Đánh giá tiềm năng và hiện trạng phát triển nông nghiệp tỉnh Cà Mau

TẠP CHÍ ĐẠI HỌC SÀI GÒN

Số 21 - Tháng 6/2014

ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN
NƠNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU
TƠN THẤT NGHĨA(*)

TĨM TẮT
Cà Mau có tiềm năng, lợi thế rất lớn về điều kiện tự nhiên trong phát triển sản xuất
nơng nghiệp. Với các chính sách hợp lí của tỉnh trong những năm qua đã đem lại hiệu quả
khá cao trong sản xuất nơng nghiệp. Tuy nhiên, tốc độ phát triển ngành nơng nghiệp tỉnh
Cà Mau vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của tỉnh. Do đó, trong tương lai cần
tổ chức mở rộng, nâng cao hiệu quả sản xuất nơng nghiệp hàng hóa là điều cấp thiết nhằm
tận dụng các nguồn lực và nâng cao thu nhập cho nơng dân...
Từ khóa: tỉnh Cà Mau, nâng cao hiệu quả sản xuất nơng nghiệp, nơng nghiệp hàng hóa.

ABSTRACT
Ca Mau has potential and huge advantages of natural conditions in agricultural
development. With the province's logical policies in recent years have brought high
efficiency in agricultural production. However, the pace of agriculture development of Ca
Mau is not commensurate with the potential and advantages of the province. Therefore, in
the future Ca Mau needs to expand the organization and enhance the efficiency of
agricultural commodities which is urgent to utilize resources and increase incomes for
farmers...
Keywords: Ca Mau Province, improve the efficiency of agricultural production and
agricultural commodities.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ (*)
Cà Mau là tỉnh thuộc đồng bằng sơng
Cửu Long, có tài ngun thiên nhiên và

điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc phát
triển nơng nghiệp. Theo thống kê, tỉnh có
75,8% dân số hoạt động trong lĩnh vực
nơng, lâm nghiệp (2012). Trong bối cảnh
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Cà
Mau đang có sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế
mạnh mẽ và trong thời gian tới ngành nơng
nghiệp vẫn đóng vai trò hết sức quan trọng
đối với sự phát triển kinh tế của tỉnh. Khai
thác và sử dụng hiệu quả các nguồn lực để
xây dựng ngành nơng nghiệp thành ngành
sản xuất hàng hóa lớn, tập trung và phát
(*)

triển tồn diện dựa trên tính hiệu quả và
bền vững.
Trong nền kinh tế thị trường, sự phát
triển ngành nơng nghiệp tỉnh Cà Mau
khơng đơn thuần chỉ là đảm bảo được an
tồn lương thực, thực phẩm cho người dân
mà còn phải hướng tới một nền nơng
nghiệp bền vững – nơng nghiệp hàng hóa
nhằm nâng cao đời sống cho người dân;
đồng thời, phát triển một ngành nơng
nghiệp sinh thái đảm bảo được lợi ích kinh
tế nhưng khơng làm cạn kiệt tài ngun và
hủy hoại mơi trường.
2. TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN NGÀNH
NƠNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU
2.1. Khái qt về tỉnh Cà Mau

ThS, Trường Quốc tế Á Châu TP.HCM

141


ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU

Tỉnh Cà Mau nằm trọn trên bán đảo Cà
Mau, phần đất liền có toạ độ từ 8030’ đến
9010’ vĩ độ Bắc, 10408’ đến 10505’ kinh độ
Đông. Phía Bắc tỉnh tiếp giáp với tỉnh Kiên
Giang và tỉnh Bạc Liêu. Phía Nam và phía
Đông tiếp giáp với Biển Đông. Phía Tây
tiếp giáp với Vịnh Thái Lan.
Diện tích đất liền của tỉnh là 5.331,64
2
km ; bằng 13,13% diện tích vùng Đồng
bằng sông Cửu Long và bằng 1,58% diện
tích cả nước.
Tỉnh được phân chia thành 9 đơn vị
hành chính cấp huyện: gồm thành phố Cà
Mau và các huyện: Trần Văn Thời, Thới
Bình, U Minh, Cái Nước, Phú Tân, Đầm
Dơi, Năm Căn và Ngọc Hiển. Với vị trí địa
lí này, tỉnh có nhiều điều kiện thuận lợi
trong việc trao đổi, buôn bán các sản phẩm
của ngành nông nghiệp.
Cà Mau có điều kiện tự nhiên thuận lợi
và có tiềm năng lớn để phát triển kinh tế

