Quản lý dạy học tại trường trung học phổ thông thanh chăn tỉnh điện biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

MAI THỊ HỒNG NHUNG

QUẢN LÝ DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THANH CHĂN TỈNH ĐIỆN BIÊN
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

MAI THỊ HỒNG NHUNG

QUẢN LÝ DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THANH CHĂN TỈNH ĐIỆN BIÊN
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 01 14

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Ly

HÀ NỘI – 2015

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn tới:
Toàn thể Thầy giáo, Cô giáo - giảng viên trường Đại học giáo dục - Đại
học quốc gia Hà nội đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học
tập để có những kiến thức, kỹ năng cần thiết trong nghiên cứu, thực hiện luận
văn và quá trình công tác.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Tiến sĩ
Nguyễn Văn Ly người đã tận tâm, nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong
suốt thời gian thực hiện các nhiệm vụ của đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn đội ngũ cán bộ quản lý, tập thể giáo viên và
học sinh trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên đã ủng hộ, cộng tác, giúp đỡ
tôi nhiệt tình trong quá trình điều tra, khảo sát thu thập các dữ liệu liên quan
đến đề tài.
Xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè, đồng nghiệp đã luôn quan tâm giúp đỡ,
cổ vũ, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình
học tập và hoàn thành luận văn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong học tập, nghiên cứu , song luận văn
vẫn khó tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả kính mong nhận được
những ý kiến góp ý, chỉ bảo của các thầy cô, các nhà khoa học, bạn bè đồng
nghiệp và những người quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Tác giả

Mai Thị Hồng Nhung

i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CSVC:

Cơ sở vật chất

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV:

Giáo viên

HS:

Học sinh

KHBD:

Kế hoạch bài dạy

KHDH:

Kế hoạch dạy học

QTDH:

Quy trình dạy học

THPT:

Trung học phổ thông

ii


MỤC LỤC
Lời cảm ơn…………………………………………...………………………..i
Danh mục chữ viết tắt…………………………………………...……………ii
Mục lục………………………………………………………………………iii
Danh mục bảng……………………………………………………………….vi
Danh mục biểu đồ, sơ đồ…………………………………………………….vii
MỞ ĐẦU....................................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC NHẰM ĐÁP
ỨNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM........................................................................ 8
1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu......................................................................... 8
1.2. Một số khái niệm làm cơ sở nghiên cứu của đề tài............................................ 10
1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường.................................................................................... 10
1.2.2. Dạy học, quản lý dạy học......................................................................................... 14
1.2.3. Quy trình......................................................................................................................... 16
1.2.4. Quản lý dạy học theo quy trình.............................................................................. 16
1.3. Quản lý dạy học trong trường THPT....................................................................... 17
1.3.1. Trường THPT................................................................................................................ 17
1.3.2. Hoạt động dạy học trong trường THPT.............................................................. 18
1.4. Nội dung quản lý dạy học theo quy trình............................................................... 19
1.4.1. Xây dựng quy trình dạy học.................................................................................... 19
1.4.2. Xây dựng các tiêu chí đánh giá việc thực hiện quy trình............................. 20
1.4.3. Tập huấn cho giáo viên thực hiện quy trình dạy học..................................... 23
1.5. Các yếu tố tác động tới quản lý dạy học theo quy trình.................................... 25

1.5.1. Yếu tố chủ quan............................................................................................................ 25
1.5.2. Yếu tố khách quan....................................................................................................... 26
Tiểu kết chương 1..................................................................................................................... 27
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG
THPT THANH CHĂN TỈNH ĐIỆN BIÊN................................................................... 28
2.1. Khái quát về trường THPT Thanh Chăn tỉnh Điện Biên.................................. 28

iii


2.1.1. Quá trình thành lập và phát triển........................................................................... 28
2.1.2. Thành tích đạt được từ năm học 2010- 2011 đến 2013- 2014....................29
2.2. Thực trạng dạy học và quản lý dạy học tại trường THPT Thanh Chăn .. 39
2.2.1. Khái quát về quá trình khảo sát.............................................................................. 39
2.2.2. Thực trạng việc xây dựng quy trình dạy học..................................................... 42
2.2.3. Thực trạng xây dựng các tiêu chí đánh giá việc thực hiện quy trình......44
2.2.4. Thực trạng việc tập huấn cho giáo viên thực hiện quy trình....................... 47
2.2.5. Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình dạy học
54
2.2.6. Thực trạng các điều kiện đảm bảo dạy học theo quy trình..........................56
2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học tại trường THPT Thanh
Chăn.............................................................................................................................................. 58
2.3.1. Điểm mạnh..................................................................................................................... 58
2.3.2. Điểm yếu......................................................................................................................... 58
2.3.3. Cơ hội............................................................................................................................... 59
2.3.4. Thách thức...................................................................................................................... 60
2.3.5. Đánh giá chung............................................................................................................. 61
Tiểu kết chương 2..................................................................................................................... 61
Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG
THPT THANH CHĂN - ĐIỆN BIÊN............................................................................. 63

