Các nhân tố ảnh hướng đến rủi ro tín dụng tại ngân hàng tmcp ngoại thương việt nam chi nhánh bình thuận​

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH
------------------------------------

ĐẶNG DUY HOÀI VŨ

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỚNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM
- CHI NHÁNH BÌNH THUẬN

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018


NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH
------------------------------------

ĐẶNG DUY HOÀI VŨ

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỚNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM
- CHI NHÁNH BÌNH THUẬN

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng
Mã ngành : 60340201

Người hướng dẫn khoa học : TS. LÊ THANH NGỌC

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018


NHẬN XÉT CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
Tp. HCM, ngày …… tháng …… năm 20…
Người hướng dẫn khoa học


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT
............................................................................................................................................

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
Tp. HCM, ngày …… tháng …… năm 20…
Chủ tịch Hội đồng xét duyệt


i

TÓM TẮT
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến rủi
ro tín dụng tại Vietcombank Bình Thuận trong giai đọan 2013-2017. Từ đó gợi ý các
giải pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình Thuận.
Trên cơ sở lý thuyết và tham khảo các nghiên cứu trong và ngoài nước về nhân
tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng, tác giả đưa ra mô hình nghiên cứu đề xuất gồm 6 biến
độc lập được cho là có ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình Thuận, đó
là: Khả năng tài chính của người vay, Tài sản đảm bảo nợ vay, Kinh nghiệm kinh doanh
của khách hàng vay, Sử dụng vốn vay, Lịch sử vay nợ, Lĩnh vực chính tạo ra thu nhập
để trả nợ và 1 yếu tố phụ thuộc là Rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình Thuận.

Kết quả nghiên cứu đã cho thấy rằng, có 4 yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến rủi ro
tín dụng tại Vietcombank Bình Thuận, bao gồm: Kinh nghiệm của khách hàng vay
(KNKHACHHANG), Khả năng tài chính của khách hàng vay (TCKHACHHANG),
Lĩnh vực chính tạo ra thu nhập để trả nợ (LINHVUCTN) và Uy tín sử dụng vốn của
khách hàng vay (UYTINSDV). Mô hình nghiên cứu có mức độ phù hợp đạt khá cao
79.3%, điều này chứng tỏ khả năng giải thích của các yếu tố độc lập giải thích được
79.3% sự biến thiên trong dữ liệu của biến phụ thuộc - Rủi ro tín dụng tại Vietcombank
Bình Thuận.
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, tác giả cũng gợi ý các biện pháp giúp cho Ban
giám đốc Ngân hàng có cơ sở trong việc đề ra các chính sách nhằm phòng ngừa và hạn
chế tối đa rủi ro tín dụng trong các năm tới cho Vietcombank Bình Thuận.


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên là:

Đặng Duy Hoài Vũ

Mã số học viên:

020118160237

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những nội dung
trong luận văn này là do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn trực tiếp của TS. Lê Thanh
Ngọc.
Mọi tham khảo dùng trong luận văn đều được trích dẫn nguồn rõ ràng, minh bạch.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là do tôi tự thực hiện, trung thực
và không trùng lặp với các đề tài khác.

Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Tp. Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2018.
Học viên

Đặng Duy Hoài Vũ


iii

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự
giúp đỡ và động viên từ gia đình, quý Thầy Cô và các bạn bè. Vì vậy, tôi xin phép được
gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến:
- TS. Lê Thanh Ngọc, người đã tận tình giúp đỡ và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình
tìm kiếm tài liệu, thực hiện đề cương đến khi hoàn tất luận văn.
- Quý Thầy Cô giáo đã truyền đạt cho tôi rất nhiều kiến thức và kinh nghiệm quý
giá trong thời gian theo học tại trường.
- Gia đình, bạn bè, anh chị đồng nghiệp đã nhiệt tình hỗ trợ và động viên tôi trong
quá trình học tập cũng như giai đoạn thực hiện luận văn.
Tp. Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2018.
Học viên

Đặng Duy Hoài Vũ


iv

MỤC LỤC
TÓM TẮT ................................................................................................................................................ i
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................................... ii

