Nghiên cứu phát triển du lịch tại thành nhà hồ, thanh hóa

Đại học quốc gia hà nội
TR NG IH CKHOAH CXH IVNHNVN

đào Thanh xuân

Nghiên cứu phát triển du lịch tại
thành nhà hồ, thanh hóa

Chuyên ngành: Du lịch
(Chng trỡnh o t o thớ i m)

luận văn thạc sĩ du lịch
NG I H NG D N KHOA H C: PGS.TS NGUY N PH M HNG

Hà Nội, 2014


MCLC
M Đ U......................................................................................................................................................... 6
1. Lý do ch n đ tài...................................................................................................................................... 6
2. L ch s v n đ nghiên c u..................................................................................................................... 7
3. M c đích và n i dung nghiên c u..................................................................................................... 10
4. Đ i tư ng, ph m vi nghiên c u........................................................................................................... 11
5. Phương pháp nghiên c u.................................................................................................................... 11
6. B c c lu n văn........................................................................................................................................ 11
7. Đóng góp c a lu n văn........................................................................................................................ 12
Chương 1: CƠ S LÝ LU N C A ĐI M DU L CH VÀ S C H P D N C A
ĐI MDUL CHDITÍCHL CHS ,KI NTRÚCNGH

THU TVÀKH O

C...................................................................................................................................................................... 13
1.1. Đi m du l ch....................................................................................................................................... 13
1.1.1. Nh ng quan ni m v đi m du l ch............................................................................................. 13
1.1.2. Các y u t c u thành đi m du l ch............................................................................................. 16
1.1.3. Quan ni m v tính h p d n c a đi m du l ch........................................................................... 17
1.1.4. Các tiêu chí xác đ nh đi m du l ch h p d n........................................................................... 18
1.1.4.1. Các y u t ch quan (Các y u t t o nên kh năng h p d n c a đi m du l ch) 19
1.1.4.2. Các y u t khách quan (Các tiêu chí đ nh lư ng và đ nh tính)................................... 19
1.1.5. Vai trò c a đi m du l ch................................................................................................................ 20
1.2. Phân lo i đi m du l ch................................................................................................................... 21
1.2.1. Phân lo i đi m du l ch theo v trí đ a lý.................................................................................. 21
1.2.2. Phân lo i đi m du l ch theo tài nguyên du l ch................................................................... 22
1.3. Đi m du l ch di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c............................................ 24
1.3.1. Các quan ni m v du l ch di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c...................... 24
1.3.2. Đ c đi m c a du l ch di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c................................ 27
1.3.3. Các nguyên t c trong phát tri n du l ch di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và
kh o c............................................................................................................................................................. 28
1.4. Nh ng bài h c kinh nghi m......................................................................................................... 30

1


1.4.1. Kinh nghi m c a Nh t B n v b o t n di s n và du l ch....................................................... 30
1.4.2. Bài h c v phát tri n du l ch t i qu n th di tích Angkor, Campuchia...........................32
1.4.3. Kinh nghi m b o t n và phát tri n du l ch t i Thánh đ a M Sơn................................... 35
Chương 2: TH C TR NG HO T Đ NG DU L CH T I THÀNH NHÀ H.................39
2.1. Gi i thi u chung v Thành nhà H!.......................................................................................... 39
2.1.1. V trí đ a lý, c nh quan, môi trư ng.......................................................................................... 39
2.1.2. L ch s hình thành c a Thành nhà H...................................................................................... 41
2.1.3. Nh ng giá tr văn hóa tiêu bi u c a Thành nhà H................................................................ 46

2.2. Ho t đ"ng du l ch t i Thành nhà H!...................................................................................... 50
2.2.1. Th trư ng và khách du l ch t i Thành nhà H........................................................................ 50
2.2.2. S n ph m du l ch t i Thành nhà H............................................................................................ 52
2.2.2.1. Du l ch tham quan di tích, danh th ng............................................................................... 52
2.2.2.2. Du l ch l h i t i Thành nhà H................................................................................................ 61
2.2.2.3. Du l ch nông nghi p, nông thôn vùng ph c n Thành nhà H...................................... 64
2.2.2.4. Du l ch m th c x

Thanh t i Thành nhà H.................................................................... 67

2.2.2.5. Đ lưu ni m du l ch t i Thành nhà H................................................................................... 69
2.2.2.6. Các tuy n du l ch t i di s n Thành nhà H........................................................................... 69
2.2.3. Cơ s v t ch t, k thu t du l ch t i Thành nhà H.................................................................... 71
2.2.3.1. Cơ s v t ch t k thu t ph c v lưu trú.................................................................................. 71
2.2.3.2. Cơ s v t ch t k thu t ph c v ăn u ng................................................................................. 72
2.2.3.3. Cơ s v t ch t ph c v vui chơi, gi i trí............................................................................... 73
2.2.3.4. Cơ s v t ch t – k thu t ph c v v n chuy n du l ch........................................................ 74
2.2.3.5. Cơ s v t ch t- k thu t d ch v b sung............................................................................... 77
2.2.4. Đ i ngũ nhân l c trong du l ch t i Thành nhà H................................................................. 78
2.2.5. Công tác t ch c, qu n lý, quy ho ch du l ch t i Thành nhà H........................................ 83
2.2.5.1. V công tác t ch c, qu n lý..................................................................................................... 83
2.2.5.2. Quy ho ch phát tri n du l ch t i Thành nhà H.................................................................. 85
2.2.6. Công tác tuyên truy n, qu ng bá du l ch t i Thành nhà H............................................... 87
2.2.7. Th c tr ng b o t n di s n văn hóa t i Thành nhà H.............................................................. 92

2


2.2.7.1.Thu n l i trong công tác b o t n.............................................................................................. 92
2.2.7.2. Khó khăn trong công tác b o t n.......................................................................................... 92

2.2.7.3. Th c tr ng b o t n di s n Thành nhà H................................................................................. 93
2.2.8. Đánh giá ho t đ ng du l ch t i Thành nhà H......................................................................... 96
2.2.8.1. Đánh giá v hi n tr ng ho t đ ng du l ch thông qua phi u đi u tra khách du
l ch t i Thành nhà H.................................................................................................................................. 96
2.2.8.2. Nh ng h n ch , y u kém trong th c tr ng ho t đ ng du l ch........................................... 99
Chương 3: M T S# GI I PHÁP PHÁT TRI N DU L CH............................................... 102
T I THÀNH NHÀ H.......................................................................................................................... 102
3.1. Nh ng căn c$ đ xu%t gi i pháp........................................................................................... 102
3.1.1. Ch trương, chính sách, chi n lư c phát tri n du l ch c a t nh Thanh Hóa..............102
3.1.1.1. Ch trương, chính sách phát tri n...................................................................................... 102
3.1.1.2. Chi n lư c phát tri n............................................................................................................... 103
3.1.2. Quy ho ch phát tri n du l ch Thành nhà H........................................................................ 109
3.2. Nh ng gi i pháp c& th................................................................................................................ 112
3.2.1. Gi i pháp v t ch c, qu n lý, quy ho ch............................................................................... 112
3.2.2. Gi i pháp v phát tri n cơ s

v t ch t, k thu t................................................................. 113

