình qn trên 1 lao động). Ngồi ra cũng có thể tính chỉ
tiêu hiệu suất sử dụng ngày công lao động theo công thức sau:
Tổng số ngày công lao động thực tế


Hiệu suất sử dụng =
ngày công lao động

——————————————————
Tổng số ngày công lao động theo định mức

Theo công thức trên nếu chỉ tiêu hiệu suất sử dụng ngày công lao động ≥ 1
thì chứng tỏ doanh nghiệp sử dụng tốt quỹ ngy cụng lao ng.
1.3.2. Phân tích tình hình s dng chi phi tiền lương
Chi phi tiền lương là những khoản chi phÝ bằng tiền mà doanh nghiệp trả
c«ng cho người lao động căn cứ vào khối lượng, tÝnh chất và hiệu quả c«ng việc
mà người lao động đảm nhận. Chi phi tiền lương bao gồm lương chÝnh, c¸c

khoản phụ cấp theo lương và c¸c khoản bao hiểm CBCNVC trong danh s¸ch lao
động của doanh nghiệp bao gồm cả lao động theo hp ng ngn hn v di hn.
Phân tích tình h×nh chi phi tiền lương nhằm mục đÝch nhận thức v ánh giá
mt cách úng n, ton din tình hình sử dụng quỹ lương của doanh nghiệp
trong kỳ. Qua đã thy c s nh hng ca nó n quá trình và kết quả kinh
doanh của doanh nghiệp. Đồng thời qua phân tích cng tìm ra nhng im tn ti
bt hp lý trong công tác qun lý v s dng qu lương và đề ra những biện
ph¸p quản lý thÝch hợp.
Việc phân tích tình hình chi phí tin lng trong doanh nghip cn c vo các
ti liu sau:
+ Các ch tiêu kế hoạch, định mức tiền lương của doanh nghiệp
+ C¸c số liệu, tài liệu kế to¸n chi phÝ tiền lương của doanh nghiệp bao gồm cả
kế to¸n tổng hợp, kế to¸n chi tiết.
+ C¸c chế độ, chÝnh s¸ch về tiền lương của nhà nước, của doanh nghiệp bao
gồm cả những văn bản quy định hướng dẫn của ngành hoặc cơ quan chủ quản,
của cơ quan BHXH
+ C¸c hợp đồng lao động và chÝnh s¸ch về quản lý lao động
C¸c chỉ tiêu phân tích chi phí tin lng:
Tng qu tin lng x 100
Tỷ suất tiền lương (%) =

———————————————
Tổng doanh thu b¸n hàng


Tng qu lng (nm)
Mc lng bình quân

=

(tháng)


Tng s lao ng x 12

Ngồi ra ph©n tÝch tổng hợp chi phÝ tiền lng trong doanh nghip còn s
dng ch tiêu NSL bình qu©n.
Tổng quỹ lương của doanh nghiệp cã thể tăng hoặc giảm nhưng phải đảm bảo
hoàn thành tốt kế hoạch mua vào, b¸n ra, tăng doanh thu và tăng lợi nhuận, t
sut tin lng gim.
1.3.3 Phân tích tình hình qun lý và sử dụng tài sản của doanh nghiệp
1.3.3.1. Ph¸n tÝch t×nh h×nh sử dụng và quản lý TSCĐ
TSCĐ là những tư liệu lao động chủ yếu cã gi¸ trị lớn và cã thời gian sử dụng
hữu Ých l©u dài trong quá trình hot ng kinh doanh. TSC bao gm TSC hu
hình, TSC vô hình, TSC thuê ti chính v các khoản đầu tư tài chÝnh dài hạn.
TSCĐ hữu h×nh là nhng TSC có hình thái vt cht bao gm t đai, nhà
cửa, vật kiến tróc, m¸y mãc thiết bị và phng tin vn ti. TSC trong quá trình
s dng không b thay i hình thái vt cht, nhng giá tr sử dụng và gi¸ trị của
nã bị giảm dần do hao mòn vô hình v c bự p bng ngun vốn khÊu hao.
TSCĐ đi thuª là những tài sản cố nh i thuê di hn ca các doanh nghip
hoc t chc kinh t khác. TSC i thuê tuy không thuc quyền sở hữu của
doanh nghiệp nhưng doanh nghiệp vẫn cã tr¸ch nhiệm quản lý, bảo dưỡng và
trÝch khấu hao như TSC ca doanh nghip.
TSC vô hình l nhng ti sn không có hình thái vt cht nhng có giá tr sử
dụng và thời gian sử dụng như TSCĐ kh¸c: bằng ph¸t minh s¸ng chế, chi phí
nghiên cứu và phát triển, chi phớ li th thng mi..
Ni dung phân tích tình h×nh sử dụng và quản lý TSCĐ nhằm thấy được sau
một kỳ kinh doanh TSCĐ của DN tăng hay giảm? Cơ cấu ph©n bổ TSCĐ nhhư thế
nào? Cã hợp lý hay ko? Sau ó cn i sâu phân tích nguyên nhân tng gim ca
TSC. Vic phân tích nguyên nhân tng giảm dựa vào c«ng thức sau :

