ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
VŨ THÀNH CHUNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
VŨ THÀNH CHUNG
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60.14.01.14
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. NGUYỄN ĐỨC CHÍNH
HÀ NỘI – 2016
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
- Hội đồng khoa học, Khoa Quản lý giáo dục trƣờng Đại học giáo dục;
- Các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy và hƣớng dẫn cho tác giả
trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
- Đặc biệt tác giả tỏ lòng biết ơn sâu sắc với Giáo sƣ, Tiến sĩ
Nguyễn Đức Chính- Ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn khoa học, đã tận tình chỉ dẫn
về phƣơng pháp luận để tác giả viết luận văn này.
Đồng thời tác giả cũng xin chân thành cảm ơn:
- Các đồng chí Hiệu trƣởng, Phó hiệu trƣởng và các thầy cô giáo đang
công tác tại các trƣờng THPT trên địa bàn thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
Đã động viên, khích lệ, đóng góp ý kiến, cung cấp tài liệu, số liệu và tạo
mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và
hoàn thành bản Luận văn.
Do điều kiện thời gian và phạm vi nghiên cứu có hạn luận văn không tránh
khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp
giúp đỡ và đƣa ra những chỉ dẫn quý báu để luận văn hoàn thiện hơn.
Hà Nội, tháng 10 năm 2016
Tác giả
Vũ Thành Chung
i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ban chấp hành Trung ƣơng
BCH TW
BDTX Bồi dƣỡng thƣờng xuyên
Bộ Nội vụ
BNV
Cán bộ quản lý
CBQL
CĐ
Cao đẳng
CSVC
Cơ sở vật chất
CNTT
Công nghệ thông tin
Công ngiệp hóa-Hiện đại hóa
CNH-HĐH
ĐH
Đại học
ĐNGV
Đội ngũ giáo viên
GV
Giáo viên
GD
Giáo dục
GDĐT
Giáo dục và Đào tạo
GDPT
Giáo dục phổ thông
HĐND
Hội đồng nhân dân
HĐDH
Hoạt động dạy học
Học sinh
HS
Kinh tế-Xã hội
KT-XH
Nhà xuất bản
NXB
PPDH
Phƣơng pháp dạy học
QTDH
Quá trình dạy học
QLGD
Quản lý giáo dục
TTCM
Tổ trƣởng chuyên môn
Thạc sỹ
ThS
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông
TBDH
Thiết bị dạy học
UBND
Ủy ban nhân dân
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
ii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ............................................................................... viii
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 4
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 4
4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .................................................................... 4
5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 4
6. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 4
7. Giả thuyết khoa học .............................................................................................. 5
8. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của đề tài ................................................................. 5
9. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................................... 5
10. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................... 6
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý HĐDH ở trƣờng THPT đáp ứng yêu cầu
đổi mới ........................................................................................................................7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT 7
1.1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề hoạt động dạy học ............................................... 7
1.1.2. Tổng quan nghiên cứu vấn đề quản lí hoạt động dạy học ................................ 7
1.2. Các khái niệm cơ bản....................................................................................... 10
1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường ................................................................................... 10
1.2.1.1. Quản lý. .............................................................................................10
1.2.1.2. Quản lý nhà trường ...........................................................................13
1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học....................................................................................... 14
1.2.2.1. Dạy học .............................................................................................14
1.2.2.2. Hai thành tố của hoạt động dạy học .................................................16
1.2.2.3. Quá trình dạy học ..............................................................................18
1.2.2.4. Quản lý hoạt động dạy học ...............................................................19
1.3. Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông .......................... 20
1.3.1. Trường trung học phổ thông ................................................................................... 20
1.3.2. Nội dungquản lý hoạt động dạy học bậc THPT ................................................. 21
1.3.2.1. Quản lý xây dựng kế hoạch dạy học .................................................21