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................................ iii
MỤC LỤC.............................................................................................................................................. iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................................................... vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................................................... ix
DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ ..............................................................................................................x
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ..................................................................1
1.1 Tính cấp thiết của đề tài ...............................................................................................................1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................................................3
1.2.1 Mục tiêu tổng quát .................................................................................................................3
1.2.2 Mục tiêu cụ thể .......................................................................................................................4
1.3 Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................................................4
1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................................4
1.5 Phương pháp nghiên cứu..............................................................................................................5
1.6 Ý nghĩa của đề tài ..........................................................................................................................5
1.7 Kết cấu luận văn ............................................................................................................................5
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG .................................................................7
2.1 Tổng quan về rủi ro tín dụng .......................................................................................................7
2.1.1 Khái niệm và bản chất của rủi ro tín dụng ..........................................................................7
2.1.2 Phân loại rủi ro tín dụng .......................................................................................................8
2.1.3 Các dấu hiệu cảnh báo sớm rủi ro tín dụng.......................................................................10
2.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng .............................................................................12
2.2.1 Nhân tố xuất phát từ phía ngân hàng .................................................................................13
2.2.2 Nhân tố xuất phát từ khách hàng .......................................................................................16
2.2.3 Nhân tố xuất phát từ môi trường bên ngoài ......................................................................19
2.3 Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan ......................................................................20
2.3.1 Nghiên cứu trong nước ........................................................................................................20


v

2.3.2 Nghiên cứu nước ngoài ........................................................................................................22
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2......................................................................................................................24
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP LUẬN ...............................................................................................25
3.1 Quy trình nghiên cứu ..................................................................................................................25
3.2 Mô hình nghiên cứu và các biến ................................................................................................27
3.2.1 Mô hình nghiên cứu .............................................................................................................27
3.2.2 Cơ sở lựa chọn và đo lường các biến ..................................................................................29
3.2.2.1 Cơ sở lựa chọn các biến ................................................................................................29
3.2.2.2 Đo lường các biến ..........................................................................................................34
3.3 Giả thuyết nghiên cứu.................................................................................................................34
3.4. Dữ liệu nghiên cứu .....................................................................................................................35
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3......................................................................................................................35
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................................................................36
4.1 Kết quả thống kê mô tả...............................................................................................................36
4.1.1 Cơ cấu mẫu nghiên cứu theo kinh nghiệm của khách hàng vay ......................................37
4.1.2 Cơ cấu mẫu nghiên cứu theo khả năng tài chính của Khách hàng .................................38
4.1.3 Cơ cấu mẫu nghiên cứu theo tỷ lệ vốn vay/ TSBĐ ............................................................39
4.1.4 Cơ cấu mẫu nghiên cứu theo uy tín sử dụng vốn ..............................................................40
4.2 Kết quả phân tích hồi quy ..........................................................................................................40
4.2.1 Kết quả ước lượng hồi quy Logistic ...................................................................................40
4.2.2 Kiểm định mức độ phù hợp của mô hình...........................................................................42
4.2.3 Kiểm định mức độ giải thích của mô hình .........................................................................43
4.2.4. Kiểm định mức độ dự báo chính xác của mô hình ...........................................................43
4.3. Thảo luận kết quả hồi quy .........................................................................................................44
4.4 Dự báo xác suất khả năng xảy ra rủi ro tín dụng.....................................................................47
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4......................................................................................................................50
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý .................................................................................................51
5.1 Kết luận ........................................................................................................................................51
5.2 Gợi ý .............................................................................................................................................51

vi

5.2.1 Gợi ý liên quan đến khả năng tài chính của khách hàng..................................................51
5.2.2 Gợi ý liên quan đến uy tín sử dụng vốn vay của khách hàng ...........................................52
5.2.3 Gợi ý liên quan đến kinh nghiệm của người vay ...............................................................55
5.2.4 Gợi ý liên quan đến việc Lĩnh vực chính tạo ra thu nhập để trả nợ ...............................56
5.3 Hạn chế của luận văn ..................................................................................................................56
KẾT LUẬN CHƯƠNG 5......................................................................................................................57
TÀI LIỆU THAM KHẢO


vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TỪ VIẾT TẮT
CBTD
CN
Vietcombank Bình

