Một số phương pháp mới trong việc dạy thực hành môn công nghệ để đạt hiệu quả cao nhất

1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1 Lý do chọn đề tài
Môn công nghệ lớp 9 là một môn học mới, khó cho cả giáo viên và
học sinh cả về phương pháp dạy của thầy cũng như phương pháp học của
trò.
Thực tế cho thấy học sinh ở các trường THCS nông thôn nói chung và
học sinh trường tôi nói riêng đại đa số là con em nông dân,địa bàn đi lại
khó khăn, mức độ tiếp cận thông tin mới còn chậm, bên cạnh đó giáo viên
dạy bộ môn Công nghệ còn thiếu , kể cả giáo viên kiêm nhiệm.Nhiều giáo
viên và học sinh coi môn này là môn phụ nên chưa đầu tư thích đáng về
thời gian nghiên cứu tài liệu, đầu tư cho các giờ dạy lý thuyết và đặc biệt là
các giờ thực hành.
Môn Công nghệ 9 được thiết kế theo Mô đun nghề nên thời lượng
thực hành là khá cao, rất thiết thực cho việc chọn nghề, hướng nghiệp cho
học sinh sau THCS.
Một thực trạng chưa tốt là hiện nay trong các trường THCS điều kiện
cơ sở vật chất còn nghèo nàn, chưa có phòng thực hành chuyên biệt dẫn đến
chất lượng học tập của học sinh nói chung, việc nâng cao tay nghề, kỹ năng
thực hành cho học sinh nói riêng là không cao.
1.2 Điểm mới của đề tài
Là một giáo viên Công nghệ được đào tạo chuyên sâu, đúng chuyên
nghành sau nhiều năm công tác tại trường, trực tiếp giảng dạy môn Công
nghệ lớp 9 (mô đun lắp đặt mạng điện trong nhà), trăn trở với việc làm sao

-1-


để nâng cao chất lượng môn học phục vụ cho cuộc sống tương lai của học
sinh tôi đã mạnh dạn áp dụng: Một số phương pháp mới trong việc dạy
thực hành môn Công nghệ để đạt hiệu quả cao nhất . Sáng kiến mới này
đã được áp dụng thành công trong trường.

1.3 Phạm vi áp dụng của đề tài
Đề tài được áp dụng đối với HS lớp 9 tại đơn vị tôi công tác trong các
năm học cho đến tháng 4/2020.

-2-


2. PHẦN NỘI DUNG
2.1 Thực trạng của vấn đề mà sáng kiến kinh nghiệm cần giải
quyết
Môn Công nghệ 9 được thiết kế theo mô đun nghề. Mô đun nghề điện
dân dụng nói riêng cũng như các mô đun khác của môn công nghệ 9 có thời
lượng thực hành khá cao. Các bài thực hành thường có hai dạng:
+ Vận dụng lí thuyết để giải các bài tập tình huống, bài tập thực hành
rèn luyện kỹ năng.
+ Thực hành tạo thành sản phẩm: Chủ yếu là thực hành việc thực hiện
quy trình công nghệ, các thao tác kỹ thuật sản xuất ra sản phẩm đơn giản.
Cấu trúc chung của bài thực hành: Có phần chuẩn bị, nội dung thực
hành, trình tự tiến hành hoặc mẫu báo cáo có phần đánh giá. Cấu trúc này
đã đảm bảo được những yêu cầu của nội dung thực hành tuy nhiên để vận

-3-


dụng, vào thực tế, nhằm giúp cho học sinh nâng cao kỹ năng thì cần phải áp
dụng một cách linh hoạt theo từng nội dung cụ thể.
Một thực tế là sau khi hoàn thành chương trình thì đa phần học sinh
thao tác thực hành còn yếu, để tự mình tạo ra một sản phẩm theo yêu cầu
của môn học là rất khó khăn vì đặc trưng của môn học đòi hỏi người học
phải được trang bị nhiều kĩ năng khác nhau như cách sử dụng các loại kìm