Nguyên giá
TSC
Cui k

Nguyên giá
= TSC

Nguyên giá

Nguyên giá

+ TSC tng - TSC gim

u k

trong k

trong k

Nguyên nhân tng TSC trong k cã thể là do: x©y dựng cơ bản hồn thành,
bàn giao và đưa vào sử dụng, do mua sắm hoặc do điều chuyển từ cơ quan chủ
quản, do nhận vốn gúp bng TSC..
Nguyên nhân gim TSC có th do thanh lý, nhượng b¸n, rót vốn gãp, do điều
chuyển đi nơi khác hoc chuyn i góp vo liên doanh..
ng thi cng cn so sánh gia tng nguyên giá ca TSC vi giá tr hao
mòn ly k xác nh giá tr thực tế cßn lại và để tÝnh hệ số hao mßn của
TSCĐ.
∑KH

HTSCĐ =

——————
∑NGTCĐ

Trong đã :HTSCĐ : hệ số hao mßn
∑KH: Tng khu hao ly k
NGTSC: Tng nguyên giá TSC
Vic phân tích xác nh giá tr thc t còn li v hệ số hao mßn của TSCĐ
gióp cho chủ doanh nghiệp có th thấy đợc thc trng, giá tr cng nh gi¸ trị sử
dụng của TSCĐ để cã những chÝnh s¸ch đầu tư bổ sung hoặc đổi mới.
Ngồi ra, ta cßn có th phân tích qua các ch tiêu sau :
Doanh thu thun
Sc sn xut ca TSC

=


TSCBQ (Nguyên giá, GTCL)
Li nhuận trc thu

Sc sinh li ca TSC

=
TSCBQ (Nguyên giá, giá tr còn li)

1.3.3.2. Phân tích tính tính ti sn lu động


Tài sản lưu động là những tài sản cã gi¸ trị thấp và cã thời gian sử dụng về

thu hồi vn nhanh, tham gia trc tip vo quá trình hot động sản xuất kinh
doanh và cã thể chuyển đổi thành tin.
Phân tích tình hình ti sn lu ng trong doanh nghiệp nhằm mục đÝch thấy
được sự biến động tăng giảm của tài sản, cơ cấu ph©n bổ tài sản và s tác ng
nh hng n tình hình v kt qu hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Qua
đã thấy được nhng tn ti trong công tác qun lý v s dụng tài sản doanh
nghiệp để cã những biện ph¸p khắc phc.
Phân tích tình hình ti sn lu ng bao gm nhng ni dung sau:
+ Phân tích tng hp tình hình ti sn lu ng
+ Phân tích tình hình ti sn bng tin
+ Phân tích tình hình n phi thu
+ Phân tích tình hình hng tn kho
Phân tích tng hp tình hình ti sn lu ng nhm nhn thc, ánh giá khái
quát tình hình bin ng tng gim v c cu ph©n bổ của từng loại tài sản sau
mọi kỳ hoạt động kinh doanh.
Để ph©n tÝch nội dung này cần làm rõ mt s ch tiêu sau:
Giá tr thc ca TSL = Tổng gi¸ trị TSLĐ - Tổng chi phÝ dự phòng gim giá
TSCĐ
Tng chi phí
d phòng