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp............................................................................. 63
3.1.1. Đảm bảo tính kế thừa:................................................................................................ 63
3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn.............................................................................................. 63
3.1.3. Đảm bảo tính đồng bộ................................................................................................ 64
3.2. Các biện pháp quản lý dạy học theo quy trình tại trường THPT Thanh
Chăn - Điện Biên...................................................................................................................... 65
3.2.1. Xây dựng quy trình dạy học.................................................................................... 65
3.2.2. Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá việc thực hiện dạy học theo quy
trình................................................................................................................................................ 68

iv


3.2.3. Tập huấn cho giáo viên thực hiện quy trình:..................................................... 71
3.2.4. Giám sát, đo lường, đánh giá, điều chỉnh và hoàn thiện quy trình...........80
3.2.5. Đảm bảo các điều kiện thực hiện quy trình....................................................... 81
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................................................ 82
3.4. Tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp.................................................. 83
Tiểu kết chương 3..................................................................................................................... 86
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................................... 87
1. Kết luận................................................................................................................................... 87
2. Khuyến nghị.......................................................................................................................... 87
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................... 89
PHỤ LỤC.................................................................................................................................... 92

v


Bảng 1.1
Bảng 2.1

Bảng 2.2
Bảng 2.3
Bảng 2.4
Bảng 2.5
Bảng 2.6
Bảng 2.7
Bảng 2.8
Bảng 2.9
Bảng 2.10
Bảng 2.11
Bảng 3.1
Bảng 3.2

vi


Sơ đồ 1.1
Sơ đồ 1.2
Biểu đồ 2.1
Biểu đồ 2.2
Biểu đồ 2.3
Sơ đồ 3.1
Biểu đồ 3.1

vii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chất lượng giáo dục đang là vấn đề được các cơ sở giáo dục và toàn xã

hội quan tâm. Trong những năm qua, giáo dục Việt Nam đã đạt được những
thành tựu quan trọng góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Cụ thể là: hệ thống trường lớp và quy mô giáo dục phát triển nhanh, thực
hiện nền giáo dục toàn dân, đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng tăng của nhân
dân và nâng cao được trình độ đào tạo, kĩ năng nghề nghiệp của người lao
động. Công bằng xã hội trong tiếp cận giáo dục có nhiều tiến bộ, nhất là đối
với người dân tộc thiểu số, lao động nông thôn, các đối tượng chính sách và
người có hoàn cảnh khó khăn. Bình đẳng giới cơ bản được bảo đảm. Chất
lượng giáo dục được nâng lên, góp phần đáp ứng yêu cầu nhân lực phục vụ cho
phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Công tác quản lí giáo
dục có bước chuyển biến tích cực. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục
tăng nhanh về số lượng, trình độ, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển giáo
dục. Cơ sở vật chất - kĩ thuật của hệ thống giáo dục và đào tạo được tăng thêm
và từng bước hiện đại hoá. Xã hội hoá giáo dục và hợp tác quốc tế được đẩy
mạnh, đạt nhiều kết quả quan trọng.
Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, giáo dục đã bộc lộ những yếu kém,
bất cập, trong đó có những vấn đề gây bức xúc xã hội kéo dài, chưa đáp ứng
được yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế;
Những đổi mới giáo dục trong thời gian qua thiếu đồng bộ, còn chắp vá; Nhiều
chính sách, cơ chế, giải pháp về giáo dục đã từng có hiệu quả, nay trở nên
không còn phù hợp với giai đoạn phát triển mới của đất nước. Cụ thể là:
chương trình giáo dục còn coi nhẹ thực hành, vận dụng kiến thức; phương
pháp giáo dục, kiểm tra, thi và đánh giá lạc hậu, thiếu thực chất; thiếu gắn kết
giữa đào tạo với nghiên cứu khoa học, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu của thị
trường lao động; chưa chú trọng đúng mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và
kĩ năng làm việc. Hệ thống giáo dục thiếu tính liên thông, chưa phù hợp

1

với yêu cầu phát triển đất nước và hội nhập quốc tế. Chưa gắn đào tạo với nhu
cầu của thị trường lao động. Quản lí giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém,
làà̀nguyên nhân của nhiều yếu kém khác. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí
giáo dục còn nhiều bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận
chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí
vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Đầu tư cho giáo dục và đào tạo chưa hiệu quả.
Chính sách, cơ chế tài chính cho giáo dục và đào tạo chưa phù hợp. Cơ sở vật
chất kĩ thuật còn thiếu và lạc hậu, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt
khó khăn.
Trước thực tế trên, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác
định "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại
hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế" và "Phát triển nhanh nguồn
nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới
căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân"[40]
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục là một công việc hết sức trọng đại.
Trung ương ban hành Nghị quyết để thống nhất nhận thức và hành động; phát
huy trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, huy động các nguồn lực với sự phối hợp
của nhiều cơ quan, ban ngành và các tổ chức xã hội cho sự nghiệp giáo dục.
Quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông là
chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển
toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí luận gắn
với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã
hội. Chương trình giáo dục phổ thông sẽ được xây dựng thành một chỉnh thể
xuyên suốt từ lớp 1 đến lớp 12; tích hợp cao ở các lớp học, cấp học dưới; phân
hoá mạnh ở các lớp học, cấp học cao hơn, nhất là ở trung học phổ thông. Nội
dung các môn học sẽ "tinh giản, cơ bản, hiện đại, tăng tính thực hành và vận
dụng kiến thức và kĩ năng vào thực tiễn". Định hướng trên hạn chế được tính
hàn lâm, xa rời cuộc sống. Phương pháp dạy và học sẽ khắc phục lối

