Đổi mới quá trình dạy học theo tiếp cận năng lực ở các trường đại học công an đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình hiện nay

VJE

Tạp chí Giáo dục, Số 457 (Kì 1 - 7/2019), tr 21-24

ĐỔI MỚI QUÁ TRÌNH DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU NHIỆM VỤ
TRONG TÌNH HÌNH HIỆN NAY
Ngô Thành Huyên - Học viện Chính trị Công an nhân dân
Ngày nhận bài: 10/5/2019; ngày chỉnh sửa: 21/5/2019; ngày duyệt đăng: 28/5/2019.
Abstract: Approach to competency in education has become a trend in the world today. The
process of teaching according to competency approach enables learners to form and develop the
competence system to solve practical problems after graduation. Therefore, innovating the
teaching process in the Public Security Universities by competency approach is the right direction
that the universities need to implement effectively in the immediate and long term.
Keywords: Competency approach, teaching process, people’s Police.
kiến thức, thái độ, giá trị, kĩ năng và hành vi của chúng
đối với yêu cầu đề ra ở mỗi trình độ” [3].
Với đặc thù là lực lượng vũ trang nòng cốt của
Đảng, ngành CAND luôn đề ra yêu cầu đối với mỗi học
viên tốt nghiệp ở từng trình độ phải đáp ứng được thực
tiễn công cuộc bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự
an toàn xã hội. Vì lẽ đó, quá trình dạy học ở các trường
CAND nói chung và trong các trường đại học CAND
nói riêng cần phải định hướng vào kết quả đầu ra của
người học, hướng người học đạt được những năng lực
để thực hiện tốt nhiệm vụ tương ứng đối với từng lĩnh
vực công tác của ngành.
2. Nội dung và kết quả nghiên cứu
2.1. Các khái niệm cơ bản
2.1.1. Năng lực
Trong tiếng Anh, khái niệm “năng lực” được diễn

đạt bằng những thuật ngữ như: Atriibute, Ability,
Compentency. Trong đó, Attribute được dùng theo
nghĩa phẩm chất cá nhân; Ability được dùng để chỉ khả
năng mà cá nhân thể hiện khi tham gia một hoạt động
nhất định; Competency theo Từ điển tiếng Anh Cambridge, nghĩa chỉ một kĩ năng quan trọng, cần thiết
để thực hiện một việc nào đó, còn theo Từ điển tiếng
Anh - Oxford, nghĩa của từ Competence (cũng là từ
Competency) là khả năng thực hiện một việc gì đó
thành công hoặc có hiệu quả.
Theo Từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê (2005),
khái niệm “Năng lực” được hiểu là “1. Khả năng, điều
kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một
hoạt động nào đó; 2. Phẩm chất tâm lí, sinh lí tạo cho
con người khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào
đó với chất lượng cao” [4; tr 660].
Theo Từ điển Giáo dục học “Năng lực là khả
năng được hình thành hoặc phát triển cho phép một

1. Mở đầu
Trong bối cảnh nhân loại đã và đang bước vào kỉ
nguyên của cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư cùng
với nền kinh tế tri thức và xu thế toàn cầu hoá mạnh mẽ,
lĩnh vực GD-ĐT đang diễn ra những biến đổi sâu sắc
trên quy mô rộng lớn. Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày
04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương đã khẳng
định: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu
trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và
phẩm chất người học”; “tập trung đào tạo nhân lực có
kiến thức, kĩ năng và trách nhiệm nghề nghiệp” [1].
Nghị quyết số 17-NQ/ĐUCA, ngày 28/10/2014 của