Chi phí d
=

phòng

gim giá

gim giá

TSL

TNH

Chi phí d
+ phòng phi
thu khó òi

Chi phí d
+ phòng gim
giá hàng tồn
kho

Nợ phải thu là những khoản tiền hoặc tài sản của doanh nghiệp hiện bị c¸c
doanh nghiệp kh¸c hoặc cá nhân chim dng mt cách hp pháp hoc bt hợp
ph¸p mà doanh nghiệp cã tr¸ch nhiệm phải thu hồi. Phân tích n phi thu cn i
sâu tính toán phân tích các ch tiêu h s thu n v tc độ thu nợ của c¸c khoản


n phi thu ca khách hng, và khon n ny phát sinh thng xuyên v chim
t trng ln trong các khoản nợ phải thu.
Ph©n tÝch hàng tồn kho nhằm mục ích nhn thc v ánh giá tình hình bin
ng c cấu và thực trạng của hàng tồn kho và khả năng đ¸p ứng nhu cầu hoạt
động sản xuất kinh doanh. Đồng thời ph©n tÝch hàng tồn kho cũng nhằm mục
đÝch thấy được hệ số vßng quay và tốc độ chu chuyển của hàng tồn kho trong kỳ,
những m©u thị©n tồn tại của hàng tồn kho làm cơ sở và căn cứ cho việc đề ra
những chÝnh s¸ch, biện ph¸p quản lý tốt hàng tồn kho và cã những chÝnh s¸ch
kinh doanh hp lý.
Giá vn hng bán
Vòng quay

=

hng tn kho


Tr giá hng tn kho bình quân

H s ny cng ln thì càng tốt bởi doanh nghiệp chỉ cần một lượng vốn dự
trữ thấp nhưng vẫn đạt được doanh thu cao do đã rủi ro tài chÝnh giảm và ngược
lại.
1.3.4. Ph©n tÝch khả năng sinh lời
Kết quả kinh doanh là phần doanh thu còn li sau khi à bù p các khon
thu v các khon chi phí phát sinh trong k. Phân tÝch t×nh h×nh kết quả kinh
doanh là một trong những nội dung quan trọng trong ph©n tÝch hoạt động kinh tế
doanh nghiệp.
Mục đÝch của ph©n tÝch là nhằm nhận thức, ánh giá đúng n, ton din v
khách quan tình hình thc hin các ch tiêu kt qu hot ng kinh doanh, thấy
được những thành tÝch đã đạt được và những mâu thun tn ti ra c
nhng chính sách, bin pháp qun lý thích hp.
Các ch tiêu phân tích:
T lệ l·i
gộp/doanh
thu thuần

L·i gộp
=

———— x 100
DTT

DTT – gi¸ vốn
=

——————

x 100
DTT


Tỷ lệ trªn cho biết cứ 100đ doanh thu thuần thu được trong kỳ sẽ mang lại
cho doanh nghiệp bao nhiªu đồng l·i gộp.
L·i thuần
Tỷ lệ l·i thuần/ doanh

= —————

thu thuần

x 100

DTT

Tỷ lệ này cho biết cứ 100đ doanh thu thuần thu được trong kỳ sẽ mang lại cho
doanh nghiệp bao nhiªu đồng l·i thuần. Tỷ lệ này chỉ ra tỷ trọng kết quả kinh
doanh chiếm trong tổng c¸c hoạt động của doanh nghiệp, nã là thước đo chỉ ra
năng lực của doanh nghiệp trong việc s¸ng tạo ra lợi nhuận và năng lực cạnh
tranh.
Tỷ lệ l·i
thuần/ vốn

L·i thuần
= ————

SX

L·i thuần

x 100 = ————— x 100
Tổng tài sản

Vốn SX

Tỷ lệ trªn cho ta biết cứ 100đ vốn sản xuất bỏ ra trong kỳ sẽ mang lại cho
doanh nghiệp bao nhiªu ng lÃi thun. Ch tiêu ny cho phép đánh gía hi ệu quả
sử dụng tổng vốn sản xuất và cho phÐp đ¸nh gi¸ hiệu quả kinh doanh của c¸c
doanh nghiệp khác nhau v quy mô sn xut. Trong ni b doanh nghiệp c¸c nhà
quản trị thường so s¸nh thước đo này với c¸ch thức sử dụng vốn kh¸c để ra các
quyt nh u t.
Vi các nh phân tích bên ngoi cã thể nghiªn cứu tỷ lệ này để biết trước số lợi
nhuận của doanh nghiệp.
L·i thuần
Tỷ lệ l·i thuần/
Vốn CSH