NỘI DUNG VIẾT ĐẦY ĐỦ
Cán bộ tín dụng
Chi nhánh
Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – chi

Thuận

nhánh Bình Thuận

TMCP

Thương mại cổ phần

TSĐB

Tài sản đảm bảo

NHNN

Ngân hàng nhà nước

RRTD

Rủi ro tín dụng

NHTM

Ngân hàng thương mại

CIC
TCTD
ĐB SCL
Cty TNHH
QLRR
KH
CB CNV

Trung tâm thông tin tín dụng
Tổ chức tín dụng
Đồng Bằng Sông Cưu Long

Công ty Trách nhiệm hữu hạn
Quản lý rủi ro
Khách hàng
Cán bộ công nhân viên


viii

KNKHACHHANG Kinh nghiệm của khách hàng vay
TCKHACHHANG

Khả năng tài chính của khách hàng vay

LINHVUCTN

Lĩnh vực chính tạo ra thu nhập để trả nợ

UYTINSDV

Uy tín sử dụng vốn của khách hàng vay

TLVAYTRENTSDB

LICHSUVV

Tỷ lệ vay trên tài sản đảm bảo
Lịch sử vay vốn của khách hàng


ix

DANH MỤC BẢNG BIỂU
TT

THỨ TỰ

TÊN BẢNG

BẢNG

TRANG

1

2.1

Các dấu hiệu cảnh báo rủi ro tín dụng

10

2

4.1

Kết quả thống kê mẫu

36

3

4.2

Cơ cấu mẫu theo kinh nghiệm của khách hàng vay

37

4

4.3

Cơ cấu mẫu theo khả năng tài chính của Khách hàng

38

5

4.4

Cơ cấu mẫu theo tỷ lệ vốn vay/ TSBĐ

39

6

4.5

Cơ cấu mẫu theo uy tín sử dụng vốn

40

7

4.6

Kết quả ước lượng hệ số hồi quy

40

8

4.7

Kết quả Omnibus Tests of Model Coefficients

42

9

4.8

Kết quả Model Summary

43

10

4.9

Kết quả Dự báo

44

11

4.10

Mức độ ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của các yếu tố

47

12

4.11

Giá trị nhỏ nhất của các yếu tố độc lập

48

13

4.12

Giá trị lớn nhất của các yếu tố độc lập

49

14

4.13

Kết quả Dự báo Khả năng xảy ra rủi ro tín dụng

50


x

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ
THỨ TỰ
TT

SƠ ĐỒ,

NỘI DUNG

TRANG

HÌNH VẼ
1

2.1

Các hình thức rủi ro tín dụng

9

2

3.1

Quy trình nghiên cứu

25

3

3.2

Mô hình nghiên cứu

29


1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1 Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, dịch vụ ngân hàng triển khai nhiều sản phẩm mới nhằm đa dạng hóa
các hoạt động sinh lời của chính ngân hàng, tuy nhiên cốt lõi trong các mảng hoạt động
vẫn là hoạt động tín dụng. Bởi hoạt động tín dụng mang lại thu nhập cao nhất trong tổng
các nguồn thu nhập của ngân hàng thương mại, thông thường lợi nhuận từ nghiệp vụ tín
dụng chiếm tỷ lệ từ 60% - 70% tổng thu của mỗi ngân hàng. Kết quả này cho thấy vai
trò hết sức quan trọng của hoạt động tín dụng, hoạt động tạo nguồn thu chủ lực, có ý
nghĩa quyết định đến sự tồn tại và phát triển của ngân hàng. Theo nguyên tắc “high risk,
high return”, lợi nhuận đem lại cao đồng nghĩa rằng hoạt động tín dụng là hoạt động hết
sức phức tạp, và hàm chứa rất nhiều rủi ro. Trong nền kinh tế mở, hoạt động tín dụng
luôn đối diện với tình trạng cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng thương mại để vừa
chiếm lĩnh thị phần, vừa tăng trưởng quy mô mà vẫn đảm bảo chất lượng. Do vậy, việc
các ngân hàng tạo dựng được một khung quản lý rủi ro tín dụng vững chắc, cân bằng
được giữa lợi nhuận dự kiến và rủi ro có thể chấp nhận được là điều hết sức cần thiết.