điện, sử dụng khoan, sử dụng cưa...mặt khác phải tính toán được các thông
số kĩ thuật của mạch điện, có óc quan sát thẩm mĩ.
Việc thực hiện chương trình đối với các trường THCS ở nông thôn nói
chung, ở trường THCS của tôi nói riêng là rất khó khăn vì cơ sở vật chất
không thuận tiện. Mặt khác các đồ dùng, thiết bị dạy học có chất lượng
không cao, các vật liệu tiêu hao không được bổ sung kịp thời.
Môn học công nghệ lại là môn học khô cứng mang tính hướng nghiệp,
việc lôi cuốn học sinh yêu thích môn học là khó khăn. Tâm lí các em học
sinh chưa thực sự yêu thích môn học khi thực hiện bài học ngay tại lớp học,
điều này đã được kiểm nghiệm khi thực hiện chương trình trong các năm
học vừa qua đến nay.
Việc hướng các em yêu thích nghề nghiệp mang tính Công nghiệp như
môn Công nghệ mô đun: Lắp đặt mạng điện trong nhà là điều trước tiên các
giáo viên giảng dạy bộ môn Công nghệ phải thực hiện . Các em còn ngại
khi tiếp xúc với điện, với các thiết bị điện , mặt khác các thiết bị điện đối
với các em là còn khá mới mẻ. Điều kiện cơ sở vật chất nhà trường chưa
đủ đảm bảo cho việc thực hiện bài thực hành cho nhiều học sinh tham gia,
các dụng cụ thiết bị cũng như vật liệu còn thiếu nhiều chủng loại, đặc biệt

-4-


các thiết bị được cấp về có chất lượng không cao, chỉ sử dụng một lần đã
hư hỏng
2.2 Một số phương pháp mới trong việc dạy thực hành môn Công
nghệ để đạt hiệu quả cao nhất
Sau khi tham khảo, lấy ý kiến học sinh về môn học Công nghệ tôi
thấy đa phần các em ngại môn này là bởi đây là một môn học khô khan, lại
phải sử dụng nhiều thao tác thực hành.
Về địa điểm các em không thích học thực hành ngay tại phòng học lí

thuyết. Tỉ lệ học sinh muốn được học thực hành tại phòng học thực hành
chuyên biệt là khá cao.
Phương pháp áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Thực tế dạy học môn Công nghệ 9: Mô đun Lắp đặt mạng điện trong
nhà tại trường THCS năm học 2018-2019 tôi đã mạnh dạn áp dụng một số
kinh nghiệm riêng như sau:
- Đối với các bài thực hành tôi phân phối thời gian thành hai phần theo
nội dung bài dạy
- Phần lí thuyết thực hành: ( Dạy trong 1 tiết học 45 phút )
I.

Phần chuẩn bị

II.

Phần nội dung thực hành

1. Tìm hiểu sơ đồ nguyên lý: (Giáo viên giảng nguyên lí hoạt động của
mạchđiện, tổ chức cho học sinh tìm hiểu các mối quan hệ trong mạch điện)
2. Vẽ sơ đồ lắp đặt: (Giáo viên tổ chức cho học sinh vẽ sơ đồ lắp đặt mạch
điện theo đúng quy trình. Sau đó lựa chọn một sơ đồ khả thi nhất để sử
dụng)

-5-


3. Lập kế hoạch làm việc: (Giáo viên tổ chức cho học sinh lên kế hoạch
làm việc bao gồm lập bảng dự trù thiết bị, bảng nội dung công việc cần
làm, yêu cầu kĩ thuật)
Phần thực hành:

1. Giáo viên kiểm tra việc chuẩn bị của học sinh:
2. Giáo viên tổ chức cho học sinh tự quan sát bố trí bảng điện, thiết bị tiêu
thụ điện trong một phòng cụ thể thực tế (Phòng học của lớp học)
3. Giáo viên giám sát hướng dẫn học sinh làm việc lắp đặt thực tế.
4. Giáo viên tổ chức cho học sinh tự đánh giá theo tiêu chí. Sau đó giáo
viên nhận xét, kết luận chung. Rút kinh nghiệm.
Bài 8: - Tiết 19 Thực hành
LẮP MẠCH ĐIỆN 2 CÔNG TẮC 2 CỰC ĐIỀU KHIỂN 2 ĐÈN
I.Mục tiêu:
Dạy xong bài này, giáo viêncần làm cho học sinh đạt được:
-

Hiểu được nguyên lí làm việc của mạch điện dùng 2 công tắc 2 cực điều khiển
2 đèn.