3.2.3. Gi i pháp v phát tri n nhân l c.............................................................................................. 115
3.2.3.1. Các gi i pháp v ngu n nhân l c và đ o t o đ i v!i đ i ngũ cán b công nhân
viên t i TTBTDS Thành nhà H.......................................................................................................... 116
3.2.3.2. Các gi i pháp v ngu n nhân l c du l ch đ a phương................................................... 117
3.2.4. Gi i pháp v s n ph m du l ch.................................................................................................. 117
3.2.5. Gi i pháp v th trư ng và khách du l ch.............................................................................. 119
3.2.6 Gi i pháp v tuyên truy n, qu ng bá du l ch........................................................................ 120
3.2.7. Gi i pháp v b o t n văn hóa trong du l ch......................................................................... 121
3.2.7.1. Đ xu t các gi i pháp b o t n cho các di s n đ c........................................................... 122
3.2.7.2. Đ xu t các gi i pháp b o t n cho vùng đ m.................................................................... 125
K T LU N................................................................................................................................................ 129
TÀI LI U THAM KH O.................................................................................................................. 131

3


DANH M C CÁC CH' VI T T(T

DSVH

Di s n Văn hóa

DSVHTG

Di s n Văn hóa Th gi!i

GS

Giáo sư

QL

Qu c l

Tr

Trang

TS

Ti n sĩ

Tp

Thành ph

TTBTDS

Trung tâm b o t n di s n

UBND

#y ban nhân dân

UNESCO

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization

T ch c Văn hóa, Khoa h c và Giáo d c Liên hi p qu c
VHTT&DL

Văn hóa Th thao và Du l ch

4


DANHM CCÁCB NGBI U
Hình 1.1: Mô hình các y u t nh hư ng đ n s hài lòng c a du khách............20
Hình 2.1: Sơ đ t ch c hành chính TTBTDS Thành nhà H....................................... 80
B ng 2.1: S lư ng khách t!i thăm Thành nhà H giai đo n 2009- 2012...............50
B ng 2.2: S lư ng khách t!i thăm Thành nhà H năm 2011....................................... 51
B ng 2.3: S lư ng khách t!i thăm Thành nhà H năm 2012...................................... 51

B ng 2.4: Danh sách khách s n đã đư c th m đ nh trên đ a bàn t nh Thanh
Hóa năm 2013................................................................................................................................... 71

5


M Đ U
1. Lý do ch n đ tài

Di s n th gi!i là nh ng di tích vĩ đ i, lâu đ i và có s c h p d n. Xét trong ph m vi
qu c gia, chúng đóng vai trò là bi u tư ng nh hư ng không ng$ng đ n giá tr hi n t i.
Nói cách khác, nh ng di tích y th c s là kho báu c a đ t nư!c. Vì v y công tác qu n lý
nh%m duy trì và b o t n ph i đư c ti n hành song song v!i nhi m v gi!i thi u, qu ng bá
cho c ng đ ng.
Du l ch tìm hi u các giá tr văn hóa là lo i hình đư c nhi u du khách ưa thích
trong các lo i hình du l ch b t kỳ qu c gia nào. Nh ng năm qua, du l ch tham quan
tìm hi u di tích, di s n văn hóa nói chung và các DSVHTG nói riêng phát tri n r t
nhanh Vi t Nam, góp ph n nâng cao nh n th c và thúc đ y s phát tri n c a ngành du l
ch nư!c ta.
Trong m t cu c kh o sát m!i đây c a T ng c c Du l ch, hơn 70% khách qu c t đ n
Vi t Nam v!i lý do đ khám phá nh ng nét đ c đáo c a b n s c dân t c Vi t Nam thông
qua nh ng chuy n tham quan th c t t i các di s n, đ c bi t là các di s n th gi !i. Đi u đó
đã kh'ng đ nh vai trò c a các di s n đ i v!i s phát tri n c a ngành du l ch. Như v y có
th kh'ng đ nh, không có giá tr văn hóa thì ngành kinh doanh du l ch c a qu c gia
không th có ti m năng phát tri n.
B i v y, các di s n th gi!i sau khi đư c công nh n c a Vi t Nam luôn đư c đánh giá
cao và đư c đ nh hư!ng khai thác đ phát tri n tr thành các khu, đi m du l ch có ý
nghĩa qu c gia và qu c t , làm đ ng l c cho s phát tri n du l ch c a c
nư!c.
Nh ng năm qua du l ch Thanh Hóa không ng$ng tăng trư ng d a trên khai thác

nh ng tài nguyên du l ch đ c s c như du l ch bi n, du l ch văn hóa, sinh thái, m th c,
làng ngh ... v!i các đ a danh như S m Sơn, Lam Kinh, B n En, Hàm R ng, C m
Lương, Pù Luông... và không th không k đ n Thành nhà H - DSVHTG. Theo s li u
th ng kê c a S VHTT&DL Thanh Hóa ch có kho ng 300 khách du l ch m(i ngày t i
Thành nhà H cho th y di s n này chưa th c s h p d n v du l ch. T i đây ch y u đơn thu
n di n ra ho t đ ng tham quan, tìm hi u di tích

6


c a khách du l ch n i đ a mà chưa hình thành s n ph m du l ch đ y đ , chưa thu hút đư

c khách qu c t .
Khu di tích Thành nhà H đư c UNESCO công nh n là DSVHTG vào tháng
6/2011 là m t s ki n quan tr ng cho th y t m vóc c a di tích đã vươn xa kh)i ph m vi t
nh Thanh Hóa, c a Vi t Nam mà là m t di s n c a nhân lo i. T$ th c t
H Long, H i An, M
nh n là di s n th gi!i, s

Sơn, Phong Nha- K* Bàng sau khi đư c UNESCO công
lư ng khách du l ch đ n tham quan di s n tăng đ t bi n

1,5-2 l n năm sau so v!i năm trư!c và 10-20% trong nh ng năm k ti p. Di s n Thành
nhà H cũng s+ không ch ch qu đ o tăng trư ng đó n u các ho t đ ng vinh danh, qu
ng bá thu hút khách đư c th c hi n t t. Đ i v!i Thanh Hóa nói chung và Thành nhà H
nói riêng, đây là cơ h i to l!n đ phát tri n du l ch v!i t m nhìn và đ'ng c p m!i, nhưng
đ ng th i cũng đ i di n v!i thách th c không nh) đ làm sao có đư c nh ng s n ph m du
l ch x ng t m mà v n b o t n các giá tr n i b t toàn c u c a di s n Thành nhà H .
Tính đ n nay v n chưa có công trình nào nghiên c u đ y đ , toàn di n v du l ch t i
DSVH Thành nhà H , cùng v!i nh ng lý do trên nên tôi quy t đ nh l a ch n đ tài:

“Nghiên c u phát tri n du l ch t i Thành nhà H , Thanh Hóa” cho lu n văn th c s c
a mình.
2. L ch s

v%n đ nghiên c$u

Trư!c đây Thành nhà H đư c ghi chép l i nhi u trong các b chính s c a nư !c ta
như Đ i Vi t s ký toàn thư (th i Lê), Đ i Nam nh t th ng chí, Vi t s thông giám cương
m c (th i Nguy n). Các s gia, h c gi cũng dành cho Thành nhà H nh ng l i nh n xét ưu
ái và trang tr ng như: Ngô Thì Sĩ trong Đ i Vi t s ký ti n biên, Phan Huy Chú trong L
ch tri u hi n chương lo i chí, Hoàng Vi t đ a dư chí, Lưu Công Đ o trong Thanh Hóa
Vĩnh L c huy n chí, Đ ng Xuân B ng trong S h c b kh o…Tuy nhiên các ghi chép đ u
ng n g n và đ c p r i rác các tác ph m c a t$ng th i, t$ng tri u đ i.
Hi n nay có r t nhi u công trình nghiên c u v Thành nhà H nhưng ch d$ng l i
m c kh o c u, tìm hi u v các giá tr văn hóa, ki n trúc, ngh thu t, quân

7


s . Nghiên c u v Thành nhà H nhi u và chuyên sâu nh t ph i k đ n các công trình c a
các h c gi thu c Vi n Kh o c h c. Sách “Thành nhà H Thanh Hóa” (Nxb Khoa h c Xã
h i, 2011) c a PGS.TS T ng Trung Tín là tác ph m nghiên c u s!m nh t, h th ng nh ng
giá tr l ch s - văn hóa c a di s n Thành nhà H . Tác ph m song ng Vi t- Anh này g m 5
ph n chính: V trí đ a lí; L ch s ; Quy ho ch t ng th , c u trúc các vòng thành và kĩ thu t
xây d ng; Nh ng di s n văn hóa phong phú trong vùng đ m; Giá tr l ch s - văn hóa.
Dư!i lăng kính nhìn nh n c a m t nhà kh o c cu n sách kh'ng đ nh và gi i trình rõ nh
ng giá tr n i b t toàn c u c a di s n Thành Nhà H , mô t đư c nh ng di tích ph c n mang
tính ch t l ch đ i và đ ng đ i có liên quan đ n vùng kinh đô c Tây Đô.
Sách “Thành nhà H - Di s n Th gi i” do nhóm cán b Trung tâm B o t n Di s n
Thành nhà H biên so n đã h th ng l i v trí đ a lý, l ch s kinh thành Tây Đô, di s n văn

hóa Thành nhà H , giá tr n i b t toàn c u và các tiêu chí đư c UNESCO ghi nh n là Di
s n Th gi!i. Cu n sách cung c p m t cách đ y đ m t cách t ng th và chi ti t các giá tr
văn hoá l ch s , ki n trúc c a di s n văn hoá Thành Nhà H , là tài li u quan tr ng h u
ích cho du khách và các nhà nghiên c u.
T p chí Kh o c h c s 2/2012- s chuyên đ k ni m 1 năm Thành nhà H đư c
UNESCO vinh danh Di s n Th gi!i (27/6/2011 - 27/6/2012) v!i 9 bài vi t v Thành
nhà H là tài li u nghiên c u chuyên sâu công phu nh t v kh o c c a Vi n Kh o c .
Ngoài vi c gi!i thi u nh ng giá tr tiêu bi u c a di s n Thành nhà H , các bài vi t trong t
p chí còn t ng k t l i k t qu nh ng l n khai qu t các di tích, đ a đi m kh o c chính t i
Thành nhà H như đàn t Nam Giao, C a Nam, Thành N i và La Thành, công trư ng
khai thác đá An Tôn…Do đây là công trình nghiên c u
c a các nhà kh o c nên chưa có bài vi t nào nghiên c u v n đ phát tri n du l ch t i

Thành nhà H .
Thành nhà H còn đư c đ c p nhi u trong các tác ph m vi t v H Quý Ly và tri u
đ i nhà H như: Sách H Quý Ly (1997) c a Nguy n Danh Phi t; C i cách H Quý Ly
(2011) c a Phan Đăng Thanh, Trương Th Hòa; Thành nhà H và nh ng truy n xây
thành đ p lũy (2009) c a Ph m Văn Ch y; La Province De Thanh Hoa -

8


cu n sách nghiên c u, gi!i thi u v l ch s và đ a lý c a t nh Thanh Hóa c a h c gi ngư i
Pháp Le Proton vi t vào nh ng năm đ u c a th k, XX.…Cùng v!i đó là r t
nhi u bài nghiên c u trên các báo, t p chí: T Ly Cung đ n Tây Đô (Lê T o- T p chí
Nghiên c u L ch s 1990), H Quý Ly và ý th c dân t c (Lâm Bá Nam -T p chí Nghiên c
u L ch s 1992), H Quý Ly và nhà H (Tr n Bá Chí- T p chí nghiên c u l ch s 1992),
Thành Tây Đô –góc nhìn c a thu t phong th y (Nguy n Th Thúy-T p chí Nghiên c u
Đông Nam Á 2009)…
Tuy nhiên, nh ng công trình nghiên c u đ t Thành nhà H là đ i tư ng nghiên c

u đ phát tri n du l ch h u như r t ít. G n gũi và thi t thân nh t v!i đ tài này có th k đ n
công trình Khai thác các giá tr di s n văn hóa Thành Tây Đô trong du l ch văn hóa x
Thanh c a Tr nh Th H nh (Khóa lu n t t nghi p Trư ng ĐH Khoa h c Xã h i & Nhân
văn Hà N i, 2012). Xu t phát t$ vi c nghiên c u nh ng giá tr văn hóa tiêu bi u c a
Thành nhà H như ngh thu t, ki n trúc, quân s … tác gi Tr nh Th H nh đã phân tích th
c tr ng phát tri n du l ch t i di s n Thành nhà H v các m t th trư ng và khách du l ch, s
n ph m du l ch, cơ s v t ch t kĩ thu t ph c v du l ch, nhân l c du l ch; đ ng th i đánh giá
nh ng t n t i, y u kém trong ho t đ ng du l ch t i di s n này. Khóa lu n c ũng đ xu t r t
nhi u gi i pháp nh%m phát tri n du l ch t i Thành nhà H . Công trình này là công
trình công phu nh t v nghiên c u phát tri n du l ch t i Thành nhà H . Tuy nhiên công
trình m!i ch đ c p đ n v n đ khai thác văn hóa đ phát tri n du l ch t i di s n Thành nhà
H trong b i c nh du l ch văn hóa x Thanh nên v n còn chưa th t đ y đ .

