Bài giảng Siêu âm Doppler phụ khoa – BS. Jasmine Thanh Xuân

Siêu âm Doppler phụ khoa

Bs Jasmine Thanh Xuân


Nội dung
I. Đại cương
II. Giải phẫu mạch máu sinh dục nữ
III. Sinh lý huyết động học và dạng phổ
Doppler bình thường
IV. Kỹ thuật siêu âm Doppler
V. Ứng dụng trrong chẩn đoán
VI. Kết luận


I. Đại cương
1. ĐM tử cung và ĐM buồng trứng nằm sâu trong tiểu
khung.
2. Máy SA + đầu dò bụng/ ngã âm đạo + Doppler + kỹ
thuật khám  hình thái học + huyết động học
3. Bệnh lý phụ khoa thường/ hiếm gặp, cấp cứu…
a) Bệnh lý TC : U XTC, lạc nội mạc trong cơ TC,
polype lòng TC, sarcoma cơ TC…
b) Buồng trứng : xoắn, u (lành/ ác.)
c) Thai : thai lạc chỗ, thai dị tật, thai trứng xâm lấn,
sót nhau…


II. Giải phẫu mạch máu sinh dục nữ
1. ĐM tử cung: từ ĐM chậu trong, 3 đoạn :
• Đoạn thành bên chậu hông

• Đoạn đi qua đáy dây chằng rộng
• Đoạn tử cung: chia nhánh vòng cung, nhánh ĐM
xoắn trong cơ TC

2. Buồng trứng: được cấp máu bởi hai nguồn :
 ĐM buồng trứng ( xuất phát từ ĐM chủ bụng )
 Nhánh buồng trứng của ĐM tử cung.


II. Giải phẫu mạch máu sinh dục nữ

ĐM tử cung xuất phát từ ĐM chậu trong : đường đi và
phân nhánh (chia nhỏ thành nhiều nhánh vòng cung và
nhánh ĐM xoắn trong cơ TC ). Tận cùng bằng nhánh
tai vòi và buồng trứng.


III. Sinh lý huyết động học và dạng phổ
Doppler bình thường
• 1. ĐM Tử cung:
 Bình thường: dòng chảy có trở kháng ( RI=
Resistance Index ) trung bình đến cao. Phổ
Doppler có hình dạng sóng một pha với sóng
tâm trương thấp, RI # 0, 7- 0,8
 Khi mang thai, nhất là 3 tháng giữa và 3
tháng cuối thai kỳ, dòng chảy tăng lưu lượng,
có trở kháng thấp ( RI giảm) RI # 0, 4- 0,6


Cách xác định ĐM tử cung

 Hướng đi của ĐM tử cung: băng ngang qua bó mạch chậu đi về
phía đầu bệnh nhân.
 Bình thường, Phổ Doppler có hình dạng sóng một pha với sóng tâm
trương thấp, RI # 0, 7- 0,8.


Hình dạng phổ ĐM tử cung khi có thai

 Hình bên trái : bình thường, Thai < 25 tuần, dạng sóng động mạch
tử cung có dấu khuyết ( notch) tiền tâm trương. Sau 25 tuần, dấu này
sẽ biến mất.
 Hình bên phải : Dạng sóng bình thường của động mạch tử cung ở
thai 3 tháng cuối, phổ tâm trương cao dần.


• 2. Buồng trứng :
• Thay đổi theo chu kỳ phát triển của noãn.
• Nữa chu kỳ đầu của buồng trứng, dòng chảy có
trở kháng cao.
• Nữa sau của chu kỳ, lúc rụng trứng và hình
thành hoàng thể thì dòng chảy sẽ có trở kháng
thấp hơn.
• Ở phụ nữ mãn kinh, dòng chảy có trở kháng cao
do buồng trứng teo nhỏ xơ hóa, và mất hoạt
động chức năng.


• Doppler màu của ĐM buồng trứng được khảo sát
khi cắt qua nhu mô buồng trứng và bộc lộ được

cuống mạch buồng trứng.
• Phổ Doppler có hình dạng sóng một pha với sóng
tâm trương thấp, trở kháng cao, RI # 0,8-0,9.

Quy luật :
• Nhu cầu cao, sóng tâm trương cao,
RI thấp.
• Nhu cầu thấp, sóng tâm trương thấp,
RI cao


IV. Kỹ thuật siêu âm Doppler
1. Thiết bị
• Đầu dò ngã bụng ( tần số 3,5 -5MHz)
• Đầu dò ngã âm đạo ( tần số 4- 10MHz)

2. Kỹ thuật khám:
Các thông số Doppler màu cần điều chỉnh ở chế độ cho
phép khảo sát dòng chảy có vận tốc thấp.( Xem thêm
bài Kỹ thuật siêu âm Doppler )


V. Ứng dụng trong chẩn đoán
V.1. Thai lạc chỗ
Tần suất : # 1%
• Vị trí : vòi trứng 95%, đoạn kẽ ( = sừng tửcung : 3%), buồng
trứng ( 0,5%), CTC ( 0,1%, thường ở sẹo mổ lấy thai)
• Chẩn đoán sớm phải bằng siêu âm qua ngã âm đạo ( TVS)

