Các nhân tố tác động đến tính hữu hiệu kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng nghiên cứu trường hợp tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển việt nam tỉnh bình phước

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

NGÂN HÀNG NHÀ N

I H C NGÂN HÀNG TP.H

NGUY N V N

CÁC NHÂN T
SOÁT N I B
TR
NG H
PH N

C VI T NAM

CHÍ MINH

I

TÁC
NG
N TÍNH H U HI U KI M
HO T
NG TÍN D NG – NGHIÊN C U
P T I NGÂN HÀNG TH ƠNG M I C

U T VÀ PHÁT TRI N VI T NAM
T NH BÌNH PH
C

LU N V N TH C S KINH T

TP. H

CHÍ MINH – N M 2018


B

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

NGÂN HÀNG NHÀ N

I H C NGÂN HÀNG TP.H

NGUY N V N

C VI TNAM

CHÍ MINH

I

CÁC NHÂN T TÁC
NG
N TÍNH H U HI U KI M
SOÁT N I B HO T
NG TÍN D NG – NGHIÊN C U
TR
NG H P T I NGÂN HÀNG TH ƠNG M I C PH N
U T VÀ PHÁT TRI N VI T NAM
T NH BÌNH PH
C

LU N V N TH C S

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 8 34 02 01

Ng

ih

ng d n khoa h c:TS. TR N QU C TH NH

TP. H

CHÍ MINH - N M 2018


L I C M ƠN

u tiên, tôi mu n g i l i c m ơn

n Ban giám hi u, quý th y cô Khoa Sau

i h c và toàn th quý gi ng viên ã tham gia gi ng d y tôi trong su t khóa h c t i
trư ng

i h c Ngân hàng Thành ph H Chí Minh vì ã t o m i i u ki n t t nh t

cho tôi h c t p, nghiên c u và th c hi n b o v lu n v n này.
Ti p

n, tôi xin g i l i c m ơn sâu s c

n TS. Tr n Qu c Th nh, ngư i

hư ng d n khoa h c ã t n tình theo sát, giúp
trình b t

u cho

, hư ng d n tôi t trong su t quá

n khi hoàn thành lu n v n.

Xin g i l i c m ơn t i s h tr , ánh giá các ý ki n trong su t quá trình
kh o sát và thu th p d li u c a toàn th Ban lãnh

o, nhân viên công tác t i BIDV

Bình Phư c.

G i l i c m ơn các th y, cô trong h i
góp nhi u ý ki n quý báu

lu n v n ư c hoàn ch"nh hơn.

Cu i cùng, g i l i c m ơn
gia ình ã

ng ch m lu n v n th c s! ã óng

ng viên, giúp #

n t t c các anh, ch em b n bè,

ng nghi p và

tôi hoàn thành ư c lu n v n.
TÁC GI LU N V N

NGUY N V N

I


L I CAM OAN

Tôi xin cam oan lu n v n th c s : “Các nhân t tác
ki m soát n i b ho t
m i c ph n

ng

n tính h u hi u

ng tín d ng – Nghiên c u trư ng h p t i Ngân hàng thương

u tư và Phát tri n Vi t Nam t nh Bình Phư c” là công trình nghiên

c u do tôi th c hi n v i s hư ng d n khoa h c c a TS. Tr n Qu c Th nh.
Lu n v n này chưa t ng ư c trình n p
trư ng

l y h c v th c s t i b t c m t

i h c nào. Lu n v n này là công trình nghiên c u riêng c a tôi, các s li u,

k t qu nghiên c u là trung th c, trong ó không có các n i dung ã ư c công b
trư c ây ho c các n i dung do ngư i khác th c hi n. Nh ng n i dung t các ngu n
tài li u khác ư c tôi k th a, tham kh o ! trong lu n v n này "u ư c trích d n
y

trong danh m c tài li u tham kh o.
TÁC GI LU N V N

NGUY N V N

I


TÓM T T LU N V N

Ho t

ng tín d ng luôn ti m n nhi u r i ro gây thi t h i cho ngân hàng.

Vi c xây d ng và hoàn thi n h th ng KSNB ho t

ng tín d ng t i các ngân hàng

có th phòng ng a, phát hi n, x lý k p th i r i ro nh m
d ng
tác

ra. Vì v y,
ng

tài ư c th c hi n nh m xác

nh và ánh giá nh ng nhân t

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

Phư c – nơi tác gi

ang công tác –

ng tín d ng t i BIDV Bình

xu t các gi i pháp nh m góp ph n nâng

cao tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

T cơ s lý lu n liên quan

t ư c các m c tiêu tín

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c.

n h th ng KSNB ho t

ng tín d ng t i ngân

hàng, trên cơ s v n d ng thi t k , v n hành h th ng KSNB c a BASEL, các
nghiên c u trư c ây v các nhân t tác
KSNB,

ng

n tính h u hi u c a h th ng

tài nghiên c u, tìm hi u riêng v các nhân t tác

KSNB ho t

ng

n h th ng

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c. V i 218 m u kh o sát ư c thu

v , qua k t qu phân tích thì c n m nhân t c a h th ng KSNB bao g m môi
trư ng ki m soát, ho t

giám sát

u có tác

ng ki m soát, ánh giá r i ro, thông tin và truy n thông,

ng tích c c lên tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

tín d ng t i BIDV Bình Phư c. M c
giá r i ro, k

n là nhân t ho t

tác

ng m nh nh t thu c v nhân t

ng
ánh

ng ki m soát, ti p theo là nhân t thông tin và

truy n thông, ti p theo sau n a là nhân t giám sát và cu i cùng có tác

ng y u

nh t là nhân t môi trư ng ki m soát. Cu i cùng, d a trên nh ng h n ch c a h
th ng KSNB ho t

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c, tác gi g i ý các chính sách

theo t ng nhân t nh m nâng cao tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t
d ng t i BIDV Bình Phư c.

ng tín


M CL C
DANH M C CH

VI T T T ...............................................................................

DANH M C B NG ................................................................................................
DANH M C HÌNH .................................................................................................
PH N M

U .................................................................................................... 1

1.