-

Vẽ được sơ đồ lắp mạch điện 2 công tắc hai cực điều khiển hai đèn
Lắp đặt được mạch điện 2 công tắc 2 cực điều khiển 2 đèn đúng yêu cầu kĩ
thuật , đúng , đúng quy trình và đảm bảo an toàn điện.

-

Làm việc cẩn thận, an toàn và khoa học

II Chuẩn bị:
1. Giáo viên: - Bộ dụng cụ, thiết bị điện
Các loại vật liệu điện
-6-

Bảng điện mẫu mạch điện 2 công tắc 2 cực điều khiển 2 đèn
2. Học sinh:

- Kìm , dao nhỏ , tua vít
Bảng điện, công tắc 2 cực, bóng đèn, đui đèn, băng cách điện

III Các hoạt động dạy và học:
Hoạt động 1: Ổn định lớp và giới thiệu mục tiêu bài học
Hoạt động 2:Tìm hiểu nguyên lí hoạt động của mạch điện hai công tắc 2 cực
điều khiển hai đèn.
Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh
Sơ đồ nguyên lí :

O
A
- Giáo viên giới thiệu về nguyên lí làm
việc của mạch điện hai công tắc điều
khiển hai đèn.

Hoạt động 3: Vẽ sơ đồ lắp đặt mạch điện hai công tắc hai cực điều khiển hai
đèn.
Hoạt động của giáo viên
A
O

Hoạt động của học sinh
Học sinh vẽ sơ đồ lắp đặt, đi dây theo sơ

đồ
nguyên lí.
Giáo viên hướng dẫn học sinh vẽ lại trên
bảng sau đó yêu cầu học sinhvẽ đúng
vào vở..

-7-


Hoạt động 4:Tìm hiểu quy trình lắp mạch điện 2 công tắc 2 cực điều khiển 2
đèn
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Giáo viên nêu quy trình và giải thích ki +Bước 1: Vạch dấu
từng công đoạn
+Bước 2:Khoan lỗ bảng điện
- Hướng dẫn cụ thể tỉ mỉ từng bước
+Bước 3:Lắp TBĐ của BĐ
+Bước 4:Nối dây mạch điện
+Bước 5:Kiểm tra
(Dọn dẹp, vệ sinh nơi làm việc)
Hoạt động 5:Tổng kết tiết học
Giáo viên tổng kết tiết học, củng cố kiến thức .
Giáo viên nhắc nhở học sinh về nhà chuẩn bị cho tiết sau thực hành

Tiết 20:
Bài 8: Thực hành
LẮP MẠCH ĐIỆN 2 CÔNG TẮC 2 CỰC ĐIỀU KHIỂN 2 ĐÈN
( Tiếp theo)
I. Mục tiêu

Dạy xong bài này, giáo viên cần làm cho học sinh đạt được:
-

Hiểu được nguyên lí làm việc của mạch điện dùng 2 công tắc 2 cực điều khiển
2 đèn.
Vẽ được sơ đồ lắp mạch điện 2 công tắc hai cực điều khiển hai đèn
Lắp đặt được mạch điện 2 công tắc 2 cực điều khiển 2 đèn đúng yêu cầu kĩ
thuật , đúng , đúng quy trình và đảm bảo an toàn điện.
Làm việc cẩn thận, an toàn và khoa học

II. Chuẩn bị:
1.Giáo viên: - Bộ dụng cụ, thiết bị điện
Các loại vật liệu điện
Bảng điện mẫu mạch điện2 công tắc 2 cực điều khiển 2 đèn
-8-


2.Học sinh:

- Kìm , dao nhỏ , tua vít
Bảng điện, công tắc 2 cực, bóng đèn, đui đèn, băng cách điện

III. Các hoạt động dạy và học:
Hoạt động 1: Ổn định lớp và giới thiệu mục tiêu bài học
Hoạt động 2: Tổ chức thực hành
-

-

Giáo viên chia nhóm, cử nhóm trưởng. Nêu yêu cầu, nội quy thực hành.