Để làm được điều đó, vấn đề cơ bản cần giải quyết trước tiên là hiểu được các nhân tố
nào đang có ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại ngân hàng.
Cho đến nay đã có nhiều bài viết, bài nghiên cứu khoa học về các nhân tố ảnh
hưởng đến rủi ro tín dụng trên các tạp chí kinh tế nổi tiếng như Tạp chí Ngân hàng, Tạp
chí Kinh tế và Phát triển... Tuy nhiên thực tế hoạt động tín dụng tại các Ngân hàng
thương mại vẫn tiếp tục đặt ra các yêu cầu cấp thiết về nghiên cứu sâu thêm về các nhân
tố ảnh hưởng mới, và thiết lập hệ thống kiểm soát hiệu quả, nâng cao chất lượng công
tác quản trị rủi ro tín dụng. Bởi trong điều kiện hội nhập, tính cạnh tranh trên thị trường
vốn - tín dụng trở nên gay gắt hơn, để giữ chân khách hàng và đảm bảo lợi nhuận hoạt
động, ngân hàng thương mại thường đáp ứng nhu cầu tín dụng cho khách hàng ở mức
độ tăng trưởng tín dụng cao hơn mức cho phép. Song song với điều đó, vì đề cao khía
cạnh chăm sóc và phục vụ khách hàng, ngân hàng thương mại bỏ qua hoặc hạ chuẩn một


2

vài điều kiện tín dụng, làm suy giảm chất lượng dẫn đến các rủi ro tín dụng. Thực tế cho
thấy, để đi đến mỗi quyết định cấp tín dụng được ban hành ra, là hàng loạt các tác động
thẩm tra của con người được tiến hành theo từng hệ quy chiếu riêng, phù hợp với khẩu
vị rủi ro khác nhau của từng ngân hàng thương mại. Mục tiêu cuối cùng mà hệ thống
ngân hàng mong muốn vẫn là hiệu quả tín dụng, là phải đảm bảo quản trị được rủi ro,
đảm bảo sự cân bằng giữa lợi nhuận dự kiến mà khoản tín dụng đem lại so với rủi ro có
thể chấp nhận được của hoạt động tín dụng ấy. Qua các báo cáo truyền thông hiện nay
về ảnh hưởng của các khoản tín dụng không có khả năng thu hồi gây ra đối với nền kinh
tế nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng, ta thấy rằng việc quản trị rủi ro tín dụng
trong các Ngân hàng thương mại là thực sự cần thiết nhằm hạn chế những tác động to
lớn ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế và vì chính sự phát triển bền vững của
các ngân hàng thương mại.
Thực tiễn hoạt động kinh doanh, Vietcombank Bình Thuận được cấp trên giao chỉ
tiêu hàng năm gồm kế hoạch dư nợ, chất lượng tín dụng, huy động vốn và lợi nhuận trên

cơ sở năm sau cao hơn năm trước. Trong trường hợp chi nhánh không đảm bảo được
chất lượng hoạt động tín dụng, tức để xảy ra rủi ro tín dụng thường xuyên thì một mặt
lãi dự thu sẽ bị đưa ra ngoại bảng khiến lợi nhuận của ngân hàng giảm, mặt khác phải
trích chi phí lập dự phòng rủi ro nhiều hơn vì tỷ lệ nợ xấu cao dẫn đến chi phí tăng, bản
thân CBTD và lãnh đạo tốn nhiều thời gian và công sức trong việc xử lý rủi ro tín dụng
khiến năng suất làm việc kém đi. Kết quả là chi nhánh ngân hàng hoạt động không hiệu
quả so với chỉ tiêu kế hoạch kinh doanh. Khi rủi ro tín dụng xảy ra với số tiền lớn, trong
nội bộ gây ra nhiều hệ lụy như trên, bên ngoài khi so sánh với các chi nhánh khác tương
đồng về quy mô, chi nhánh có rủi ro tín dụng còn bị đánh giá yếu kém so với các chi
nhánh, điều này ảnh hưởng trực tiếp về mặt thu nhập của toàn bộ cán bộ ngân hàng chi
nhánh đó chứ không riêng cán bộ tín dụng hay người quản lý, kiểm soát mảng hoạt động
tín dụng. Trong khi đó, rủi ro tín dụng phát sinh ở hầu hết các CBTD, tùy theo năng lực
và kinh nghiệm của mỗi người mà nợ xấu phát sinh nhiều hay ít, và có một thực tế là đã