1.3.2.2. Quản lý việc thực hiện kế hoạch dạy học ..........................................22
1.3.2.3.Quản lý việc phân công giảng dạy .....................................................23
iii
1.3.2.4. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên................................................24
1.3.2.5. Quản lý hoạt động dự giờ và đánh giá giờ dạy ................................26
1.3.2.6. Quản lý hoạt động tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn .......................26
1.3.2.7. Quản lý hoạt động học của học sinh .................................................27
1.3.2.8. Quản lý kiểm tra đánh giá kết quả học tập .......................................28
1.3.2.9. Quản lý việc khai thác, sử dụng thiết bị dạy học ..............................28
1.3.3. Quản lý hoạt động dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông................. 29
1.3.3.1. Một số điều cần quan tâm về đổi mới giáo dục phổ thông .........................29
1.3.3.2. Hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo
dục phổ thông ..............................................................................................................30
1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí hoạt động dạy học của Hiệu trƣởng
trƣờng THPT theo yêu cầu đổi mới giáo dục ....................................................... 32
1.4.1. Phẩm chất, năng lực của Hiệu trưởng ................................................................. 32
1.4.2. Số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên ........................................................... 33
1.4.3. Điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ dạy học .............................. 33
Tiểu kết chƣơng 1 .................................................................................................... 34
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở các trƣờng THPT thị xã
Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh ............................................................................................ 35
2.1. Khái quát tình hình kinh tế- xã hội của tỉnh Bắc Ninh ................................ 35
2.2. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội của thị xã Từ Sơn ................................ 36
2.3. Thực trạng giáo dục THPT Thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh ......................... 37
2.3.1. Quy mô phát triển trường lớp cấp THPT ............................................................. 37
2.3.2. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên ..................................... 38
2.3.3. Thực trạng cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ dạy học ................................ 41
2.3.4. Thực trạng về chất lượng học tập của học sinh ................................................. 43
2.3.5. Thực trạng về môi trường giáo dục ....................................................................... 46
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của các trƣờng THPT thị xã Từ
Sơn, tỉnh Bắc Ninh .................................................................................................. 47
2.4.1. Mục đích, phương pháp và quy trình tìm hiểu thực trạng .............................. 47
2.4.1.1. Mục đích ............................................................................................47
2.4.1.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................47
2.4.1.3. Quy trình thực hiện ...........................................................................49
2.4.2. Nhận thức của cán bộ quản lý về biện pháp quản lý hoạt động dạy học và
nhận thức của giáo viên về sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học ......................... 49
iv
2.4.2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý về biện pháp quản lý hoạt động dạy học ............ 49
2.4.2.2. Nhận thức của giáo viên về sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học ....50
2.4.3. Thực trạng về quản lý việc thực hiện nội dung hoạt động dạy học theo yêu
cầu đổi mới giáo dục THPT hiện nay.................................................................................... 51
2.4.3.1. Thực trạng quản lý việc lập kế hoạch dạy học..................................51
2.4.3.2 .Thực trạng quản lý việc thực hiện kế hoạch dạy học ........................53
2.4.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động lập kế hoạch công tác, hồ sơ chuyên
môn của giáo viên .....................................................................................................56
2.4.3.4. Thực trạng quản lý việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp theo yêu cầu đổi mới .....58
2.4.3.5. Thực trạng quản lý nền nếp lên lớp của giáo viên. ...........................60
2.4.3.6. Thực trạng quản lý việc dự giờ và đánh giá giờ dạy của giáo viên. .......61
2.4.3.7. Thực trạng quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ..........62
2.4.3.8. Thực trạng quản lý tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn của giáo viên. .....63