= ———————

x 100

Vốn chủ sở hữu

Tỷ lệ này cho biết cứ 100đ vốn chủ sở hữu bỏ ra trong kỳ sẽ mang lại bao
nhiªu đồng l·i thuần. Tỷ lệ này đo lường mức lợi nhuận đạt được trªn vốn đãng
gãp của các c ông. T l ny cng cao (cao hn mc sinh li cn thit trên th
trng) thì doanh nghip sẽ dễ dàng thu hót được vốn CSH trªn thị trường tài
chÝnh và ngược lại.


1.3.5. Phân tích tình hình ti chính ca doanh nghip
1.3.5.1. Hệ số khả năng thanh tãan tổng qu¸t
Hệ số khả năng thanh to¸n tổng qu¸t là mối quan hệ giữa tổng tài sản mà
hiện nay doanh nghiệp đang quản lý sử dụng với tổng số nợ phải trả (nợ dài hạn,
nợ ngắn hạn …)
Tổng tài sản
Hệ số khả năng thanh to¸n

=

—————————————

tổng qu¸t

Nợ ngắn hạn và nợ dài hạn

Nếu hệ số này < 1 là b¸o hiệu sự ph¸ sản của doanh nghiệp, vốn chủ sở hữu
bị mất toàn bộ, tổng tài sản hiện cã (tài sản lưu động, tài sản c nh) không
tr s n m doanh nghip phải thanh tãan.
1.3.5.2. Hệ số khả năng thanh tãan nợ ngắn hn
H s đánh giá kh nng thanh tóan l mi quan hệ giữa hệ tài sản ngắn hạn
và c¸c khoản nợ ngắn hạn. Hệ số thanh to¸n nợ ngắn hạn thể hiện mức độ đảm

bảo của tài sản lưu động với nợ ngắn hạn.
Tài sản lưu động
Hệ số khả năng thanh to¸n
nợ ngắn hạn

= ——————————
Tổng nợ ngắn hạn

Hệ số này > 1 chứng tỏ khả năng trả c¸c khoản nợ đến hạn trong k× của doanh
nghiệp là đảm bảo. Tuy nhiên không phi h s ny cng cao cng tt. Nu
lơng ti sn lu ng tn tr ln phn ánh vic s dng ti sn lu ng không
hiu qu và bộ phận này kh«ng vận dụng và sinh lời.
1.3.5.3. Hệ số khả năng thanh to¸n vốn bằng tiền ( nhanh )
Hệ số khả năng thanh to¸n nhanh phản ¸nh khả năng thanh to¸n c¸c khoản nợ
trong một thời gian ngắn hạn. Hệ số khả năng thanh to¸n nhanh là thước đo thời
gian trả nợ ngay c¸c khoản nợ ngắn hạn ca doanh nghip trong kì không da
vo vic phi bán c¸c vật tư hàng hãa. Tïy theo mức độ kịp thời của việc thanh


to¸n nợ hệ số khả năng thanh to¸n nhanh cã th c xác nh theo mt trong hai
công thc sau :
TSLĐ và ĐTNH – Hàng tồn kho
(1) Hệ số khả nng

=



Thanh toán nhanh

Tng n ngn hn

Ngoi hai h s trên, ánh giá sát sao hn v kh năng thanh toán ca
doanh nghip còn có th sử dng ch s vn bng tin hay còn gi l h s thanh
toán tức thi c xác nh bng công thc sau :
Tin + C¸c khoản tương đương tiền
(2) Hệ số vốn bằng tin =