3

làm CBTD thì ai cũng đã từng đối mặt với rủi ro tín dụng, cũng đã tốn khá nhiều thời
gian và công sức làm việc thương thảo với khách hàng, khởi kiện ra Tòa án, gửi hồ sơ ra
Thi hành án, tham gia phối hợp phát mãi tài sản thế chấp, tìm kiếm người mua tài sản
thế chấp…
Từ thực tế trên, với cương vị là một cán bộ tín dụng, tác giả mong muốn thực hiện
nghiên cứu đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Vietcombank
Bình Thuận” để tìm ra biện pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng cho chi nhánh. Vấn đề đặt
ra là: làm thế nào để ngăn ngừa và giảm thiểu rủi ro tín dụng cho chi nhánh, việc xác
định các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng có ý nghĩa rất quan trọng trong việc
phòng ngừa. Việc phòng ngừa để không phát sinh rủi ro tín dụng tốt hơn là khi đã phát
sinh rủi ro rồi mới đi xử lý. Bởi tác giả đã từng có thời gian làm trực tiếp khâu xử lý nợ
và nhận thấy đa phần việc khởi kiện - phát mãi tài sản thu hồi nợ mất thời gian trên 2
năm, trong khi kế hoạch nợ xấu hàng năm bằng 0, tức không để xảy ra nợ xấu với bất kỳ

khoản tín dụng nào. Do vậy, theo quan điểm của tác giả thì việc phòng ngừa rủi ro tín
dụng là điều rất quan trọng.
Chính vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài: Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín
dụng tại Vietcombank Bình Thuận để làm đề tài nghiên cứu. Từ các kết luận của nghiên
cứu, tác giả đề xuất một số giải pháp cho Ban lãnh đạo Vietcombank Bình Thuận để thực
thi các chiến lược quản trị giảm thiểu rủi ro tín dụng một cách hiệu quả, nhằm nâng cao
chất lượng hoạt động tín dụng, mang lại lợi ích thiết thực cho Vietcombank Bình Thuận.

1.2 Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu tổng quát
Mục tiêu tổng quát: Mục tiêu tổng quát của nghiên cứu này là nhận diện các nhân
tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình Thuận trong giai đọan 20132017. Từ đó gợi ý các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình
Thuận.


4

1.2.2 Mục tiêu cụ thể
(1) Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình
Thuận giai đoạn 2013-2017.
(2) Đánh giá xu hướng và mức độ tác động cuả các nhân tố đó đến rủi ro tín dụng
tại Vietcombank Bình Thuận.
(3) Đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình
Thuận trong thời gian tới.

1.3 Câu hỏi nghiên cứu
(1) Những nhân tố nào có ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình
Thuận trong giai đoạn 2013 – 2017, từ phía khách hàng hay từ phía Ngân hàng?
(2) Các nhân tố đó có xu hướng và mức độ tác động như thế nào?
(3) Giải pháp nào giúp hạn chế rủi ro tín dụng tại Vietcombank Bình Thuận trong

thời gian tới.

1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại Vietcombank
Bình Thuận.
Phạm vi nghiên cứu:
- Về không gian: chỉ nghiên cứu trong phạm vi hoạt động tín dụng tại
Vietcombank Bình Thuận.
- Về thời gian: hồ sơ vay phát sinh từ năm 2013 đến năm 2017, và các số liệu của
các hồ sơ vay phát sinh trước ngày 01/01/2013 nhưng tại thời điểm 31/12/2017 vẫn còn
dư nợ tại Vietcombank Bình Thuận.


