CỤM CÔNG NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CỤM CÔNG NGHIÊP VỪA VÀ NHỎ

CỤM CÔNG NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
CỤM CÔNG NGHIÊP VỪA VÀ NHỎ
1.1. Cụm công nghiệp vừa và nhỏ
1.1.1. Khái niệm về cụm công nghiệp vừa và nhỏ
Trong thời gian qua, các cơ sở công nghiệp của các nước đang phát triển
phần lớn do hạn chế về vốn nên có quy mô nừa và nhỏ, phân bố phân tán, khả
năng xử lý ô nhiễm và bảo vệ môi trường thấp. Đất đai có giới hạn, dân số ngày
càng gia tăng, trong khi đó chi tiêu của chính phủ cần tập trung vào việc phát
triển hạ tầng cơ sở cả về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội. Để đáp ứng những
yêu cầu trên, việc phát triển công nghiệp cần khuyến khích mọi thành phần kinh
tế và phải tuân theo quy hoạch nhằm tiết kiểmtong đầu tư, có điều kiện dễ dàng
để kiểm soát và có biện pháp bảo vệ môi trường một cách thuận lợi và hữu hiệu
nhất.
Bởi vậy, các nước cần tạo một môi trường hoạt động thuận lợi cho các nhà
đầu tư cả về môi trường pháp lý, cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, để thu
hút đầu tư theo quy hoạch và phù hợp với phát triển kinh tế xã hội trước mắt
cũng như lâu dài của đất nước. Để thực hiện các mục tiêu trên các nước đang
phát triển đã thành lập các khu vực đặc biệt với những ưu đãi về tài chính, thuận
lợi về cơ sở hạ tầng để thu hút đầu tư. Xuất phát từ mục tiêu đó đã hình thành
các khu vực sản xuất tập trung và khái niệm về khu công nghiệp ra đời.
Cụm công nghiệp là khái niệm được sử dụng khá phổ biến và thường xuyên
trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá của các nước tư bản, đặc biệt là
sau cuộc cách mạng khoa học công nghệ trên thế giới trong những năm 1970 –
1980 của thế kỷ trước. Với mô hình này đã cho phép hạ thấp chi phí đầu tư cơ
sở hạ tầng, nâng cao hiệu quả sử dụng đất.
Tại Việt Nam, trong quá trình phát triển của đất nước thì khái niệm Cụm công
nghiệp được ra đời từ khi có công văn số 17/CP – KCN 15/10/1998 đồng ý cho
UBND Thành phố Hà Nội xây dựng thí điểm 2 Cụm công nghiệp vừa và nhỏ
huyện Gia Lâm và Thanh Trì Hà Nội để di chuyển dần một số nhà máy, xí
nghiệp trong nội thành ra ngoại thành nhằm tập trung sản xuất , chống ô nhiễm
môi trường.

Đây là một mô hình mới với nước ta. Cụm công nghiệp là một hình thức tổ
chức sản xuất công nghiệp theo lãnh thổ, nó ra đời gắn liền với quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Dựa trên cơ sở trên ta có thể hiểu khái niệm về Cụm công nghiệp như sau: Cụm
công nghiệp vừa và nhỏ là khu chuyên sản xuất công nghiệp và thực hiện các
dịch vụ hỗ trợ sản xuất công nghiệp , có ranh giới địa lý rõ ràng , có quy hoặch
chi tiết, có hạn tầng kỹ thuật dồng bộ, không có dân cư sinh sống và được UBND
Thành phố quyết định thành lập.
Bên cạnh khái niệm về Cụm công nghiệp, qua quá trình nghiên cứu và tham
khảo tác giả xin giới thiệu thêm một số các khái niệm lien quan tới Cụm công
nghiệp như:
- Doanh nghiệp đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật Cụm công nghiệp : Là
Doanh nghiệp có tư cách pháp nhân được Ủy ban nhân dân Thành phố chỉ định
hoặc là Doanh nghiệp trúng thầu dự án thực hiện xây dựng, quản lý, khai thác
hạ tầng kỹ thuật Cụm công nghiệp.
- Doanh nghiệp quản lý, khai thác hạ tầng kỹ thuật Cụm công nghiệp :Là
Doanh nghiệp có tư cách pháp nhân được Ủy ban nhân dân Thành phố giao
nhiệm vụ quản lý, khai thác hạ tầng kỹ thuật Cụm công nghiệp.
- Doanh nghiệp Cụm công nghiệp : Là Doanh nghiệp thuộc mọi thành
phần kinh tế, có tư cách pháp nhân được thuê đất, thuê lại đất đã có hạ tầng kỹ
thuật hoặc thuê, mua lại nhà xưởng trong Cụm công nghiệp để tổ chức hoạt
động sản xuất kinh doanh, dịch vụ trong Cụm công nghiệp.
- Giá cho thuê lại đất có hạ tầng kỹ thuật : là đơn giá tính theo m2 bao
gồm chi phí phần đất đầu tư cho cơ sở hạ tầng trong Cụm công nghiệp và giá
thuê đất nguyên thổ theo quy định của Ủy ban nhân dân Thành phố tại địa bàn
đóng Cụm công nghiệp.