2

truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc; phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học, tập trung dạy
cách học, cách nghĩ vàà̀ tự học, theo phương châm "giảng ít, học nhiều". Đẩy
mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học; đa dạng
hoá các hình thức tổ chức giáo dục…
Dạy và học là hai hoạt động chính, chủ yếu trong nhà trường nên quản lý
nhà trường là quản lý hoạt động dạy và học, nhất là hoạt động dạy của thầy.
Người xưa thường nói “phi sư bất thành” (không thày đố mày làm nên). Ngày
nay dù khẳng định quá trình dạy học phải xuất phát và tập trung vào người học
nhưng người học muốn chiếm lĩnh được tri thức vẫn phải nhờ vào sự định
hướng của người thầy. Người thầy động viên khích lệ, hỗ trợ người học theo
khả năng của họ đồng thời chỉ đạo, chỉ huy, điều phối quá trình học tập của
người học giúp người học chiếm lĩnh tri thức và phát huy được đầy đủ những
khả năng tiểm ẩn, góp phần phát triển một cách toàn diện ở người học.
Để giáo dục phổ thông, đặc biệt là giáo dục THPT đạt được mục tiêu
theo tinh thần đổi mới đặc biệt là đạt được mục tiêu nâng cao chất lượng dạy
học trong mỗi nhà trường thì việc nghiên cứu tìm ra quy trình quản lý dạy học
phù hợp với định hướng đổi mới là vô cùng quan trọng. Từ khi thành lập cho
đến nay, dưới sự chỉ đạo gián tiếp của Bộ Giáo dục - Đào tạo và trực tiếp là Sở
Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên, Ban giám hiệu Trường THPT Thanh Chăn
- Điện Biên đã có nhiều đổi mới trong công tác quản lý hoạt động dạy học của
người thầy, tuy nhiên kết quả thu được vẫn chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực
tiễn. Vì vậy, nghiên cứu thực trạng công tác quản lý dạy học tại Trường THPT
Thanh Chăn - Điện Biên nhằm đề ra các biện pháp quản lý đồng bộ có tính khả
thi, phù hợp với tình hình thực tế của trường trong bối cảnh hội nhập quốc tế là
hết sức cần thiết. Xuất phát từ những lý do trên tác giả chọn đề tài: “Quản lý
dạy học tại trường THPT Thanh Chăn tỉnh Điện Biên đáp ứng đổi mới giáo dục
Việt Nam”.

3


Quản lý dạy học có nhiều cách tiếp cận nhưng để đáp ứng đổi mới giáo
dục Việt Nam và phù hợp với thực trạng hoạt động dạy học tại Trường THPT
Thanh Chăn-Điện Biên tác giả nghiên cứu quản lý dạy học theo quy trình. Dạy
học theo quy trình gồm các giai đoạn cụ thể với các thành tố có sự gắn kết chặt
chẽ với nhau. Nếu dạy học thực hiện theo đúng quy trình này sẽ mang lại hiệu
quả cao. Tác giả mong rằng với công trình nghiên cứu của tác giả sẽ góp phần
đổi mới công tác quản lý hoạt động dạy học, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và
nâng cao chất lượng dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, phân tích thực trạng và thực tiễn quản lý
dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn Điện Biên, luận văn đề xuất các biện
pháp quản lý dạy học theo quy trình nhằm nâng cao chất lượng Giáo dục của
nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới Giáo dục Việt Nam.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu đã đề ra, luận văn tập trung thực hiện
3 nhiệm vụ sau:
3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học, quản lý dạy học theo quy trình đáp
ứng yêu cầu đổi mới Giáo dục Việt nam.
3.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động dạy học tại Trường THPT Thanh
Chăn - Điện Biên.
3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo quy trình tại Trường THPT
Thanh Chăn - Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Việt Nam.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học tại trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên
4.2. Đối tượng nghiên cứu

Quản lý dạy học tại trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên
5. Câu hỏi nghiên cứu
- Quản lý dạy học theo quy trình được tổ chức như thế nào?