Gi i thi u ................................................................................................... 1

2.

M c tiêu c a

3.

Câu h i nghiên c u..................................................................................... 5

4.

i tư ng và ph m vi nghiên c u............................................................... 5

5.

Phương pháp nghiên c u ............................................................................ 5

6.
7.

óng góp c a
K tc uc a

tài ..................................................................................... 4

tài .................................................................................... 6
tài nghiên c u ..................................................................... 6

CHƯƠNG 1. T NG QUAN V TÍNH H U HI U KI M SOÁT N I B
HO T
1.1

NG TÍN D NG T I NGÂN HÀNG ................................................... 7
Các nghiên c u công b

nư c ngoài ........................................................ 7

1.1.1

Các nghiên c u v h th ng KSNB ......................................................... 7

1.1.2

Các nghiên c u v nhóm các nhân t tác

ng

n tính h u hi u c a h

th ng KSNB ...................................................................................................... 13
1.1.3

Các nghiên c u v tác

ng c a t ng nhân t thành ph n

n tính h u

hi u c a h th ng KSNB ................................................................................... 16
1.2

Các nghiên c u công b

trong nư c ...................................................... 20

1.3

Khe h ng nghiên c u và

nh hư ng nghiên c u c a tác gi .................... 23

1.3.1

Xác

1.3.2

nh khe h ng nghiên c u .............................................................. 23

nh hư ng nghiên c u c a tác gi ....................................................... 25

K t lu n ch

ng 1 ............................................................................................... 25

CHƯƠNG 2. CƠ S
N IB
2.1
2.1.1

HO T

LÝ THUY T V TÍNH H U HI U C A KI M SOÁT
NG TÍN D NG T I NGÂN HÀNG .................................. 26

Các khái ni m........................................................................................... 26
Tính h u hi u ........................................................................................ 26

2.1.2

Ki m soát n i b ................................................................................... 26

2.1.3

Ho t

2.2

ng tín d ng................................................................................ 27

Các lý thuy t n n có liên quan .................................................................. 28

2.2.1

Lý thuy t l p quy (Regulatory theory) ................................................... 28

2.2.2

Lý thuy t y nhi m (Agency theory) ..................................................... 29

2.2.3

Lý thuy t th ch (Institutional theory).................................................. 30

2.2.4

Lý thuy t tâm lý h c xã h i c a t ch c (Social psychology of

organization theory) .......................................................................................... 30
2.3

H th ng KSNB và tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

ng tín d ng

t i NHTM .......................................................................................................... 31
2.3.1

H th ng KSNB .................................................................................... 31

2.3.2

Tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

2.3.3

Các nhân t tác

K t lu n ch

ng

ng tín d ng t i NHTM ........ 32

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ................. 33

ng 2 ............................................................................................... 44

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ................................................ 45
3.1

Phương pháp nghiên c u và quy trình nghiên c u .................................... 45

3.1.1

Phương pháp nghiên c u ....................................................................... 45

3.1.2

Quy trình nghiên c u ............................................................................ 45

3.2

Ngu n d li u, phương pháp thu th p d li u và phân tích d li u trong

nghiên c u ......................................................................................................... 48
3.2.1

Ngu n d li u và phương pháp thu th p d li u .................................... 48

3.2.2

Phân tích d li u ................................................................................... 48

3.3

Mô hình nghiên c u ................................................................................. 55

3.3.1

Mô hình nghiên c u

3.3.2

Gi thuy t nghiên c u ........................................................................... 56

3.3.3

Phương trình h i quy t ng quát ............................................................. 56

K t lu n ch

xu t .................................................................. 55

ng 3 ............................................................................................... 57

CHƯƠNG 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ BÀN LU N ................................ 58
4.1

K t qu nghiên c u................................................................................... 58


4.1.1

M u nghiên c u .................................................................................... 58

4.1.2

K t qu

KSNB ho t
4.2

o lư ng các nhân t tác

ng

n tính h u hi u c a h th ng

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c ............................................... 58

Bàn lu n k t qu nghiên c u..................................................................... 71

K t lu n ch

ng 4............................................................................................ 74

CHƯƠNG 5. K T LU N VÀ G I Ý CHÍNH SÁCH ....................................... 75
5.1 K t lu n ....................................................................................................... 75
5.2 G i ý chính sách nh m nâng cao tính h u hi u h th ng KSNB ho t

ng tín

d ng t i BIDV Bình Phư c ................................................................................ 75
5.2.1

ánh giá r i ro ...................................................................................... 76

5.2.2

Ho t

ng ki m soát ............................................................................. 81

5.2.3

Thông tin và truy n thông ..................................................................... 84

5.2.4

Ho t

5.2.5

Môi trư ng ki m soát ............................................................................ 87

ng giám sát ............................................................................... 85

TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................i
PH L C .............................................................................................................. ix
Ph l c 1: B ng câu h i kh o sát ......................................................................... ix
Ph l c 2: ánh giá

tin c y thang o .............................................................xii

Ph l c 3: K t qu phân tích nhân t khám phá .............................................. xvi
Ph l c 4: K t qu các ki m

nh mô hình h!i quy ........................................... xx

Ph l c 5: Báo cáo c"a BASEL v# h$ th ng KSNB ........................................ xxiv


DANH M C CH

Ch% vi t t&t

VI T T T

Nguyên ngh'a

AAA

H i k toán Hoa K

AICPA

Hi p h i k toán viên công ch ng Hoa K

BASEL

Basel Committee on Banking Supervision (!y ban Basel an toàn v
ho t

ng ngân hàng)

BCTC

Báo cáo tài chính

BIDV

Ngân hàng TMCP

BTC

B Tài Chính

CoBIT

Control Objectives for Information and Related Technology (Các

u tư và Phát tri n Vi t Nam

m c tiêu ki m soát trong công ngh thông tin và các l"nh v#c có liên quan)
COSO

Committee Of Sponsoring Organizations

ERM

Enterprise Risk Management Framework (Qu n tr r i ro doanh
nghi p)

