Quan hệ hợp tác giữa kiểm toán nhà nước với Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam - kết quả và định hướng

QUAN HỆ HP TÁC GIỮA KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC
VỚI HỘI KIỂM TOÁN VIÊN HÀNH NGHỀ VIỆT NAM
- KẾT QUẢ VÀ ĐỊNH HƯỚNG
Phạm Sỹ Danh*
1. Tổng quan về phát triển của hệ thống kiểm
tốn Việt Nam
Hệ thống kiểm tốn ở Việt Nam - với 3 phân hệ

tốn độc lập và kiểm sốt chất lượng kiểm tốn
đã tạo điều kiện giúp các tổ chức kiểm tốn và hệ
thống kiểm tốn phát triển ổn định ở Việt Nam.

cấu thành là Kiểm tốn nhà nước (KTNN), kiểm

Hai là, dù trong thời gian chưa dài, nhưng sự

tốn độc lập và kiểm tốn nội bộ có vị trí, vai trò và

phát triển của KTNN, kiểm tốn độc lập và kiểm

phạm vi hoạt động khác nhau - là một trong những

tốn nội bộ đã khẳng định được vị trí và đã có các

cơng cụ quản lý kinh tế - tài chính của nền kinh tế

tác động tích cực góp phần thúc đẩy cải cách nền

thị trường, của hội nhập kinh tế quốc tế đã được

hành chính nhà nước, vào cơng cuộc đổi mới cơ

hình thành và có những bước phát triển đáng ghi

chế quản lý kinh tế và xây dựng Nhà nước pháp

nhận khi đất nước bước vào thời kỳ “Đổi mới”. Hệ

quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

thống kiểm tốn cùng thực hiện chức năng kiểm
tra, kiểm sốt đối với các hoạt động kinh tế - tài
chính, có sự tương đồng nhất định về phương pháp
chun mơn nghiệp vụ, hoạt động kiểm tốn độc
lập được hình thành từ năm 1991, KTNN từ năm
1994 và kiểm tốn nội bộ từ năm 1997. Từ đó đến
nay, các phân hệ kiểm tốn đã dần khẳng định

Ba là, hoạt động của các tổ chức kiểm tốn đang
bước vào giai đoạn ổn định.
Hoạt động KTNN đã có bước phát triển lớn
mạnh với phạm vi kiểm tốn ngày càng mở rộng,
khơng chỉ mang lại kết quả là con số tăng thu, tiết
kiệm chi hàng ngàn tỷ đồng cho ngân sách nhà

được vị trí, vai trò và có những đóng góp tích cực

nước; mà quan trọng và ý nghĩa hơn đó là đã giúp

và hiệu quả trong quản lý, sử dụng các nguồn lực

ngăn ngừa tiêu cực, lãng phí, góp phần hồn thiện

tài chính và tài sản của Nhà nước, doanh nghiệp

cơ chế, chính sách và tăng cường hiệu lực quản lý

và xã hội; góp phần làm lành mạnh các quan hệ tài

kinh tế - tài chính, nâng cao chất lượng quản lý

chính - tiền tệ; thúc đẩy q trình hội nhập kinh tế

nguồn lực tài chính quốc gia.

quốc tế và hồn thiện các yếu tố của nền kinh tế thị
trường ở Việt Nam. Khái qt cho thấy:

Các doanh nghiệp kiểm tốn độc lập đã phát
triển nhanh cả về mặt số lượng và đội ngũ kiểm