4


- Thực trạng quản lý dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn hiện nay

như thế nào?
- Có thể xây dựng một quy trình dạy học và quản lý hoạt động dạy học

theo quy trình được không?
- Các biện pháp quản lý chủ yếu nào có thể giúp triển khai quy trình dạy

học hiệu quả nhất?
6. Giả thuyết khoa học

Quản lý dạy học là hoạt động quan trọng của nhà quản lý nhà trường
cũng như của từng giáo viên, đang diễn ra trong các nhà trường phổ thông từ
nhiều năm nay và thu được những kết quả nhất định. Tuy nhiên phương thức
quản lý truyền thống đã bộc lộ nhiều nhược điểm như: quản lý quá cứng nhắc,
thiếu linh hoạt, không khuyến khích được sự năng động và sáng tạo của các đối
tượng. Vì vậy, nếu xây dựng được các biện pháp quản lý dạy học như một quy
trình, với các giai đoạn rõ rệt, gồm đầy đủ các thành tố liên kết với nhau như
một chỉnh thể thì sẽ nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng được mục tiêu theo
tinh thần đổi mới giáo dục Việt Nam: "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo
dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập
quốc tế" [40]
7. Phạm vi nghiên cứu

Trường THPT Thanh Chăn tỉnh Điện Biên
Số liệu thống kê từ năm 2011 - 2014.
8. Cách tiếp cận
Trong luận văn tác giả tiếp cận khái niệm dạy học như một hoạt động có
thể được quy trình hóa và quản lý hoạt động này như một quy trình.
9. Phương pháp nghiên cứu
Để triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ nghiên cứu, trong luận văn tác
giả kết hợp sử dụng các nhóm phương pháp sau:
9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

5


- Tìm hiểu và phân tích các quan điểm lý luận thể hiện trong các chuyên

khảo, bài báo, các tài liệu chuyên môn liên quan đến nội dung đề tài.
- Nghiên cứu Luật Giáo dục, Nghị quyết của Đảng, các văn bản pháp

quy của Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về giáo dục đào tạo, vận
dụng nội dung, quan điểm chỉ đạo làm cơ sở cho việc đổi mới giáo dục nói
chung, chương trình, nội dung và mục tiêu phát triển Giáo dục và Đào tạo nói
riêng.
- Nghiên cứu các sách, tài liệu, công trình nghiên cứu của các nhà giáo

dục học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn.
- Hệ thống hóa, khái quát hóa các vấn đề lý luận về dạy học, quản lý dạy

học của các nhà khoa học, các công trình nghiên cứu trước để kế thừa từ đó
xây dựng cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu về công tác quản lý hoạt động dạy
học tại Trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên, đáp ứng đổi mới giáo dục Việt

Nam.
9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
9.2.1. Phương pháp điều tra xã hội học:
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi là phương pháp thu thập thông tin
trên phổ rộng, với lượng khách thể lớn, có thể cho phép người nghiên cứu có
thể rút ra kết luận có độ tin cậy cao. Nhằm mục đích thu tập thông tin về thực
trạng hoạt động dạy học của giáo viên Trường THPT Thanh Chăn. Tác giả tiến
hành điều tra bằng phiếu hỏi trên 03 nhóm đối tượng: Cán bộ quản lý, giáo
viên và học sinh Trường THPT Thanh Chăn - Điện Biên.
9.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Trao đổi với cán bộ quản lý và giáo viên những thông tin về thuận lợi,
khó khăn trong việc quản lý dạy học theo tiếp cận mới.
9.2.3. Phương pháp quan sát:
Đây là một trong những phương pháp cho phép thu thập những thông tin
đa dạng, nhiều mặt, trực tiếp về đối tượng nghiên cứu.
9.2.4. Phương pháp chuyên gia:

6


Vận dụng phương pháp này để thu thập ý kiến của cán bộ quản lý và
giáo viên về nội dung các câu hỏi khảo sát và để khảo nghiệm tính cấp thiết và
tính khả thi của các biện pháp mà luận văn đề xuất.
9.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
Ngoài các phương pháp trên, tác giả còn sử dụng các phương pháp xử lý
số liệu thống kê để bổ trợ, bổ sung việc xử lý kết quả.
Sử dụng phần mềm SPSS và bảng tính EXCEL cùng các công thức toán
học để xử lý và phân tích dữ liệu nghiên cứu, lập bảng tổng hợp dữ liệu, vẽ các
biểu đồ minh họa.
10. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài:

10.1. Ý nghĩa lý luận:
Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận việc quản lý dạy học theo quy trình
nhằm đáp ứng đổi mới Giáo dục Việt Nam.
10.2. Ý nghĩa thực tiễn
Quản lý dạy học theo quy trình góp phần nâng cao chất lượng dạy - học
của nhà trường, đưa trường THPT Thanh Chăn đạt chuẩn quốc gia.
11. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo
và các phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học theo quy trình đáp ứng yêu
cầu đổi mới Giáo dục Việt Nam.
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học tại Trường THPT Thanh Chăn.
Chương 3: Xây dựng quy trình dạy học và các biện pháp quản lý quá
trình dạy học theo quy trình.