FEI

Hi p h i các nhà qu n tr tài chính

GS

Giám sát

H QT

H i

HH

Tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

ng qu n tr
ng tín d ng t i BIDV

Bình Phư c
IIA

Hi p h i ki m toán viên n i b

IMA

Hi p h i k toán viên qu n tr

ISA

International Standard on Auditing (Chu$n m#c ki m toán qu c t )

ISACA

Information System Audit and Control Association (Hi p h i v
ki m soát và ki m toán h th ng thông tin)

KPI

Key Performance Indicator (Ch% s

KS

Ho t

KSNB

Ki m soát n i b

ng ki m soát

ánh giá th#c hi n công vi c)


KTNB

Ki m toán n i b

MT

Môi trư ng ki m soát

NHNN

Ngân hàng Nhà nư c

NHTM

Ngân hàng thương m i

PGD

Phòng giao d ch

PG

Phó Giám

QLKH

Qu n lý khách hàng

QLRR

Qu n lý r i ro

QTTD

Qu n tr tín d ng

RR
SAS

c

ánh giá r i ro
Statement on Auditing Standard (Thông báo v chu$n m#c ki m
toán)

SOX

o lu t Sarbanes-Oxley

TCTD

T ch c tín d ng

TMCP

Thương m i c ph n

TT

Thông tin và truy n thông

VSA

Chu$n m#c ki m toán Vi t Nam


DANH M C B NG
B ng 1.1 T ng h p k t qu c a các nghiên c u trư c v h th ng KSNB.............. 12
B ng 1.2 T ng h p k t qu c a các nghiên c u trư c v nhóm các nhân t tác

ng

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ................................................................... 15
B ng 1.3 T ng h p k t qu c a các nghiên c u trư c v v tác
t thành ph n
B ng 3.1
nhân t tác

ng c a t ng nhân

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ............................................. 19

nh ngh"a và o lư ng các bi n c a các nghiên c u trư c v nhóm các
ng

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ........................................ 49

B ng 3.2 B ng mô t các bi n o lư ng ư c s& d ng trong nghiên c u ............... 51
B ng 4.1 K t qu ki m

nh

tin c y thang o Môi trư ng ki m soát - MT ........ 58

B ng 4.2 K t qu ki m

nh

tin c y thang o ánh giá r i ro - RR ................... 59

B ng 4.3 K t qu ki m

nh

tin c y thang o Ho t

B ng 4.4 K t qu ki m

nh

tin c y thang o Thông tin truy n thông - TT ....... 60

B ng 4.5 K t qu ki m

nh

tin c y thang o Ho t

B ng 4.6 K t qu ki m

nh

tin c y thang o Tính h u hi u c a h th ng KSNB

ho t

ng ki m soát – KS .......... 60
ng giám sát – GS ............ 61

ng tín d ng - HH ........................................................................................ 62

B ng 4.7 B ng ma tr n xoay các nhân t c a thang o bi n

c l p ...................... 63

B ng 4.8 Th ng kê mô t ....................................................................................... 66
B ng 4.9 Ma tr n h s tương quan gi a các bi n trong mô hình ........................... 66
B ng 4.10 H s h i quy........................................................................................ 68
B ng 4.11 Sơ lư c mô hình h i quy....................................................................... 68
B ng 4.12 Phân tích ANOVA ................................................................................ 69
B ng 4.13 H s tương quan gi a giá tr tuy t
B ng 4.14 K t qu ki m

nh các gi thuy t v các nhân t tác

hi u c a h th ng KSNB ho t

ng

c l p ... 70

n tính h u

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c....................... 71

B ng 4.15 T m quan tr ng c a các nhân t tác
KSNB ho t

i c a ph n dư v i bi n

ng

n tính h u hi u c a h th ng

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c ................................................... 74


DANH M C HÌNH
Hình 1.1 Mô hình m i liên h gi a KSNB v i ho t

ng tài chính .......................... 8

Hình 1.2 Mô hình m i liên h gi a KSNB v i vi c

t ư c m c tiêu..................... 8

Hình 1.3 Các nhân t tác

ng

n chi n lư c KSNB .............................................. 9

Hình 1.4 M i quan h gi a KSNB v i tính h u hi u c a KTNB ........................... 10
Hình 1.5 Các nhân t tác

ng

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ................... 13

Hình 1.6 Các nhân t tác

ng

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ................... 14

Hình 1.7 Mô hình các y u t tác
Hình 1.8 Mô hình tác

ng

n hi u qu c a h th ng KSNB............... 21

ng c a KSNB

n hi u qu ho t

ng và r i ro c a các

NHTM Vi t Nam .................................................................................................. 21
Hình 1.9 Mô hình tác
Hình 1.10 Mô hình tác

ng c a KSNB
ng c a KSNB

Hình 1.11 Mô hình các nhân t tác

ng

n hi u qu tài chính NHTM Vi t Nam ... 22

n r i ro phá s n NHTM Vi t Nam ....... 22
n s# h u hi u c a h th ng KSNB trong

các NHTM Vi t Nam ............................................................................................ 23
Hình 2.1 Các m c tiêu c a h th ng KSNB ........................................................... 32
Hình 2.2 Các bư c c a quy trình ánh giá r i ro .................................................... 36
Hình 2.3 Cơ c u ki m soát n i b .......................................................................... 41
Hình 3.1 Quy trình nghiên c u h'n h p ................................................................. 45
Hình 3.2 Quy trình nghiên c u chi ti t ................................................................... 46
Hình 3.3 Các bư c th#c hi n nghiên c u ............................................................... 47
Hình 3.4 Mô hình nghiên c u

xu t .................................................................... 55


1

PH N M

U

1. Gi(i thi$u
N(m 2018, n(m có bư c ti n m i c a Vi t Nam là ã hoàn t t àm phán và
ký k t thành công Hi p

nh

i tác Thái Bình Dương Toàn di n và Ti n b

(CPTPP), ã t o ra nhi u cơ h i cho các doanh nghi p )c bi t là các ngân hàng

thương m i như: thương m i c a Vi t Nam t t y u s* có nh ng m c t(ng trư ng
m nh m* và Ngân hàng có i u ki n
nghi p; thu hút

ng hành h' tr v n, d ch v cho các doanh

u tư nư c ngoài; cơ h i a d ng hoá th trư ng; n n khách hàng

m r ng; thu quan gi m .... Tuy nhiên, song hành v i nh ng cơ h i ó là nh ng
thách th c vô cùng l n, ó là s# c nh tranh kh c li t, b i khi gia nh p CPTPP cho
phép 11 nư c thành viên cung c p các d ch v ngân hàng xuyên biên gi i trong n i
kh i, t c khai thác chung n n khách hàng. Cá nhân, t ch c Vi t Nam có th s&
d ng d ch v c a ngân hàng