N ngn hn

Trong ó: Các khoản c gi l tương đương tiền là c¸c khoản cã thể
chuyển đổi nhanh bất cứ lóc nào thành một lượng tiền biết trước.
VD: c¸c loại chứng kho¸n ngắn hạn như thương phiếu, nợ phải thu ngắn hạn,
...cã khả năng thanh to¸n cao.Hệ số này bằng 1 là lý tưởng nhất .
1.3.5.4. Hệ số khả năng thanh to¸n nợ dài hạn
Hệ số này thể hiện mức độ đảm bảo của tài sản cố định được h×nh thành bằng
nợ vay đối với nợ dài hạn v c xác nh theo công thc
Số nợ dài hạn
Khả năng thanh toán nợ dài hạn

=
Nợ dài hạn

1.3.5.5. H s thanh to¸n l·i vay
Hệ số này phản ¸nh mối quan hệ giữa lợi nhuận trước thuế và l·i vay, qua đã
cã thể thấy doanh nghiệp đã sử dụng hiệu quả như thế nào đối với số vốn đi vay.
Lỵi nhn trớc lÃi vay và thuế
Hệ số thanh toán lÃi vay

=
LÃi vay phải trả

1.4. Các nhân tố ảnh hởng đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
1.4.1. Nhân tố từ phía doanh nghiÖp.


1.4.1.1. Nhân tố về quy mô sản xuất và kinh doanh.
Mi doanh nghip khi quyt nh SXKD cái gì v bao nhiªu trước hết phải
nghiªn cứu nắm bắt nhu cầu thị trường ( Nhu cầu cã khả năng thanh to¸n ) và
khả năng đ¸p ứng nhu cầu của doanh nghiệp. Nhu cu có kh nng thanh toán thì
to ra kh năng doanh thu càng cao. Bởi nhu cầu cã khả nng thanh toán ln thì
doanh nghip có kh nng tng quy mô SXKD. Khi tng c quy mô SXKD thì
doanh nghiệp sẽ sản xuất được nhiều sản phẩm và sẽ b¸n được nhiều hàng hãa
dịch vụ và đặc biệt với mức doanh thu tổng hợp sẽ lớn, ngược lại nhu cầu hàng
hãa dịch vụ nhỏ th× doanh thu sẽ thÊp
Do vậy chóng ta cã thể thấy quy m« SXKD của doanh nghiệp khi đ¸p ứng
được nhu cầu về sản phẩm hàng hãa dịch vụ của thị trường th× doanh nghiệp sẽ
chiếm lĩnh được thị trường để b¸n sản phẩm hàng hãa, dịch vụ và doanh thu sẽ
cao. Khả năng cung cấp sản phẩm hàng hãa dịch vụ của doanh nghiệp mà thấp
hơn nhu cầu th× sản phẩm hàng hãa dịch vụ sẽ thấp, do đã doanh thu sẽ thấp.
Điều đ¸ng lu ý ây l các nh SXKD luôn mun b¸n được khối lượng hàng
hãa lớn và do đã họ sẽ định ra gi¸ b¸n sản phẩm hợp lÝ. Quan hệ cung cầu hàng
hãa dịch vụ thay đổi sẽ chi gi¸ cả thay đổi, ảnh hưởng đến doanh thu của doanh
nghip,có

th

nói

rng

nó

quyết

định

tối

u.

1.4.1.2. Nhân tố về tổ chức kinh doanh
Sau khi la chọn quy m« SXKD ( chủng loại, số lượng, chất lượng ) c¸c doanh
nghiệp sẽ quyết định tổ chức SXKD nã như thế nào . C¸c doanh nghiệp lựa chọn
đầu vào : lao động, vật tư, thiết bị, c«ng nghệ cã chất lượng và gi¸ mua hợp lÝ.
C¸c yếu tố đầu vào được lựa chọn tối ưu sẽ tạo khả năng tăng năng suất lao
động, n©ng cao sản lượng và chất lượng sản phảm hàng hãa dịch vụ . Do đã việc
chuẩn bị đầu vào cã ý nghĩa quyết định để tăng hiệu quả SXKD cho doanh
nghiệp. Vấn đề tiếp theo là c¸c doanh nghiệp phải lựa chọn phương ph¸p thÝch
hợp kết hợp tối ưu c¸c yếu tố trong qu¸ trình t chc SXKD v tiêu th hng
hóa. ây phi l mt quá trình t chc mt cách khoa hc để tăng sản lượng,
chất lượng sản phẩm hàng hãa dịch v, lm nhân t quyt nh giảm chi phí,


