Quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thành phố thái nguyên, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÊ THỊ ANH ĐÀO

QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÊ THỊ ANH ĐÀO

QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS Đỗ Lệ Hà

THÁI NGUYÊN - 2020

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020
Tác giả luận văn
Lê Thị Anh Đào

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo
đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện
giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS
Đỗ Lệ Hà, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt
quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Phòng Giáo dục & Đào tạo thành
phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, lãnh đạo các trường tiểu học cụm chuyên
môn số 1 thành phố Thái Nguyên cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về
thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu
và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân
em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính
mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020
Tác giả luận văn

Lê Thị Anh Đào

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... ii
MỤC LỤC .............................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................... vii
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... viii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
3. Đối tượng và khách thể và phạm vi nghiên cứu .................................................. 2
4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 2
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ......................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................. 4
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ THIẾT BỊ DẠY HỌC ĐÁP
ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC.................. 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 5
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................ 5
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ............................................................................ 6
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ................................................................ 10
1.2.1. Quản lý......................................................................................................... 10
1.2.2. Thiết bị dạy học ........................................................................................... 10
1.2.3. Quản lý thiết bị dạy học ............................................................................... 11
1.2.4. Quản lí thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................ 11

1.3. Một số vấn đề lý luận về thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...... 11
1.3.1. Đổi mới giáo dục tiểu học hiện nay và yêu cầu đặt ra đối với thiết bị dạy
học và quản lý thiết bị dạy học .................................................................... 11
1.3.2. Vị trí, vai trò của thiết bị dạy học trong đổi mới giáo dục tiểu học ............ 13

iii


1.3.3. Chức năng của thiết bị dạy học ....................................................................... 13
1.3.4. Các thiết bị dạy học ở trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........ 14
1.3.5. Yêu cầu cơ bản sử dụng TBDH trong quá trình dạy ................................... 20
1.4. Quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở trường tiểu học............. 22
1.4.1. Lập kế hoạch quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở
trường tiểu học ............................................................................................ 22
1.4.2. Tổ chức thực hiện quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở
trường tiểu học ............................................................................................ 23
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở
trường tiểu học ............................................................................................ 25
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá việc sử dụng TBDH đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ..... 26
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục ở các trường tiểu học .............................................................. 27
1.5.1. Các yếu tố chủ quan ..................................................................................... 27
1.5.2. Các yếu tố khách quan ................................................................................. 28
Kết luận chương 1 .................................................................................................. 29
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC ĐÁP
ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ............................... 30
2.1. Khái quát về kinh tế - chính trị, văn hóa - xã hội thành phố Thái Nguyên ........... 30
2.1.1. Tình hình kinh tế, xã hội thành phố Thái Nguyên ....................................... 30
2.1.2. Khái quát về giáo dục tiểu học ở thành phố Thái Nguyên .......................... 31

2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng .................................................................... 33
2.2.1. Mục tiêu khảo sát ......................................................................................... 33
2.2.2. Nội dung khảo sát ........................................................................................ 33
2.2.3. Khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát ....................................................... 33
2.2.4. Phương pháp khảo sát .................................................................................. 33
2.3. Thực trạng thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu
học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .......................................... 34

iv


2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng của thiết bị
dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học ............................ 34
2.3.2. Thực trạng thiết bị dạy học (số lượng, chất lượng, đồng bộ, tính hiện đại)
đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên ......... 37
2.3.3. Thực trạng tần suất sử dụng thiết bị dạy học ............................................... 42
2.4. Thực trạng quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở
các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................. 43
2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục ở các trường tiểu học ............................................................. 43
2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học ....................................................... 46
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai sử dụng thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học ....................................................... 50
2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi
mới ở các trường tiểu học............................................................................ 53
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thiết bị dạy học đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thành phố Thái
Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ........................................................................ 54
2.6. Đánh giá chung ................................................................................................ 56

2.6.1. Những kết quả đạt được ................................................................................ 56
2.6.2. Tồn tại, hạn chế .......................................................................................... 56
Kết luận chương 2 .................................................................................................. 58
Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU
HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ..................... 59
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 59
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, tính đồng bộ ........................................ 59
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .............................................................. 59
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................................ 59

v


3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .............................................................. 60
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................................. 60
3.2. Biện pháp quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở
các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên ............................................... 60
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức về vai trò của quản lý thiết bị dạy học đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học cho CBQL, GV các trường tiểu học ... 60
3.2.2. Tổ chức xây dựng kế hoạch quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường ................ 63
3.2.3. Chỉ đạo bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học cho đội ngũ giáo
viên trường tiểu học .................................................................................... 65
3.2.4. Chỉ đạo thực hiện xã hội hóa và đẩy mạnh công tác tự chế thiết bị dạy học ..... 67
3.2.5. Tăng cường ứng dụng CNTT trong quản lý và cụ thể hóa các tiêu chí
đánh giá hiệu quả sử dụng TBDH ............................................................... 69
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ..................................................................... 71
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......... 72
3.4.1. Khái quát về khảo nghiệm ........................................................................... 72

3.4.2. Khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ....................................... 72
3.4.3. Khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......................................... 74
Kết luận chương 3 .................................................................................................. 76
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................... 77

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN VĂN .......................................................................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 82
PHỤ LỤC..................................................................................................................

vi


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Bộ GD ĐT:
CBQL:

Bộ Giáo dục Đào tạo
Cán bộ quản lý

GV:

Giáo viên

HS

Học sinh

TBDH

Thiết bị dạy học

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.