Nh t B n hay b t k ngân hàng nào trong 11 nư c

CPTPP mà ngân hàng ó không c n m chi nhánh t i Vi t Nam. Bên c nh ó, trong
nh ng n(m qua v n

qu n tr r i ro t i các ngân hàng trong nư c còn nhi u b t

c p và )c bi t là n x u h th ng ngân hàng ang có xu hư ng t(ng, m t s ngân
hàng có n(ng l#c qu n tr y u kém, vi ph m các quy t+c qu n tr doanh nghi p và
qu n tr r i ro d n

n các nhân viên vi ph m

o

c ngh nghi p khai thác nh m

tr c l i cá nhân, .... Do ó, n n kinh t Vi t Nam

b+t nh p k p v i s# phát tri n

chung c a các nư c trên th gi i òi h i các doanh nghi p, các ngân hàng thương
m i ph i n' l#c và

ra ư c nh ng chi n lư c phù h p nh m gi i quy t thách
thúc $y ho t

th c, t n d ng th i cơ
qu n tr r i ro.

ng kinh doanh phát tri n m nh m* và

làm ư c nh ng i u ó, các ngân hàng thương m i c n có h

th ng KSNB h t s c h u hi u

m b o phát tri n úng

nh hư ng và an toàn

cho c h th ng.
BIDV c,ng không n m ngoài xu th h i nh p và phát tri n b n v ng. N(m
2015, ngân hàng TMCP Phát tri n Nhà
sáp nh p vào BIDV, t

ó

ng B ng Sông C&u Long c,ng ã ư c

n nay bên c nh vi c gia t(ng th ph n cho BIDV thì r i

ro do n x u c a vi c sáp nh p mang l i c,ng vô cùng l n. Trong b i c nh ó,


2

có th t n t i và phát tri n, b n thân BIDV c n có nh ng chính sách
ngân hàng c a mình

m b o hi u qu ho t

m b o hi u qu , phát tri n n
h th ng KSNB ho t

qu n tr

ng. Trong nh ng chính sách

BIDV

nh và b n v ng thì t(ng cư ng tính h u hi u c a

ng tín d ng t i BIDV ư c )c bi t quan tâm.

Quá trình tra c u và tham kh o nhi u tài li u khác nhau, tác gi nh n th y ã
có r t nhi u công trình nghiên c u liên quan v h th ng KSNB, tác

th ng KSNB t i các

i tư ng, c,ng như các nhân t

nh hư ng

ng c a h

n tính h u hi u

c a h th ng KSNB c a doanh nghi p t i nhi u qu c gia trên th gi i ã ư c các
tác gi khác nhau th#c hi n trong th i gian v a qua.
KSNB là quá trình do ngư i qu n lý, H i
ơn v chi ph i, nó ư c thi t l p
hi n các m c tiêu:

ng qu n tr và các nhân viên c a

cung c p m t s#

m b o h p lý nh m th#c

m b o s# tin c y c a báo cáo tài chính;

các quy trình và lu t l ;

ng ư c th#c hi n hi u qu (COSO,

m b o các ho t

1992). Nh n th c ư c t m quan tr ng c a ho t
nhi u công trình trình nghiên c u v v n
ã th#c hi n nghiên c u v

m b o s# tuân th

ng KSNB, trên th gi i ã có

này. C th Amudo and Inanga (2009)

ánh giá các h th ng KSNB t Uganda trong n(m

2009, nghiên c u này d#a trên các nư c thành viên khu v#c c a Ngân hàng phát
tri n châu Phi (AFDB) t p trung vào Uganda
tác

ng

ông Phi. H cho r ng có 6 nhân t

n tính h u hi u c a h th ng KSNB bao g m: Môi trư ng ki m soát,

ánh giá r i ro, h th ng thông tin và truy n thông, các ho t

ng ki m soát, giám

sát, công ngh thông tin. Công trình nghiên c u c a Sultana and Haque (2011) ã
ánh giá hi u qu c a các h th ng KSNB ư c thành l p trong các ngân hàng ư c
li t kê

Bangladesh g m có 5 nhân t : Môi trư ng ki m soát, ánh giá r i ro, h

th ng thông tin và truy n thông, các ho t

ng ki m soát, giám sát. Gamage and

Lock and Fernando (2014) khi nghiên c u s# h u hi u c a h th ng KSNB trong 2
ngân hàng thương m i và 64 chi nhánh c a 2 ngân hàng này t i Srilanka cho r ng
có 5 nhân t tác

ng

n tính h u hi u c a h th ng KSNB bao g m: Môi trư ng

ki m soát, ánh giá r i ro, h th ng thông tin truy n thông, các ho t
và giám sát. Ngoài ra, còn có các nghiên c u nh ng tác

ng ki m soát

ng c a t ng thành ph n


3

trong h th ng KSNB

n tính h u hi u c a KSNB như: nghiên c u v môi trư ng

ki m soát (Rae and Subramaniam, 2006; Ramos, 2004); nghiên c u v

ánh giá r i

ro (Lannoye, 1999; Walker, 1999); nghiên c u v thông tin truy n thông (Hevesi,
2005); nghiên c u các ho t

ng ki m soát (Jenkinson, 2008); nghiên c u v giám

sát (Spinger, 2004; Muhota, 2005).
- Vi t Nam, các NHTM không ch% là nh ng nhà tài tr v n l n, cung c p
d ch v ngân hàng hàng
nhà nư c

u cho các doanh nghi p, mà còn là công c quan tr ng

nh hư ng cho s# v n

ng c a th trư ng tài chính, nh m th#c hi n m c

tiêu, chính sách ti n t trong t ng th i k ; là l#c lư ng ch l#c trong h i nh p kinh
t qu c t v l"nh v#c ti n t , ngân hàng.
hi u qu và gi m thi u r i ro, ph i

m b o s# h u hi u c a KSNB.