toàn diện, đặc biệt là kinh tế thủy sản.
Ngoài thế mạnh về thủy sản, Cà Mau còn
có tiềm năng về tài nguyên rừng, khoáng
sản, tiềm năng phát triển nông nghiệp.
2.2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên
thiên nhiên
Theo thống kê của Sở Tài nguyên Môi
trường tỉnh Cà Mau, trong tổng số quỹ đất
tự nhiên của tỉnh (529.486,77 ha), đất nông
nghiệp chiếm đến 87,78% (2012). Tài
nguyên đất trên địa bàn tỉnh rất đa dạng, có
5 nhóm đất chính, phân thành 26 loại đất.
Nhìn chung đất ở Cà Mau thuận lợi cho
nuôi trồng thủy sản nhưng ít thuận lợi cho
trồng trọt, canh tác trong điều kiện nhờ
nước mưa và luôn chịu ảnh hưởng của xâm
nhập mặn, khi chuyển đổi sang nuôi tôm đã
làm tái nhiễm mặn cả đất ruộng và đất vườn
mà hàng trăm năm trước đây nông dân và
chính quyền địa phương đã đầu tư ngăn
mặn, trữ ngọt, cải tạo đất để trồng trọt.

Khí hậu của Cà Mau mang đặc trưng
của khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo,
nhiệt độ trung bình từ khoảng 25oC - 27oC.
Biên độ nhiệt độ trung bình trong năm là
2.7oC. Số giờ nắng trung bình trong năm
đạt 2500 giờ, lượng bức xạ trực tiếp cao
với tổng nhiệt độ khoảng 9.000 - 10.000oC.
Lượng mưa trung bình của Cà Mau cao

hơn hẳn so với các nơi khác trong vùng
Đồng bằng sông Cửu Long (trung bình có
khoảng 165 ngày mưa/năm, với 2400 mm).
Độ ẩm trung bình năm 85,6 %, mùa khô
ẩm độ thấp, thấp nhất vào tháng 3, khoảng
80 %, hầu như không có bão...
Điều kiện khí hậu ổn định là yếu tố
thuận lợi để phát triển nền nông nghiệp
toàn diện, đặc biệt là trồng trọt, chăn nuôi
và nuôi trồng thủy sản. Chế độ mùa kết
hợp với điều kiện thủy triều ven biển tạo ra
hệ sinh thái thuận lợi cho nuôi trồng thủy
sản kết hợp với trồng lúa có hiệu quả cao.
Mạng lưới sông ngòi của tỉnh Cà Mau
dày đặc nhưng chủ yếu là sông nhỏ. Cho
đến nay, tỉnh Cà Mau chưa có nguồn nước
ngọt đưa từ nơi khác về bổ sung (dự kiến
đưa nước ngọt từ Sông Hậu về Cà Mau
theo dự án thủy lợi vùng Quản Lộ - Phụng
Hiệp hiện chưa thực hiện được). Nguồn
nước mặt của tỉnh Cà Mau chủ yếu là
nguồn nước mưa và nguồn nước đưa từ
biển vào, chứa trong hệ thống sông rạch tự
nhiên, kênh thủy lợi, trong rừng ngập mặn,
rừng tràm và các ruộng nuôi thủy sản.
Hệ sinh thái rừng ngập mặn hiện nay
có diện tích 62.000 ha, chiếm 2/3 rừng
ngập mặn của vùng đồng bằng sông Cửu
Long, có vai trò phát triển nuôi trồng thủy
sản và cân bằng sinh thái ven biển, bảo tồn

tính đa dạng sinh học vùng rừng ngập mặn
ven biển. Ở rừng ngập mặn có 64 loài thực
vật, thành phần ưu thế là cây đước, vẹt,
mắm, dá; về động vật hiện có 12 loài thú,
142