Bảng thiết bị dạy học tối thiểu cấp tiểu học ..................................... 16

Bảng 2.1.

Tổng số lớp và số học sinh tại các trường tiểu học ở thành phố
Thái Nguyên năm học 2019-2020 .................................................... 32

Bảng 2.2.

Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên tầm quan trọng của
thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học...... 35

Bảng 2.3

Thống kê số lượng thiết bị dạy học tại các trường tiểu học thành
phố Thái Nguyên .............................................................................. 38

Bảng 2.4.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về tính đồng bộ của
thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học...... 40

Bảng 2.5.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về tính hiện đại của thiết
bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học .............. 41

Bảng 2.6.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về tần suất sử dụng thiết
bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học .............. 42

Bảng 2.7.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về lập kế hoạch quản lý
thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học...... 43

Bảng 2.8.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về tổ chức thực hiện
quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường
tiểu học.............................................................................................. 46

Bảng 2.9.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về chỉ đạo triển khai sử dụng
thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học............... 50

Bảng 2.10. Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về kiểm tra, đánh giá
thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trường tiểu học...... 53
Bảng 2.11. Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về các yếu tố ảnh hưởng
đến quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các

trường tiểu học .................................................................................. 55
Bảng 3.1.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về tính cần thiết của các
biện pháp đề xuất .............................................................................. 73

Bảng 3.2.

Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về tính khả thi của các
biện pháp đề xuất .............................................................................. 74

viii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông và phục vụ cho
công tác hội nhập quốc tế về giáo dục và đào tạo, trong quá trình dạy học và giáo dục,
ngoài việc đổi mới phương pháp, nâng cao năng lực và bồi dưỡng chuyên môn cho
giáo viên, cán bộ quản lý còn phải quan tâm đến việc quản lý và sử dụng có hiệu quả
thiết bị dạy học. Đây được xem là một bộ phận cơ sở vật chất trọng yếu góp phần
nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên.
Đổi mới chương trình gắn liền với những yêu cầu về trang bị và sử dụng thiết
bị dạy bộ môn theo quan niệm tiên tiến về phương pháp dạy học, coi thiết bị dạy
học không chỉ là phương tiện minh họa, trực quan hóa điều trình bày, giảng giải
của giáo viên mà chính là nguồn tri thức, phương tiện truyền tải thông tin phương
tiện tư duy, nghiên cứu học tập, tiếp cận tự nhiên và xã hội giúp học sinh tự phát
hiện kiến thức. Muốn nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học phải đổi mới một
cách toàn diện và đồng bộ: Từ mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp dạy
học của giáo viên, phương pháp học tập của học sinh, phương pháp quản lý nhà

trường. Xuất phát từ yêu cầu đó mà vấn đề quản lý việc sử dụng đồ dùng dạy học
trong các giờ học được quan tâm. Sử dụng thiết bị dạy học như thế nào để có hiệu
quả phục vụ yêu cầu đổi mới, đó là giải pháp bước đầu, nhằm tháo gỡ những khó
khăn vướng mắc về ý thức và chất lượng sử dụng thiết bị trong quá trình dạy học
ở trường tiểu học. Để thiết thực đổi mới phương pháp dạy học, trước mắt các nhà
trường phải sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện có và huy
động các nguồn lực để tăng cường cơ sở vật chất và thiết bị dạy học.
Ở các trường tiểu học, sau nhiều năm xây dựng và phát triển, đến nay nhìn
chung cơ sở vật chất của các nhà trường đã đáp ứng được cho việc dạy học 2
buổi/ngày nhưng trang thiết bị dạy học còn thiếu đồng bộ nên việc quản lý, sử
dụng chưa thật sự hiệu quả. Mặt khác theo định hướng chương trình giáo dục phổ
thông mới và yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học thì việc quản lí thiết bị dạy học còn
lộ rõ những hạn chế bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới, do vậy, cần phải có

1


các biện pháp quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường
tiểu học.
Xuất phát từ lý do trên tác giả chọn đề tài “Quản lý thiết bị dạy học đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh
Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng quản lý thiết bị dạy học đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, luận văn đề
xuất các biện pháp quản lý thiết bị dạy học, nhằm nâng cao hiệu quả khai thác và
sử dụng thiết bị dạy học góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục.
3. Đối tượng và khách thể và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

Quản lý thiết bị dạy học ở trường tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở
trường tiểu học thành phố Thái Nguyên.
4. Giả thuyết khoa học
Triển khai và sử dụng thiết bị dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thái
Nguyên trong thời gian qua đã được quan tâm thực hiện tuy nhiên trước yêu cầu
đổi mới giáo dục như hiện nay vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Nếu đề xuất các
biện pháp quản lí thiết bị dạy học một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực
tiễn của các trường tiểu học thì sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng các thiết bị dạy học
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của quản lí thiết bị dạy học ở các trường tiểu học.
5.2. Khảo sát thực trạng quản lí thiết bị dạy học ở các trường tiểu học thuộc
thành phố Thái Nguyên.