Một là, đến nay, với hệ thống pháp luật về kiểm

tốn viên, thị trường ngày càng mở rộng. Ngồi

tốn đã hình thành (Luật KTNN, Luật Kiểm tốn

hoạt động chính là kiểm tốn và tư vấn với chức

độc lập và Nghị định của Chính phủ về Kiểm tốn

năng tạo lập chính xác, minh bạch hệ thống thơng

nội bộ), cùng với việc KTNN đã ban hành hệ thống

tin về kinh tế và tài chính - tiền tệ phục vụ cho việc

chuẩn mực KTNN và nhiều quy trình kiểm tốn

điều hành và quyết định các quyết sách về kinh tế

chun ngành, Bộ Tài chính đã ban hành 47 chuẩn

của Nhà nước cũng như của mỗi đơn vị, tổ chức,

mực kiểm tốn để áp dụng trong hoạt động kiểm

doanh nghiệp, các cơng ty kiểm tốn còn giữ vai trò

* Chủ tịch Hội Kiểm tốn viên hành nghề Việt Nam
NGHIÊN C
nắm bắt được những yếu kém của hội viên, lập kế

tương ứng với các lĩnh vực hoạt động của Hội.

hoạch hỗ trợ đào tạo để khắc phục trong q trình

(2) Cơng tác hội viên của VACPA ln được
ưu tiên quan tâm và đã mang lại kết quả tích cực,
tập hợp được lực lượng hội viên có trình độ, chuẩn

52

nhiều hơn về kiểm tốn viên hành nghề của Việt

hành nghề, đồng thời kiến nghị với Bộ Tài chính
bổ sung các quy định còn thiếu trong khn khổ
pháp lý về quản lý nghề nghiệp.

mực nghề nghiệp và chất lượng hoạt động chun

- Chủ trì xây dựng các Chuẩn mực kiểm tốn,

mơn cao theo các tiêu chí đã đề ra, là cơ sở đảm bảo

thực hiện trách nhiệm phản biện xã hội và tham gia

cho sự thành cơng và xu thế phát triển bền vững

với cơ quan Nhà nước xây dựng các cơ chế chính

của hoạt động Hội.

sách quản lý kinh tế - tài chính.

Số 140 - tháng 6/2019

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TỐN


(5) Công tác tuyên truyền, quảng bá, đối ngoại

lập, Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam luôn

được chú trọng đã góp phần giúp VACPA nhanh

nhận thức được tầm quan trọng của quan hệ hợp

chóng xây dựng được hình ảnh, danh tiếng tại Việt

tác với KTNN nhằm phát huy thế mạnh về hoạt

Nam và trong mạng lưới các Hội và các Tổ chức

động nghề nghiệp trong từng giai đoạn phát triển

nghề nghiệp quốc tế.

để đóng góp nhiều hơn nữa cho các cơ quan quản

Từ đó, VACPA đã tạo lập được sự tin cậy của các
cơ quan Nhà nước, ngày càng khẳng định được vị
thế của mình trong các tổ chức nghề nghiệp trong
nước và quốc tế, trong cộng đồng doanh nghiệp và
xã hội: VACPA là thành viên của Liên hiệp các Hội
Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), là thành
viên của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt
Nam (VCCI) và là thành viên chính thức của Liên
đoàn Kế toán Châu Á - Thái Bình Dương (CAPA)
và là thành viên liên kết của Liên đoàn Kế toán
Quốc tế (IFAC)...

3. Hợp tác phát triển nghề nghiệp giữa Hội
Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam và Kiểm
toán nhà nước
3.1. Đánh giá kết quả hợp tác giai đoạn
2013-2018

lý Nhà nước trong việc quản lý, kiểm tra, giám
sát hoạt động tài chính - tiền tệ của quốc gia và
đảm bảo tính trung thực, công khai, minh bạch
các thông tin tài chính của doanh nghiệp và các tổ
chức kinh tế; cũng như cho sự phát triển của nghề
nghiệp kế toán, kiểm toán.
VACPA và các Hội viên tổ chức của mình luôn
ghi nhận và đánh giá cao tầm quan trọng, sự cần
thiết và ý nghĩa thực tiễn của việc thiết lập và
triển khai có hiệu quả mối quan hệ hợp tác song
phương trên cơ sở tự nguyện và tôn trọng lẫn nhau
giữa VACPA và KTNN, là cơ sở cùng nhau chia sẻ
những lợi ích chung nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hoạt
động hỗ trợ phát triển nghề nghiệp, nâng cao trình
độ chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức hành nghề
của các Kiểm toán viên nhà nước và của các Kiểm
toán viên độc lập.