Đảng ủy Công an Trung ương về đổi mới căn bản, toàn
diện GD-ĐT trong Công an nhân dân (CAND) cũng đã
xác định mục tiêu “Đào tạo, cung cấp bổ sung đủ
nguồn nhân lực có chất lượng cao, tạo ra đội ngũ cán
bộ có phẩm chất, năng lực, vững về chính trị, tinh thông
về nghiệp vụ, nắm vững pháp luật, có kiến thức cần thiết
về khoa học - kĩ thuật, ngoại ngữ và kĩ năng để thực
hiện chức năng quản lí nhà nước về an ninh, trật tự,
bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội,
hòa nhịp với đòi hỏi chung của đất nước và nhiệm vụ
công tác công an trong tình hình mới”. Để đạt được
mục tiêu nêu trên, giáo dục đại học trong CAND phải
có những đổi mới căn bản, toàn diện quá trình dạy học
ở các trường đại học CAND [2].
Hướng tiếp cận giáo dục dựa trên năng lực không
mới, song đang trở thành mô hình được áp dụng và phổ
biến ở nhiều quốc gia trên thế giới. Có thể hiểu, giáo
dục dựa trên năng lực “là một hướng tiếp cận dựa vào
kết quả đầu ra của người học (outcome - based
education), kết hợp chặt chẽ giữa các phương thức
giảng dạy và hình thức đánh giá được thiết kế nhằm
đánh giá việc học của người học thông qua việc thể hiện

21

Email:


VJE

Tạp chí Giáo dục, Số 457 (Kì 1 - 7/2019), tr 21-24

con người đạt thành công trong một hoạt động thể lực,
trí lực hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiện vào
khả năng thi hành một hoạt động, thực hiện một nhiệm
vụ” [5; tr 272].

Qua những phân tích trên, có thể hiểu: Tiếp cận
năng lực trong giáo dục là việc xác định hệ thống chuẩn
năng lực cụ thể tương ứng với mục tiêu đào tạo được
xác định trong chương trình đào tạo của người học, từ
đó xác định các cách thức, phương pháp phù hợp nhằm
hình thành và phát triển hệ thống năng lực đó cho bản
thân người học.

Theo Bộ GD-ĐT, khái niệm “năng lực” được nêu
trong Thông tư số 07/2015/TT-BGDĐT ngày
16/4/2015 quy định về khối lượng kiến thức tối thiểu,
yêu cầu về năng lực mà người học đạt được sau khi tốt
nghiệp đối với mỗi trình độ đào tạo của giáo dục đại
học và quy trình xây dựng, thẩm định, ban hành chương
trình đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ, như sau:
“Năng lực người học đạt được sau khi tốt nghiệp là khả
năng làm việc cá nhân và làm việc nhóm trên cơ sở tuân
thủ các nguyên tắc an toàn nghề nghiệp, đạo đức nghề
nghiệp và tâm huyết với nghề, bao gồm kiến thức, kĩ
năng, tính chủ động sáng tạo trong giải quyết các vấn
đề liên quan đến ngành/ chuyên ngành tương ứng đối
với mỗi trình độ đào tạo” [6].

Đối chiếu cách tiếp cận này với mục tiêu đào tạo
nguồn nhân lực CAND đáp ứng yêu cầu thực tiễn bảo
vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội là
hoàn toàn phù hợp và sẽ là nhân tố thúc đẩy, nâng cao
chất lượng quá trình dạy học góp phần nâng cao chất
lượng đào tạo trong các trường đại học CAND.
2.2. Quá trình dạy học ở các trường đại học Công an
nhân dân hiện nay
Các trường đại học CAND với mục tiêu đào tạo,
cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng cao, tạo ra đội
ngũ cán bộ công an có phẩm chất, năng lực, vững về
chính trị, tinh thông về nghiệp vụ, nắm vững pháp luật,
có kiến thức về khoa học - kĩ thuật, ngoại ngữ và kĩ năng
để thực hiện chức năng quản lí nhà nước về an ninh trật
tự, bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã
hội, đấu tranh phòng chống tội phạm và xây dựng lực
lượng CAND. Những năm qua, các trường đại học
CAND đã không ngừng đổi mới quá trình dạy học
nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong đó chú trọng
tới những năng lực hình thành ở sản phẩm đầu ra quá
trình đào tạo đáp ứng mục tiêu đó.