2


5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí thiết bị dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài
6.1. Phạm vi thời gian: Từ tháng 4 năm 2019 đến tháng 5 năm 2020
6.2. Phạm vi không gian: Nghiên cứu thực tiễn tại trường tiểu học Tân
Long, Sơn Cẩm 1, Sơn Cẩm 2, Sơn Cẩm 3, Núi Voi, Cao Ngạn, Quang Vinh,
Hoàng Văn Thụ, Đồng Bẩm, Chiến Thắng.
6.3. Giới hạn nội dung nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý
thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục của Hiệu trưởng các trường tiểu
học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
Thiết bị dạy học ở trường tiểu học bao gồm nhiều loại tuy nhiên trong phạm

vi nghiên cứu của đề tài này chúng tôi căn cứ vào thông tư số 15/2009/TTBGDĐT Thông tư Ban hành Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu cấp tiểu học.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa
các tài liệu có liên quan đến vấn đề quản lí và sử dụng thiết bị dạy học như các
quy định của Bộ GDĐT, nhiệm vụ năm học của Sở, phòng, trường để xây dựng
khung lí luận của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi (anket)
Phương pháp này được sử dụng trong đề tài để tiến hành điều tra trên các đối
tượng CBQL, GV với mục đích tìm hiểu thực trạng quản lý thiết bị dạy học trong
bối cảnh đổi mới giáo dục.
7.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tổng kết kinh nghiệm về việc quản lý thiết bị dạy học trong bối cảnh đổi mới
giáo dục thông qua báo cáo trong các hội nghị của Phòng GDĐT thành phố Thái
Nguyên, báo cáo của các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên và kinh nghiệm tích
lũy được của cá nhân trong quá trình làm công tác quản lý nhà trường.

3


7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Được sử dụng với mục đích tìm hiểu những nhận xét, đánh giá của giáo viên,
cán bộ quản lý của các trường tiểu học về vấn đề quản lý thiết bị dạy học trong bối
cảnh đổi mới giáo dục.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến chuyên gia về các biện pháp quản lý thiết bị dạy học trong bối
cảnh đổi mới giáo dục mà đề tài đề xuất.
7.2.5. Phương pháp quan sát
Quan sát quản lí thiết bị dạy học ở các trường tiểu học thuộc thành phố Thái

Nguyên để đánh giá thực trạng.
7.3. Phương pháp xử lý số liệu
Sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lý và phân tích các số liệu từ
các bảng hỏi thu thập được về mặt định lượng.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận - Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục,
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lí thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục ở trường tiểu học
Chương 2: Thực trạng quản lí thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
Chương 3: Biện pháp quản lí thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

4


Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ THIẾT BỊ DẠY HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Theo Xukhômlinxki đã đề cập đến tầm quan trọng của việc vận dụng đồ
dùng dạy học trong tổ chức hoạt động dạy học “Nghệ thuật giáo dục là chỗ không
chỉ giáo dục bằng các quan hệ giữa người với người, bằng gương sáng và lời nói
của nhà giáo dục, bằng những truyền thống được trân trọng giữ gìn trong tổ chức
mà còn giáo dục bằng các đồ vật, những của cải vật chất và tinh thần, giáo dục
bằng môi trường và cảnh trí do chính học sinh xây dựng nên, đó là cách làm
phong phú cuộc sống tâm hồn của học sinh” [dẫn theo 13].
Dựa trên các học thuyết kinh điển của K. Marx: muốn truyền đạt những kiến

thức, kỹ năng, kinh nghiệm quản lý hoạt động sử dụng thiết bị dạy học trường
trung học phổ thông đến được với các nhà quản lý, lãnh đạo, phải thực hiện một
quá trình ngược lại: phi vật thể hóa năng lực người (theo cách nói của K. Marx).
Tức là “rút cái năng lực người trước đây gửi gắm vào đồ vật, xử lý nó thành kiến
thức, kỹ năng, thái độ về một hoạt động cụ thể” hay còn gọi kinh nghiệm của xã
hội loài người. Tập hợp những kiến thức, kỹ năng, thái độ của người GV hiện nay
được coi như là công cụ và cách thức hoạt động, đó vừa là kết quả vừa là sản
phẩm phi vật thể hóa nền văn hóa xã hội.
Lotx Klinbơ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của thiết bị dạy học (còn được
gọi là đồ dùng dạy học, thiết bị dạy học, dụng cụ dạy học...), TBDH là tất cả
những phương tiện vật chất cần thiết cho giáo viên và học sinh tổ chức và tiến
hành hợp lý, có hiệu quả quá trình giáo dưỡng và giáo dục ở các môn học, cấp học
[dẫn theo 15].
Tại Hội nghị các nhà lãnh đạo kỹ thuật Hoa Kỳ (2014), nhóm tác giả Antonio
Cartelli, Marco Palma, Maria Ranieri đã trình bày kết quả nghiên cứu về áp dụng
kinh nghiệm Tháp trải nghiệm của Dale; đây được xem là một mô hình kết hợp