Là đại diện cho một trong ba phân hệ cấu thành

Trên tinh thần đó, ngày 19/9/2013 hai bên đã ký

của hệ thống kiểm toán Việt Nam, với tư cách là

Biên bản hợp tác cho giai đoạn 05 năm (2013-2018).

một tổ chức Hội của nghề nghiệp kiểm toán độc

Có thể đánh giá những kết quả đã đạt được từ các
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 140 - tháng 6/2019

53


KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC - 25 NĂM XÂY DỰNG VÀ TRƯỞNG THÀNH

hoạt động hợp tác giữa KTNN với VACPA cùng
các hội viên VACPA là có hiệu quả, cụ thể:
- Các chun gia hai bên đã tích cực tham gia
vào cơng tác soạn thảo Luật Kiểm tốn nhà nước,
Hệ thống Chuẩn mực KTNN đã được KTNN ban
hành năm 2016 và hướng dẫn kiểm tốn cơng nghệ
thơng tin; hướng dẫn chế độ kế tốn doanh nghiệp
siêu nhỏ...
- VACPA và KTNN đã cùng phối hợp tổ chức
và tham dự các sự kiện, hội thảo, hội nghị, khảo
sát về nghề nghiệp tại các đơn vị Hội viên tổ chức
của VACPA có trách nhiệm và chất lượng, như:
Tổ chức khảo sát, nghiên cứu về biểu mẫu hồ sơ
kiểm tốn; khảo sát, nghiên cứu về các chuẩn mực
kiểm tốn và hướng dẫn đánh giá rủi ro và xác định
trọng yếu kiểm tốn tại Cơng ty TNHH Deloitte
Việt Nam, Cơng ty TNHH hãng kiểm tốn AASC,
Cơng ty TNHH Ernst & Young và Cơng ty TNHH

KPMG, Cơng ty TNHH A&C...

quan hệ hợp tác giữa VACPA và KTNN để trao đổi
thơng tin, chia sẻ kinh nghiệm và phối hợp hoạt
động giữa hai tổ chức góp phần thực hiện cơng
khai, minh bạch trong chi tiêu tài chính cơng; cơng
khai minh bạch thơng tin tài chính doanh nghiệp,
minh bạch thị trường tài chính và phát triển nghề
nghiệp kế tốn, kiểm tốn;
Hai là, nhằm mang lại nhiều lợi ích thiết thực,
góp phần nâng cao trình độ, năng lực, đạo đức
nghề nghiệp của các Kiểm tốn viên nhà nước và
Kiểm tốn viên độc lập, Hội viên của VACPA.
Từ sự thống nhất cao trong nhận thức chung
giữa VACPA và KTNN, hai bên đã cùng nhau tiếp
tục xác định mở rộng phạm vi hợp tác trong hoạt
động đào tạo và chia sẻ kinh nghiệm để: (1) Giải đáp
vướng mắc về các lĩnh vực kế tốn cơng, kiểm tốn
cho Hội viên VACPA và Kiểm tốn viên nhà nước;
(2) Trao đổi kinh nghiệm trong việc tổ chức hoạt