- Phí quản lý : Là kinh phí để duy tu, bảo dưỡng hạ tầng kỹ thuật Cụm
công nghiệp mà Doanh nghiệp Cụm công nghiệp có trách nhiệm đóng hàng
năm cho Doanh nghiệp đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật Doanh nghiệp quản lý,

khai thác hạ tầng kỹ thuật theo hợp đồng đã kí kết

- Suất đầu tư : Là chi phí đầu tư xây dựng 1m2 đất có đủ hạ tầng kỹ thuật
theo quyết định đầu tư của Ủy ban nhân dân Thành phố để cho Doanh nghiệp
thuê trong Cụm công nghiệp
Chi phí để tính suất đầu tư bao gồm các khoản kinh phí: chuẩn bị đầu tư,
giải phóng mặt bằng, xây dựng các hạng mục hạ tầng kỹ thuật ( San nền, đường,
hệ thống cấp thoát nước và xử lý nước thải, chiếu sáng, hàng rào, cây xanh, nhà
điều hành và các hạng mục khác) trừ khoản kinh phí được Thành phố hỗ trợ ghi
rõ trong quyết định đầu tư.
Diện tích đất để tính suất đầu tư là toàn bộ diện tích đất các Doanh
nghiệp được thuê trong Cụm công nghiệp ( bao gồm cả diện tích đất để xây
dưngh nhà xưởng cho thuê hoặc công trình phụ trợ để kinh doanh); không tính
phần diện tích đất sử dụng chung như: đường, hè đường, thoát nước, hàng rào
chung Cụm công nghiệp, trạm điện, khu xử lý nước thải, nhà điều hành và các
hạng mục công cộng khác.
1.1.2. Đặc điểm của các Cụm công nghiệp vừa và nhỏ
• Về mục đích xây dựng:
- Quy tập những Doanh nghiệp đã tồn tại từ những thập niên trước mà đến
nay còn tồn tại rải rác trong những khu dân cư, gây ô nhiểm môi trường
- Thu hút đầu tư của những Doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước. Thu hút
vốn đầu tư để phát triển công nghiệp theo quy hoạch là mục tiêu quan trọng của
các Cụm công nghiệp, với tính chất là “vùng lãnh thổ” hoạt động trong môi
trường đầu tư chung về cơ sở hạ tầng.
- Giải quyết vấn đề căng thẳng về mặt bằng sản xuất kinh doanh của
nhiều Doanh nghiệp vừa và nhỏ.
• Về thủ tục thành lập
Do UBNN Thành phố ra quyết định thành lập
• Về chủ đầu tư
Các Doanh nghiệp trong nước có đủ năng lực và kinh nghiệm xây dựng và

quản lý Cụm công nghiệp làm chủ đầu tư
• Về mô hình quản lý
Tồn tại nhiều mô hình quản lý các Cụm công nghiệp vừa và nhỏ như:
Ban quản lý dự án các huyện; công ty khai thác hạ tầng Cụm công nghiệp;
UBND Thành phố thành lập Ban quản lý Cụm công nghiệp trực thuộc UBND
quận/huyện nơi có Cụm công nghiệp
• Đối tượng thuê đất trong Cụm công nghiệp
Các Doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước, đang cần mặt bằng sản xuất
kinh doanh nhưng không đủ tiềm lực hoạt động trong các KCN tập trung.
1.1.3. Sự cần thiết hình thành các Cụm công nghiệp vừa và nhỏ
Trong sự nghiệp CNH – HĐH của nước ta, phát triển công nghiệp là nhiệm
vụ được ưu tiên hàng đầu, muốn vậy việc tăng tốc độ đầu tư cho phát triển công
nghiệp là việc làm cần gấp rút thực hiện. Bên cạnh việc thu hút đầu tư của các
Doanh nghiệp nước ngoài có vốn lớn, công nghệ hiện đại thì việc phát triển các
Doanh nghiệp trong nước mà đa phần là các Doanh nghiệp vừa và nhỏ là rất
quan trọng.
Thực tế thời gian qua cho thấy sự phát triển nhanh chóng của các Doanh
nghiệp vừa và nhỏ đã làm diện mạo ngành công nghiệp thay đổi đáng kể theo
hướng tích cực.
Tuy nhiên quá trình quản lý thực tế đã nhận thấy một số vấn đề nảy sinh
cần hoàn thiện như :
- Hiện còn tồn tại nhiều cơ sở sản xuất gây ô nhiễm môi trường đan xen
trong các khu dân cư, khu đô thị làm ảnh huơng rất lớn đến cuộc sống dân cư
trên khu vực Doanh nghiệp đóng.
- Nhiều Doanh nghiệp phải đi thuê lại mặt bằng của dân cư hoặc cơ sở sản
xuất khác để hoạt động sản xuất kinh doanh do đó rất bức xúc về mặt bằng sản
xuất gây ảnh hưởng tới khả năng sản xuất.
Trong khi đó nhiều khu vực đất hoang hoặc sử dụng không đạt hiệu quả dtrong
sản xuất nông nghiệp do chất lượng đất kém màu mỡ..
- Có thể tiến hành sản xuất kinh doanh, các Doanh nghiệp cần thiết phải có cơ