tăng giá thành sản phẩm, tng hiu qu SXKD ca doanh nghip.
1.4.1.3.Các nhân t v t chc qun lý hot động kinh tế của doanh nghiệp.
Tổ chức quản lý c¸c hoạt động kinh tế là một nh©n tố rất quan trọng cã ảnh
hưởng đến hiệu quả SXKD của doanh nghiệp. Quá trình qun lý hot ng kinh
t bao gm các khâu c bn: nh hng chin lc phát trin ca doanh nghip,

xây dng k hoch SXKD v các phng án SXKD, t chc thc hin các hot
ng kinh t.
Các khâu ca quá trình qun lý hot ng kinh t nu làm tốt sẽ làm tăng sản
lượng, n©ng cao chất lượng sản phẩm, hạ gi¸ thành, giảm chi phÝ quản lý. Đã là
điều kiện quan trọng để tăng hiệu quả SXKD của doanh nghiệp.
Song hiệu quả SXKD của doanh nghiệp kh«ng ch chu nh hng ca các yu
t hu hình m còn chu nh hng bi yu t vô hình, ó là uy tÝn của doanh
nghiệp. Đ©y được coi là tài sn vô giá ca doanh nghip, nó l mt yu tố rất
quan trọng vµ nếu doanh nghiệp cã uy tÝn trên th trng thì sn phm hng hoá
dch v ca doanh nghiệp sẽ tiªu thụ được nhiều và doanh thu tăng. Bởi vậy
doanh nghiệp phải cố gắng giữ g×n uy tín ca mình trên th trng thông qua cht
lng sn phẩm, th¸i độ phục vụ, phương thức thanh to¸n, quảng cáo tip th.
1.4.2.Các nhân tố v phía th trng
Các yu t thuc môi trng kinh doanh l các yu t khách quan m doanh
nghip không th kim soát c. Nhân t môi trng kinh doanh bao gm nhiu
nhân t nh là: Đối thủ cạnh tranh, thị trường, cơ cấu ngành, tp quán, mc thu
nhp bình quân ca dân c
i th cạnh tranh: Bao gồm c¸c đối thủ cạnh tranh sơ cp ( cùng tiêu th các
sn phm ng nht ) và c¸c đối thủ cạnh tranh thứ cấp ( sản xuất và tiªu thụ sản
phẩm cã khả năng thay thế ). Nếu doanh nghiệp cã đối thủ cạnh tranh mạnh thì
vic nâng cao hiu qu kinh doanh s trở nên khã khăn hơn rất nhiều, bởi v×
doanh nghiệp lóc này chỉ cã thể n©ng cao hiệu quả kinh doanh bằng cách nâng
cao cht lng, gim giá thnh sn phm y mnh tc tiêu th, tng
doanh thu, tng vòng quay của vốn, yªu cầu doanh nghiệp phải tổ chức lại bộ


m¸y hoạt động phï hợp tối ưu hơn, hiệu quả hơn để tạo cho doanh nghiệp cã khả
năng cạnh tranh về gi¸ cả, chất lượng, chủng loại, mẫu m· … Như vậy đối thủ
cạnh tranh cã ảnh hưởng rất lớn n vic nâng cao hiu qu kinh doanh ca các
doanh nghiệp đồng thời tạo ra sự tiến bộ trong kinh doanh, tạo ra động lực ph¸t