Bài vi t Phát tri n s n ph m du l ch g n v i di s n th gi i Thành nhà H - Cơ h i
và thách th c c a TS Hà Văn Siêu (Vi n Nghiên c u Phát tri n Du l ch , 2012) tuy ng n
nhưng l i có đóng góp h t s c quý báu và thi t th c v m t lí lu n khi nêu ra đư c vai trò
c a du l ch v!i b o t n và phát huy giá tr di s n, nh ng yêu c u đ t ra đ i v!i m t s n ph
m du l ch đ y đ , hoàn ch nh t i đi m đ n Thành Nhà H . T$ m c tiêu và yêu c u phát
tri n s n ph m du l ch x ng t m di s n văn hóa th gi !i Thành Nhà H có th phân tích,
đánh giá nh ng cơ h i và thách th c đan xen

9


đ có chương trình hành đ ng đáp ng h p lý. Tác gi đã đ xu t và ki n ngh v!i ngành Du
l ch Thanh Hóa c n cân nh c m t s n i dung hành đ ng ưu tiên như: Xây d ng và th c
hi n chương trình phát tri n s n ph m du l ch g n v!i di s n th gi!i Thành Nhà H ; Các
chính sách, chi n lư c liên quan; Các chương trình, d án b tr .
Nh ng công trình vi t v du l ch Thành nhà H đa ph n là các bài báo ng n xu t
hi n t n m n trên internet, báo in.

Như v y, đã có nhi u công trình nghiên c u b%ng nhi u hình th c khác nhau
(sách, t p chí, báo, lu n văn…), nhi u m ng khác nhau (l ch s , kh o c , ki n trúc, văn
hóa h c…) v Thành nhà H nhưng vi c nhìn nh n Thành nhà H dư!i góc đ du l ch h c
v n chưa đư c th u đáo. V!i đ tài nghiên c u này, tác gi hi v ng đóng góp đư c ph n
nào kho ng tr ng nghiên c u trên.
3. M&c đích và n"i dung nghiên c$u
3.1. M c đích nghiên c u
- Góp ph n nâng cao nh n th c v di s n, b o v di s n c a các bên tham gia trong

ho t đ ng du l ch.
- Đưa ra m t s ki n ngh v công tác qu n lý di s n, gi m thi u tác đ ng tiêu c c c a

du l ch đ n v n đ b o t n di tích và chi n lư c phát tri n du l ch, thu hút du khách t i di
s n Thành nhà H .
- Mong mu n k t qu nghiên c u nh n đư c s quan tâm và đ u tư c a các t

ch c trong và ngoài nư!c cho công tác b o t n khu di tích Thành nhà H .
3.2. N i dung nghiên c u
- Nh ng v n đ lí lu n chung v đi m du l ch và s c h p d n c a đi m du l ch di tích l

ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c .
- Kh o sát, phân tích th c tr ng ho t đ ng du l ch t i Thành nhà H .
- Nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp nh%m phát tri n du l ch t i Thành nhà

H.

10


4. Đ)i tư*ng, ph m vi nghiên c$u

- Đ i tư ng nghiên c u: Toàn b ho t đ ng du l ch t i DSVHTG Thành nhà H - m t

đi m du l ch.
- Ph m vi nghiên c u:
+ Không gian: Khu v c Thành nhà H và vùng ph c n
+ Th i gian: T$ 2009 đ n 2013.

5. Phương pháp nghiên c$u
Lu n văn đư c hoàn thi n d a trên nhi u phương pháp khác nhau:
- Phương pháp phân tích, t ng h p tài li u
Tác gi s d ng các lo i tài li u t$ sơ c p và th c p, các tài li u t$ t p chí, sách báo
và nhi u phương ti n thông tin đ i chúng sau đó phân tích, t ng h p nh ng thông tin c
n thi t cho lu n văn.
- Phương pháp kh o sát, đi u tra th c đ a
Tác gi đã đ n khu di tích Thành nhà H và vùng ph c n, ti n hành kh o sát, đi u
tra toàn b khu di tích; g p g- các cán b t i TTBTDS Thành nhà H ; trò truy n v!i ngư
i dân đ a phương; kh o sát các cơ s kinh doanh du l ch như lưu trú, ăn u ng, vui chơi
gi i trí.
- Phương pháp đi u tra xã h i h c: Tác gi ti n hành l p b ng h)i và phi u

đi u tra đ đi u tra m c đ hài lòng c a khách du l ch n i đ a và qu c t đ n tham quan đ i
v!i đi m du l ch Thành nhà H .
- Phương pháp liên ngành: Trong lu n văn s d ng, tìm hi u nhi u ngành khoa h c

khác nhau đ làm rõ v n đ nghiên c u: l ch s , đ a lý, văn hóa, du l ch, kh o c , kinh t
…
6. B) c&c lu n văn
Lu n văn ngoài ph n m

đ u và k t lu n đư c k t c u thành ba chương:

Chương 1: Cơ s lý lu n c a đi m du l ch và s c h p d n c a đi m du l ch di
tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c
Chương 2: Th c tr ng ho t đ ng du l ch t i Thành nhà H
Chương 3: M t s gi i pháp phát tri n du l ch t i Thành nhà H

11


7. Đóng góp c+a lu n văn
Đ tài “Nghiên c u phát tri n du l ch t i Thành nhà H , Thanh Hóa” đã đ t đư c k
t qu mà m c tiêu và nhi m v nghiên c u đ ra:
M t là: Đ tài đã nghiên c u và khái quát đư c m t s v n đ lý lu n liên quan đ n đ
tài như là: Đi m du l ch, phân lo i đi m du l ch, các tiêu chí đánh giá đi m du l ch h p
d n và đi m du l ch di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t, kh o c .
Hai là: Đ tài đã kh o sát, nghiên c u th c tr ng ho t đ ng du l ch t i Thành nhà H
t$ khi đư c công nh n là DSVHTG cho đ n nay, qua đó đưa ra đánh giá v nh ng
thành t u, h n ch c a ho t đ ng du l ch t i đây.
Ba là: Đ tài đã đ xu t m t s gi i pháp nh%m b o t n, qu n lý, tôn t o và khai thác
t t di s n văn hóa đ phát tri n du l ch t i Thành nhà H .

12


Chương 1: CƠ S LÝ LU N C A ĐI M DU L CH VÀ S C H P
D

NC AĐI MDUL CHDITÍCHL CHS ,KI NTRÚCNGH
THU TVÀKH OC
1.1. Đi m du l ch

1.1.1. Nh ng quan ni m v đi m du l ch
Khái ni m du l ch không còn xa l đ i v!i b t kỳ nhà nghiên c u nào v du l ch. .

m(i góc đ ti p c n khác nhau thì l i có nhi u quan đi m nghiên c u khác nhau v du l
ch. Theo quan đi m c a các nhà kinh t du l ch thì du l ch là m t h
th ng tinh th n và v t ch t, là m t hi n tư ng kinh t xã h i t ng h p do ba y u t cơ b n c u
thành là ch th du l ch (khách du l ch), khách th du l ch (tài nguyên du l ch) và ho t đ
ng du l ch.
Trong ph m vi nghiên c u, lu n văn s+ đi sâu phân tích v ph n khách th c a du l
ch, đó là tài nguyên du l ch hay c th là đi m đ n du l ch và đi m du l ch.
Các sách và tài li u v du l ch c a T ch c Du l ch th gi!i (UN-WTO) và c a nư!c
ngoài thư ng s d ng các khái ni m: Đi m đ n du l ch (Tourism Destination); Đi m
tham quan du l ch (Tourism Spot).
Trong ti ng Anh, t$ “Tourism Destination” đư c d ch sang ti ng Vi t là “Đi m đ
n du l ch”. Còn t$ “Tourism spot” đư c d ch ra ti ng Vi t v!i nhi u nghĩa khác nhau,
nhưng v!i du l ch có nghĩa là nơi vui chơi, gi i trí, th thao, câu cá…v.v, như m t đi m
tham quan du l ch.
Tác gi Giuseppe Marzano (2007) cho r%ng: “M t đi m đ n du l ch là m t thành
ph , th xã, khu v c khác c a n n kinh t trong s đó ph thu c đ n m c đ tích l ũy đáng k t
các kho n thu du l ch. Nó có th ch a m t ho c nhi u đi m tham quan du l ch h p d n”.
Trên phương di n đ a lý, đi m đ n du l ch đư c xác đ nh theo ph m vi không gian
lãnh th . Đi m đ n du l ch là m t v trí đ a lý mà du khách th c hi n hành trình đ n đó
nh%m th)a mãn như c u theo m c đích c a chuy n đi. Có th phân bi t hai lo i đi m đ
n:

13


+ Đi m đ n cu i cùng: (Final destination) thư ng là đi m xa nh t tính t$ đi m xu

t phát g c c a du khách và (ho c) là đ a đi m mà ngư i đó d đ nh tiêu dùng ph n l!n th
i gian.
+ Đi m đ n trung gian (Intermediate destination) ho c nơi ghé thăm (enroute)

là đ a đi m mà du khách dành th i gian ng n hơn đ ngh ngơi qua đêm ho c vi ng thăm
m t đi m h p d n.
M t đi m đ n du l ch có th đư c đ nh nghĩa, hay đư c hi u theo nhi u cách khác
nhau. Khái ni m t ng quát đ u tiên v m t đi m đ n du l ch xem nó như m t không gian
v t ch t mà trong đó di n ra các ho t đ ng v du l ch.
T$ quan đi m này, khách du l ch là ngư i tích c c tham gia vào vi c xây d ng các
không gian du l ch, tích c c ho t đ ng trong không gian du l ch, tác đ ng đ n không
gian du l ch và đóng góp đ không gian du l ch đư c duy trì.
M t đi m đ n du l ch có th đư c xem là m t h(n h p c a s n ph m, ti n nghi và d ch
v t o nên s tr i nghi m du l ch. Do đó, đi m đ n du l ch ch là m t ph n c a s n ph m du
l ch và b n thân nó không đư c xem là m t s n ph m. Đơn gi n nó ch là m t khu v c đ
a lý trong đó các s n ph m du l ch đư c mua và bán.
Theo tác gi Bodlender1, đã đưa ra m t đ nh nghĩa v đi m đ n du l ch là t p h p
các y u t v t ch t và d ch v cùng v!i s k t h p các bi u tư ng nh%m đáp
ng tr n v/n nhu c u c a khách hàng. Các đi m đ n du l ch v$a là các không gian gi i
trí dành cho khách, không gian và làm vi c c a các cơ s cung ng d ch v .
Các cách ti p c n khác nhau v khái ni m đi m đ n du l ch đư c tóm t t t i đ nh
nghĩa c a T ch c Du l ch Th gi!i (UN-WTO) (2004):
“Đi m đ n du l ch là m t không gian v t ch t mà du khách l i ít nh t là m t đêm.
Nó bao g m các s n ph m du l ch như các d ch v h tr!, các đi m đ n và tuy n đi m du l
ch trong th i gian m t ngày. Nó có các gi i h n v t ch t và qu n lý gi i h n hình nh, s qu
n lý xác đ nh tính c nh tranh trong th trư ng. Các đi m đ n du l ch đ a phương thư ng
bao g m nhi u bên h u quan như m t c ng đ ng t ch c và có th k t n i l i v i nhau đ t o
thành m t đi m đ n du l ch l n hơn.”

14

. Vi t Nam hai khái ni m v đi m du l ch và khu du l ch đư c Lu t Du l ch 2005
xác đ nh:
“Khu du l ch là nơi có tài nguyên du l ch h p d n v i ưu th v tài nguyên du l ch t
nhiên, đư!c quy ho ch, đ"u tư phát tri n nh#m đáp ng nhu c"u đa d ng c a khách du
l ch, đem l i hi u qu v kinh t - xã h i và môi trư ng.
Đi m du l ch là nơi có tài nguyên du l ch h p d n, ph c v nhu c"u tham quan c a
khách du l ch.” [25, tr.2]
Theo nghĩa chung nh t, đi m du l ch là nh ng đ a đi m ho c cơ s mà khách du l
ch hư!ng đ n và lưu trú. Đi m du l ch có th là nh ng nơi không có dân cư. Đó là
nghĩa r ng c a đi m du l ch. Tuy nhiên, trong kinh t du l ch, đi m du l ch là m t nơi, m
t vùng hay m t đ t nư!c có s c h p d n đ c bi t đ i v!i du khách (không ph i ngư i dân
đ a phương) và có nh ng thay đ i nh t đ nh trong kinh t do ho t đ ng du l ch t o ra.
Như v y, theo quan đi m c a tác gi thì đi m du l ch có th là b t c đi m l!n hay nh)
có tài nguyên du l ch (tài nguyên t nhiên, nhân văn…) và có ho t đ ng du l ch phát
tri n.
Khái ni m Đi m du l ch c a Vi t Nam hay Đi m đ n du l ch (Tourism
Destination) c a nư!c ngoài đ u xu t phát t$ tài nguyên du l ch, nhưng quan đi m v
tài nguyên du l ch có s khác nhau.
Lu t Du l ch Vi t Nam (2005) xác đ nh: “Tài nguyên du l ch là c nh quan thiên
nhiên, y u t t nhiên, di tích l ch s - văn hoá, công trình lao đ ng sáng t o c a con ngư
i và các giá tr nhân văn khác có th đư!c s d ng nh#m đáp ng nhu c"u du l ch, là y u
t cơ b n đ hình thành các khu du l ch, đi m du l ch, tuy n du l ch, đô th du l ch”. [25,
tr.2]
Có nhi u quan đi m khác nhau v tài nguyên du l ch, nhưng m t quan đi m
th c ti n là “t t c các nhân t có th kích thích đư
đư c ngành du l ch t n d ng kinh doanh đ sinh ra l
đ u g i là tài nguyên du l ch”. Ho c “B t kỳ nhân t
có th thu hút đư c khách du l ch đ u g i là tài nguyên du l ch”. Đi u này có nghĩa

15


r%ng không ch tài nguyên t nhiên, tài nguyên nhân văn mà c các s ki n xã h i như:
Kinh t , chính tr , văn hoá, th thao... đư c t ch c có kh năng thu hút khách du l ch đư
c g i là tài nguyên du l ch. M t khác, không ph i tài nguyên du l ch nào c ũng đư c
khai thác và tr thành đi m du l ch. Đi u này ph thu c vào r t nhi u y u t như: Cơ s h t
ng k thu t, cơ s d ch v ph c v khách, các cơ ch , chính sách, lu t pháp cho s phát tri n
đi m du l ch, th i gian khai thác đi m du l ch (thư ng xuyên, theo th i v , ng n ngày...),
s lư ng khách đ n tham quan du l ch trong đó có khách du l ch qu c t và khách du l
ch n i đ a... có tính h p d n và có s c thu hút khách du l ch càng cao thì lư ng khách
du l ch trong nư!c và qu c t đ n càng l!n. D ch v và hàng hoá ph c v khách tiêu th
càng nhi u v s lư ng, đa d ng v cơ c u và ch ng lo i, ch t lư ng cao thì doanh thu càng
l!n và hi u qu kinh t - xã h i càng cao.
1.1.2. Các y u t c u thành đi m du l ch
Đ hình thành m t đi m du l ch thì c n ph i đáp

ng các y u t cơ b n sau:

- Đi m đ n ph i có tài nguyên du l ch đa d ng, phong phú, đ c đáo và có s c h p d

n v!i du khách. Các đi m h p d n c a đi m đ n dù mang đ c đi m nhân t o, đ c đi m t
nhiên ho c là các s ki n thì cũng t o ra đ ng l c ban đ u cho s vi ng thăm c a du
khách.
- Giao thông đi l i (Kh năng ti p c n đi m đ n): S phát tri n và duy trì giao

thông có hi u qu n i li n v!i các th trư ng ngu n khách là đi u ki n căn b n cho s thành
công c a các đi m du l ch.
- Nơi ăn ngh : Các d ch v lưu trú và ăn u ng c a đi m đ n không ch cung c p nơi

ăn ngh mang tính v t ch t mà còn t o đư c c m giác chung v s ti p đãi n ng nhi t, lưu l
i n tư ng khó quên v các món ăn ho c đ c s n đ a phương.- Các
ti n nghi và d ch v h( tr : Kh năng cung c p các ti n nghi và d ch v h( tr bi u l b n ch t
đa ngành c a y u t cung trong du l ch và s ph thu c l n nhau gi a các lĩnh v c kinh
doanh trong ngành du l ch.
Tài nguyên du l ch, giao thông đi l i, nơi ăn ngh , ti n nghi và d ch v h( tr , các
ho t đ ng b sung là nh ng tiêu chu n cho s t n t i c a m t đi m du l ch.

16


Trong th c t , đi m du l ch đư c hình thành dư!i tác đ ng c a ba nhóm nhân t , nh
ng nhóm nhân t này quy t đ nh vai trò và s phát tri n c a đi m du l ch. Nh ng nhân t
đó là:
Nhóm th nh t là các nhân t

liên quan đ n s c h p d n c a đi m du l ch.

Nhóm này bao g m v trí đ a lý, tài nguyên du l ch, các nhân t kinh t , xã h i và chính
tr (không khí chính tr hòa bình, chính sách c a Nhà nư!c, m c giá, ch t lư ng d ch v ,
các s ki n có tính ch t đ nh kỳ, qu ng cáo du l ch…)
Nhóm th hai g m nh ng nhân t đ m b o giao thông cho khách đ n đi m du l ch
(bao g m nh ng đi u ki n đã và có kh năng xây d ng, phát tri n m ng lư!i và phương ti
n giao thông khác nhau).
Nhóm th ba g m nh ng nhân t liên quan đ n vi c đ m b o cho khách lưu l i đi m
du l ch. Đó là các cơ s ăn u ng (c a hàng ăn u ng, gi i khát…), các cơ s lưu trú
( resort, khách s n, nhà ngh …), các cơ s ph c v vui chơi, gi i trí…
N u nhóm nhân t

th nh t th

hi n s c h p d n c a đi m du l ch thì nhóm

nhân t th hai và th ba có ý nghĩa quy t đ nh cho vi c hình thành đi m du l ch vì chúng
t o ra kh năng cho vi c đi đ n và lưu l i đi m du l ch c a du khách.
1.1.3. Quan ni m v tính h p d n c a đi m du l ch
Có nhi u quan đi m khác nhau v các nhân t t o nên tính h p d n c a đi m du l ch:
- Theo Var, Beck và Loftus (1977): Các nhân t t o nên kh năng h p d n c a
đi m du l ch bao g m: Các nhân t
s m; kh

t nhiên, xã h i, l ch s ; cơ h i gi i trí và mua

năng ti p c n (Accesibility) và d ch v

lưu trú đ t chu n ch t lư ng t i

thi u trong du l ch.
- Theo Mill và Morrison (1992): Các nhân t t o nên kh năng h p d n c a đi m
du l ch bao g m: S h p d n; các ti n nghi; cơ s h t ng; cơ s v t ch t k thu t; d ch v v n
chuy n; d ch v khách s n.
- Theo Laws (1995) thì kh năng h p d n c a đi m du l ch g m hai nhân t chính

đó là: Nh ng đ c đi m cơ b n, nguyên th y (Primary) và nh ng đ c đi m phái sinh
(secondary) c a đi m đ n. Nh ng đ c đi m cơ b n, nguyên th y hay còn

17

g i là đi u ki n c n đ khách du l ch l a ch n đi m đ n g m: Khí h u, môi trư ng sinh h c,
văn hóa và ki n trúc truy n th ng. Nh ng đ c đi m phái sinh hay còn g i là đi u ki n đ
đ tăng tính h p d n c a đi m du l ch g m: Khách s n, v n chuy n, nơi vui chơi, gi i trí.
- Theo Kozak (2002) thì các nhân t t o nên kh năng h p d n c a đi m đ n bao g

m: V* đ/p t nhiên; cơ s h t ng, cơ s v t ch t k thu t; các d ch v du l ch; khí h u.
Cũng có th phân chia các nhân t t o nên kh năng h p d n c a đi m du l ch bao g
m:
Nhân t v t lý: Cơ s v t ch t k thu t, cơ s h t ng xã h i, phong c nh, bãi bi n, khí h
u, di tích l ch s .
Nhân t tâm lý xã h i: Thái đ c a ngư i dân s

t i, các s

ki n văn hóa, cu c

s ng ban đêm và vui chơi, gi i trí, tính m!i l c a đi m du l ch, kh năng ti p c n, đ ăn, s

yên tĩnh…; môi trư ng chính tr , xã h i và giá c ; kh năng v th i gian.
Tính h p d n c a đi m du l ch còn ph thu c vào các nhân t chính tr , kinh t ,
xã h i t i đi m du l ch như: V n đ an ninh, an toàn cho khách, nh n th c c a c ng
đ ng dân cư v vi c ph c v du khách, các cơ ch , chính sách đ i v!i khách du l ch
và các doanh nghi p du l ch.
Như v y: Tính h p d n c a đi m du l ch đư c th hi n s đ c đáo, đ c s c, khác bi t c
a tài nguyên du l ch t nhiên và tài nguyên du l ch nhân văn; kh năng đáp ng đư c nhi
u lo i hình du l ch có s c thu hút khách du l ch cao và đáp ng
đư c kh năng ti p c n đi m du l ch c a du khách m t cách d dàng, thu n ti n, nhanh
chóng và an toàn.
1.1.4. Các tiêu chí xác đ nh đi m du l ch h p d n
M t đi m du l ch có đư c đánh giá là h p d n hay không thì ph i d a trên các tiêu

chí đ đánh giá m c đ h p d n c a đi m du l ch đó.
Đi m du l ch h p d n đư c xác đ nh trư!c h t là d a vào các y u t
kh năng h p d n c a đi m du l ch (các y u t
đ nh tính (các y u t khách quan)

