Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ hiệu trưởng các trường tiểu học huyện vụ bản tỉnh nam định trong giai đoạn hiện nay001
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (590.74 KB, 156 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
VŨ NGỌC ÁNH
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO
ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
HUYỆN VỤ BẢN, TỈNH NAM ĐỊNH TRONG GIAI
ĐOẠN HIỆN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 14
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. BÙI MINH HIỀN
HÀ NỘI - 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của
riêng cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn tận tình của PGS.TS Bùi
Minh Hiền. Các thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận
văn là do tôi tự tìm hiểu, nghiên cứu, đúc kết và phân tích một
cách trung thực, phù hợp với tình hình thực tế.
Tác giả Luận văn
Vũ Ngọc Ánh
i
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành Luận văn thạc sỹ Quản lý Giáo dục này, ngoài nỗ lực của
bản thân, tác giả đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ, hướng dẫn, động
viên của nhiều người.
Với tình cảm chân thành, tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo, quý
thầy, cô giảng viên của Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã n h
i ệ t tình truyền thụ những kiến thức quý báu trong quá trình học tập và nghiên cứu
suốt 02 năm 2014 - 2016 vừa qua .
Đặc biệt, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới Phó Giáo sư
Tiến sỹ Bùi Minh Hiền, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tác giả trong suốt quá
trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn này.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn tới lãnh đạo UBND huyện, cán bộ, chuyên viên
Phòng Nội vụ, Phòng Giáo dục và Đào tạo, cán bộ quản lý, giáo viên 26 trường tiểu
học của huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định; bạn bè, đồng nghiệp, người thân,…đã tạo mọi
điều kiện tốt nhất cho tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu; cung cấp nhiều
thông tin, tài liệu hữu ích, có giá trị giúp tác giả hoàn thiện Luận văn này.
Mặc dù đã rất cố gắng, song vẫn còn có những hạn chế về điều kiện nghiên
cứu, do đó, luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được ý kiến chỉ
bảo, góp ý của quý thầy cô và bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày
tháng năm 2016
Tác giả
Vũ Ngọc Ánh
ii
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục Lục
Danh mục viết tắt
Danh mục bảng
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI
DƯỠNG ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC CỦA
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO.............................................................8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................8
1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước....................................................................8
1.1.2. Nghiên cứu trong nước...................................................................10
1.2. Một số khái niệm cơ bản..........................................................................12
1.2.1. Quản lý; Quản lý giáo dục................................................................ 12
1.2.2. Năng lực; Bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học.....15
1.2.3. Quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học.........16
1.3. Những vấn đề chung về trường tiểu học và Hiệu trưởng trường
tiểu học............................................................................................................ 16
1.3.1. Mục tiêu của giáo dục tiểu học......................................................... 17
1.3.2. Vị trí của trường tiểu học.................................................................. 17
1.3.3. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học.................................... 17
1.3.4. Hiệu trưởng trường tiểu học..............................................................18
1.4. Yêu cầu năng lực của Hiệu trưởng trường tiểu học................................. 20
1.4.1. Yêu cầu năng lực theo Chuẩn Hiệu trưởng trường tiểu học.............20
1.4.2. Yêu cầu năng lực theo quan điểm của lý thuyết quản lý hiện đại.....20
1.4.3. Yêu cầu năng lực theo đổi mới giáo dục...........................................21
1.4.4. Tổng hợp khung năng lực của Hiệu trưởng trường tiểu học hiện nay
.....................................................................................................................21
iii
1.5. Hoạt động bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học............22
1.5.1. Ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực cho
Hiệu trưởng trường tiểu học........................................................................22
1.5.2. Nội dung, chương trình bồi dưỡng Hiệu trưởng trường tiểu học......23
1.5.3. Hình thức tổ chức, phương pháp bồi dưỡng năng lực cho Hiệu
trưởng trường tiểu học.................................................................................23
1.5.4. Các lực lượng tham gia bồi dưỡng Hiệu trưởng trường tiểu học......25
1.5.5. Các nguồn lực cơ sở vật chất, tài liệu, kinh phí phục vụ bồi dưỡng. 25
1.6. Chức năng, nhiệm vụ của phòng Giáo dục và Đào tạo............................26
1.7. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu
học của phòng giáo dục và đào tạo..................................................................26
1.7.1. Xác lập nhận thức và khảo sát nhu cầu bồi dưỡng năng lực của
đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học...........................................................26
1.7.2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng
trường tiểu học............................................................................................ 27
1.7.3. Tổ chức bộ máy và tổ chức các hoạt động bồi dưỡng năng lực
cho đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học....................................................27
1.7.4. Chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng
trường tiểu học............................................................................................ 28
1.7.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội
ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học.................................................................29
1.7.6. Thực hiện các điều chỉnh sau bồi dưỡng...........................................30
1.8. Các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho
đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học...............................................................30
1.8.1. Yếu tố chủ quan................................................................................ 30
1.8.2. Yếu tố khách quan.............................................................................31