Thai lạc chỗ
Doppler trong các vị trí thai lạc chỗ khác nhau đều có
điểm chung như sau :
•

•
•
•

Tăng tưới máu quanh khối thai, RI thấp # 0,4.
Dấu hiệu mạch máu phân bố quanh túi thai, gọi là
dấu vòng lửa “ ring of fire” sign .
Nếu thai còn sống có thể khảo sát nhịp tim thai.
Trường hợp thai lạc chỗ đã vỡ, thấy khối bất
thường cạnh tử cung, có thể có mạch máu nuôi
hoặc không ( do huyết tụ ) kèm dịch tự do ổ bụng
có hồi âm( máu )


• Lưu ý : dấu hiệu “ vòng lửa” không hiện
diện trong tất cả các trường hợp thai lạc
chỗ. Có thể gặp trong nang hoàng thể.(
lúc này dấu hiệu “vòng lửa” ở ngay trên
buồng trứng). Cần dựa vào lâm sàng, xét
nghiệm bêta- HCG, nghiệm pháp đẩy đầu
dò khi khám…để chẩn đoán xác định.


Thai lạc chỗ đoạn vòi trứng :( # 95%)
- Chưa vỡ : Dấu hiệu “ vòng lửa”

- Đã vỡ: khối phản âm dày hình túi thai ( méo mó ) cạnh tử
cung- buồng trứng,không rõ yolk- sac và phôi bên trong, có
tăng tưới máu xung quanh nhưng dấu hiệu “vòng lửa”
không rõ


Thai lạc chỗ

Ca lâm sàng : thai lạc chỗ vị trí tai vòi Phải chưa vỡ


Ca lâm sàng Thai lạc chỗ ở đoạn vòi trứng:
LS: trễ kinh 1 tháng + HCG > 4000đv
Túi thai lớn, có phôi thai rõ, không tim thai. CRL= 17mm #
tuổi thai 8ws nằm ở đoạn tai vòi Phải.
Ít dịch tự do ổ bụng
.


Thai lạc chỗ ở buồng trứng
( 0, 5%)

Thai lạc chỗ ở buồng trứng: hình ảnh túi thai chưa vỡ,
thấy rõ túi noãn hoàng, nằm trên buồng trứng (còn thấy
một phần mô buồng trứng bình thường nằm sát cạnh


Thai lạc chỗ ở đoạn kẽ
(= đoạn sừng tử cung)( 3%)

Cấu trúc túi thai nằm cao, lệch về một bên sừng tử cung.
Lớp cơ tử cung bao quanh túi thai ở chỗ mỏng nhất có bề
dày < 5mm


Ca lâm sàng : Thai ngoài tử cung đoạn
góc sừng 20 tuần


Thai ngoài tử cung
đoạn kênh cổ tử cung
( 0, 1%)

B- mode: hình ảnh túi thai lạc chỗ nằm ở vùng kênh cổ tử cung, sát sẹo
mổ cũ, thấy hình ảnh Yolk- sac rõ.
Doppler: mạch máu tăng sinh nhiều quanh chỗ nhau bám vào vị trí sẹo
mổ lấy thai cũ. Có thể thấy nhau cài răng lược khi tuổi thai lớn dần, mô
nhau hình thành, tín hiệu Doppler xuyên từ cơ tử cung ở vị trí nhau bám
ra thành trước bàng quang.


Thai ngoài tử cung đoạn kênh cổ tử cung
: dễ nhầm lẫn với nang Naboth CTC


V. 2. Xoắn buồng trứng
• Cấp cứu phụ khoa.
• Buồng trứng hay tai vòi bị xoắn khi cấu trúc này
thường lớn hơn bình thường( u, buồng trứng bị
kích thích do thuốc, ứ dịch tai vòi…).

• Một số trường hợp không rõ nguyên nhân.
• 20% các trường hợp xoắn phần phụ xảy ra
trong thai kỳ.


• Sinh lý học của xoắn buồng trứng:
Tĩnh mạch và bạch mạch sẽ xảy ra
xoắn trước ứ trệ tuần hoàn, huyết
khối, phù nề tích dịch trong buồng
trứng động mạch bị ảnh hưởng,
dẫn đến tắc hoàn toàn cuống buồng
trứng


2. Xoắn buồng trứng
• Dấu hiệu trực tiếp : dấu đặc hiệu:
 Cuống mạch buồng trứng bị xoắn, tạo dấu
hiệu ” xoáy nước”(“ Whirpool” sign ) hoặc
giống hình ảnh “mắt bão” ( “eye of the storm”)
Tại vị trí cuống xoắn, mạch máu nuôi sẽ bị
gián đoạn. Nếu xoắn không hoàn toàn hay
từng lúc ( incomplete or intermittent), mạch
máu sẽ xuất hiện dạng hình dấu phẩy.