công trình nghiên c u trong nư c xác
c a KSNB, m c

tác

ng t

giúp cho h th ng ngân hàng ho t
nh các nhân t tác

ng

ng

ã có nhi u

n tính h u hi u

ó ưa ra các chính sách nh m nâng cao tính h u

hi u c a KSNB như: H Tu n V, (2016) ã nghiên c u 6 nhân t tác

ng tính h u

hi u c a KSNB trong NHTM: Môi trư ng ki m soát, ánh giá r i ro, h th ng
thông tin và truy n thông, các ho t

ng ki m soát, giám sát, th ch chính tr và l i

ích nhóm. Nguy.n Anh Phong, Hà Tôn Trung H nh (2010) d#a vào nguyên t+c
BASEL 2 và ch% ra 5 nhóm nhân t tác

ng

n tính h u hi u c a KSNB trong

NHTM: Môi trư ng ki m soát và giám sát c a Ban lãnh
r i ro, các ho t
giám sát ho t

nh và ánh giá

ng ki m soát và phân công phân nhi m, thông tin và truy n thông,
ng và s&a ch a sai sót. Nguy.n Tu n,

trong nghiên c u c a mình ã
ho t

o, xác

ư ng Nguy.n Hưng (2015)

xu t mô hình các nhân t tác

ng

n hi u qu

ng và r i ro c a các NHTM Vi t Nam bao g m: Môi trư ng ki m soát, ánh

giá r i ro, ho t

ng ki m soát, thông tin và truy n thông, giám sát. Ngoài ra, c,ng

có nhi u nghiên c u liên quan

n lý lu n v KSNB (Ngô Thái Phư ng, Lê Th

Thanh Ngân, 2015; Ph m Quang Huy, 2014; Tr n Th Giang Tân, 2012) hay nghiên
c u v KSNB t i ơn v c th (H a Th Tuy t Sương, 2016;
2015; Nguy.n Quang Huy, 2015).

' Tr n H i Hà,


4

Khi kh o c u các công trình nghiên c u như trên, tác gi nh n th y trên th
gi i và trong nư c c,ng ã có m t s tác gi nghiên c u và nh n
tác

ng

nh các nhân t

n tính h u hi u c a h th ng KSNB trong các ngân hàng như: môi

trư ng ki m soát; thông tin và truy n thông; ánh giá r i ro; ho t

ng ki m soát;

giám sát; công ngh thông tin,...Tuy nhiên, chưa có m t công trình nghiên c u nào
trong nư c xác

nh nhân t nào có th tác

ng

n tính h u hi u c a h th ng

ng tín d ng, )c bi t là nghiên c u trư ng h p c th t i BIDV Bình

KSNB ho t

Phư c. Do ó, vi c nghiên c u tìm ra các nhân t n i t i bên trong và các nhân t
bên ngoài có nh hư ng
t i BIDV Bình Phư c
ngân hàng ho t

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

ng tín d ng

nh m nâng cao n(ng l#c qu n lý c a ngân hàng,

mb o

ng có hi u qu , áp ng m c tiêu t(ng trư ng b n v ng là m t

yêu c u c p thi t hi n nay.
Xu t phát t tính c p thi t này, tác gi ch n
n tính h u hi u ki m soát n i b ho t
t i Ngân hàng thương m i c ph n

tài: "Các nhân t tác

ng

ng tín d ng – Nghiên c u trư ng h p
u tư và Phát tri n Vi t Nam t nh Bình

Phư c”

làm

tài nghiên c u cho lu n v(n th c s" kinh t , v i mong mu n óng

góp nh t

nh vào vi c nâng cao tính h u hi u KSNB ho t

Bình Phư c và qua ó g i ý m t s chính sách
tính h u hi u KSNB ho t

ng tín d ng t i BIDV

h n ch r i ro t n th t, nâng cao

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c.

2. M c tiêu c"a # tài
Xác

nh các nhân t tác

ng và m c

tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

tác

ng c a các nhân t này

n

ng tín d ng trong BIDV Bình Phư c. T

ó ưa ra nh ng g i ý chính sách nh m nâng cao tính h u hi u c a h th ng KSNB
ho t

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c.
Trên cơ s m c tiêu t ng quát c a

tài, các m c tiêu c th

ư c xây d#ng

như sau:
- Xác

nh ư c nhân t tác

ng và m c

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

tác

ng c a các nhân t này

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c.


5

- G i ý các chính sách phù h p nh m nâng cao tính h u hi u c a h th ng
KSNB ho t

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c.

3. Câu h i nghiên c)u
ưa ra các câu h i nghiên

Xu t phát t nh ng m c tiêu c th như trên, tác gi
c u như sau:
- Nh ng nhân t nào s* tác

ng và m c

tính h u hi u h th ng KSNB ho t

tác

ng c a nh ng nhân t

ó

n

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c như th

nào?
- Nh ng chính sách nào s* phù h p cho vi c nâng cao tính h u hi u h th ng
KSNB ho t
4.

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c?

i t *ng và ph+m vi nghiên c)u
i tư ng nghiên c u:

tài t p trung nghiên c u các nhân t tác

tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

ng

n

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c.

Ph m vi nghiên c u:
- V n i dung: Nghiên c u h th ng KSNB ho t

ng tín d ng t i BIDV

Bình Phư c.
- V không gian: Kh o sát th#c nghi m trong

tài ư c th#c hi n t i BIDV

Bình Phư c.
- V th i gian: kho ng th i gian

th#c hi n vi c kh o sát ư c gi i h n

trong n(m 2018.
5. Ph

ng pháp nghiên c)u
Khi th#c hi n lu n v(n, tác gi

ã s& d ng phương pháp nghiên c u h'n h p,

là phương pháp nghiên c u có s# k t h p gi a phương pháp nghiên c u
và phương pháp nghiên c u
- Ph

nh lư ng, c th như sau:

ng pháp nghiên c)u

nh tính: Trong phương pháp này, tác gi thi t

l p b ng câu h i kh o sát v tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t
t i BIDV Bình Phư c.

nh tính

ng tín d ng


6

- Ph

ng pháp nghiên c)u

nhân t tác

ng và o lư ng m c

hi u c a h th ng KSNB ho t
6.

nh l *ng: Tác gi ti n hành ki m
tác

ng c a các nhân t này

nh các

n tính h u

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c.