Kết luận chương 1.........................................................................................34
iv
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
NĂNG LỰC CHO ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU
HỌC HUYỆN VỤ BẢN, TỈNH NAM ĐỊNH..............................................35
2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, giáo dục tiểu học của
huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định........................................................................35
2.1.1. Điều kiện tự nhiên.............................................................................35
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội..................................................................35
2.1.3. Thực trạng Giáo dục tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định..........37
2.2. Mô tả tổ chức nghiên cứu thực trạng....................................................... 46
2.2.1. Xây dựng tiêu chí đánh giá thực trạng..............................................47
2.2.2. Cách thức tiến hành nghiên cứu thực trạng.......................................48
2.2.3. Xử lý số liệu......................................................................................49
2.3. Thực trạng năng lực đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Vụ
Bản, tỉnh Nam Định.........................................................................................49
2.4. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng
trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.............................................. 55
2.4.1. Thực trạng việc nhận thức, xác định ý nghĩa, tầm quan trọng của
hoạt động bồi dưỡng và nhu cầu bồi dưỡng Hiệu trưởng trường tiểu
học .............................................................................................................. 55
2.4.2. Thực trạng nội dung, chương trình bồi dưỡng Hiệu trưởng
trường tiểu học............................................................................................ 57
2.4.3. Thực trạng hình thức tổ chức, phương pháp bồi dưỡng năng lực
cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học..............................................58
2.4.4. Thực trạng các lực lượng tham gia bồi dưỡng Hiệu trưởng
trường tiểu học............................................................................................ 60
2.5. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu
trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định............................ 61
v
2.5.1. Thực trạng xác lập nhận thức và khảo sát nhu cầu bồi dưỡng
năng lực của đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học..................................... 61
2.5.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ
Hiệu trưởng trường tiểu học........................................................................62
2.5.3. Thực trạng tổ chức bộ máy hoạt động bồi dưỡng năng lực cho
đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học...........................................................62
2.5.4. Thực trạng chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ
Hiệu trưởng trường tiểu học........................................................................64
2.5.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng năng
lực cho đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học..............................................65
2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực
cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định...................69
2.6.1. Điểm mạnh........................................................................................69
2.6.2. Điểm yếu...........................................................................................70
2.6.3. Thời cơ..............................................................................................71
2.6.4. Thách thức.........................................................................................71
2.6.5. Nguyên nhân của thực trạng............................................................. 72
Kết luận chương 2.........................................................................................76
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
NĂNG LỰC CHO ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG
TIỂU HỌC HUYỆN VỤ BẢN, TỈNH NAM ĐỊNH TRONG GIAI
ĐOẠN HIỆN NAY....................................................................................................................... 78
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp..................................................................78
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích, tính định hướng.......................78
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ.................................78
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển.................................79
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi...................................79
vi
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu
trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản tỉnh Nam Định trong giai đoạn
hiện nay........................................................................................................... 80
3.2.1. Nâng cao nhận thức và tổ chức khảo sát đánh giá nhu cầu bồi
dưỡng của đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học...................................80
3.2.2. Đổi mới lập kế hoạch bồi dưỡng hướng đến mục đích nâng cao
năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học...............................83
3.2.3. Nâng cao năng lực cho bộ máy tổ chức bồi dưỡng và hiệu quả tổ
chức hoạt động bồi dưỡng...........................................................................85
3.2.4. Chỉ đạo đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức bồi
dưỡng và tăng cường các điều kiện phục vụ hoạt động bồi dưỡng.............87
3.2.5. Kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu
trưởng trường tiểu học.................................................................................97
3.2.6. Tạo động lực cho Hiệu trưởng tham gia bồi dưỡng và thực hiện
các điều chỉnh cần thiết sau bồi dưỡng....................................................... 99
3.3. Khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp đề xuất.................................................................................................. 102
Kết luận chương 3...................................................................................... 106
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................ 107
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................. 111
PHỤ LỤC
vii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT
VIẾT TẮT
1.