18

t o nên

ch quan) và các tiêu chí đ nh lư ng,


1.1.4.1. Các y u t ch quan (Các y u t t o nên kh năng h p d n c a đi m du l ch)
- S phù h p c a tài nguyên cho các ho t đ ng du l ch
- S n ph m du l ch đ c thù h p d n
- Thu n l i trong vi c ti p c n
- Cơ s h t ng và cơ s v t ch t k thu t du l ch
- S c ch a khách du l ch c a đi m du l ch đó
- Kh năng v th i gian

1.1.4.2. Các y u t khách quan (Các tiêu chí đ nh lư!ng và đ nh tính) Các
tiêu chí đ nh lư ng: Đánh giá s h p d n c a đi m du l ch d a vào: - Th ng
kê s lư ng khách du l ch đ n - Doanh thu du l ch theo năm
- M c chi tiêu c a khách du l ch
- Th i gian lưu l i c a du khách
M t đi m du l ch đư c đánh giá là h p d n khi s lư ng du khách đ n đi m du
l ch đó ngày càng đông, doanh thu t$ ho t đ ng du l ch tăng, m c đ chi tiêu c a du
khách cao và th i gian lưu l i c a du khách đi m du l ch đó dài ngày.
Các tiêu chí đ nh tính: Không có nh ng s
chí đ nh lư ng nên khi đánh giá s

li u rõ ràng và c th như các tiêu

h p d n c a đi m du l ch d a vào các tiêu chí

đ nh tính thì ngư i ta thư ng căn c vào: M c đ hài lòng hay không hài lòng c a du
khách và s trung thành c a du khách (Khách quay tr l i đi m du l ch).
Theo Cadotte, Woodruff và Jenkins (1982) đã đưa ra đ nh nghĩa: “S hài lòng là
s so sánh c a nh ng kỳ v ng v i nh ng tr i nghi m”
Theo Oliver (1997): “S hài lòng c a khách hàng là tr ng thái tâm lý mà khách
hàng c m nh n v m t công ty (t ch c) khi nh ng kỳ v ng c a h đư!c th%a mãn ho c là
th%a mãn vư!t qua s mong đ!i thông qua tiêu dùng s n ph m ho c d ch v ”
Tribe và Snaith (1998) đưa ra mô hình các y u t nh hư ng đ n s hài lòng c a du
khách như sau:

19


Hình 1.1: Mô hình các y u t) nh hư,ng đ n s- hài lòng c+a du khách.
Tài nguyên thiên nhiên và đi u
ki n v t ch%t
Môi trư.ng

Các d ch v& ăn u)ng - tham quangi i trí- mua s/m
Ch0 ,

Chuy n ti n

Di s n và văn hóa

Ngu n: Tribe, J., & Snaith, T. (1998), From SERVQUAL to HOLSAT: Holiday
satisfaction in Varadero, Cuba, Tourism Management.
1.1.5. Vai trò c a đi m du l ch
Đi m du l ch có vai trò r t l!n trong vi c t o ra s n ph m du l ch, t o ra các giá tr
khai thác du l ch, t o ra giá tr hư ng th và ý nghĩa cho du khách s d ng chuy n đi.1
Th nh t, đi m du l ch t o ra s n ph m du l ch. Đi m du l ch đóng vai trò là s n ph
m ch đ o cho chuy n đi. Nó quy t đ nh chính các d ch v mà du khách đư c hư ng và s
d ng trong chuy n đi.
Th hai, đi m du l ch đóng vai trò l!n trong vi c phát tri n kinh t , xã h i c a m t đ
a phương, chuy n d ch cơ c u kinh t , nâng cao đ i s ng v t ch t tinh th n cho c ng đ ng
dân cư và t o vi c làm.

20


Th ba, đi m du l ch t o ra giá tr hư ng th và ý nghĩa cho du khách s d ng chuy n
đi. Du khách đ n các đi m tham quan đư c khám phá, tìm hi u v tài nguyên du l ch,
cu c s ng con ngư i, văn hóa b n đ a, thư ng th c m th c. M(i đi m du l ch l i có nh ng
c m nh n, khám phá riêng ho c cùng m t đi m du l ch nhưng m(i l n đ n thăm l i
mang m t phong v khác.
Th tư, đi m du l ch t o ra th trư ng tiêu th s n ph m cho r t nhi u ngành, ngh ; là
nơi xu t kh u t i ch( và xu t kh u vô hình v!i giá tr kinh t cao.
Th năm, đi m du l ch là nơi m r ng nh n th c, tình yêu quê hương, truy n th ng l
ch s , văn hóa cho m i công dân.
1.2. Phân lo i đi m du l ch
1.2.1. Phân lo i đi m du l ch theo v trí đ a lý
Khi phân lo i đi m du l ch theo v trí đ a lý thì ngư i ta thư ng chia theo các c p đ
sau: Đi m du l ch mang tính ch t khu v c; Đi m du l ch mang ph m vi qu c gia; Đi m
du l ch mang tính đ a phương.
Lu t Du l ch Vi t Nam phân lo i đi m du l ch thành: Đi m du l ch qu c gia và đi

m du l ch đ a phương. Đi u 24- chương IV, Lu t Du l ch Vi t Nam (2005) đã nêu rõ:
“Các đi u ki n đ công nh n đi m du l ch g m:
- Đi m du l ch có đ

các đi u ki n sau đư c công nh n là đi m du l ch qu c

gia:
+ Có tài nguyên du l ch đ c bi t h p d n đ i v!i nhu c u tham quan c a khách

du l ch
+ Có k t c u h t ng và d ch v du l ch c n thi t, kh năng đ m b o ph c v ít nh t m t

trăm nghìn lư t khách tham quan m t năm.
- Đi m du l ch có đ các đi u ki n sau đư c công nh n là đi m du l ch đ a phương:

+ Có tài nguyên du l ch h p d n đ i v!i nhu c u tham quan c a khách du l ch

21


+ Có k t c u h t ng và d ch v du l ch c n thi t, kh năng đ m b o ph c v ít nh t mư i

nghìn lư t khách tham quan m t năm”. [26, tr.10]2
1.2.2. Phân lo i đi m du l ch theo tài nguyên du l ch
Khi phân lo i đi m du l ch theo tài nguyên du l ch, có th phân thành b n nhóm
chính là: Đi m du l ch thiên nhiên, đi m du l ch văn hóa, đi m du l ch đô th và đ u m
i giao thông.
Nhóm th nh t là đi m du l ch thiên nhiên, g m nh ng đi m du l ch mà ho t đ ng c
a nó ch y u d a vào vi c khai thác giá tr các tài nguyên du l ch t nhiên như: Đi m du l
ch vùng bi n; đi m du l ch vùng núi; đi m du l ch các vùng nư!c khoáng; đi m du l ch