5


một số lý thuyết liên quan đến thiết kế hướng dẫn sử dụng TBDH và hiệu quả quá
trình học tập của học sinh [1].
Các nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học
Với mô hình quản lý TBDH trong trường học đã được UNESCO khởi
xướng, khuyến khích và bảo trợ trong suốt hơn 50 năm qua tại Cộng hoà Pháp,
Cộng hoà Séc, Ba Lan, Úc ... với tôn chỉ “Nhà trường phục vụ nhà trường”.
Tại Ba Lan, quản lý sử dụng TBDH được đánh giá thông qua các bài tập thực
hành của học sinh, và thường cho một số lượng không nhỏ trong hệ thống TBDH
được sử dụng trong các nhà trường phổ thông. Tại Rumani, quản lý sử dụng
TBDH gắn với việc tự làm TBDH; thực hành tự làm TBDH được xem là môn học

bắt buộc tại các trường trường phổ thông “Chuẩn bị kỹ thuật và sản xuất”. Tại
Liên xô (cũ), TBDH tự làm rất được chú trọng tại các nhà trường, số giáo viên
tham gia tự làm TBDH rất nhiều. Đã có nhiều tài liệu, nhiều cuốn sách của nhiều
tác giả viết, giới thiệu hàng loạt mẫu TBDH tự làm rất phong phú, có 14 giá trị
khoa học giáo dục và giá trị kinh tế cao, đã được dịch ra tiếng Việt, lưu hành rộng
rãi trong ngành giáo dục Việt Nam những năm 70 - 80 của thế kỷ trước, các tài
liệu này được dùng để tổ chức các lớp bồi dưỡng “nhân viên thiết bị thí nghiệm”
và còn được sử dụng làm tài liệu tự bồi dưỡng đối với giáo viên các môn học, các
cấp học ở Việt Nam [dẫn theo 15].
Tác giả David Dwyer đã nêu quan điểm về sử dụng TBDH hiệu quả khi nhà
quản lý coi TBDH như là công cụ, chỉ báo phục vụ cho công tác đánh giá, dự báo
chất lượng dạy học của nhà trường và môi trường dạy học của nhà trường. Ở Hoa
Kỳ, ngay từ những giờ học đầu tiên về ngôn ngữ, các thiết bị dạy học hiện đại đã
được đưa vào giảng dạy, những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ trước, ở bậc tiểu
học, học sinh sử dụng trang Web Youtube.com như một tài nguyên học đường [12].
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước
Các nghiên cứu về thiết bị dạy học
Tô Xuân Giáp với công trình: “Phương tiện dạy học-Hướng dẫn chế tạo và
sử dụng”, tác giả đã đưa ra cơ sở phân loại và phân loại phương tiện dạy học, cách
thức lựa chọn, thiết kế, chế tạo, sử dụng phương tiện dạy học và các điều kiện để

6


đảm bảo sử dụng có hiệu quả phương tiện dạy học. Theo ông, “Phương tiện dạy
học được sử dụng đúng, có tác dụng làm tăng hiệu quả sư phạm của nội dung và
phương pháp dạy học lên rất nhiều” [14].
Trong giáo trình: “Lý luận dạy học ở trường trung học cơ sở” [6] do Nguyễn
Ngọc Bảo và Trần Kiểm viết đã dành một chương (chương 5) để viết về phương
tiện dạy học. Theo tác giả, phương tiện dạy học có ý nghĩa quan trọng trong việc

vận dụng phương pháp dạy học. Bên cạnh việc đổi mới nội dung, phương pháp
dạy học, hiện nay các trường THCS đã được trang bị nhiều phương tiện dạy học.
Vì vậy GV cần phải nắm được khái niệm phương tiện dạy học, các loại phương
tiện dạy học, cách sử dụng, bảo quản từng loại phương tiện dạy học, đặc biệt là
phương tiện dạy học kỹ thuật.
Theo tác giả Vũ Trọng Rỹ trong “Tình hình sử dụng TBDH ở trường THCS
qua khảo sát các tỉnh, Thành phố” đã nhận định về tình hình sử dụng TBDH của
HS thông qua dự giờ lên lớp của GV cho thấy HS THCS ít được trực tiếp sử dụng
TBDH, thường chỉ quan sát tranh ảnh, bản đồ, mô hình do GV giới thiệu. Trong
trường hợp HS trực tiếp sử dụng TBDH thì thấy nhiều em còn khá lúng túng, GV
chưa sử dụng thành thạo TBDH. Theo tự đánh giá của GV, nguyên nhân chủ yếu
là GV chưa được tập huấn hoặc tập huấn chưa đạt 19 yêu cầu về sử dụng TBDH
(37,4% số GV được hỏi ý kiến tán đồng với nguyên nhân này); nguyên nhân là
TBDH không phù hợp hoặc quá khó chỉ có 10,2% số GV tán đồng; nguyên nhân
là giáo viên thiếu ý thức rèn luyện sử dụng chỉ có 4,4% số GV tán thành [29].
Trong tài liệu: “Một số vấn đề lí luận và thực tiễn của việc xây dựng sử dụng
cơ sở vật chất và TBDH ở trường phổ thông Việt Nam” tác giả Nguyễn Cảnh Chi,
Trần Quốc Đắc.. đã đưa ra các quan điểm làm cơ sở cho việc sử dụng TBDH, xác
định vị trí, vai trò của cơ sở vật chất TBDH ở trường phổ thông. Các tác giả trong
công trình nghiên cứu trên đã nhận định: “TBDH phải được sử dụng, hiệu quả sử
dụng là mục tiêu cơ bản nhất và là mục tiêu duy nhất của toàn bộ công tác thiết bị
trường học. Sử dụng có hiệu quả TBDH là một nhiệm vụ nặng nề, khó khăn của
người thầy giáo. Điều này đòi hỏi người thầy giáo phải có trình độ chuyên môn
nghiệp vụ cao với yêu cầu sử dụng TBDH. Người GV không những cần hiểu biết