Giáo viên kiểm tra đồ dùng, dụng cụ, vật liệu thiết bị mà học sinh chuẩn bị theo
yêu cầu.
Giáo viên yêu cầu học sinh tự thực hành theo từng công đoạn.Sau môi công
đoạn giáo viên kiểm tra, nhận xét cụ thể, sau đó mới cho tiến hành làm tiếp
công đoạn tiếp theo
Trong quá trình học sinh làm việc, giáo viên quan sát, uốn nắn, sửa sai những
lỗi mà học sinh mắc phải.Hướng dẫn học sinh sử dụng khoan.Giáo viên kiểm
tra trong từng công đoạn xem học sinh dùng dụng cụ gì, có thích hợp không?
Sau đó uốn nắn để học sinh làm tốt hơn.
Hoạt động 3:Tổng kết rút kinh nghiệm

-

Giáo viên yêu cầu học sinh thu dọn vệ sinh nơi làm việc. Yêu cầu học sinh nộp
lại sản phẩm.
Giáo viên nhận xét chung về quá trình làm việc của học sinh.
+ Về ý thức kỉ luật
+Về sự chuẩn bị của học sinh
+Về thái độ làm việc
+ Về kết quả đạt được
+ Về thực hiện quy trình
Giáo viên dặn dò học sinh chuẩn bị cho tiết sau hoàn thiện sản phẩm

-9-


.
Tiết 21:
Bài 8: Thực hành
LẮP MẠCH ĐIỆN 2 CÔNG TẮC 2 CỰC ĐIỀU KHIỂN 2 ĐÈN

( Tiếp theo)
I.Mục tiêu
Dạy xong bài này, giáo viên cần làm cho học sinh đạt được:
-

Hiểu được nguyên lí làm việc của mạch điện dùng 2 công tắc 2 cực điều khiển
2 đèn.
Vẽ được sơ đồ lắp mạch điện 2 công tắc hai cực điều khiển hai đèn
Lắp đặt được mạch điện 2 công tắc 2 cực điều khiển 2 đèn đúng yêu cầu kĩ
thuật , đúng , đúng quy trình và đảm bảo an toàn điện.
Làm việc cẩn thận, an toàn và khoa học

II. Chuẩn bị:
1.Giáo viên: - Bộ dụng cụ, thiết bị điện
Các loại vật liệu điện
Bảng điện mẫu mạch điện 2 công tắc 2 cực điều khiển 2 đèn
2.Học sinh:

- Kìm , dao nhỏ , tua vít
Bảng điện, công tắc 2 cực, bóng đèn, đui đèn, băng cách điện

III. Các hoạt động dạy và học
Hoạt động 1 :Ổn định lớp và giới thiệu mục tiêu bài học
Hoạt động 2 :Tổ chức thực hành.
-

Giáo viên chia nhóm, cử nhóm trưởng. Nêu yêu cầu, nội quy thực hành.
Giáo viên kiểm tra đồ dùng, dụng cụ, vật liệu thiết bị mà học sinh chuẩn bị theo
yêu cầu.
Giáo viên yêu cầu học sinh mang sản phẩm đã làm từ tiết trước ra để hoàn thiện

sản phẩm.

- 10 -


-

Giáo viên yêu cầu học sinh tự thực hành theo từng công đoạn.Sau môi công
đoạn giáo viên kiểm tra, nhận xét cụ thể, sau đó mới cho tiến hành làm tiếp
công đoạn tiếp theo

-

Trong quá trình học sinh làm việc, giáo viên quan sát, uốn nắn, sửa sai những
lỗi mà học sinh mắc phải.Hướng dẫn học sinh sử dụng khoan.

-

Giáo viên kiểm tra trong từng công đoạn xem học sinh dùng dụng cụ gì, có
thích hợp không? Sau đó uốn nắn để học sinh làm tốt hơn
Hoạt động 3 : Tổng kết rút kinh nghiệm

- Giáo viên yêu cầu học sinh thu dọn vệ sinh nơi làm việc. Yêu cầu học sinh nộp lại
sản phẩm.
- Giáo viên nhận xét chung về quá trình làm việc của học sinh.
+ Về ý thức kỉ luật
+Về sự chuẩn bị của học sinh
+Về thái độ làm việc
+ Về kết quả đạt được
+ Về thực hiện quy trình