Tổng hợp từ các công trình nghiên cứu của các tác
giả trong và ngoài nước cho thấy, nghiên cứu về năng
lực có rất nhiều hướng tiếp cận và quan niệm khác nhau.
Mỗi cách tiếp cận đều xuất phát từ mục đích nghiên cứu
và hướng vận dụng các công trình nghiên cứu đó vào
thực tiễn. Tuy nhiên, dù tiếp cận theo hướng nào thì các
nghiên cứu đều chỉ ra: Năng lực là một phẩm chất tổng
hợp thuộc về cá nhân, bao gồm cả các phẩm chất tâm lí

và sinh lí, hoặc liệt kê rất nhiều các yếu tố như kiến
thức, kĩ năng, thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ, mục
đích, kinh nghiệm... đáp ứng yêu cầu của một hoạt động
cụ thể.

Tuy nhiên, theo hướng tiếp cận năng lực trong giáo
dục, quá trình dạy học ở các trường đại học CAND vẫn
còn bộc lộ những hạn chế sau:

Theo đó, có thể quan niệm “Năng lực là thuộc tính
cá nhân cho phép cá nhân đó bằng việc huy động tổng
hợp kiến thức, kĩ năng và các giá trị sáng tạo, niềm tin,
ý chí để thực hiện thành công một hoạt động nhất định,
đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể”.
2.1.2. Tiếp cận năng lực trong giáo dục

- Về mục tiêu dạy học
Quá trình xây dựng mục tiêu dạy học chưa thực sự
căn cứ vào nhu cầu nguồn nhân lực của đơn vị sử dụng
là công an các đơn vị, địa phương, do đó mục tiêu còn
chung chung, chưa xác định được hệ thống những năng
lực tương ứng với những hành vi nghiệp vụ của từng
lĩnh vực trong công tác công an.

“Tiếp cận” (Approach) có nghĩa là tiến tới, hướng
tới một cái gì đó. Tiếp cận có thể được hiểu là từng bước
tiến gần tới đối tượng, bằng những cách thức tác động
nào đó để phân tích, tìm hiểu một đối tượng. Trong giáo
dục, tiếp cận thường được sử dụng trong xây dựng, phát
triển chương trình giáo dục gồm có hai cách phổ biến là

tiếp cận theo nội dung và tiếp cận kết quả đầu ra.

- Về nội dung, chương trình
Nội dung một số chương trình đào tạo còn dàn trải,
chưa cân đối, nặng về lí thuyết, thiếu chuyên sâu về
nghiệp vụ và kĩ năng thực hành. Học viên phải tiếp thu
kiến thức của nhiều môn học, thuộc nhiều lĩnh vực khoa
học khác nhau nhưng lại không sâu về kiến thức nghề
nghiệp. Nhiều chương trình đào tạo còn cứng nhắc,
chưa phù hợp với mục tiêu sử dụng nhân lực của công
an các đơn vị địa phương [7].

Tiếp cận năng lực là xu hướng giáo dục mới và có
nhiều ưu thế vượt trội so với tiếp cận nội dung trong bối
cảnh xã hội hiện nay. Chính vì thế, xu hướng này đã và
đang được nhiều quốc gia áp dụng vào quá trình giáo
dục của nước mình để đáp ứng nguồn nhân lực trong
bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