7


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC NHẰM ĐÁP ỨNG
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM
1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu
“Trước bối cảnh của quốc tế và trong nước hiện nay, với những đổi thay
to lớn trong đời sống kinh tế - xã hội, hơn bao giờ hết chất lượng giáo dục và
đào tạo trở thành vấn đề sống còn, quyết định sự thành bại của cả một quốc
gia trong điều kiện hội nhập với kinh tế thế giới”. Chỉ có một nền giáo dục
toàn diện, hiện đại mới có thể đào tạo được những con người phát triển toàn
diện, “vừa hồng vừa chuyên”, đáp ứng các yêu cầu về nguồn lực cho công
cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, thực hiện theo đúng quan điểm,
chủ trương, đường lối của Đảng đã đề ra.

Giáo dục cần đào tạo con người đáp ứng được những đòi hỏi của thị
trường lao động và nghề nghiệp cũng như cuộc sống, có khả năng hòa nhập và
cạnh tranh quốc tế, đặc biệt là: năng lực nhận thức; năng lực hành động; tính
sáng tạo, năng động; tính tự lực và trách nhiệm; năng lực làm việc; năng lực
giải quyết các vấn đề phức hợp và khả năng học tập suốt đời…
Từ những yêu cầu mang tầm vĩ mô ở trên đối với giáo dục và đào tạo
nói chung, mỗi đơn vị, cơ sở giáo dục nói riêng cũng không thể đứng ngoài
những đòi hỏi đó. Mỗi cơ sở giáo dục phải đặt ra cho mình những yêu cầu hết
sức cụ thể, những mục tiêu rõ ràng cần đạt đến, những biện pháp phù hợp, linh
hoạt để đạt được hiệu quả cao nhất trong mọi hoạt động của đơn vị, đặc biệt là
nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
Để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo nói chung, chất lượng dạy học
nói riêng, việc xây dựng các biện pháp quản lý dạy học một cách hợp lý, khoa
học đã trở thành một yêu cầu bắt buộc với những người làm công tác quản lý
trong các cơ sở giáo dục.
Ngày nay, bên cạnh những thành tựu khoa học quản lý nói chung, quản
lý giáo dục nói riêng, đã có nhiều công trình nghiên cứu về biện pháp quản lý

8


dạy học của các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý giáo dục như : Nguyễn Đức
Chính, Đặng Quốc Bảo(2004); Nguyễn Thị Mỹ Lộc(2003); Trần Khánh
Đức(2010). Trong các luận văn, luận án, nhiều cán bộ quản lý ở trường THPT
trong cả nước đã đầu tư nghiên cứu về các biện pháp quản lý nhà trường nhằm
nâng cao chất lượng dạy học như: Lưu Thị Bích Thủy với đề tài “Biện pháp
Quản lý hoạt động dạy học chương trình THPT ở trung tâm giáo dục thường
xuyên Ngô Quyền Thành Phố Hải phòng trong giai đoạn hiện nay” (2011);
Công Huy với đề tài: “Tăng cường công tác quản lý dạy học tích cực theo
chuẩn kiến thức - kỹ năng” (2012); Nguyễn Cao Cường với đề tài: “Quản lý

chất lượng dạy học ở trường trung học phổ thông theo tiếp cận quản lý chất
lượng tổng thể” (2009). Các đề tài trên bước đầu đã có các nghiên cứu cơ sở lý
luận về dạy học, kiểm tra đánh giá, quản lý dạy học, gợi ý một số cách thức
quản lý quá trình dạy học nhưng chủ yếu là theo chuẩn kiến thức kỹ năng. Một
số đề tài cũng đã xây dựng quy trình quản lý dạy học nhưng chủ yếu theo
hướng tiếp cận truyền thống hoặc nâng cao chất lượng giáo dục nói chung.
Ở mức độ chi tiết hơn, Lê Thị Hồng Vân (2013) trong luận văn “Quản

lý chất lượng trong hoạt động dạy học ở trường Đại học Quốc gia Hà Nội” đã
hệ thống hóa các quan điểm cơ bản về quản lý chất lượng trong giáo dục đại
học cùng với việc làm rõ đặc trưng của quá trình dạy học (QTDH) Bộ môn
Khoa học Xã hội Nhân văn và Kinh tế - Khoa Quốc tế ĐHQGHN. Tác giả đã
đề xuất một quy trình dạy học Bộ môn Khoa học Xã hội Nhân văn và Kinh tế
- Khoa Quốc tế ĐHQGHN sau khi đã khảo nghiệm khẳng định tính cấp thiết

và khả thi của các biện pháp. Đây là công trình nghiên cứu gần gũi với đề tài
luận văn của tác giả và đã trở thành khung lý thuyết quan trọng để tác giả phát
triển, áp dụng cho việc tìm hiểu thực trạng hoạt động dạy học của giáo viên
Trường THPT Thanh Chăn Điện Biên.