triển doanh nghiệp. Việc xuất hin cng nhiu i th cnh tranh thì vic nâng
cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp sẽ càng khã khn v s b gim 1
cách cân i.
Th trng : Nh©n tố chÝnh ở đ©y bao gồm cả thị trường đầu vào và thị trường
đầu ra của doanh nghiệp. Nã l yu t quyt nh quá trình tái sn xut mở rộng
của doanh nghiệp. Đối với thị trường đầu vào: cung cp các yu t cho quá trình
sn xut nh nguyên vt liu, máy móc thit b Cho nên nó cã t¸c động trực
tiếp đến gi¸ thành sản phẩm, tÝnh liên tc v hiu qu ca quá trình sn xut. C©n
đối với thị trường đầu ra quyết định doanh thu của doanh nghiệp trªn cơ sở chấp
nhận hàng hãa, dịch vụ của c¸c doanh nghiệp, thị trường đầu ra sẽ quyt nh tc
tiêu th, to vòng quay vn nhanh hay chậm từ đã t¸c động đến hiệu quả kinh
doanh của doanh nghiệp.
Vị trÝ địa lý : Đ©y là nh©n t không ch tác ng n công tác nâng cao hiu qu
kinh doanh ca doanh nghip m còn tác ng đến c¸c mặt kh¸c trong hoạt động
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như:
Giao dịch, vận chuyển, sản xuất … Các nhân t ny tác ng n hiu qu
kinh doanh thông qua s tác ng lên các chi phí tng ng.
1.4.3.Các nhân t t phía nh nc
1.4.3.1. Vi chính sách thuế
Thuế là một phần trong chi phÝ của doanh nghiệp. Vì vy chính sách thu,
mc thu thp hay cao s ảnh hưởng tới lợi nhuận – nh©n tố ảnh hưởng trực tiếp
đến hiệu quả SXKD của doanh nghiệp.
1.4.3.2 Với chÝnh sách lÃi sut
LÃi xut l nhân t nh hng n chi phÝ SXKD, th«ng thường để hoạt động
SXKD, ngồi vốn CSH doanh nghiệp phải vay vốn và đương nhiªn phải trả l·i


cho c¸c khoản vay đã là chi phÝ vốn vay. Với lợi tức vốn vay doanh nghiệp phải
tăng thªm một khoản chi phÝ, do đã nếu l·i suất tăng th× lợi tức vay vốn tăng và
như vậy kÐo theo chi phÝ tăng, và ngược lại th× chi phÝ giảm

1.5 Phương hướng n©ng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh

N©ng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh là nhiệm vụ trọng t©m của
mỗi doanh nghiệp. Hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp chịu sự t¸c
động tng hp ca nhiu yu t, nhiu khâu cho nên muốn n©ng cao hiệu quả
sản xuất kinh doanh phải giải quyết tổng hợp, đồng bộ nhiều vấn đề, nhiều
biện ph¸p cã hiệu lực. Hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh c xác nh
theo công thc sau :
Kt qu u ra (K)
A

=


Yu t u vo (C)

Vì vy hiu mt cách n gin thì nâng cao hiu qu sn xut kinh doanh là:
-

Tăng kết quả đầu ra: Tốc độ tăng đầu ra lớn hơn tốc độ tăng đầu vào

-

Giảm c¸c yếu tố đầu vào: Tốc độ giảm đầu ra chậm hơn tốc độ giảm đầu vào
Để làm được điều này th× có rt nhiu biện pháp.

1.5.1. S dng tt ngun nhân lực trong sản xuất kinh doanh.
Trong c¸c nguồn lực đầu vo ca quá trình sn xut kinh doanh, yu t con
ngi gi mt vai trò quyt nh, khai thác v sử dụng tốt nguồn nh©n lực trong
sản xuất kinh doanh oc th hin qua các bin pháp.

-

Sp xp nh biên hp lý lc lng lao ng trong nhà máy, ton b máy
qun lý.

-

Nâng cao trình tay ngh, trình chuyên môn cho cán b, công nhân viên,
tn dng thi gian làm việc, đảm bảo thực hiện c¸c định mức lao ng.

-

Trang b công ngh, áp dng các thnh tu của khoa học kỹ thuật vào sản
xuất.

-

Cã chế độ đ·i ngộ, thưởng phạt khuyến khÝch người lao động.

1.5.2. Sử dụng nguồn vốn một c¸ch cã hiệu quả:


Vn u t luôn l nhân t quan trng i với sự quan trọng của bất kỳ doanh
nghiệp nào. Huy động và sử dụng vốn cã hiệu quả là vấn đề lớn mà doanh
nghiệp hoạt động.
Th«ng thường cã một số biện ph¸p về sử dụng vốn như sau:
-

Tận dụng triệt để năng lực sản xuất kinh doanh hiện cã, n©ng cao hiu sut s
dng thit b máy móc.

-

Xây dng c cấu vốn tối ưu.

-

Tiết kiệm chi phÝ và hạ gi¸ thnh.

-

Xây dng các nh mc kinh t k thut.