- Về phương pháp dạy học

22


VJE

Tạp chí Giáo dục, Số 457 (Kì 1 - 7/2019), tr 21-24

Còn nặng về thuyết trình, thậm chí còn tình trạng
đọc - ghi; chưa áp dụng các phương pháp dạy học tích

cực, hiện đại; chưa ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông
tin và các phương tiện dạy học hiện đại trong giảng
dạy... Đặc biệt, hiện nay theo kế hoạch chung của Bộ
Công an, các trường đại học CAND đang chuyển sang
đào tạo theo hệ thống tín chỉ, tuy nhiên phương pháp
dạy học của giảng viên vẫn chưa đổi mới phù hợp với
học chế tín chỉ để phát huy việc tự học, tự nghiên cứu
của học viên, đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong
triết lí “lấy người học làm trung tâm” nhằm phát huy tối
đa năng lực người học trong quá trình học tập.
- Về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập

phạm xuyên quốc gia và vấn đề an ninh phi truyền
thống đang diễn ra chưa từng có tiền lệ. Do vậy, nhiệm
vụ bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã
hội ngày càng nặng nề hơn. Cho nên, yêu cầu đổi mới
căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo trong CAND
nói chung và quá trình dạy học ở các trường đại học
CAND nói riêng là yêu cầu bức thiết nhằm đạt mục tiêu
như Nghị quyết số 17 đã đề ra [2].
Để thực hiện có hiệu quả đổi mới quá trình dạy học
theo tiếp cận năng lực các trường đại học CAND cần
quan tâm đổi mới một số vấn đề sau:
- Rà soát, hoàn thiện chuẩn đầu ra, mục tiêu dạy
học

Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học viên chủ yếu tập trung đánh giá việc nắm kiến thức
môn học, chưa chú trọng đến việc phát triển năng lực
cho người học. Hình thức kiểm tra, đánh giá chủ yếu sử

dụng hình thức tự luận, việc áp dụng các hình thức vấn
đáp, kiểm tra thực hành đối với các môn nghiệp vụ chưa
được khai thác triệt để [8].

Trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới hiện nay, cần
tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện mục tiêu đào tạo người
cán bộ công an, cụ thể hóa đến từng ngành học và phải
được tổ chức nhất quán trong tất cả các trường đại học
CAND. Trên cơ sở khảo sát, đánh giá yêu cầu, nhiệm
vụ công tác công an trong giai đoạn hiện nay để xác
định chuẩn đầu ra cho các ngành học, từ đó xây dựng
mục tiêu đào tạo, phải lượng hóa được những phẩm
chất, năng lực của người cán bộ công an để cụ thể hóa
vào trong chương trình đào tạo. Trong đó, cần xác định
yêu cầu về kiến thức cần nắm vững, vận dụng; yêu cầu
về năng lực nghiệp vụ cần đạt được đối với từng chuyên
ngành đào tạo và cụ thể hóa đến từng môn học, phần
học, bài giảng để học viên chủ động tích cực tích lũy,
rèn luyện kĩ năng trong quá trình học tập tại trường.

- Về các điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện phục
vụ dạy học
Hệ thống giáo trình, tài liệu dạy học đã từng bước
được hoàn thiện, tuy nhiên chưa được cập nhật theo
chương trình. Bên cạnh đó, hệ thống này mới khai thác
chủ yếu từ nguồn nội bộ trong các trường và trong
ngành CAND, chưa có cơ chế liên thông giữa các
trường và giữa các trường trong CAND với các trường
đại học ngoài CAND để huy động nguồn lực, đồng thời
tạo ra sự phong phú về nguồn giáo trình, tài liệu tham

khảo phục vụ cho quá trình dạy học. Tuy đã được Bộ
Công an quan tâm đầu tư kinh phí để trang bị phương
tiện dạy học, song do quá trình đầu tư dàn trải nên vẫn
chưa đồng bộ và đạt được hiệu như mong muốn.