5

1.5 Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng hai phương pháp chính:
➢ Nghiên cứu định tính: được tiến hành nhằm xác định các khái niệm dùng trong
thang đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại Ngân hàng
Vietcombank Bình Thuận. Nghiên cứu được thực hiện bằng phương pháp tham
khảo ý kiến chuyên gia, qua đó giúp điều chỉnh, phát triển thang đo các thành
phần và là cơ sở để tiến hành nghiên cứu chính thức.

➢ Nghiên cứu định lượng: Phần mềm SPSS được sử dụng để xử lý, phân tích các
dữ liệu nhằm tìm ra các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại Ngân hàng
Vietcombank Bình Thuận.

1.6 Ý nghĩa của đề tài
Về mặt lý luận: hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về rủi ro tín dụng trong ngân hàng
thương mại, và các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng, các mô hình đo lường rủi ro

tín dụng hiện đại. Qua đó, tác giả có đề cập một số dấu hiệu cảnh báo sớm rủi ro tín
dụng.
Về mặt thực tiễn: việc nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng
tại Vietcombank Bình Thuận sẽ có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp cho Ban lãnh đạo
xác định được các nhân tố gây ra rủi ro tín dụng tại đây. Từ đó xác định đúng phương
hướng, mục tiêu trong công tác tín dụng, hoạch định chính sách cải tiến phù hợp góp
phần giảm thiểu và ngăn ngừa rủi ro trong quá trình cho vay khách hàng, quản lý chặt
chẽ khoản tín dụng trước trong và sau khi cho vay.

1.7 Kết cấu luận văn
Luận văn có kết cấu 5 chương:
Chương 1: Tổng quan về đề tài nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý thuyết


6

Chương 3: Thiết kế nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu
Chương 5: Kết luận và Gợi ý


7

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG
2.1 Tổng quan về rủi ro tín dụng
2.1.1 Khái niệm và bản chất của rủi ro tín dụng
Rủi ro hàm nghĩa là khả năng xảy ra tổn thất và có thể diễn ra đối với tất cả các
lĩnh vực trong đời sống kinh tế xã hội, đặc biệt là lĩnh vực tài chính. Theo Bùi Diệu Anh
(2013), rủi ro có thể xuất hiện bất ngờ không được dự báo trước và gây tổn thất lớn tới

sự an toàn nhân lực, vật lực và ảnh hưởng xấu đến lợi nhuận hoạt động của ngân hàng.
Theo Trần Huy Hoàng (2011), rủi ro tín dụng là rủi ro thất thoát tài sản có thể
phát sinh khi một bên đối tác vay vốn không thực hiện một nghĩa vụ tài chính của mình
và/hoặc nghĩa vụ đã cam kết theo hợp đồng đối với ngân hàng bao gồm cả việc không
thực hiện thanh toán nợ cho dù đấy là nợ gốc hay nợ lãi khi khoản nợ đến hạn. Hiểu một
cách khác thì rủi ro tín dụng là rủi ro không thu hồi được nợ khi đến hạn do người vay
đã không thực hiện đúng cam kết vay vốn theo hợp đồng tín dụng, không tuân thủ theo
nguyên tắc có hoàn trả khi đáo hạn. Rủi ro tín dụng còn được gọi là rủi ro mất khả năng
chi trả và rủi ro sai hẹn, là loại rủi ro liên quan đến chất lượng hoạt động tín dụng của
ngân hàng, có hai cấp độ:
+ Khách hàng có khả năng trả nợ nhưng tiến độ trả không đúng hạn.
+ Khách hàng không có khả năng trả được nợ cho ngân hàng.
Theo khoản 1, Điều 3 Thông tư số 02/2013/TT – NHNN ngày 21/01/2013 về phân
loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động ngân hàng của tổ
chức tín dụng thì khái niệm rủi ro tín dụng được định nghĩa như sau: “ Rủi ro tín dụng
trong hoạt động ngân hàng là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng,
chi nhánh ngân hàng nước ngoài do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng
thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết”.
Hiểu theo nghĩa rộng, rủi ro tín dụng có thể xuất hiện trong các mối quan hệ trong
đó ngân hàng là chủ nợ, mà khách hàng vay nợ lại không thực hiện hoặc không đủ khả