- VACPA đã trao tặng KTNN một số sản phẩm

động kiểm tốn; (3) Cập nhật, hồn thiện hệ thống

chun mơn như: Bộ sách Hệ thống 37 Chuẩn

Chuẩn mực kiểm tốn, triển khai Chuẩn mực kiểm

mực kiểm tốn Việt Nam, sách hệ thống 10 Chuẩn

tốn; (4) Tiếp cận và xây dựng Chuẩn mực Báo cáo

mực Việt Nam (Đợt 2), Sách Chương trình kiểm

tài chính quốc tế (IFRS); (5) Triển khai kiểm tốn

tốn mẫu kiểm tốn báo cáo tài chính, Sách Hồ

hoạt động áp dụng đối với Kiểm tốn nhà nước và

sơ kiểm tốn mẫu kiểm tốn BCQTDAHT, E.Book

Kiểm tốn độc lập; (6) Trao đổi kinh nghiệm về quản

“Cơng cụ hỗ trợ tra cứu Văn bản liên quan đến

lý, kiểm sốt, đánh giá chất lượng kiểm tốn... và (7)

kiểm tốn báo cáo quyết tốn dự án hồn thành”

VACPA hỗ trợ chia sẻ tài liệu nghiệp vụ của VACPA

và “Cơng cụ hỗ trợ tra cứu văn bản về kiểm tốn

để KTNN tham khảo xây dựng tài liệu đào tạo giúp

báo cáo tài chính”...

Kiểm tốn viên nhà nước tra cứu, tham khảo, sử

3.2. Định hướng hợp tác giai đoạn 2018-2022
Phát huy các kết quả đã đạt được, tiếp tục thúc

54

Với mục tiêu: Một là, nhằm tăng cường mối

dụng trong q trình nghiên cứu và làm việc.
Cụ thể hơn, Deloitte Việt Nam - Hội viên

đẩy thực hiện có hiệu quả mối quan hệ hợp tác giữa

VACPA là cơng ty kiểm tốn độc lập trong Big 4 tại

VACPA và KTNN để duy trì việc trao đổi thơng tin,

Việt Nam đã cam kết hỗ trợ Kiểm tốn nhà nước

chia sẻ kinh nghiệm và phối hợp hoạt động giữa

thơng qua các hoạt động đào tạo, chia sẻ những

hai tổ chức sẽ khơng chỉ tăng cường năng lực cho

kinh nghiệm thực tiễn của Deloitte Việt Nam về

các bên, mà còn ln mang lại nhiều lợi ích thiết

cơng tác kiểm tốn như: Lập kế hoạch kiểm tốn,

thực cho các Kiểm tốn viên nhà nước và Kiểm

kiểm sốt nội bộ, chọn mẫu... đặc biệt là các nội

tốn viên độc lập và đáp ứng các u cầu mới trong

dung kiểm tốn trong mơi trường cơng nghệ thơng

hoạt động kiểm tốn nhằm nâng cao hiệu quả quản

tin; đồng thời chia sẻ kinh nghiệm với KTNN về

lý kinh tế - tài chính phục vụ Nhà nước, doanh

kiểm tốn doanh nghiệp, tập đồn nhà nước hay

nghiệp và xã hội.

kiểm tốn lĩnh vực CNTT.

Số 140 - tháng 6/2019

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TỐN


Trong các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ

nhận kết quả của kiểm toán độc lập, triển khai thuê

khác, căn cứ Quy chế sử dụng cộng tác viên kiểm

và ủy quyền cho kiểm toán độc lập thực hiện kiểm

toán và Quy chế thuê hoặc ủy thác doanh nghiệp

toán/phân tích Báo cáo tài chính như thông lệ của

kiểm toán thực hiện kiểm toán của KTNN, hai

các nước.

bên cùng phối hợp xây dựng cơ chế để các kiểm
toán viên độc lập, công ty kiểm toán tham gia vào
chương trình và kế hoạch kiểm toán của KTNN
nhất là kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán theo
chuyên đề đối với doanh nghiệp nhà nước, các dự
án đầu tư bằng ngân sách nhà nước. KTNN phối
hợp với VACPA để cùng xem xét, lựa chọn ủy thác
hoặc thuê kiểm toán theo Quy chế Ủy thác hoặc
thuê doanh nghiệp kiểm toán thực hiện kiểm toán.
Đồng thời, hai bên phối hợp trao đổi và cung cấp
thông tin về nghề nghiệp, kinh nghiệm đào tạo,
quản lý, đảm bảo và tuân thủ đạo đức hành nghề...
Đặc biệt, hai bên sẽ cùng nhau đẩy mạnh hoạt
động phối hợp tuyên truyền và quảng bá giá trị
nghề kiểm toán nhà nước và kiểm toán độc lập
với cộng đồng doanh nghiệp, cơ quan quản lý Nhà
nước và xã hội.
Trên tinh thần đó, VACPA và KTNN sẽ tập