- Phát triển chương trình đào tạo theo hướng tiếp
cận năng lực và chuẩn hóa nội dung

2.3. Một số giải pháp đổi mới quá trình dạy học theo tiếp
cận năng lực ở các trường đại học Công an nhân dân
đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình hiện nay
Trước tình hình thế giới và trong nước tiếp tục diễn
biến phức tạp, bên cạnh những thời cơ, thuận lợi, chúng
ta đang phải đối phó với những khó khăn, thách thức
mới. Nền kinh tế thị trường đã và đang tác động ngày
càng sâu sắc, toàn diện cả mặt tích cực và mặt tiêu cực
đối với đạo đức xã hội nói chung và đối với công tác
Công an nói riêng. Các thế lực thù địch vẫn ngày đêm
ráo riết thực hiện âm mưu diễn biến hòa bình, bạo loạn
lật đổ nhằm gây mất ổn định chính trị, xã hội, dẫn tới
chuyển hóa chế độ chính trị ở nước ta. Các loại tội
phạm, tệ nạn xã hội đang gia tăng, phát triển cả về quy
mô lẫn phương thức thủ đoạn; đặc biệt là các loại tội

23

Tập trung rà soát đổi mới nội dung chương trình phù
hợp với mục tiêu đào tạo; trong đó cần điều chỉnh, bổ
sung, cập nhật kiến thức phù hợp với thực tiễn phòng
ngừa, đấu tranh tội phạm trong tình hình mới. Chương

trình đào tạo các ngành học phải thể hiện được nội dung
cốt lõi phù hợp với chuyên ngành đào tạo và hướng đến
phát triển năng lực người học trên những phương diện
sau: (1) Khả năng đáp ứng được công việc trong thực
tiễn (năng lực chuyên môn); (2) Có khả năng làm việc
cá nhân hoặc làm việc theo tổ, nhóm một cách sáng tạo
(năng lực phương pháp); (3) Giải quyết một cách linh
hoạt các tình huống nghiệp vụ trong thực tiễn công tác
(năng lực cá nhân); (4) Hiểu biết tình hình thực tiễn ở
công an các đơn vị, địa phương để tham mưu cho các
cấp lãnh đạo trong từng vụ việc liên quan đến an ninh
trật tự (năng lực xã hội).
- Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tăng
cường các phương pháp dạy học tích cực, hình thành


VJE

Tạp chí Giáo dục, Số 457 (Kì 1 - 7/2019), tr 21-24

và phát triển năng lực người học thông qua các hoạt
động trải nghiệm thực tế

huyện toàn diện, xã bám cơ sở” thì vấn đề đào tạo nguồn
nhân lực có phẩm chất, năng lực nghề nghiệp đáp ứng
tốt yêu cầu công tác được quan tâm hơn bao giờ hết. Do
đó, đổi mới và quản lí quá trình dạy học ở các trường
đại học CAND theo tiếp cận năng lực là hướng đi đúng
mà các trường CAND cần triển khai mạnh mẽ, có hiệu
quả trước mắt cũng như lâu dài.

Thường xuyên tổ chức bồi dưỡng, tập huấn nâng
cao năng lực sư phạm: xây dựng và phát triển chương
trình đào tạo, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của người học; năng lực nghiệp
vụ cho đội ngũ giảng viên. Đổi mới hình thức, nội dung,
cách thức đánh giá bài dạy giỏi các cấp và làm tốt công
tác tổ chức Hội thi giảng viên dạy giỏi nhằm đẩy mạnh
phong trào dạy tốt, kịp thời biểu dương, tôn vinh những
giảng viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học.
Nghiên cứu các mô hình dạy học dựa trên hoạt động trải
nghiệm của người học thông qua quá trình thực tế, thực
tập tại công an các đơn vị, địa phương, đây là cơ sở để
học viên thể hiện những tri thức đã được học thông qua
sách vở vào thực tiễn của cuộc sống, là hình thức thiết
thực nhất để hình thành năng lực cho học viên.