8

năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ khi đến hạn quy định. Nó diễn ra trong quá trình cho vay,
chiết khấu công cụ chuyển nhượng và giấy tờ có giá, cho thuê tài chính, bảo lãnh, bao
thanh toán… của ngân hàng và kể cả ngân hàng mua các loại trái phiếu của doanh nghiệp
(Nguyễn Minh Kiều, 2007).
Rủi ro tín dụng là một trong những loại rủi ro lâu đời nhất và lớn nhất trong thị
trường tài chính, thường xuyên xảy ra và gây hậu quả nặng nề đối với hoạt động kinh

doanh ngân hàng vì các khoản tín dụng thường chiếm quá nửa giá trị tổng tài sản và tạo
ra tỷ lệ lớn thu nhập cho ngân hàng (Bhattacharya & Roy, 2008). Rủi ro tín dụng cũng
là loại rủi ro phức tạp nhất, quản lý và phòng ngừa khó khăn nhất, đòi hỏi ngân hàng
phải có những giải pháp đồng bộ, hữu hiệu để ngăn ngừa, hạn chế và giảm thiểu tối đa
những thiệt hại có thể xảy ra.

2.1.2 Phân loại rủi ro tín dụng
Theo Trần Huy Hoàng (2011), căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủi ro tín
dụng được phân chia như sau:
Rủi ro giao dịch: là những rủi ro phát sinh do những hạn chế, sơ sót trong quá
trình xét duyệt giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch có
ba bộ phận chính là rủi ro lựa chọn, rủi ro bảo đảm và rủi ro nghiệp vụ.
+ Rủi ro lựa chọn: là rủi ro liên quan đến quá trình đánh giá và phân tích tín dụng,
khi ngân hàng lựa chọn những phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay
(Có hai sai lầm thường gặp đó là quyết định cho vay đối với dự án không tốt và quyết
định không cho vay đối với dự án tốt).
+Rủi ro bảo đảm: Phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm tiền vay như các điều
khoản trong hợp đồng cho vay, hợp đồng bảo đảm tài sản, các loại tài sản đảm bảo, chủ
thể đảm bảo, cách thức đảm bảo và mức cho vay trên tài sản đảm bảo.
+ Rủi ro nghiệp vụ: Là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt
động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các
khoản vay có vấn đề.


9

Rủi ro danh mục: là những rủi ro phát sinh do những hạn chế trong quản lý danh
mục cho vay của ngân hàng. Rủi ro danh mục được chia làm hai loại: rủi ro nội tại và rủi
ro tập trung.
+ Rủi ro nội tại: xuất phát từ các yếu tố mang tính riêng biệt bên trong của mỗi

chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc
các đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn.
+ Rủi ro tập trung: là trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều đối
với một khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng một ngành,
một lĩnh vực kinh tế, hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định; hoặc cùng một loại
hình cho vay có rủi ro cao.
Rủi ro tín dụng có thể xảy ra ở 4 trường hợp đối với nợ lãi và nợ gốc. Đó là việc
không thu được lãi đúng hạn hoặc không thu đủ lãi, không thu được vốn đúng hạn hoặc
không thu đủ vốn (Trần Huy Hoàng, 2011).
Hình 2.1: Các hình thức rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng

Không thu
được lãi đúng
hạn

Không thu
được vốn đúng
hạn

Lãi treo phát
sinh

Nợ quá hạn
phát sinh

Không thu đủ
lãi

-Lãi treo đóng

băng
-Miễn giảm lãi

Không thu đủ
vốn

-Nợ không có
khả năng thu
hồi
-Xóa nợ

Nguồn: Quản trị ngân hàng thương mại (Trần Huy Hoàng, 2011)


10

Rủi ro tín dụng tồn tại dưới nhiều hình thức, các hình thức đó luôn chuyển biến
cho nhau mà mức độ cuối cùng là nợ không có khả năng thu hồi. Khi nghiên cứu rủi ro
tín dụng người ta thường chú trọng vào các nguy cơ xảy ra rủi ro, còn lãi treo đóng băng
và nợ không có khả năng thu hồi được coi là các tình huống rủi ro để giải quyết hậu quả
và rút ra bài học.