óng góp c"a # tài
- V m)t khoa h c, trên cơ s k th a k t qu c a các tác gi trư c khi nghiên

c u v các nhân t tác

ng

khám phá các nhân t tác
NHTM và ch% ra m c

n tính h u hi u c a h th ng KSNB, lu n v(n ã
ng

tác

n tính h u hi u c a h th ng KSNB trong các
ng c a các nhân t này

n tính h u hi u c a h

th ng KSNB ho t

ng tín d ng

các NHTM trong i u ki n c th t i BIDV Bình

Phư c. Ngoài ra,

tài còn nghiên c u cơ s lý lu n nh m góp ph n h th ng hoá

h th ng KSNB trong NHTM và h th ng KSNB ho t
- V m)t th#c ti.n, k t qu c a
ng

ng tín d ng ngân hàng.

tài ã xây d#ng ư c mô hình các nhân t tác

n tính h u hi u c a h th ng KSNB ho t

Phư c, là tài li u tham kh o cho ban lãnh

ng tín d ng t i BIDV Bình

o BIDV Bình Phư c và nhà nghiên c u

khi nghiên c u v h th ng KSNB nói chung và h th ng KSNB ho t
t i BIDV Bình Phư c nói riêng. Bên c nh ó,

ng tín d ng

tài c,ng g i ý m t s chính sách

thi t th#c và phù h p v i th#c ti.n nh m $y m nh công tác ki m tra, KSNB ho t
ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c và t
th ng KSNB ho t

ó góp ph n nâng cao tính h u hi u h

ng tín d ng t i BIDV Bình Phư c.

7. K t c,u c"a # tài nghiên c)u
Ngoài ph n m

u, tài li u tham kh o và các ph l c thì lu n v(n nghiên c u

bao g m 5 chương:
Chương 1: T ng quan v tính h u hi u KSNB ho t

ng tín d ng t i ngân hàng

Chương 2: Cơ s lý thuy t v tính h u hi u c a KSNB ho t
ngân hàng
Chương 3: Phương pháp nghiên c u
Chương 4: K t qu nghiên c u và bàn lu n
Chương 5: K t lu n và g i ý chính sách

ng tín d ng t i


7

CHƯƠNG 1. T NG QUAN V TÍNH H U HI U KI M SOÁT N I
B

HO T

NG TÍN D NG T I NGÂN HÀNG

Hi n nay, trên th gi i c,ng như

Vi t Nam, ã có m t s công trình c a

các tác gi khác nhau nghiên c u v h th ng KSNB. - chương này, tác gi th#c
hi n vi c h th ng hóa, phân tích và ánh giá các nghiên c u ã ư c th#c hi n có
liên quan
ng

n h th ng KSNB, tính h u hi u c a h th ng KSNB và các nhân t tác

n tính h u hi u c a h th ng KSNB. Qua ó xác

và ưa ra các

nh khe h ng nghiên c u

nh hư ng nghiên c u c a lu n v(n.

1.1 Các nghiên c)u công b - n (c ngoài
Quá trình tra c u và tham kh o nhi u tài li u khác nhau, tác gi nh n th y ã
có r t nhi u công trình nghiên c u liên quan v h th ng KSNB, tác
th ng KSNB t i các

i tư ng, c,ng như các nhân t tác

ng

ng c a h

n tính h u hi u

c a h th ng KSNB c a doanh nghi p t i nhi u qu c gia trên th gi i ã ư c các
tác gi khác nhau th#c hi n trong th i gian v a qua. Tác gi xin nêu ra m t s các
công trình tiêu bi u như sau:
1.1.1 Các nghiên c)u v# h$ th ng KSNB
• Nghiên c u h th ng KSNB theo hư ng qu n tr :
Trên cơ s báo cáo COSO n(m 1992, t ch c COSO ã ti n hành nghiên c u
v h th ng qu n tr r i ro doanh nghi p (ERM). Trong nghiên c u này, ERM ư c
xây d#ng g m 8 b ph n bao g m: môi trư ng n i b , thi t l p m c tiêu, nh n di n
s# ki n, ánh giá r i ro,

i phó r i ro, các ho t

ng ki m soát, thông tin truy n

thông và giám sát. Vào n(m 2004, COSO chính th c ban hành ERM làm n n t ng
trong vi c qu n tr r i ro doanh nghi p. Ngoài ra, các nghiên c u c a các tác gi
như: Spira and Page (2002); Yuan Li, Yi Liu, Younggbin Zhao (2006)

u cho r ng

KSNB có m i quan h v i công tác qu n tr doanh nghi p, i u này th hi n c th
vi c: KSNB có vai trò
ng

n ho t

nh hư ng th trư ng c a doanh nghi p và KSNB có tác

ng phát tri n s n ph$m m i c a doanh nghi p.