9


1.2. Một số khái niệm làm cơ sở nghiên cứu của đề tài
1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường
1.2.1.1. Quản lý
Quản lý với các chức năng cơ bản là kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo,
kiểm tra đã khẳng định: “Quản lý là một trong những loại hình lao động quan
trọng nhất và lâu đời nhất của con người”.
Sử gia Danniel A đã nhận xét rằng: “Quản lý cũng xưa cũ như chính con

người vậy”. Bất luận một tổ chức có mục đích gì, cơ cấu và quy mô ra sao đều
cần phải có sự quản lý để tổ chức hoạt động và đạt được mục đích của
mình.Với các chức năng trên, khi nghiên cứu về bản chất của hoạt động quản
lý người ta nhận thấy nó có tính tất yếu khách quan đồng thời có tính tất yếu
chủ quan vì được thực hiện bởi người quản lý. Mặt khác nó vừa có tính giai
cấp lại vừa có tính kỹ thuật, vừa có tính khoa học lại vừa có tính nghệ thuật,
vừa có tính pháp luật lại vừa có tính xã hội rộng rãi…chúng là những mặt đối
lập trong một hệ thống nhất, đó là biện chứng, là bản chất của hoạt động quản
lý.
Vậy quản lý là gì? Có rất nhiều định nghĩa về quản lý nhưng chưa có
một định nghĩa thống nhất bởi khi các tác giả đưa ra định nghĩa của mình họ
đều dựa trên lĩnh vực quản lý mà họ hướng tới
Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống: “Quản lý là phương thức tác
động có chủ đích của chủ thể quản lý lên hệ thống, bao gồm hệ thống các quy
tắc, các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống
nhằm duy trì tính trội hợp lý của cơ cấu và đưa hệ thống sớm đạt tới mục
tiêu.”[38]
Theo Frederik Winslon Taylo(1856-1915), người Mỹ, được coi là “Cha
đẻ của thuyết quản lý khoa học”, là một trong những người mở ra “kỷ nguyên
vàng” trong quản lý đã thể hiện tư tưởng cốt lõi của mình là “Mỗi loại công
việc dù nhỏ nhất đều phải chuyên môn hóa và đều phải quản lý chặt chẽ”;

10


Ông cho rằng: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác cái gì cần làm và
làm cái đó như thế nào bằng phương pháp tốt nhất, rẻ nhất”;
Đề cập đến vấn đề quản lý, Tác giả Nguyễn Quốc Chí, tác giả Nguyễn
Thị Mỹ Lộc cho rằng:“Hoạt động quản lý là hoạt động có định hướng, có chủ
đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý, trong một tổ chức, nhằm làm

cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”;[5,tr.1]
Tác giả Đặng Vũ Hoạt, tác giả Hà Thế Ngữ cho rằng: “Quản lý là một
quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt
được những mục tiêu nhất định”;[35,tr.29]
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là
khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến”;[33,tr35]
Tác giả Trần Quốc Thành lại định nghĩa: “Quản lý là tác động có ý thức của
chủ thể quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã
hội hành vi và hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý chí
nhà quản lý, phù hợp với quy luật khách quan”.[35,tr.1]
Qua những quan điểm trên ta thấy:
- Quản lý là các hoạt động thiết yếu đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá

nhân, đảm bảo hoàn thành các công việc và là phương thức tốt nhất để đạt
được mục tiêu chung của tập thể.
- Quản lý là quá trình tác động có định hướng, có tổ chức của chủ thể

quản lý lên đối tượng quản lý thông qua các cơ chế quản lý, nhằm sử dụng có
hiệu quả nhất các nguồn lực trong điều kiện môi trường biến động để hệ thống
ổn định, phát triển đạt được những mục tiêu đã định.
Tóm lại, quản lý là một quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của
chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra.
Quản lý bao giờ cũng tồn tại với tư cách là một hệ thống, bao gồm các
thành phần:

11


+ Chủ thể quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý): đề ra mục tiêu, dẫn

dắt điều khiển các đối tượng quản lý để đạt tới mục tiêu định sẵn.
+ Khách thể quản lý (đối tượng quản lý): con người (được tổ chức thành

một tập thể, một xã hội...) thế giới vô sinh (các trang thiết bị kỹ thuật...) thế
giới hữu sinh (vật nuôi, cây trồng...)
+ Cơ chế quản lý: những phương thức mà nhờ đó hoạt động quản lý