TÔN THẤT NGHĨA

12 loài bò sát, 8 loài ếch nhái, 67 loài chim,
25 loài tôm, 258 loài cá nước mặn.
Tuy nhiên trong những năm gần đây,
nguồn nước mặt đang đối mặt với nguy cơ ô
nhiễm nghiêm trọng liên quan đến sản xuất
nông nghiệp do việc xả thải bừa bãi, do quá
trình chuyển đổi sản xuất và phát triển
không đồng bộ cơ sở hạ tầng thủy lợi,…
2.3. Điều kiện kinh tế - xã hội
Theo kết quả điều tra năm 2010 [1], dân
số tỉnh Cà Mau năm 2010 là 1.278,124
người, tỉ lệ tăng dân số bình quân giai đoạn
2005 – 2010 là 1,3%/năm, tổng dân số so
với năm 2005 tăng 4,81%; trong đó nữ
639.062 người, tăng 3,6% so với 2005,
chiếm tỉ lệ 50% tổng số dân. Mật độ dân số
240 người/ km2, so với năm 2005 tăng 4,8%.
Dân số phân chia 2 khu vực rõ rệt: khu vực
thành thị dân số 260.737 người chiếm 20,4%
tổng dân số, khu vực nông thôn dân số
1.017,387 chiếm 79,6% tổng số dân.

Cơ cấu lao động trong độ tuổi theo
ngành nghề, chủ yếu vẫn là nông nghiệp và
thủy sản. Trình độ học vấn, ngành nghề,
trình độ đào tạo, đạt mức trung bình của
vùng. Tập quán, kinh nghiệm canh tác và
kỹ năng nghề nghiệp của lao động Cà Mau
được tích lũy qua nhiều thế hệ thuộc loại
khá cao so với các tỉnh khác, nhất là kỹ
năng lao động nghề trồng lúa, nuôi heo và
đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, hải sản.
Tỉnh Cà Mau có thị trường tiêu thụ sản
phẩm nông nghiệp thuận lợi với các tỉnh
(13 tỉnh Đồng Bằng Sông Cửu Long) nhờ
mạng lưới giao thông đường bộ và đường
thủy ngày càng hoàn thiện.
Thực hiện đường lối đổi mới, tỉnh có
nhiều chính sách tích cực thúc đẩy phát
triển ngành nông nghiệp, nâng cao đời sống
của người dân chuyển dịch cây trồng vật
nuôi, như chương trình cây lương thực, cây
ăn quả, chăn nuôi thủy sản, bảo vệ cây

trồng, kiên cố hóa kênh mương, xây dựng
chương trình nông thôn, chương trình 135....
3. HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN
NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU
3.1. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp
Năm 2012 tỉnh Cà Mau có diện tích
đất tự nhiên là 529.486,77 ha, trong đó đất
nông nghiệp chiếm 464.769,18 ha (chiếm