Tác gi Mawanda (2008) khi th#c hi n nghiên c u

ki m tra nh ng nh


8

hư ng c a KSNB

i v i ho t

ng tài chính t i các trư ng

ih c

ch ng minh r ng có m i quan h gi a h th ng KSNB và ho t
ư c tác gi th hi n

doanh nghi p. Mô hình m i quan h

ng tài chính c a

hình 1.1

* Môi trư ng ki m soát

Ho+t

* Ki m toán n i b

* Tính thanh kho n

* Ho t

* Trách nhi m

ng ki m soát

Uganda ã

ng tài chính

* Báo cáo

Các bi n trung gian
* Chính sách c a H i
*H i

ng qu n tr

ng giáo d c qu c gia

* B giáo d c

Hình 1.1 Mô hình m i liên h$ gi%a KSNB v(i ho+t

ng tài chính

Ngu n: Mô hình c a Mawanda (2008)

Tác gi William and Kwasi (2013) khi th#c hi n nghiên c u v tính hi u qu
c a h th ng KSNB

các ngân hàng khu v#c phía ông c a Ghana ã ưa ra k t

lu n r ng: h th ng KSNB h' tr nhà qu n lý trong vi c

t ư c các m c tiêu c a

ơn v mình.
+t

H$ th ng KSNB

*c các m c tiêu c"a công ty

* Ki m soát qu n lý

* Ti n hành kinh doanh m t cách có tr t t# và

* Ki m soát k

hi u qu

toán n i

b

m b o an toàn tài s n

*

* Ki m toán n i b

* Phòng ng a và phát hi n các gian l n và sai sót

m b o chính xác và

*

y

h sơ k toán và

chu$n b k p th i các thông tin tài chính áng tin
c y
Hình 1.2 Mô hình m i liên h$ gi%a KSNB v(i vi$c +t

*c m c tiêu

Ngu n: Mô hình c a William and Kwasi (2013)
Các tác gi Mongkolsamai and Ussahawanitchakit (2012) khi nghiên c u tác


9

ng c a chi n lư c KSNB

n hi u qu ho t

Thái Lan nh n m nh r ng: có 4 nhân t tác

ng c a các doanh nghi p niêm y t
ng

n chi n lư c KSNB, bao g m:

(1) T m nhìn i u hành minh b ch, (2) Ki n th c c a nhân viên, (3) S# a d ng c a
các giao d ch kinh doanh, (4) Nhu c u c a các bên liên quan.
T/m nhìn i#u
hành minh
b+ch

Chi n l *c KSNB
Hi$u qu ho+t

- Môi trư ng ki m

Ki n th)c c"a
nhân viên

ng c"a t.

soát

ch)c

- ánh giá r i ro
- Ho t
S0 a d+ng c"a

các giao d ch
kinh doanh

ng ki m

soát
- H

th ng thông

tin truy n thông

Nhu c/u c"a
các bên liên
quan

- Giám sát
Bi n ki m soát
- S tu i c a công ty

T duy làm

- Quy mô c a công

vi$c nhóm

ty

Hình 1.3 Các nhân t tác

ng

n chi n l *c KSNB

Ngu n: Mongkolsamai and Ussahawanitchakit (2012)
• Nghiên c u h th ng KSNB theo hư ng ki m toán
Trong l"nh v#c ki m toán

c l p và ki m toán n i b

c l p, các chu$n m#c ki m toán Hoa K và

chu$n m#c ki m toán qu c t c,ng chuy n sang s& d ng Báo cáo COSO làm n n
t ng ánh giá h th ng KSNB, bao g m:
Chu$n m#c SAS 78 (1995): Xem xét KSNB trong ki m toán báo cáo tài
chính. Các

nh ngh"a, nhân t c a KSNB trong báo cáo COSO (1992) ã ư c

trình bày vào chu$n m#c này.


10

Chu$n m#c SAS 94 (2001): /nh hư ng c a công ngh thông tin

n vi c

xem xét KSNB trong ki m toán báo cáo tài chính.
Chu$n m#c ISA 315 “Hi u bi t v tình hình kinh doanh, môi trư ng ho t

ng ơn v và ánh giá r i ro có sai sót tr ng y u” ã yêu c u ki m toán viên c n
có hi u bi t

y

v KSNB và

c và các nhân viên c a ơn v chi ph i, ư c thi t l p

máy qu n lý, Ban giám
cung c p m t s#

nh ngh"a h th ng KSNB là m t quá trình do b

m b o h p lý nh m th#c hi n ba m c tiêu: Báo cáo tài chính

áng tin c y, pháp lu t và các quy

nh ư c tuân th , ho t

ng h u hi u và hi u

qu . H th ng KSNB ư c thi t k nh m gi m thi u nh ng r i ro kinh doanh có
kh n(ng e d a

n vi c

t ư c nh ng m c tiêu trên.

Chu$n m#c ISA 265 “Thông báo v nh ng khi m khuy t c a KSNB”: yêu

c u ki m toán viên

c l p thông báo v các khi m khuy t c a KSNB do ki m toán

viên phát hi n ư c cho nh ng ngư i có trách nhi m trong ơn v .
Trong l"nh v#c ki m toán n i b , m t s công trình nghiên c u c,ng

c p

n m i quan h gi a KSNB và ki m toán n i b . Các tác gi Karagiogos,
Drogalas, Dimou (2014) khi nghiên c u tính h u hi u c a h th ng KSNB trong
ngành ngân hàng Hy L p ã cho r ng

các ngân hàng ã t n t i và thành công thì

t t c các thành ph n c a KSNB óng góp vai trò r t quan tr ng trong s# h u hi u
c a ki m toán n i b .
KSNB
- Môi trư ng ki m soát
- ánh giá r i ro
- Ho t
- H

ng ki m soát
th ng thông tin truy n

Tính h%u hi$u
c"a ki m toán
n ib

thông
- Giám sát
Hình 1.4 M i quan h$ gi%a KSNB v(i tính h%u hi$u c"a KTNB
Ngu n: Mô hình c a Karagiogos, Drogalas, Dimou (2014)