được thực hiện và quan hệ tương tác qua lại giữa chủ thể quản lý và khách thể
quản lý được vận hành điều chỉnh.
+ Mục tiêu chung: cho cả đối tượng quản lý và chủ thể quản lý, đây là

căn cứ để chủ thể quản lý tạo ra các hoạt động quản lý.
1.2.1.2. Quản lý nhà trường
Quản lý nhà trường là một hoạt động được thực hiện trên cơ sở những
quy luật chung của quản lý nhưng có nét đặc thù riêng: về bản chất quản lý nhà
trường được quy định bởi bản chất lao động sư phạm của người giáo viên, bản
chất quá trình dạy học, giáo dục trong đó mọi thành viên của nhà trường vừa là
đối tượng quản lý vừa là chủ thể hoạt động của bản thân mình. Sản phẩm quản
lý nhà trường là nhân cách của học sinh được hình thành trong quá trình học
tập, tu dưỡng, rèn luyện và phát triển theo yêu cầu của xã hội, được xã hội thừa
nhận.
Với nét đặc thù trên, mục đích của quản lý nhà trường là đưa nhà trường
từ trạng thái đang phát triển lên một trạng thái phát triển mới có chất lượng
ngày càng cao. Để đạt mục đích trên quản lý nhà trường cần thực hiện các nội
dung sau:
Quản lý cơ sở vật chất và thiết bị nhà trường nhằm phục vụ tốt nhất cho
việc giảng dạy, học tập và giáo dục học sinh;
Quản lý hoạt động tài chính của nhà trường theo đúng nguyên tắc của
nhà nước và của ngành giáo dục. Thực hiện tốt công tác xã hội hóa giáo dục,

biết huy động các nguồn lực, sử dụng tài chính vào đúng mục đích để xây

12


dựng cơ sở vật chất, mua sắm thiết bị phục vụ các hoạt động giáo dục và dạy
học có hiệu quả.
Quản lý, chỉ đạo đội ngũ giáo viên, cán bộ, công nhân viên thực hiện tốt
các nhiệm vụ giảng dạy và giáo dục. Xây dựng tập thể sư phạm thành một tập
thể vững mạnh, đoàn kết nhất trí, gương mẫu và hợp tác tương trợ, tạo thành
một phong trào thi đua phấn đấu liên tục trong nhà trường, thày dạy tốt, trò học
tốt; tất cả đều hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục.
Quản lý tốt việc học tập của học sinh bao hàm quản lý cả về tinh thần,
thái độ, phương pháp học tập.
Quản lý là một khái niệm rộng, quản lý nhà trường là nội hàm của khái
niệm quản lý, đã có rất nhiều tác giả quan niệm về quản lý nhà trường:
Theo tác giả Trần Kiểm: "Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối
giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà
trường vận hành theo nguyên lý giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục
tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục với thế hệ trẻ và với từng học sinh”;
[24,tr29]
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: "Quản lý nhà trường là quản lý hoạt
động dạy và học tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng
thái khác để dần dần tiến tới mục tiêu giáo dục”;[34,tr34]
Theo tác giả Phạm Minh Hạc :“Quản lý nhà trường là tập hợp những
tác động tối ưu của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và cán bộ
công nhân viên, nhằm tận dụng các nguồn dự trữ do nhà nước đầu tư, lực
lượng xã hội đóng góp và do lao động xây dựng vốn tự có. Hướng vào việc đẩy
mạnh mọi hoạt động của nhà trường mà điểm hội tụ là quá trình đào tạo thế
hệ trẻ”.[18,tr61]

Trong cuốn “Cơ sở lý luận của khoa học quản lý giáo dục”, tác giả
M.I.Kôn-Đa-Cốp đã viết: ''Chúng ta hiểu quản lý nhà trường (công việc nhà
trường) là một hệ thống xã hội - sư phạm chuyên biệt, hệ thống này đòi hỏi
những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý đến

13


tất cả các mặt của đời sống nhà trường, nhằm đảm bảo sự vận hành tối ưu về
các mặt kinh tế - xã hội, tổ chức sư phạm của quá trình dạy - học và giáo dục
thế hệ đang lớn lên”[31]
Như vậy quản lý nhà trường thực chất là tác động có định hướng, có kế
hoạch của chủ thể quản lý lên tất cả các nguồn lực nhằm đẩy mạnh hoạt động
của nhà trường theo nguyên lý giáo dục và tiến tới mục tiêu giáo dục mà trọng
tâm của nó là đưa hoạt động dạy và học tiến lên trạng thái mới về chất. Do vậy
công tác quản lý giáo dục nói chung, quản lý nhà trường nói riêng gồm có quản
lý các hoạt động trong nhà trường và các quan hệ giữa trường học với xã hội.
1.2.2. Dạy học, quản lý dạy học
1.2.2.1 Dạy học:
Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm, với nội dung khoa học,
được thực hiện theo một phương pháp sư phạm đặc biệt, do nhà trường tổ
chức, thầy giáo thực hiện nhằm giúp học sinh nắm vững hệ thống kiến thức
khoa học và hình thành hệ thống kỹ năng hoạt động, nâng cao trình độ học vấn,
phát triển trí tuệ và hoàn thiện nhân cách. Dạy học là con đường cơ bản để thực
hiện mục đích giáo dục xã hội. Học tập là cơ hội quan trọng nhất giúp mỗi cá
nhân phát triển và thành đạt.
Dạy học là một bộ phận của quá trình tổng thể giáo dục nhân cách, là
quá trình tác động qua lại giữa thầy và trò nhằm truyền thụ, lĩnh hội tri thức
khoa học, kinh nghiệm xã hội, kỹ năng, kỹ xảo, hoạt động nhận thức thực tiễn,
trên cơ sở đó hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo và những

giá trị theo mục tiêu giáo dục.
Với tiếp cận quá trình dạy học, tác giả Nguyễn Đức Chính đã định nghĩa
“Dạy là một quá trình tích cực, trong đó người dạy chia sẻ thông tin với người
học, nhằm cung cấp và giúp họ xử lý thông tin để đạt tới mục tiêu là thay đổi
hành vi của họ” và “Học là quá trình đồng hóa thông tin nhằm thay đổi hành
vi một cách tổng hợp” [8, tr1].