87,78%)
+ Đất trồng cây hàng năm:
 Đất trồng lúa nước: Đất trồng lúa
nước có diện tích là 116.953,11 ha trong đó
diện tích trồng lúa chiếm gần 80%; năng
suất và sản lượng lúa tăng liên tục qua các
năm. Tuy nhiên, diện tích đất trồng lúa một
vụ còn nhiều khoảng 50%, hệ số sử dụng
đất còn rất thấp (1,5 lần).
 Đất trồng cây hàng năm còn lại: Với
diện tích là 1.837,93 ha, việc sử dụng các
loại đất này chưa tương xứng với tiềm
năng và lợi thế của tỉnh. Các loại cây có
giá trị kinh tế chưa cao, đặc biệt là cây mía,
dưa hấu, đậu tương nên giá trị sản xuất của
đất chưa cao.
+ Đất trồng cây lâu năm: Với diện tích
50.137,93 ha đang có xu hướng giảm bởi
trồng cây công nghiệp lâu năm (chủ yếu là
dừa), các loại cây ăn quả hiện nay ít mang
lại hiệu quả thu nhập cho các hộ gia đình.
+ Diện tích nuôi trồng thủy sản:
183.515,39 ha chiếm 34,6% diện tích tự
nhiên, tình hình nuôi trồng thủy sản của
tỉnh Cà Mau phần lớn là nuôi quảng canh
cải tiến nhiều mô hình: nuôi chuyên canh,
nuôi luân canh trồng một vụ lúa, nuôi kết
hợp rừng... Trong những năm qua ngành
thủy sản Cà Mau là ngành kinh tế mũi
nhọn, so với các tỉnh trong vùng Đồng

Bằng Sông Cửu Long, Cà Mau có sản
lượng thủy sản đứng thứ 2 (sau Kiên
Giang), chiếm 13,4% sản lượng toàn vùng
nhưng về sản lượng tôm thì Cà Mau là tỉnh
143


ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU

đứng đầu (chiếm chiếm 27% sản lượng
toàn vùng và chiếm 7,4% sản lượng thủy
hải sản cả nước).
Đất nông nghiệp ổn định diện tích sản
xuất lúa chuyên canh ở vùng quy hoạch
ngọt hoá (huyện Trần Văn Thời, U Minh,
Thới Bình) đến năm 2020 khoảng 51.000
ha. Cùng với các biện pháp thủy lợi, thâm
canh để tăng vụ, tăng năng suất; những
vùng này phát triển lúa 2 vụ hoặc 1 vụ lúa
luân canh 1 vụ màu; một số vùng có địa
hình trũng phát triển mô hình lúa – cá
đồng. Đối với những vùng đang nuôi tôm
hiện nay, nhất là vùng phía bắc Cà Mau
cần tiếp tục sản xuất luân canh 1 vụ lúa
trên đất nuôi tôm ở những nơi có điều kiện
(giai đoạn 2010 đến 2015 khoảng 43.000 45.000 ha, giai đoạn 2016 - 2020 duy trì ổn
định khoảng 45.000 ha). Đất trồng cây

hàng năm khác đến năm 2020 khoảng
7.000 - 8.000 ha, cây lâu năm đến năm

2020 khoảng 51.500 ha.[4]
Về phân bố đất nông nghiệp theo
huyện thị: Các huyện có diện tích đất nông
nghiệp cao là U Minh, Thới Bình, Trần
Văn Thời, Đầm Dơi đất đai màu mỡ, cơ sở
hạ tầng phục vụ khá tốt. Ngoài thành phố
Cà Mau thì các huyện Phú Tân, Cái Nước,
Năm Căn có diện tích đất nông nghiệp ít
nhất trong các huyện.
3.2. Hiện trạng phát triển ngành
nông nghiệp của tỉnh
* Khái quát quá trình chuyển dịch cơ
cấu kinh tế giai đoạn 2000 -2012
Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
của Cà Mau là đúng hướng, nhưng mức độ
còn chậm.:

Bảng 1: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Cà Mau giai đoạn 2000 -2012 (%)
Cơ cấu GDP (giá HH)