Tài liệu tham khảo
[1] Ban Chấp hành Trung ương (2013) Nghị quyết số
29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản và
toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công
nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập
quốc tế.
[2] Đảng ủy Công an Trung ương (2014). Nghị quyết
số 17-NQ/ĐUCA ngày 24/10/2014 về đổi mới căn
bản và toàn diện giáo dục và đào tạo trong công
an nhân dân.
[3] J. Gervais (2016). The operational definition of
competency-based education. The Journal of

Competency-based education, Vol. 1 (2), pp.
98-106.
[4] Hoàng Phê (chủ biên, 2005). Từ điển tiếng Việt.
NXB Đà Nẵng.
[5] Bùi Hiền (chủ biên, 2015). Từ điển Giáo dục học.
NXB Khoa học và Kĩ thuật.
[6] Bộ GD-ĐT (2015). Thông tư số 07/2015/TT
-BGDĐT ngày 16/4/2015 quy định về khối lượng
kiến thức tối thiểu, yêu cầu về năng lực mà người
học đạt được sau khi tốt nghiệp đối với mỗi trình độ
đào tạo của giáo dục đại học và quy trình xây dựng,
thẩm định, ban hành chương tình đào tạo trình độ
đại học, thạc sĩ, tiến sĩ.
[7] Trần Thị Thu Trang (2017). Phát triển chương trình
đào tạo theo tiếp cận năng lực ở các trường đại học
công an nhân dân. Tạp chí Giáo dục, số 410, tr 26-29.
[8] Nguyễn Thị Thu Phương (2016). Quản lí kiểm tra
đánh giá kết quả học tập của học viên học viện an
ninh theo hướng tiếp cận năng lực. Tạp chí Giáo
dục, số đặc biệt tháng 4, tr 39-40; 21.
[9] Nguyễn Thanh Hà (2017). Phát triển đội ngũ cán bộ
quản lí đào tạo ở các trường đại học trong quân đội
theo hướng tiếp cận năng lực. Tạp chí Giáo dục, số
413, tr 12-14; 3.
[10] Nguyễn Thế Vinh (2015). Quản lí hoạt động học
tập của học viên theo hướng tiếp cận năng lực ở
đại học quân sự hiện nay. Tạp chí Giáo dục, số
354, tr 16-18.

- Tăng cường cơ chế phối hợp giữa các trường đại

học CAND với công an các đơn vị, địa phương
Với mục tiêu đào tạo để cung cấp nguồn nhân lực
phục vụ cho công an các đơn vị, địa phương, do đó việc
xác lập cơ chế phối hợp giữa các trường đại học CAND
và công an các đơn vị, địa phương có vai trò đặc biệt
quan trọng, tạo ra một chu trình khép kín trong quá trình
dạy học ở các trường đại học CAND. Từ tuyển chọn
đầu vào (sơ tuyển, tuyển sinh), quá trình dạy học cho
tới đầu ra, phân công công tác. Hai thực thể này có mối
quan hệ tương hỗ nhau, thông qua phản hồi về phẩm
chất, năng lực đội ngũ cán bộ được đào tạo từ các
trường CAND làm cơ sở để các trường đại học CAND
thay đổi nội dung, chương trình và phương pháp đào
tạo. Đồng thời, chính những nhu cầu về vị trí công tác
cán bộ là cơ sở để các trường đại học CAND xác định
chuẩn đầu ra, xây dựng mục tiêu đào tạo đáp ứng nhu
cầu đó.
- Các trường tiếp tục đề xuất Bộ Công an đầu tư triển
khai các dự án xây dựng hệ thống thao trường, bãi tập,
khu thực hành liên hoàn các phòng học chuyên dụng
đáp ứng được nội dung, chương trình đào tạo và các
phương pháp dạy học theo hướng hình thành và phát
triển năng lực người học.
3. Kết luận
Tiếp cận năng lực trong giáo dục đã trở thành một
xu hướng trên thế giới hiện nay. Quá trình dạy học theo
tiếp cận năng lực là một xu thế tất yếu, giúp cho người
học hình thành và phát triển hệ thống năng lực giải
quyết các vấn đề thực tiễn sau khi tốt nghiệp. Trong bối
cảnh hiện nay, thực hiện chủ trương sắp xếp lại tổ chức

bộ máy Bộ Công an theo hướng “Bộ tinh, tỉnh mạnh,

24