BDCBQL
2.
CBQL
3.
CBQLGD
4.
CBQL/HT
5.
CNH-HĐH
6.
CNTT
7.
CTBD
8.
ĐTBD
9.
GD&ĐT
10.
GV, NV
11.
HTCTTH
12.
KHCN
13.
KTKN
14.
KT-XH
15.
QLGD
viii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1:
Quy
huyệ
Bảng 2.2:
Quy
học 2
Bảng 2.3.
Thốn
Bảng 2.4.
hống
Bảng 2.5.
Kết q
GV,
2013
Bảng 2.6
Kết
Bảng 2.7
Kết
Bảng 2.8
Kết q
trọng
học h
Bảng 2.9
Kết q
trườn
Bảng 2.10
Kết q
đội n
2011
Bảng 2.11
Kết q
dưỡn
Bảng 2.12
Kết q
Hiệu
Bảng 2.13
Thực
trưởn
Bảng 2.14
Kết q
năng
Bảng 2.15
Kết q
cho đ
xix
Bảng 2.16
Kết quả khảo sát thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động bồi
dưỡng cho đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Vụ Bản.
Bảng 2.17.
66
Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện các điều chỉnh sau bồi
dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học huyện
Vụ Bản
xx
68
MỞ ĐẦU
1.
Lý do chọn đề tài
1.1. Đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trong đó
có chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng các nhà trường đã và đang là một nhiệm vụ có
tính chiến lược trong quá trình đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới quản lý giáo
dục nói riêng ở nước ta hiện nay.
Xuất phát từ vị trí, vai trò hết sức quan trọng của người quản lý ở vị trí cao
nhất của nhà trường - người Hiệu trưởng, họ là người chịu trách nhiệm cao nhất về
thực hiện sứ mệnh chính trị của nhà trường, là người lãnh đạo sự vận hành toàn bộ
mọi hoạt động của nhà trường, có dấu ấn tinh thần mạnh mẽ đến sự phát triển của
nhà trường. Một Hiệu trưởng giỏi có thể làm thay đổi căn bản bộ mặt, chất lượng
giáo dục của một nhà trường, cho nên công tác bồi dưỡng và quản lý tốt hoạt động
bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng để họ phát huy tốt vai trò của mình là một yêu cầu
hết sức cần thiết. Tuy nhiên, từ trước đến nay, công tác bồi dưỡng và quản lý hoạt
động bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng chưa đáp ứng được yêu cầu.
Giai đoạn hiện nay, đang đặt ra những yêu cầu cao đối với người Hiệu trưởng, họ
không chỉ là Thủ trưởng mà còn là Thủ lĩnh trong nhà trường. Là Thủ trưởng, họ phải làm
cho mọi người “khẩu phục”, chấp hành các quyết định, mệnh lệnh mà họ đề ra; là Thủ lĩnh,
họ phải làm cho mọi người “tâm phục”, đồng tình, đồng thuận với những đề xuất, những ý
tưởng do họ khởi xướng và đồng lòng hướng làm theo. Họ là cánh chim đầu đàn thúc đẩy
tất cả các hoạt động của nhà trường, vì “Thủ trưởng nào thì phong trào nấy”. Hiệu trưởng
phải đại diện cho hình ảnh của cả một tập thể, đại diện cho văn hóa nhà trường, làm sao để
cán bộ, giáo viên, nhân viên nhìn vào người Hiệu trưởng như thấy có bóng dáng của bản
thân mình trong đó. Hiệu trưởng phải là người thấu hiểu tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của
các thành viên trong tập thể để kịp thời động viên, chia sẻ, tháo gỡ mọi khó khăn vướng
mắc, là tấm gương sáng để mọi người noi theo. Hiệu trưởng phải là người lập quy hoạch,
kế hoạch phát triển nhà trường và tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát các hoạt động, dẫn
dắt tập thể nhà trường đi lên bền vững.