các khu vư n qu c gia... Đ i v!i nh ng vùng có ngu n tài nguyên này ngư i ta thư ng
xây d ng các trung tâm đi u dư-ng và th thao.
Các trung tâm ngh dư-ng bao g m các đi m ngh dư-ng đư c xây d ng trên các
ngu n nư!c khoáng như: Quang Hanh, Kim Bôi… Các đi m du l ch phát tri n trong n
n khí h u núi và bi n như: Đà L t, Tam Đ o, Ba Vì, S m Sơn… M t lo i trung tâm n a
là các nhà ngh dư-ng ho t đ ng trên ngu n tài nguyên thiên nhiên khác (ch a b nh b
%ng hoa qu , b%ng bùn…).
Các trung tâm th thao ph i đư c xây d ng và trang b nh ng thi t b đ c bi t và c n
thi t đ th c hành các môn th thao d a vào đi u ki n t nhiên như leo núi, trư t tuy t, bơi
thuy n, golf, cư-i ng a…
Nhóm hai g m nh ng đi m du l ch phát tri n các th lo i du l ch văn hóa như các
trung tâm l ch s , trung tâm khoa h c, trung tâm ngh thu t, trung tâm tôn giáo…
Trung tâm l ch s (đi m du l ch l ch s ) là nh ng nơi có các công trình đư c xây d
ng t$ xa xưa. Đó là nh ng thành ph , đô th ho c làng c . Đây là nh ng nơi v n còn lưu
gi đư c nhi u nét văn hóa truy n th ng như ki n trúc nhà , các công trình tôn giáo tín
ngư-ng và phong t c t p quán, l h i..

22


Trung tâm khoa h c: Có nhi u cơ s d y h c n i ti ng như trư ng đ i h c, các vi n
nghiên c u khoa h c, thư vi n, vi n b o tàng… Vi n Nghiên c u H t nhân Đà L t, Vi n
Nghiên c u Bi n Nha Trang, B o tàng H Chí Minh, B o tàng Dân t c h c Vi t Nam là
nh ng đi m du l ch r t h p d n du khách trong và ngoài nư!c.
Đi m du l ch d a trên các sinh ho t văn hóa là các đ a phương có l i s ng truy n
th ng, phong t c t p quán đ c s c. T i nh ng nơi này thư ng t ch c các l h i truy n th ng,
các phiên ch … đ thu hút du khách. Sapa v!i ch tình đ y m u s c, Mai Châu v!i nh ng
đi u múa dân t c…là nh ng hình nh mà du khách lưu l i sau m(i chuy n đi.
Đi m du l ch tôn giáo là nh ng trung tâm tôn giáo n i ti ng c a th gi!i, qu c gia,
khu v c. Nơi đây có nh ng v t t$ c xưa có ý nghĩa tôn giáo ho c mang m u s c tôn

giáo. Nh ng trung tâm tôn giáo n i ti ng c a th gi!i là: Tòa thánh Vatican
Roma, nhà th Notre Dame Pháp, thánh đ a Mecca Saudi Arabia…
Nhóm ba là các đi m du l ch đô th g m các đi m du l ch mà
tri n các lo i hình du l ch liên quan đ n các nhân t

đó ch y u phát

kinh t và chính tr . Đó là các

đô th , trung tâm kinh t và chính tr c a th gi!i, qu c gia hay khu v c.
Nhóm th tư là các đi m du l ch đ u m i giao thông như nơi có ga xe l a, c ng
sân bay, nơi giao c t c a các tr c đư ng l!n… thư ng tr thành nơi d$ng chân t m th i c
a du khách. T i các đ u m i giao thông này có h th ng cơ s lưu trú đ c trưng như
khách s n, c a hàng ăn u ng, c a hàng lưu ni m, đi m vui chơi, gi i trí…
Cách phân lo i trên đây d a trên cơ s tính ch t c a tài nguyên du l ch. Nhưng th c
t , nh ng nhân t này có nh ng nh hư ng đ ng th i, không tách r i nhau do v y ít g p các
trung tâm du l ch nào đơn thu n m t lo i đi m du l ch.
Liên quan đ n ph m vi nghiên c u c a lu n văn, tác gi lu n văn s+ làm rõ hơn v
đi m du l ch là các di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c hay g i chung là đi m
du l ch di s n – n%m trong nhóm các đi m du l ch phát tri n các th lo i du l ch văn
hóa.

23


1.3. Đi m du l ch di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c
1.3.1. Các quan ni m v

du l ch di tích l ch s , ki n trúc ngh

thu t và

kh o c
Di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c đ u là nh ng di s n văn hóa. Trư !c
khi đưa ra các quan ni m v du l ch di tích l ch s , ki n trúc ngh thu t và kh o c , lu n
văn s+ trình bày v các khái ni m v di s n văn hóa, di tích l ch s - văn hoá, ki n trúc
ngh thu t và kh o c .
Trên bình di n qu c t , năm 1989, UNESCO đã đ nh nghĩa di s n văn hóa như
sau: Di s n văn hóa là t p h!p các bi u hi n v t th - ho c bi u tư!ng di s n quá kh truy
n l i cho m i n n văn hóa, và do đó là c a toàn th nhân lo i. Là m t ph "n c a vi c
kh&ng đ nh cũng như làm giàu thêm b n s c văn hóa, m t d ng di s n c a nhân lo i,
di s n văn hóa mang l i nh ng đ c đi m riêng cho m i đ a danh c th , và vì th nên là
nơi c t gi kinh nghi m c a con ngư i. Vi c b o t n và gi i thi u nh ng di s n văn hóa này
là c t lõi c a m i chính sách văn hóa.
Như v y, di s n văn hóa đư c khái quát l i là t ng th nh ng tài s n văn hóa truy n
th ng trong h th ng giá tr c a nó, đư c ch th nh n bi t và đưa vào s d ng nh %m đáp ng
nh ng nhu c u và đòi h)i c a hi n t i. Hay nói theo m t cách khác thì di s n văn hóa th
hi n nh ng l i s ng đư c phát tri n b i m t c ng đ ng và đư c lưu truy n t$ th h này sang
th h khác.
Năm 2001, l n đ u tiên nư!c ta “Lu t Di s n Văn hóa” đư c Qu c h i phê chu n.
Đi u 1 c a "Lu t Di s n Văn hóa " đã xác đ nh: “Di s n văn hóa g m DSVH v t th và
DSVH phi v t th , là s n ph m tinh th"n, v t ch t có giá tr l ch s , văn hóa, khoa h c
đư!c lưu truy n t th h này qua th h khác”. [27, tr.1]
Đi u 4, Lu t Di s n Văn hóa đã đưa ra đ nh nghĩa v

DSVH phi v t th

và

DSVH v t th như sau:

Di s n văn hóa phi v t th là s n ph m tinh th"n có giá tr l ch s , văn hóa, khoa h
c, đư!c lưu gi b#ng trí nh , ch vi t, đư!c lưu truy n b#ng truy n mi ng, truy n ngh ,
trình di n và các hình th c lưu gi , lưu truy n khác, bao g m ti ng nói, ch vi t, tác ph
m văn h c, ngh thu t, khoa h c, ng văn truy n mi ng, di n

24