trung ưu tiên:

c) Căn cứ Quy chế sử dụng cộng tác viên kiểm
toán và Quy chế thuê hoặc ủy thác doanh nghiệp
kiểm toán thực hiện kiểm toán của KTNN, hai Cơ
quan cùng phối hợp xây dựng cơ chế để các kiểm
toán viên độc lập, công ty kiểm toán tham gia vào
chương trình kế hoạch kiểm toán của KTNN nhất
là kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán theo
chuyên đề đối với doanh nghiệp nhà nước, các dự
án đầu tư bằng ngân sách nhà nước. KTNN phối
hợp với VACPA để cùng xem xét, lựa chọn ủy thác
hoặc thuê kiểm toán theo Quy chế này.
d) KTNN và VACPA sẽ thông qua liên kết
Website, tọa đàm trên diễn đàn phát thanh, truyền
hình, tham gia giao lưu các hoạt động văn hóa, thể
thao... nhằm đẩy mạnh hoạt động phối hợp tuyên
truyền và quảng bá giá trị nghề kiểm toán nhà nước
và kiểm toán độc lập với cộng đồng doanh nghiệp,
cơ quan quản lý nhà nước và xã hội.
Với các mục tiêu và nội dung hợp tác nghề

a) Mở rộng các hoạt động đào tạo và chia sẻ

nghiệp đã được Kiểm toán nhà nước và Hội Kiểm

kinh nghiệm thông qua cử chuyên gia tham gia các

toán viên hành nghề Việt Nam thống nhất xác định

hội thảo, tọa đàm, lớp đào tạo chuyên đề về nghề

cho giai đoạn phát triển mới, VACPA hy vọng giữa

nghiệp phù hợp do KTNN và do VACPA tổ chức.

KTNN và VACPA sẽ luôn hướng đến sự hiểu rõ

Hai bên phối kết hợp để cập nhật, chia sẻ các chuẩn

nhau hơn và chia sẻ về đặc thù hoạt động nghề

mực, thông lệ kiểm toán tốt nhất, quy trình kiểm

nghiệp của mỗi bên. Từ đó, tìm ra và có bước đi

toán chuyên ngành và kinh nghiệm kiểm toán báo

thiết thực, cụ thể để cùng nhau hợp tác, cùng chia

cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ... Phối hợp trao

sẻ, cùng có tiếng nói chung trên các diễn đàn nghề

đổi và cung cấp thông tin về nghề nghiệp, kinh

nghiệp và cùng triển khai thực hiện có kết quả

nghiệm đào tạo, quản lý nghề nghiệp, đảm bảo và

các chương trình, kế hoạch hoạt động của hai bên

tuân thủ đạo đức hành nghề.

nhằm phục vụ hiệu quả quản lý kinh tế - tài chính,

b) VACPA hỗ trợ chia sẻ tài liệu nghiệp vụ của
VACPA để KTNN tham khảo xây dựng tài liệu đào
tạo giúp Kiểm toán viên nhà nước tra cứu, tham

phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và cho sự
phát triển tốt đẹp của Kiểm toán nhà nước và Kiểm
toán độc lập.

khảo, sử dụng trong quá trình nghiên cứu và làm
việc. Phối hợp xây dựng những quy trình hoặc

Ngày nhận bài: 30/5/2019

chuẩn mực kiểm toán chung, trên cơ sở đó để thừa

Ngày duyệt đăng: 3/6/2019
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 140 - tháng 6/2019

55