Hoạt động 4: Báo cáo thực hành
Giáo viên hướng dẫn học sinh làm báo cáo thực hành theo mẫu. Sau đó tự nhận xét
kết quả làm việc của từng cá nhân.
Họ và tên:........................................................Lớp:................................
BÁO CÁO THỰC HÀNH
Bài thực hành lắp mạch điện 2 công tắc 2 cực điều khiển 2 đèn
1.Sơ đồ nguyên lí
2.Sơ đồ lắp đặt
3.Quy trình lắp đặt
TT

4.Lập bảng dự trù
Vật liệu , dụng cụ , thiết bị

1. Báo cáo nội dung thực hành.
- 11 -

Số lượng

Yêu cầu kĩ thuật


Các công đoạn

Nội dung làm việc

Sử dụng dụng cụ

Yêu cầu kĩ thuật

6. Đánh giá kết quả thực hành.
....................................................................................................................................
.
....................................................................................................................................
.
....................................................................................................................................
.

Kết quả thực nghiệm:
Thực tế khảo sát chất lượng tại trường môn công nghệ lớp 9 có kết
quả nâng lên theo từng năm học.
3. PHẦN KẾT LUẬN
3.1 Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm
Trong quá trình áp dụng sáng kiến mới của mình bản thân tôi nhận
thấy không chỉ học sinh hiểu bài, kỹ năng được nâng cao mà học sinh còn
trở nên yêu thích môn học hơn rất nhiều.
Khi hỏi về nghề nghiệp trong tương lai một số em đã mạnh dạn nói sẽ
theo nghề điện dân dụng.
Không chỉ các em được làm việc thực tế tại trường học với sản phẩm
được đưa vào sử dụng, mà các em có thể lắp đặt được một số mạch điện
đơn giản trong gia đình mình. Các em cũng có thể tính toán được các thông
số ki thuật của mạch điện.
- 12 -


Kết quả đạt được rất khả quan, phải nói là thành công hơn cả mong đợi
có đến 49% học sinh đạt loại giỏi, 46%học sinh đạt loại khá, 5 % học sinh
đạt loại trung bình. Không có học sinh xếp loại yếu kém.
3.2 Ý kiến đề xuất
Môn Công nghệ là một môn học có phần khô cứng , tỉ lệ thực hành khá

cao lại là môn mà đòi hỏi người dạy phải trang bị rất nhiều kĩ năng khác
nhau từ kĩ năng sử dụng khoan, ki năng sử dụng các loại dụng cụ điện đến
kĩ năng sử dụng cưa, đục, bào (để làm bảng điện) Chính vì vậy mà giáo
viên trực tiếp giảng dạy phải là giáo viên được đào tạo đúng chuyên
nghành.
Mặt khác đặc thù của bộ môn đòi hỏi khá nhiều về điều kiện cơ sở vật
chất từ phòng thực hành bộ môn đến việc trang bị các dụng cụ, trang thiết
bị, vật tư điện nên các nhà trường cần có đầu tư thường xuyên bổ sung cho
môn học. Các giáo viên trực tiếp giảng dạy môn học này để đạt được thành
công thì cần phải tuân thủ việc chuẩn bị thật kĩ trước khi lên lớp.
Theo cá nhân tôi, trước khi lên lớp giáo viên cần chú ý những điểm
sau:
Lên kế hoạch thật chi tiết,cụ thể; Trình BGH xem xét, bố trí địa điểm,
tạo điều kiện về nơi làm việc cũng như nguồn điện ổn định, an toàn.
Nghiên cứu thật kĩ nội dung chương trình sách giáo khoa, sách giáo
viên.
- Sưu tầm tài liệu hỗ trợ, tham khảo các loại tài liệu liên quan
- Làm thử trước nhiều lần

- 13 -


- Kiểm tra thật kĩ các dụng cụ, các vật liệu, thiết bị điện cần sử dụng
trong bài giảng.
Tôi trình bày tất cả những điều mình đã và đang làm, đồng thời cũng
mạnh dạn nêu lên những kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy như
đã trình bày ở phần trên. Rất mong sự quan tâm góp ý của đồng
nghiệp. Tôi xin lĩnh hội các ý kiến xây dựng.

- 14 -