2.4.3.9. Thực trạng quản lý hoạt động đổi mới kiểm tra, đánh giá kếtquảhọc
tập của học sinh ........................................................................................................65
2.4.3.10. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh .............................67
2.4.3.11. Thực trạng quản lý sử dụng đội ngũ và bồi dưỡng giáo viên .........69
2.4.3.12 .Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ cho hoạt
độngdạy học ..............................................................................................................71
2.5. Đánh giá chung về thành công và hạn chế trong quản lý hoạt động dạy học
ở 3 trƣờng THPT thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh .................................................. 73
2.5.1. Những thành công ..................................................................................................... 73
2.5.2. Những hạn chế............................................................................................................ 74
2.5.3. Nguyên nhân của thành công và hạn chế ........................................................... 76
2.5.3.1. Nguyên nhân của các thành công .....................................................76
2.5.3.2. Nguyên nhân của các hạn chế ...........................................................76
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ......................................................................................... 78
Chƣơng 3: Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT thị xã Từ
Sơn, tỉnh Bắc Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................................ 79
3.1. Nguyên tắc cơ bản của việc đề xuất các biện pháp ....................................... 79
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện ....................................................................... 79
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi. .......................................................................... 79
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ....................................................................... 79
v
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .......................................................................... 79
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, kế thừa và phát triển ............................... 80
3.2. Một số biện pháp cụ thể ................................................................................... 80
3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức quán triệt cho CBQL và giáo viên những yêu cầu của
đổi mới giáo dục phổ thông ...................................................................................................... 80
3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo cách xây dựng mục tiêu bài học .................................... 83
3.2.3. Biện pháp 3: Tập huấn cho giáo viên các phương pháp dạy học qua hoạt
động trải nghiệm sáng tạo ........................................................................................................ 87
3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo đổi mới hoạt động KTĐG .................................................. 92
3.2.5. Biện pháp 5: Chỉ đạo đổi mới cách tổ chức sinh hoạt tổ chuyên môn. ........ 96
3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học. .. 98
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................101
3.4. Khảo nghiệm về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp .................... 102
3.4.1. Mục đích ..................................................................................................................... 102
3.4.2. Nội dung, phương pháp và kết quả khảo nghiệm ............................................ 102
Tiểu kết chƣơng 3 ..................................................................................................105
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................106
1. Kết luận ..............................................................................................................106
2. Khuyến nghị.......................................................................................................107
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 109
PHỤ LỤC ...............................................................................................................112
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Đội ngũ cán bộ quản lí và tổ trƣởng của các trƣờng THPT .................... 38
Bảng 2.2. Đội ngũ giáo viên của các trƣờng THPT ................................................. 40
Bảng 2.3.Chất lƣợng đội ngũ giáo viên của các trƣờng THPT................................ 41
Bảng 2.4. Cơ sở vật chất và các thiết bị phục vụ dạy học của các trƣờng ............... 42
Bảng 2.5. Kết quả hai mặt giáo dục của học sinh trong các trƣờngTHPT .............. 44