-

y nhanh tốc độ chu chuyển của vốn lưu động.

-

Đầu tư cã trng im, u tiên nhng vùng, công trình, d án sẽ sinh lợi cao.
Rót ngắn thời gian để nhanh chãng a d án vo hot ng.

-

La chn i mi công nghệ phï hợp, sử dụng đóng mục tiªu nguồn vốn công
ngh. Nghiên cu s dng các loi nguyên vt liu mới và vật liệu thay thế
nhằm n©ng cao chất lượng sn phm h gía thnh. Ngoi ra nhà máy còn ¸p
dụng một số biện ph¸p nhằm n©ng cao hiệu quả hot ng sn xut kinh
doanh ca nhà máy.

1.5.3. Phng hng tăng doanh thu :
Doanh thu được x¸c định như sau : D = ∑ Q x P
Trong đã : D : Doanh thu
Q : Số lượng sản phẩm tiªu thụ trong k
P : Giá bán n v sn phm
Vì vy để tăng doanh thu cần phải:
-

Đa dạng hãa sản phẩm, đa dạng hãa kinh doanh, mở rộng sản xuất.

-

Mở rộng thị trường. T×m thị trường mới nhằm tạo ra một lng khách hng
mi, tiêu th thêm sn phm ca mình. Xây dng h thng các i lý, ca
hng nhm giao tiếp với kh¸ch hàng để nắm được nhu cầu thị hiếu để nghiªn
cứu chế tạo mặt hàng mới.


-

Ngồi ra doanh nghiệp cần tiến hành c¸c biện ph¸p nhằm khai th¸c kh¸ch
hàng tiềm năng, làm tăng khả năng mua, s dng các hình thc nh: qung
cáo, tip thi, cải tiến về mẫu m· … nhằm gia tăng ý muốn mua sắm của kh¸ch
hàng.

1.5.4. Phương hướng giảm chi phÝ.
Giảm chi phÝ nguyªn vật liệu, tiết kiệm nguyªn vật liệu và chi phí nguyên vt
liu chim hn 50% giá thnh nªn khi doanh nghiệp tiết kiệm nguyªn vật liệu
cũng sẽ làm hạ gi¹ thành sản phẩm, điều này dễ dẫn n lm kém cht lng
sn phm. Vì vy, nhà máy phải bảo quản tốt kho dự trữ nguyªn vật liệu.

Giảm chi phí nhân công. Sp xp b máy qun lý gọn nhẹ, bố trÝ c«ng việc hợp
lý hoạt động cã hiệu quả sẽ gãp phần giảm chi phÝ hành chÝnh.
Giảm chi phí trong công tác qung cáo, tip th, bo qun, óng gói
gim chi phí ny nhà máy phi tng sn lng tiêu th, khi đó thì chi phí bình
quân cho mt n v sn phm s gim xuống dẫn đến lợi nhuận tăng. Lợi nhuận
tăng thể hiện doanh nghiệp sử dụng c¸c nguồn lực cã hiệu quả.
Giảm chi phÝ l·i vay: Chi phÝ l·i vay là s ố tiền phải trả l·i cho việc sử dụng
vốn huy động thªm. Bất kỳ một doanh nghiệp nào khi tiến hành SXKD đều cã
thể thiếu vốn, do đã phải huy ng thêm vn. Có nhiu cách huy ng vn nh :
+ Vay vn ngân hng
+ Phát hnh c phiu, trái phiu
Doanh nghip phi tính toán huy ng bng hình thc nào sao cho chi phÝ trả
l·i thấp nhất.
1.5.5. Phương hướng ci tin công ngh, k thut
ây l nhân t quyt định mức độ tăng năng suất của doanh nghiệp đảm bảo
tăng chất lượng sản phẩm dịch vụ. V× vậy đổi mi công ngh l công tác u t
có tính cht quyết định đến sự thành bại của doanh nghiệp. Để i mi công
ngh theo đúng hng cn phi:
-

D oán úng nhu cầu thị trường, tÝnh chất cạnh tranh, nguồn lực để cã được
c«ng nghệ đã.


-

o to thêm cán b, công nhân viên có kiến thức vận hành c«ng nghệ
mới và sử dụng hết c«ng năng của c«ng nghệ mới.