sở hạ tầng ban đầu như hệ thống cung cấp điện, cấp thoát nước, xử lý chất
thải…
Việc xây dựng riêng cơ sở hạ tầng đối với từng Doanh nghiệp làm lãng phí
nguồn vật lực, gây khó khăn cho các Doanh nghiệp mới tham gia sản xuất kinh
doanh bởi đối với các Doanh nghiệp nhỏ, tiềm lực vốn còn yếu việc đầu tủ cơ
sở hạ tầng ban đầu là khó khăn lớn.
- Các Doanh nghiệp nằm trong khu dân cư làm cho việc bảo đảm an ninh trật
tự trở nên khó khăn hơn cho cả Doanh nghiệp lẫn khu dân cư.
Đặc biệt việc các Doanh nghiệp nằm rải rác trên nhiều địa bàn gây phức tạp
trong công tác kiểm tra, giám sát của cơ quan chức năng.
- Đặc thù của sản xuất công nghiệp là loại hoạt động khẩn trương , nhanh
chóng , kịp thời thích ứng với những biến động của thị truờng, của những tiến
bộ công nghệ. Là loại hoạt động đòi hỏi sự chính xác, ăn khớp và đồng bộ.
Từ tính chất đặc thù đó của sản xuất công nghiệp cần phải có tính đồng bộ, chất
lượng cao của cơ sở hạ tầng.Hoạt động quản lý điều hành phải nhanh nhạy, ít
đầu mối, thủ tục đơn giản.
Để khắc phục những vấn đề trên trong quá trình phát triển công nghiệp cần quy
tụ các Doanh nghiệp vào các Cụm công nghiệp tập trung. Ở đó có sẵn cơ sở hạ
tâng và dịch vụ, có sẵn bộ máy quản lý, được hưởng những thủ tục đơn giản và
thống nhất do Ban quản lý các KCN địa phương trực tiếp quản lý.

- Về cơ bản, xây dựng các Cụm công nghiệp vừa và nhỏ tập trung song song
với phát triển các KCN lớn nhằm khắc phục điểm yếu của các Doanh nghiệp
vừa và nhỏ không đủ tiềm lực để vào hoạt động trong các Khu công nghiệp
lớn.Mặt khác không thể xây dựng tất cả các khu công nghiệp tập trung do hạn
chế về diện tích, sự chia cắt về mặt địa lý,quy mô vốn đầu tư và năng lực quản
lý của các Doanh nghiệp quản lý, khai thác hạ tầng kỹ thuật.
Khác với các khu công nghiệp tập trung đó là thường chỉ thu hút các Doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, các Doanh nghiệp có tiềm lực vốn lớn, công
nghệ sản xuất và quản lý tiên tiến, các Cụm công nghiệp vừa và nhỏ có mục tiêu