Bảng 2.6: Bảng thống kê kết quả đỗ tốt nghiệp của các trƣờng THPT ................... 45
Bảng 2.7. Kết quả thi học sinh giỏi năm học 2014 - 2015....................................... 45
Bảng 2.8. Kết quả học sinh vào Đại học và Cao đẳng của các trƣờng...................46
Bảng 2.9: Ý kiến của cán bộ quản lí về sự cần thiết của việc quản lí HĐ DH ........ 49
Bảng 2.10. Ý kiến của giáo viên về sự cần thiết phải đổi mới PPDH ..................... 50
Bảng 2.11: Kết quả đánh giá việc QL xây dựng kế hoạch DH (%) ......................... 52
Bảng 2.12. Thực trạng quản lí việc thực hiện kế hoạch dạy học ............................. 54
Bảng 2.13. Đánh giá thực trạng quản lí hoạt động lập kế hoạch ............................. 56
Bảng 2.14. Thực trạng quản lí hồ sơ chuyên môn của giáo viên ............................. 57
Bảng 2.15. Đánh giá thực trạng quản lí việc soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp của GV ... 58
Bảng 2.16. Đánh giá thực trạng quản lí nền nếp của giáo viên ............................... 60
Bảng 2.17. Thực trạng quản lí việc dự giờ và đánh giá giờ dạy của giáo viên........ 61
Bảng 2.18.Thực trạng quản lí việc thực hiện đổi mới PPDH .................................. 62
Bảng 2.19. Thực trạng quản lý tự học, tự bồi dƣỡng chuyên môn của giáo viên .... 64
Bảng 2.20.Thực trạng QL HĐ kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ..... 65
Bảng 2.21.Thực trạng quản lí hoạt động học của học sinh ...................................... 67
Bảng 2.22. Đánh giá của HS về một số biện pháp quản lý học tập của HS. ............... 68
Bảng 2.23: Thực trạng quản lý việc sử dụng đội ngũ giáo viên .............................. 69
Bảng 2.24: Thực trạng quản lý việc đào tạo và bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên ......... 70
Bảng 2.25.Thực trạng quản lí cơ sở vật chất, thiết bị dạy học ................................ 72
Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm các BP QL hoạt động dạy học ở các trƣờng
THPTthị xã Từ Sơn đáp ứng yêu cầu đổi mới. .................................................................. 103
vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Mô hình về quản lý ................................................................................. 12
Sơ đồ 1.2: Cấu trúc quá trình dạy học ..................................................................... 18
Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các BP đã đề xuất .................................................... 101
Biểu đồ 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp. ....... 103
viii
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục phổ thông giữ một vai trò quan trọng trong tạo dựng mặt bằng
dân trí, đáp ứng những yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia.
Trong thời đại ngày nay, với tốc độ phát triển nhƣ vũ bão của khoa học kỹ
thuật và công nghệ, trong xu thế toàn cầu hóa việc nhanh chóng hòa nhập vào
cộng đồng khu vực và thế giới đòi hỏi giáo dục phổ thông phảỉ có những bƣớc
tiến mới, mạnh mẽ nhằm giúp cho học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mỹ, phát triển những kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân
cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học
lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Cuộc cách mạng khoa học công nghệ phát triển nhanh, tri thức và thông tin trở
thành yếu tố hàng đầu và là nguồn tài nguyên có giá trị nhất. Các quốc gia trên
thế giới ngày nay đều coi giáo dục và đào tạo là nhân tố quyết định sự phát
triển bền vững của mỗi quốc gia. UNESCO đã chỉ rõ “Không có một sự tiến bộ
và thành đạt nào có thể tách khỏi sự tiến bộ và thành đạt trong lĩnh vực giáo
dục hoặc không đủ tri thức và khả năng cần thiết để làm giáo dục một cách có
hiệu quả thì số phận của quốc gia đó coi nhƣ an bài và điều đó còn tồi tệ hơn cả
sự phá sản”. Điều đó đặt ra yêu cầu rất cao đối với nền giáo dục nƣớc nhà.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng chủ trƣơng: “Phát triển
nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lƣợng cao, tập trung vào
việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân; gắn kết chặt chẽ
phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ”.
Cuối năm 2013, Hội nghị Trung ƣơng 8 khóa XI cũng đã ra Nghị quyết số 29NQ/TW, cụ thể hóa chủ trƣơng này. Thoát khỏi cách nghĩ, cách làm cũ kỹ,
gần nhƣ đã thành nếp là không dễ dàng,nhƣng đó là việc phải làm. Nhất thiết
phải đổi mới tƣ duy giáo dục, từ đó thay đổi cách làm giáo dục với nhiều sáng
tạo hơn. Nghị quyết 29-NQ/TW khóa XI đã xác định những quan điểm và
định hƣớng lớn, trình bày một cách khái quát về các mục tiêu và giải pháp. Để
thực hiện Nghị quyết, không thể không cụ thể hóa nội dung Nghị quyết bằng
một đề án (hay kế hoạch chiến lƣợc) tổng thể và chi tiết, trong đó bao gồm cả
mục tiêu cụ thể, dự báo về điều kiện và bƣớc đi.
Đất nƣớc ta đang trên con đƣờng bƣớc vào thời kỳ công nghiệp hóa,
hiện đại hóa với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam từ một nƣớc nông nghiệp
1