2000

2012

Nông – Lâm -Ngư

59,46

39,30

Công nghiệp –Xây dựng

24,21

35,50

Dịch Vụ

23,23

35,20

Nguồn: Niên giám thống kê của tỉnh Cà Mau năm 2012
So với cơ cấu kinh tế chung cả nước và
Đồng Bằng Sông Cửu Long thì cơ cấu kinh
tế của Cà Mau có sự chuyển dịch chậm
hơn, tỉ trọng kinh tế nông nghiệp còn cao,
tỉ trọng các ngành dịch vụ khá thấp. Điều
đó cũng thể hiện Cà Mau là tỉnh có thế
mạnh về thủy sản và nông nghiệp.
* Giá trị sản xuất nông nghiệp

Nhìn chung sản xuất nông nghiệp tỉnh
Cà Mau có bước phát triển tương đối khá.
Giá trị sản xuất của ngành không ngừng
tăng lên trung bình khoảng 7,2% cao hơn
mức tăng trưởng bình quân của cả nước.
Với sự tăng trưởng trên đã góp phần làm
tăng giá trị bình quân sản xuất của ngành
nông nghiệp trên đầu người (Bảng 1).

Bảng 2: Giá trị sản xuất nông nghiệp bình quân đầu người tỉnh Cà Mau theo giá thực tế
Năm

2005

2010

2011

2012

Giá trị bình quân đầu người (triệu đồng/người)

2,5

3,8

4,1

4,4

Nguồn: Tính toán từ số liệu thống kê của tỉnh Cà Mau năm 2012
144


TÔN THẤT NGHĨA

Số liệu trên cho thấy giai đoạn 2005 2012 giá trị sản xuất nông nghiệp bình
quân đầu người tỉnh Cà Mau tăng nhanh từ

2,5 triệu đồng/người năm 2000 lên 4,4

triệu đồng/người, tăng 1,9 triệu
đồng/người. Tuy nhiên giá trị sản xuất
nông nghiệp không đều giữa các huyện
trong tỉnh (Bảng 2).

Bảng 3: Giá trị xản xuất nông nghiệp tỉnh Cà Mau
theo đơn giá so sánh 1994 phân theo đơn vị hành hành chính
Đơn vị: tỉ đồng
2010

2011

2012

Tổng số

2.357.170

2.974.245

3.487.611

TP. Cà Mau

191,961

217,912

279,103

Huyện Thới Bình

462,526

484,469

622,890

Huyện U Minh

461,728

549,301

612,434

Huyện Trần Văn Thời

972,959

1.327,844

1.470,254

Huyện Cái Nước

58,669

111,731

164,500

Huyện Phú Tân

44,279

45,154

59,575

Huyện Đầm Dơi

66,035

107,039

136,302

Huyện Năm Căn

52,699

63,527

63,637

Huyện Ngọc Hiển

46,314

67,268

78,916

Nguồn: Niên giám Thống kê tỉnh Cà Mau 2012
sản....Tuy nhiên tốc độ chuyển dịch cơ cấu
sản xuất của tỉnh trong những năm qua vẫn
chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế
của tỉnh, thể hiện:
- Trong tổng diện tích đất nông nghiệp
hiện đang sử dụng, 61,8% là đất trồng cây
hàng năm (trong đó diện tích trồng cây
lương thực chiếm 90,2%, diện tích cây
công nghiệp hàng năm chỉ chiếm 9,8%),
đất trồng cây lâu năm chiếm 38,2% (trong
đó diện tích trồng cây ăn quả chiếm 46,7%)
[1]. Thực trạng sử dụng đất như trên cho
thấy diện tích trồng cây hàng năm, đặc biệt
là cây lương thực vẫn rất lớn, diện tích các
cây công nghiệp còn rất hạn chế. Để phát
triển nông nghiệp theo hướng hàng hóa,