7


về TBDH, về kỹ thuật sử dụng chúng mà còn hiểu sâu về phương pháp dạy học với
yêu cầu sử dụng TBDH: sử dụng TBDH với mục đích gì, lúc nào, liều lượng bao

nhiêu, đặc điểm tâm lí SV ra sao; SV cần tham gia hoạt động như thế nào khi dạy
học có sử dụng TBDH, sử dụng TBDH như thế nào để khơi dậy lòng say mê học
tập, phát huy tính tích cực, năng lực sáng tạo và bồi dưỡng nhân cách cho SV” [11].
Các nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học
Lê Thanh Giang với đề tài: “Thực trạng và giải pháp quản lý việc sử dụng
thiết bị dạy học của giáo viên trường trung học phổ thông tỉnh Cà Mau” [13], qua
đề tài tác giả đã khảo sát và phân tích thực trạng quản lý và sử dụng TBDH ở một
số trường THPT tỉnh Cà Mau, từ đó đề xuất một số giải pháp quản lý việc sử dụng
TBDH của giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH ở các trường THPT
tỉnh Cà Mau như: Tổ chức các tiết dạy biểu diễn các tính năng đưa lại hiệu quả dạy
học đối với các TBDH hiện có; Thường xuyên tổ chức các hội thảo, những buổi
trao đổi kinh nghiệm về sử dụng TBDH có hiệu quả; Thường xuyên theo dõi, kiểm
tra, đánh giá tình hình sử dụng TBDH của tổ bộ môn, GV; Đảm bảo đủ số lượng
TBDH tối thiểu Chất lượng phải đảm bảo ...
Nguyễn Thị Bạch Ngọc với đề tài: “Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các
trường trung học phổ thông thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương” [24], tác
giả đã nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng việc quản lý phương tiện dạy học
của Hiệu trưởng, xác lập các biện pháp quản lý phương tiện dạy học có hiệu quả
của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THCS trên địa
bàn thành phố Thủ Dầu Một, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện
nay gồm các biện pháp: Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên về vai trò của
thiết bị dạy học và quản lý thiết bị dạy học trong trường THPT; Tăng cường việc
xây dựng, mua sắm, trang bị thiết bị dạy học đủ số lượng và đảm bảo chất lượng
đáp ứng yêu cầu chất lượng dạy học; Tập huấn kỹ năng, hướng dẫn sử dụng
TBDH có hiệu quả cho giáo viên; Tăng cường quản lý việc bảo quản, bảo dưỡng
và sửa chữa thiết bị dạy học....
Đặng Phúc Tịnh với đề tài: “Thực trạng và một số biện pháp quản lý thiết bị
dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ”

8

[27], tác giả đã khảo sát và phân tích thực trạng quản lý TBDH ở các trường
THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ. Từ đó, tác giả đề xuất một số biện
pháp quản lý TBDH nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của các
trường THCS tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ gồm các biện pháp: Biện
pháp nâng cao nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của thiết bị dạy học và quản
lý thiết bị dạy học cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh; Biện pháp quản lý
việc trang bị, cung ứng các thiết bị dạy học; Biện pháp quản lý việc sử dụng các
thiết bị dạy học; Biện pháp quản lý việc bảo quản thiết bị dạy học....
Luận án tiến sĩ của tác giả Phùng Thị Lý Hằng về “Quản lý sử dụng thiết bị
dạy học ở trường Trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục” đã phân
tích trong bối cảnh đổi mới giáo dục, đổi mới dạy học đặt ra cho thiết bị dạy học
có vai trò đặc biệt quan trọng, tác giả đã đưa ra các biện pháp như: Tổ chức các
hoạt động nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh
đối với việc sử dụng thiết bị dạy học trong bối cảnh hiện nay; Xây dựng Bộ tiêu
chí quản lý sử dụng TBDH trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục; Xây dựng mô hình liên kết về sử dụng TBDH và phòng học bộ môn
trung học phổ thông của các cụm trường và cơ sở giáo dục khác đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục; Xây dựng “Khung năng lực viên chức làm công tác TBDH”
trường trung học phổ thông; Xây dựng kế hoạch sử dụng TBDH phù hợp mục
tiêu, nội dung và đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường; Tổ chức đào
tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và viên chức làm công tác TBDH ở các trường
trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục; Xã hội hóa nguồn đầu tư
TBDH trường trung học phổ thông [15].
Các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã nhấn mạnh đến vị trí, vai
trò của TBDH trong hoạt động giảng dạy của GV và HS, có nhiều công trình đã đề
xuất các biện pháp cần thiết và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH
trong nhà trường, các công trình đã đã đưa việc sử dụng TBDH như là một cách
thức tổ chức quá trình dạy học, đã được tổ chức sử dụng ở các không gian như:

phòng học bộ môn, phòng thực hành, phòng truyền thống, lớp học thông minh...

9


Đến nay, chưa có công trình nào đề cập đến quản lý TBDH trong bối cảnh
đổi mới giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông mới nhằm phát huy năng
lực của học sinh, bên cạnh đó chưa có công trình nào đề cập cụ thể về chuyển từ
dạy học tiếp cận nội dung sang dạy học tiếp cận năng lực theo yêu cầu đổi mới
giáo dục. Vì vậy, nghiên cứu quản lý TBDH đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
cho HS tiểu học hiện nay là hết sức cần thiết.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Quản lý là một trong những loại hình lao động quan trọng nhất trong các hoạt
động của con người.
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc:
“Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các
hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [dẫn
theo 17] hay “Quản lý là quá trình tác động có chủ đích của chủ thể quản lý đến
đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức” [9].
Theo tác giả Bùi Minh Hiền ”Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng
đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục đích đề ra.” [16].
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý
trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn
lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách
tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất”[21].
Từ những quan điểm nêu trên, theo chúng tôi: Quản lý là sự tác động có tổ
chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu
đề ra.
1.2.2. Thiết bị dạy học

Theo tác giả Thái Lập Thành: “TBDH bao gồm: vật liệu, mẫu vật mô hình,
tranh ảnh, bản đồ, dụng cụ thí nghiệm, dụng cụ lao động dạy nghề, hoá chất, vật
liệu, phim đèn chiếu, băng đĩa ghi âm, ghi hình, phần mềm dạy học, vườn
trường,…” [28].

10


Theo Lê Thanh Giang: “TBDH là tập hợp những đối tượng vật chất được
người dạy sử dụng với tư cách là những phương tiện (được thiết kế kỹ thuật và
thiết kế sư phạm với mục đích giáo dục và mục đích sử dụng đã định từ trước) để
tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức người học, là phương tiện nhận thức của
người học, thông qua đó thực hiện mục tiêu dạy học” [13].
Từ những quan điểm nêu trên, theo chúng tôi: Thiết bị dạy học là một bộ
phận của cơ sở vật chất trường học, bao gồm những đối tượng vật chất được thiết
kế sư phạm mà giáo viên sử dụng để điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh;
đồng thời là nguồn tri thức, là phương tiện giúp học sinh lĩnh hội tri thức, hình
thành kĩ năng đảm bảo cho việc thực hiện mục tiêu dạy học.
1.2.3. Quản lý thiết bị dạy học
Căn cứ vào khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và thiết
bị dạy học thì Quản lý TBDH là tác động có mục đích của chủ thể quản lý đến hệ
thống TBDH để trang bị, xây dựng, bảo quản và tổ chức sử dụng có hiệu quả các
thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường.
1.2.4. Quản lí thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
Quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục là quá trình tác
động có chủ đích của chủ thể quản lý (các cấp quản lý trong trường và đứng đầu là
hiệu trưởng) tới đối tượng quản lý (hoạt động quản lý TBDH gồm: lập kế hoạch,
tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá quá trình sử dụng TBDH) nhằm xây dựng,
phát triển và sử dụng có hiệu quả hệ thống TBDH để nâng cao chất lượng dạy học
đáp ứng mục tiêu giáo dục đề ra.

Quản lý TBDH là một lĩnh vực vừa mang tính kinh tế - giáo dục, vừa mang
tính khoa học - giáo dục nên việc quản lý một mặt phải tuân thủ các yêu cầu chung
về quản lý kinh tế và mặt khác cần tuân theo các yêu cầu quá trình giáo dục khi
xem TBDH như là một thành tố không thể thiếu được của hoạt động dạy học.
1.3. Một số vấn đề lý luận về thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
1.3.1. Đổi mới giáo dục tiểu học hiện nay và yêu cầu đặt ra đối với thiết bị dạy
học và quản lý thiết bị dạy học
Trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể đã nhấn mạnh “Chương
trình giáo dục tiểu học giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn

11


bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm chất và
năng lực; định hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng
và những thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt” [2, tr.6]. Để
thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục, chương trình phổ thông mới đã đưa dạy học
tích hợp và dạy học phân hóa, trong đó “dạy học phân hoá định hướng dạy học
phù hợp với các đối tượng học sinh khác nhau, nhằm phát triển tối đa tiềm năng
vốn có của mỗi học sinh dựa vào đặc điểm tâm - sinh lí, khả năng, nhu cầu, hứng
thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của học sinh. Dạy học tích hợp định
hướng dạy học giúp học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kĩ
năng,... thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong
học tập và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức
và rèn luyện kĩ năng” [2, tr.36].
Bên cạnh đó, chương trình giáo dục trung học phổ thông mới nhấn mạnh
theo định hướng lựa chọn nghề, học tập trải nghiệm, phát triển năng lực học sinh
theo phương pháp tư duy, sáng tạo. Do vậy, để đáp ứng yêu cầu của dạy học phân
hóa, dạy học tích hợp và học tập trải nghiệm nhằm phát huy năng lực HS đỏi hòi
nhà trường tiểu học phải sử dụng TBDH hiện đại, xây dựng mô hình phòng học đa

phương tiện, đối với dạy học liên môn xây dựng mô hình phòng học tích hợp liên
môn khoa học xã hội và khoa học tự nhiên.
Đổi mới giáo dục hiện nay đặt ra yêu cầu đối với quản lý TBDH, người
Hiệu trưởng các trường tiểu học cần quan tâm đến năng lực chuyên môn của GV,
GV phải có được bồi dưỡng năng lực chuyên môn để phát huy vai trò, trách
nhiệm của mình trong thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. Do vậy,
các trường tiểu học cần phải xây dựng hệ thống phòng học bộ môn như phòng
học tin học, phòng học âm nhạc, phòng học đa chức năng... Hiệu trưởng các
trường tiểu học cần vận dụng giáo dục STEM với mô hình dạy học STEM giúp
cho GV và HS khai thác hiệu quả các nguồn lực cơ sở vật chất và TBDH theo
hướng liên xuyên tích hợp các kiến thức tự nhiên và xã hội và hình thành năng
lực người học thông qua trải nghiệm trong môi trường dạy học theo hướng tăng
cường hoạt động thực hành.

12


1.3.2. Vị trí, vai trò của thiết bị dạy học trong đổi mới giáo dục tiểu học
Vì vậy, vị trí, vai trò của TBDH trong bối cảnh đổi mới giáo dục thể hiện ở những
nội dung sau:
- Thiết bị dạy học là yếu tố căn bản, tiền đề trong việc nâng cao chất lượng dạy
học. Trong quá trình dạy học, TBDH đồng thời là công cụ nhận thức của học sinh, nó
cụ thể hóa nội dung dạy học, vật chất hóa phương pháp dạy học, thúc đẩy hiện thực
hóa mục tiêu dạy học, làm cho quá trình dạy học có chất lượng, hiệu quả.
- TBDH là cầu nối giữa lý thuyết với thực hành, được sử dụng thường xuyên gắn
liền với mục tiêu, nội dung, phương pháp, người dạy, người học.
- Theo quan điểm lý luận dạy học hiện đại thì TBDH là một trong bảy thành tố
chủ yếu của quá trình dạy học: Mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, thiết bị dạy
học, giáo viên, học sinh, môi trường dạy học. TBDH chịu sự chi phối của nội dung
chương trình và phương pháp dạy học. Mỗi loại hình thiết bị giáo dục khi đưa vào sử

dụng cần được cân nhắc, lựa chọn để đáp ứng được nội dung chương trình, PPDH,
đồng thời cũng phải thỏa mãn các yêu cầu về khoa học, sư phạm, kinh tế, thẩm mỹ và
an toàn cho giáo viên và học sinh, nhằm đạt kết quả mong muốn.
- TBDH đóng vai trò quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao
chất lượng dạy học. TBDH đặc biệt là các thiết bị có ứng dụng những thành tựu của
công nghệ thông tin và truyền thông là công cụ giúp cho giáo viên tổ chức, điều khiển
hoạt động nhận thức của học sinh.
1.3.3. Chức năng của thiết bị dạy học
- TBDH là một bộ phận của nội dung và phương pháp dạy học: Để quá trình
dạy học có chất lượng và hiệu quả cao, từ thời xa xưa con người ta đã tìm ra và sử
dụng nhiều phương pháp khác nhau cho mục đích này và theo đó, TBDH phục vụ
cho phương pháp dạy học ra đời. Đứng về mặt nội dung và phương pháp dạy học
thì TBDH đóng vai trò hỗ trợ tích cực vì có TBDH ta mới có thể tổ chức được quá
trình dạy học khoa học, đưa người học tham gia thực sự vào quá trình này, tự khai
thác và tiếp nhận tri thức dưới sự hướng dẫn của người thầy. TBDH đầy đủ, đồng
bộ, hiện đại và phù hợp nội dung chương trình mới triển khai được các phương
pháp dạy học một cách hiệu quả.