11

• Nghiên c u h th ng KSNB theo hư ng tác

ng c a h th ng KSNB

n giá

tr doanh nghi p
Các tác gi Ge and McVay (2005) khi th#c hi n các nghiên c u v h th ng
KSNB theo yêu c u c a

o lu t SOX ã ch% ra r ng nh ng i m y u trong h

th ng KSNB có nh hư ng

n giá tr c a các công ty niêm y t trên th trư ng

ch ng khoán. Các tác gi Shenkir and Walker (2006) trong nghiên c u c a mình
cho r ng có th th#c hi n hi u qu
ph i bao g m

y

o lu t SOX, h th ng KSNB c a doanh nghi p

các y u t , d#a trên phân tích toàn di n các r i c a doanh

nghi p. K t qu nghiên c u này còn cho th y r ng các công ty s* thu ư c ít l i
nhu n hơn các công ty khác khi công ty ó có nhi u như c i m v KSNB.
Tác gi Doyle (2005) trong nghiên c u c a mình c,ng ã ch ng minh r ng
các doanh nghi p s* có doanh thu th p hơn n u có y u kém v KSNB. Ngoài ra,
nghiên c u này c,ng cho r ng khi h th ng KSNB y u kém thì nó s* có tác
tiêu c#c

n ho t

ng

ng

u tư vào doanh nghi p khi BCTC c a doanh nghi p ư c

công b thông qua ph n ng c a th trư ng. Tác gi Hammersley (2007) khi th#c
hi n kh o sát th#c nghi m
tin c a nhà

i v i 102 công ty nh n th y r ng có s# s t gi m ni m

u tư trên th trư ng

i v i các công ty này và là nguyên nhân c a s#

s t gi m th giá c phi u doanh nghi p trên th trư ng.

• Nghiên c u m i liên h gi a h th ng KSNB và ch t lư ng thông tin k toán tài
chính c a các công ty niêm y t
KSNB là công c h u ích trong vi c t o ra các BCTC có ch t lư ng và các
công ty s& d ng KSNB t# nguy n cho m c ích công b thông tin tài chính. Nghiên
c u c a tác gi Altamuro (2010) khi i u tra nh hư ng c a các th

t c KSNB

i

v i vi c l p BCTC c a FDICIA trong th p niên 1990 cho r ng ch t lư ng BCTC
trong l"nh v#c ngân hàng ư c gia t(ng khi các ơn v
KSNB

ư c t(ng cư ng công tác

giám sát vi c l p BCTC.
Bên c nh ó, tác gi Amudo (2009) cho r ng nh ng gian l n trong vi c l p

BCTC và nh ng v bê b i k toán
t ch c KSNB.

t t c các qu c gia thư ng liên quan

nv n


12

N(m 1987, trong k t qu nghiên c u c a y ban tài tr t i M0 ã ch% ra r ng

nguyên nhân hàng

ud n

n nh ng gian l n v thông tin tài chính c a các công

ty ó là do vi c thi u ho)c y u kém trong v n
Trong t ch c KSNB, Ban giám

t ch c KSNB.

c là m t thành ph n quan tr ng c a b

máy KSNB và công tác KSNB trong doanh nghi p. Tác gi Klai (2011) cho r ng có
m i quan h gi a )c i m c a ban giám

c c a công ty niêm y t và ch t lư ng

thông tin k toán tài chính c a các công ty niêm y t trên th trư ng ch ng khoán.
Khi ban giám

c công ty th#c hi n ho t

ng ki m soát t t s* cung c p thông tin

trung th#c, chính xác cho nh ng ngư i quan tâm.
Theo tác gi DeFond (1991) cho r ng có m i liên h gi a ch t lư ng thông
tin BCTC và b ph n KTNB c a các công ty niêm y t, m t trong nh ng y u t
quan tr ng c a h th ng KSNB. M)t khác, tác gi còn cho r ng nh ng công ty có
BCTC ph i công b thư ng l i hi m có b ph n KTNB.

B ng 1.1 T.ng h*p k t qu c"a các nghiên c)u tr (c v# h$ th ng KSNB
TT
1

H (ng nghiên c)u
Nghiên

c u

h

Tác gi

th ng - Spira and Page (2002)

KSNB theo hư ng qu n tr

- Yuan Li, Yi Liu, Younggbin Zhao (2006)
- Mawanda (2008)
-Mongkolsamai and Ussahawanitchakit (2012)
- William and Kwasi (2013)

2

Nghiên

c u

h

th ng Karagiogos, Drogalas, Dimou (2014)

KSNB theo hư ng ki m
toán
3

Nghiên

c l p và KTNB
c u

h

th ng - Ge and McVay (2005)

KSNB theo hư ng tác
t i giá tr doanh nghi p

ng - Doyle (2005)
- Shenkir and Walker (2006)
- Hammersley (2007)

4

M i liên h gi a h th ng - Amudo (2009)


13

KSNB và ch t lư ng thông - Altamuro (2010)

tin k toán tài chính c a các - Klai (2011)
công ty niêm y t

- DeFond (1991)
Ngu n: Tác gi t t ng h p t các nghiên c u

1.1.2 Các nghiên c)u v# nhóm các nhân t tác

ng

n tính h%u hi$u c"a h$

th ng KSNB
N(m 2009, các tác gi Amudo and Inanga ã th#c hi n m t nghiên c u ánh
giá h th ng KSNB t Uganda. Nghiên c u này ư c th#c hi n d#a trên các nư c
thành viên khu v#c c a Ngân hàng Phát tri n châu Phi (AFDB) t p trung vào
Uganda

ông Phi. Nghiên c u ã phát tri n m t mô hình chu$n trong vi c ánh

giá h th ng KSNB trong các d# án khu v#c công ư c Uganda tài tr b i Ngân
hàng Phát tri n Châu Phi. Mô hình th#c nghi m ư c Amudo và Inanga phát tri n
d#a vào khuôn kh KSNB c a COSO và COBIT, (như hình 1.5) bao g m:
- Các bi n

c l p là các thành ph n c a KSNB (b sung thêm bi n công

ngh thông tin theo COBIT): (1) môi trư ng ki m soát, (2) ánh giá r i ro, (3) h
th ng thông tin truy n thông, (4) các ho t

ng ki m soát, (5) giám sát, (6) công

ngh thông tin.
- Bi n ph thu c: Tính h u hi u c a h th ng KSNB
- Bi n i u ti t: !y quy n, m i quan h c ng tác
Môi trư ng ki m soát

!y quy n

ánh giá r i ro
Tính h u hi u
c a h th ng
KSNB

Thông tin truy n thông
Giám sát

M i quan h
c ng tác

Công ngh thông tin
Hình 1.5 Các nhân t tác

ng

n tính h%u hi$u c"a h$ th ng KSNB

Ngu n: Mô hình c a Amudo and Inanga (2009)