chủ yếu là quy tập và thu hút đầu tư của các Doanh nghiệp vừa và nhỏ, chủ yếu
là các Doanh nghiệp trong nước nhằm hình thành một chuỗi cung ứng trong các
Cụm công nghiệp.
Xây dựng các Cụm công nghiệp vừa và nhỏ góp phần làm tăng hiệu quả sử
dụng vốn.trong Cụm công nghiệp, các Doanh nghiệp sử dụng chung hạ tầng cơ
sở nên giảm được chi phí trên một đơn vị diện tích và trên một đơn vị sản phẩm.
Thực hiện phát triển công nghiệp theo một quy hoặc thống nhất, kết hợp giữa
quy hoặc phát triển ngành với quy hoặch lãnh thổ.
Mặt khác,việc tập trung các Doanh nghiệp vừa và nhỏ trong các Cụm công
nghiệp tạo điều kiện thuận lợi trong việc xử lý chất thải công nghiệp, bảo vệ
môi trường sinh thái, nâng cao hiệu quả sử dụng đất nhờ việc chuyển đổi những
phần đất hoang hóa, bạc màu không thể sản xuất nông nghiệp thành đất công
nghiệp.
Ngoài ra trong quá trình phát triển và quản lý các Cụm công nghiệp trên thì các
thủ tục hành chính đã được giảm thiểu đến mức tối đa thông qua cơ chế “một
cửa, tại chỗ”. Những chính sách đối với các Cụm công nghiệp minh bạch, rõ
rành, gắn quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư với một hợp đồng tạo điều kiện cho
các Doanh nghiệp yên tâm sản xuất.
1.1.4. Vai trò của các Cụm công nghiệp vừa và nhỏ trong sự phát triển công
nghiệp vừa và nhỏ ở các địa phương
Việc hình thành các cụm công nghiệp có tác động rất lớn đối với sự nghiệp phát
triển công nghiệp vừa và nhỏ ở các địa phương. Điều đó thể hiện ở các mặt sau:
Cụm công nghiệp góp phần thúc đẩy thu hút vốn đầu tư
Sự hình thành và phát triển các cụm công nghiệp gắn liền với những mục tiêu
kinh tế xã hội của địa phương và mục tiêu sản xuất kinh doanh của các nhà đầu
tư. Do vậy phát triển các cụm công nghiệp là nhằm:
Thu hút vốn đầu tư để phát triển công nghiệp theo quy hoạch. Đây là mục
tiêu quan trong của các cụm công nghiệp, với tính chất là “vùng lãnh thổ” hoạt
động trong môi trường đầu tư chung cơ sở hạ tầng, cụm công nghiệp trở thành
công cụ hữu hiệu để thu hut vốn đầu tư, để mở rộng hoạt động sản xuất kinh

doanh cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ Đối với các hộ sản xuất thì vấn đề mặt
bằng và vốn sản xuất luôn là hai vấn đề bức xúc nhất. Đây chính là các vòng
luẩn quẩn của sản xuất nhỏ. Các doanh nghiệp nhỏ không có điều kiện về vốn
để có thể thuê thêm mặt bằng mở rộng sản xuất kinh doanh trong khi đó muốn
mở rộng quy mô sản xuất, tập trung vào phát triển các sản phẩm thì lại cần vốn
lớn. việc phát triển Cụm công nghiệp chính là để giải quyết vấn đề trên.
Nâng cao năng lực sản xuất nhờ ứng dụng khoa học công nghệ.
Tập trung sản xuất trong các cụm công nghiệp đòi hỏi các doanh nghiệp phải
ứng dụng công nghệ, khoa học kỹ thuật mới, tiên tiến, xây dựng lộ trình thay
thế các trang thiết bị kỹ thuật cũ, lạc hậu, năng suất thấp, ô nhiểm môi trường.
Trong quá trình hội nhập kinh tế hiện nay, để tránh bị tụt hậu về kinh tế, đặc
biệt là trong sản xuất công nghiệp và tăng sức cạnh tranh hang xuất khẩu trên
thị trường thế giới, các nước đang phát triển muốn nhanh chóng phát triển khoa
học kỹ thuật của mình, nâng cao trình độ quản lý. Xây dựng cụm công nghiệp
để thu hút vốn đầu tư, mở rộng sản xuất từ đó tạo điều kiện áp dụng khoa học
kỹ thuật, công nghệ, nâng cao khả năng quản lý. Đây là điều rất quan trọng đối
với các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở nước ta khi xuất phát điểm thấp và có trình
độ lạc hậu so với các nước phát triển.
Khi đầu tư vào các cụm công nghiệp các nhà đầu tư sẽ được hưởng những ưu
đãi riêng của nhà nước đối với các cụm công nghiệp vsf lợi ích từ các công trình
hạ tầng, kỹ thuật đồng bộ sẵn sang choa việc hoàn thiện dự án. với nhữn lợi thế
như vậy, các doanh nghiệp sẽ có điều kiện giảm thiểu đến mức tối đa đầu tư ban
đầu và chi phí sản xuất. Điều đó dẫn đến giảm giá thành , nâng cao chất lượng
sản phẩm, đấp ứng được các yêu cầu, nhu cầu của thị trường, nâng cao hiệu quả
sản xuất kinh doanh.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hưỡng nâng cao tỷ trọng giá trị sản
xuất công nghiệp
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá là quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ lạc
hậu, ít hiệu quả sang một cơ cấu ngày càng phù hợp với xu hướng của nền sản
xuất hiện đại, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng dần tỷ trọng giá trị

sản xuất công nghiệp, dịch vụ và thương mại, giảm dần tỷ trọng giá trị sản xuất
nông nghiệp trong nền kinh tế.
Xây dựng cụm công nghiệp theo quy hoạch phát triển tổng thể về kinh tế xã hội
tại những địa điểm thuận lợi vận chuyển hàng hoá, tiêu thụ sản phẩm hoặc là