13


- TBDH góp phần đảm bảo chất lượng dạy học:
+ Xuất phát từ đặc trưng tư duy hình ảnh, tư duy cụ thể của con người trong
quá trình nhận thức; sự trực quan đóng vai trò quan trọng đối với sự lĩnh hội kiến
thức của người học. Như vậy, TBDH thực hiện được nguyên tắc trực quan qua
kênh nhìn giúp cho lĩnh hội kiến thức tốt hơn.
+ Nhiều nội dung học tập phức tạp phải cần đến sự hổ trợ tích cực của
phương tiện trực quan mới giải quyết được như chứng minh các định luật, các hiện
tượng trừu tượng trong khoa học tự nhiên…
+ Rèn luyện kỹ năng cho người học: sinh viên qua trực tiếp làm thí nghiệm,

được lắp ráp thao tác, được quan sát, được nhận xét, do đó học bằng tất cả các giác
quan, huy động mọi tiềm năng để nhận thức.
- Nhờ có TBDH mà GV cung cấp cho học sinh các kiến thức một cách chắc
chắn và chính xác, như vậy nguồn thông tin họ thu nhận được trở nên đáng tin cậy
và được nhớ lâu bền hơn, vì thế việc giảng dạy trở nên trực quan hơn, cụ thể hơn
vì vậy tăng thêm khả năng tiếp thụ những sự vật, hiện tượng và các quá trình phức
tạp mà bình thường học sinh khó nắm vững được. Chức năng của TBDH còn thể
hiện ở việc rút ngắn thời gian giảng dạy, mà việc lĩnh hội kiến thức của học sinh
lại nhanh hơn, giải phóng người thầy giáo khỏi một khối lượng công việc tay
chân, do đó làm tăng chất lượng dạy học. GV dễ dàng gây được sự chú ý của học
sinh, mặt khác, bằng việc sử dụng TBDH , giáo viên có thể kiểm tra một cách
khách quan khả năng tiếp thu kiến thức cũng như hình thành kỹ năng, kỹ xảo nghề
nghiệp của học sinh.
1.3.4. Các thiết bị dạy học ở trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
Theo các tác giả Bùi Minh Hiển, Vũ Ngọc Hải và Đặng Quốc Bảo [16],
TBDH được chia làm bốn nhóm, theo các:
+ Nhóm 1: Nhóm các thiết bị giảng dạy tham gia vào các bài thí nghiệm thực
hành: nhóm thiết bị các môn vật lý và công nghệ; nhóm thiết bị các môn thể dục,
âm nhạc và mỹ thuật, nhóm TBDH các môn xã hội; nhóm thiết bị phục vụ việc
dạy học môn Toán, môn Tin học kết hợp với phòng học đa năng.
+ Nhóm 2: Nhóm các thiết bị phục vụ cho giáo viên đổi mới phương pháp
dạy học: các thiết bị nghe nhìn, thiết bị trình chiếu (máy chiếu vật thể, máy chiếu

14


qua đầu, máy chiếu đa năng, đầu video, tivi và màn chiếu, bộ âm thanh thiết bị
phụ trợ). Ở một số trường có máy tính xách tay được quản lý chung, hay để giáo
viên mượn trong các giờ giảng.
“Nhóm phương tiện sử dụng trực tiếp để dạy học gồm phương tiện truyền

thông (tranh ảnh, sơ đồ, các bảng biểu, vật thật, mô hình, maket…), phương tiện
nghe nhìn (đĩa hát, băng âm thanh, phòng học tiếng anh, tấm nhựa slide, phần
mềm máy tính, tivi…).
“Nhóm phương tiện dùng để chuẩn bị, điều khiển lớp học như phương tiện
hỗ trợ (phương tiện làm giảm nhẹ quá trình điều khiển lớp học, phương tiện nhận
sử lý thông tin, chuẩn bị bài giảng, các trang bị chuyên chở, di chuyển cất giấu,
treo móc các phương tiện giúp thầy giáo trình diễn), phương tiện ghi chép và kiểm
tra (phương tiện tích lũy thông tin, phương tiện kiểm tra các giai đoạn dạy học,
các thiết bị sao chụp sản xuất các chương trình nghe nhìn, các chương trình máy
tính ngân hàng dữ liệu), máy vi tính” [14].
+ Nhóm 3: Nhóm các thiết bị thực hành hướng nghiệp, dạy nghề kỹ thuật cho
học sinh: công cụ sửa chữa, máy móc gia công cơ khí, gỗ, máy cắt gọt kim loại,
máy công cụ sản xuất, vật tư, vật liệu tiêu hao;
+ Nhóm 4: Nhóm các thiết bị dùng chung cho toàn trường và phục vụ các
hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao: Thiết bị văn phòng như máy tính, máy in,
máy photocopy; thiết bị dùng cho các hoạt động chung của học sinh như máy ghi
hình, máy chụp ảnh, phương tiện đi lại các máy tập thể dục thể thao; Thiết bị để
bảo quản thiết bị như tủ đựng thiết bị, giá, kệ…
Căn cứ vào Thông tư 17/2018/TT-BGDĐT về kiểm định chất lượng, công
nhận đạt chuẩn quốc gia với trường tiểu học, tại tiêu chí Tiêu chí 3.5: Thiết bị quy
định [4];
a) Có đủ thiết bị văn phòng và các thiết bị khác phục vụ các hoạt động của
nhà trường;
b) Có đủ thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu tối thiểu theo quy định;
c) Hằng năm các thiết bị được kiểm kê, sửa chữa.

15