2.1.3 Các dấu hiệu cảnh báo sớm rủi ro tín dụng
Nhận diện đúng rủi ro tín dụng để từ đó có những giải pháp phù hợp nhằm phòng
ngừa và xử lý các khoản tín dụng có rủi ro, là động tác quan trọng quyết định đến hiệu
quả kinh doanh của ngân hàng. Theo các báo cáo kiểm soát nội bộ Ngân hàng, CBTD
luôn phải theo dõi, giám sát khoản vay để nhận diện rủi ro thông qua các dấu hiệu cảnh
báo sau:
Bảng 2.1: Các dấu hiệu cảnh báo rủi ro tín dụng

Phân loại

Nội dung

STT

Không thực hiện đầy đủ các cam kết với Ngân hàng như
chậm thanh toán/thanh toán không đầy đủ các khoản nợ
gốc/lãi khi đến hạn, trì hoãn hoặc gây khó khãn cho ngân

Nhóm dấu
hiệu

liên 1

hàng trong kiểm tra tình hình sử dụng vốn vay, chậm gửi

quan

đến

hoặc trì hoãn gửi các số liệu/báo cáo tài chính theo yêu

mối

quan

cầu của ngân hàng mà không có sự giải thích minh bạch,

hệ

giữa

thuyết phục

ngân hàng

Mức độ vay gia tăng, yêu cầu cấp tín dụng vượt quá nhu

với khách

cầu dự kiến, tìm kiếm thêm nhiều nguồn tài trợ vốn lưu

hàng:

2

động từ nhiều kênh khác như vay nặng lãi hoặc từ các
TCTD khác, đề nghị cơ cấu nợ nhiều lần không rõ lý do
hoặc thiếu các căn cứ thuyết phục mang tính khách quan


11

Có sự sụt giảm bất thường số dư tài khoản thanh
3

toán/doanh số ghi có tại Ngân hàng, dùng nguồn thu nhập
khác không phải từ hoạt động sản xuất chính để thực hiện
các nghĩa vụ thanh toán nợ

4
5

Có dấu hiệu tài sản đảm bảo đã cho người khác thuê, bán
hay trao đổi hoặc không còn tồn tại
Sử dụng vốn ngắn hạn cho các hoạt động đầu tư dài hạn
Phương thức thanh toán không an toàn: chiết khấu nhiều

1

hơn, thanh toán chậm hơn, bán cho khách hàng mức độ
tin cậy thấp
Nãng lực quản trị yếu kém: nội bộ mâu thuẫn, thay đổi

2

thường xuyên nhân sự chủ chốt, phương án kinh doanh
không hiệu quả, không kiểm soát được hoạt động, tiến độ

Nhóm dấu

thực hiện, chi phí

hiệu là các

Nãng lực tài chính yếu kém: vốn chủ sở hữu thấp, dư nợ

yếu tố bên
trong và

3

nghiệp:

chủ sở hữu, lợi nhuận, rút vốn ra khỏi doanh nghiệp bằng
cách mua lại vốn góp của cổ đông với giá cao...)

bên ngoài
doanh

cao, hạch toán khống các khoản mục (hàng tồn kho, vốn

4

Ðầu tư dàn trải ngoài lĩnh vực kinh doanh chính của
doanh nghiệp
Yếu tố chuyển giá: giao dịch với công ty con hoặc công

5

ty của người có liên quan điều chỉnh giá nhằm đẩy chi phí
tăng cao chuyển lợi nhuận cho cá nhân, công ty con
Các tác động có ảnh hưởng tiêu cực khác từ môi trường

6

bên ngoài: thị hiếu tiêu dùng của khách hàng thay đổi;
thay đổi chính sách về thuế quan, trợ cấp, chống bán phá