* Cơ cấu sản xuất nông nghiệp
Hiện nay cơ cấu sản xuất nông nghiệp
tỉnh Cà Mau đang có sự chuyển dịch theo
xu hướng phát triển chung của cả nước, đó
là giảm dần tỉ trọng ngành trồng trọt, tăng
dần tỉ trọng ngành chăn nuôi. Trong nội bộ

ngành trồng trọt chú trọng phát triển các
loại cây lương thực, cây ăn quả; ngành
chăn nuôi chú trọng phát triển gia súc gia
cầm theo hướng phát triển hàng hóa. Sự
chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp
của tỉnh trong thời gian qua là phù hợp, kết
quả đã từng bước hình thành nên những
vùng sản xuất hàng hóa tập trung như vùng
sản xuất lúa chất lượng cao, vùng chuyên
canh cây ăn quả, vùng nuôi trồng thủy

145


ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU

trong thời gian tới cần quy hoạch mở rộng
diện tích nhằm khai thác lợi thế của tỉnh.
- Giá trị sản xuất ngành trồng trọt

giảm, tăng dần giá trị ngành chăn nuôi và
dịch vụ nông nghiệp. Tuy nhiên tốc độ
chưa cao.
Năm 2012

Năm 2005
6.74

7.67

17.8

27.4

64.93
75.46

Trồng trọt

Chăn nuôi

Dịch vụ nông nghiệp

Hình 1: Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp tỉnh Cà Mau
theo giá thực tế phân theo ngành hoạt động

Từ biểu đồ trên cho ta thấy, giá trị
ngành trồng trọt trong thời gian qua giảm
nhưng vẫn chiếm tỉ trọng lớn trong tổng
giá trị của ngành nông nghiệp (64,93%),
giá trị ngành chăn nuôi và dịch vụ nông
nghiệp tăng nhưng trong cơ cấu giá trị sản
xuất nông nghiệp còn hạn chế (35,17%).
Chuyển dịch cơ cấu giữa các ngành
sản xuất trong nông nghiệp là đúng hướng
và hợp với xu thế phát triển nông nghiệp
hàng hóa theo cơ chế thị trường một cách
bền vững.
4. KẾT LUẬN
Với đặc điểm kinh tế về vị trí địa lí,

điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên
và điều kiện kinh tế xã hội, tỉnh Cà Mau có
nhiều lợi thế cho việc phát triển nông
nghiệp. Trong tương lai, đây là ngành kinh

tế hết sức quan trọng với Cà Mau, bởi nó
góp phần to lớn vào việc tạo việc làm, xóa
đói giảm nghèo, nâng cao đời sống cho
người dân. Trong những năm qua, việc
phát triển ngành nông nghiệp của tỉnh Cà
Mau có nhiều chuyển biến tích cực như
chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lí, đã hình
thành nhiều vùng nông nghiệp chuyên môn
hóa... từ đó nâng cao giá trị sản xuất nông
nghiệp và giá trị sản xuất nông nghiệp. Tuy
nhiên, tốc độ phát triển ngành nông nghiệp
vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi
thế của tỉnh. Trong xu thế phát triển chung
của đất nước, Cà Mau cần phát triển ngành
nông nghiệp theo hướng phát triển bền
vững, đảm bảo được hiệu quả đồng bộ trên
cả ba mặt kinh tế, xã hội và môi trường.

146


TÔN THẤT NGHĨA

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Cục Thống kê tỉnh Cà Mau (2012), Niên giám Thống kê 2000 đến 2012 tỉnh Cà Mau.
2. Cục Thống kê tỉnh Cà Mau (2012), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Cà Mau
11/2012.
3. Nguyễn Văn Bé (2010), Vị thế Cà Mau trong Đồng Bằng Sông Cửu Long, Cục
Thống kê tỉnh Cà Mau.
4. Sở Tài Nguyên Môi Trường Cà Mau (2011), Báo cáo tổng hợp quy hoạch sử dụng
đất đến năm 2020.
5. Tôn Thất Nghĩa (2011), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Cà Mau theo
hướng phát triển bền vững, Luận văn Thạc sĩ Địa lí Trường ĐHSP TP.HCM.

* Nhận bài ngày: 11/3/2014. Biên tập xong: 5/6/2014. Duyệt bài: 12/6/2014

147