14


1.2.2.2. Quản lý dạy học
Quản lý dạy học là sự tác động hợp quy luật của chủ thể quản lý dạy học
đến chủ thể dạy học bằng các giải pháp phát huy tác dụng của các phương tiện
quản lý như: chế định giáo dục đào tạo, bộ máy tổ chức, nhân lực dạy học, điều
kiện dạy học, thông tin và môi trường dạy học nhằm đạt được mục tiêu quản lý
dạy học. Các phương tiện này có ý nghĩa quyết định trực tiếp mức độ đạt được
mục tiêu của quản lý dạy học vì vậy quản lý dạy học là phải quản lý đồng bộ
và thống nhất các hoạt động mang tính phương tiện.
Quản lý dạy học là phải đồng thời quản lý hoạt động giảng dạy và học
tập nhưng trước hết phải quản lý hoạt động dạy của người thầy vì sự chuẩn bị
của người dạy về mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, phương
tiện, hình thức kiểm tra đánh giá sẽ quyết định mục đích, nội dung, phương
pháp và kết quả của người học và ngược lại. Hơn nữa, mọi thông tin chỉ đạo về
dạy học bao giờ người giáo viên cũng là người tiếp nhận từ các cấp quản lý. Vì
vậy quản lý dạy học trước hết là quản lý quy trình dạy học của giáo viên.
Quản lý dạy học là tổ chức thực hiện các nhiệm vụ cơ bản sau:
- Cụ thể hóa mục tiêu dạy học qua các nhiệm vụ dạy học nhằm nâng cao

tri thức, kỹ năng, bồi dưỡng thái độ, hình thành và phát triển những năng lực,
phẩm chất tốt đẹp cho người học.

- Quản lý việc xây dựng và thực hiện nội dung dạy học. Nội dung dạy

học phải đảm bảo bao gồm hệ thống những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mà người
học cần phải lĩnh hội trong quá trình dạy học, đáp ứng mục tiêu dạy học.
- Quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên theo quy trình (Chuẩn bị,

thực thi, đánh giá cải tiến).
- Quản lý hoạt động học tập của học sinh (nề nếp, thái độ, kết quả học

tập).
- Quản lý cơ sở vật chất phục vụ dạy học.

15


Để thực hiện tốt các nhiệm vụ quản lý dạy học đối với hoạt động dạy
của giáo viên cần quản lý những nội dung sau:
- Quản lý việc thực hiện chương trình giảng dạy (mục tiêu, nội dung,

tiến trình)
- Quản lý giờ lên lớp và vận dụng phương pháp dạy học, sử dụng

phương tiện dạy học.
- Quản lý việc thực hiện quy chế kiểm tra, đánh giá chất lượng.
- Quản lý hồ sơ chuyên môn của giáo viên.
- Quản lý việc lập kế hoạch của giáo viên.
- Quản lý việc tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên.

Bên cạnh những nội dung quản lý hoạt động dạy, nhà quản lý cũng cần
quan tâm đến những nội dung quản lý hoạt động học và đặc biệt hơn là nội

dung quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện - kỹ thuật phục vụ hoạt
động dạy học trong nhà trường.
- Tổ chức xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị dạy học bộ môn, theo dõi

tình trạng thiết bị dạy học và tình trạng sử dụng thiết bị dạy học;
- Tổ chức việc sinh hoạt chuyên đề nhằm thảo luận nâng cao hiệu quả sử

dụng thiết bị dạy học;
- Quản lý, bảo quản tốt các trang thiết bị phục vụ dạy học (trường, lớp,

bàn ghế, bảng…) hoạt động phòng bộ môn, phòng chức năng, thư viện với
sách báo và tài liệu tham khảo.
1.2.3. Quy trình
Qui trình là trình tự và cách thức cụ thể để tiến hành một hoạt động hay
một quá trình. Quy trình xác định các bước thực hiện các công việc thuộc đầu
vào, quá trình và đầu ra của quá trình và cách thức để biến đầu vào thành đầu
ra bao gồm việc cần phải làm, ai làm, làm lúc nào, ở đâu và như thế nào. Quy
trình có thể lập thành văn bản hoặc không.
1.2.4. Quản lý dạy học theo quy trình
1.2.4.1. Quy trình hóa quá trình dạy học.

16