Lãnh đạo, quản lý thích ứng trước mọi biến đổi của đời sống xã hội cũng đặt ra
cho người Hiệu trưởng phải được bồi dưỡng để đáp ứng yêu cầu. Hiệu trưởng, Thủ
1
trưởng - Thủ lĩnh nhà trường, hơn ai hết phải là người thích nghi đầu tiên với những
thay đổi để dẫn dắt mọi người trong tổ chức nhà trường thích nghi được với những
thay đổi ấy, Hiệu trưởng biết giữ nhịp để nhà trường phát triển “cân bằng động” với
sự phát triển của xã hội.
Bồi dưỡng để nâng cao năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý trường tiểu học cho
đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu đang là một yêu cầu rất cấp thiết hiện nay. Bởi vì
"Giáo dục ngày nay được xem như là ngôi nhà văn hoá của dân tộc. Người ta không
nhìn thấy giáo dục một cách cụ thể, nhưng có thể cảm nhận được nó trong từng tế bào
của cuộc sống. Giáo dục không bị chia cắt bởi thời gian, không bị pha loãng trong
không gian". Giáo dục tiểu học lại là nền móng ngôi nhà văn hoá của dân tộc. Cái
móng có chắc thì ngôi nhà mới vững. Bậc học này đặt cơ sở cho sự hình thành và phát
triển nhân cách hài hoà của cả cuộc đời con người. Vì vậy, phát triển trường tiểu học có
ý nghĩa căn cốt cho sự phát triển của giáo dục phổ thông, trong quá trình phát triển ấy,
vai trò của người Hiệu trưởng trường tiểu học là đặc biệt quan trọng, nếu Hiệu trưởng
không đủ năng lực theo yêu cầu sẽ không thể hoàn thành được nhiệm vụ.
1.2. Phòng Giáo dục và Đào tạo là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân
cấp huyện có nhiệm vụ và quyền hạn đặc thù để thực hiện chức năng quản lý nhà nước
về giáo dục và đào tạo ở địa phương, trong đó có nhiệm vụ tất yếu và rất quan trọng đó
là “Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện việc đào tạo, bồi dưỡng công chức, viên
chức các cơ sở giáo dục thuộc thẩm quyền quản lý của Ủy ban nhân dân cấp huyện sau
khi được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt”, Theo Thông tư Số 11/2015/TTLTBGDĐT-BNV, ngày 29/05/2015, Thông tư liên tịch Bộ GD&ĐT và Bộ Nội vụ có ý
nghĩa rất lớn đến công tác bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ công chức,
viên chức giáo dục nói chung trong đó có đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học trước
yêu cầu đổi mới giáo dục. Như vậy, khâu then chốt để thực hiện tốt nhiệm vụ trên chính
là việc bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học
nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học. Nếu tổ chức tốt hoạt
động bồi dưỡng và quản lý tốt hoạt động bồi dưỡng cho đội ngũ Hiệu trưởng trường
tiểu học sẽ tạo động lực thúc đẩy sự chuyển biến mạnh mẽ đối với trường tiểu học nói
riêng và giáo dục tiểu học của một huyện nói chung theo
2
hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa”. Thông qua bồi dưỡng, đội ngũ Hiệu
trưởng trường tiểu học có khả năng tiếp cận nhanh được với các phương pháp quản
lý mới, quản lý hiện đại, có tinh thần mạnh dạn áp dụng các phương pháp quản lý
hiệu quả, có bản lĩnh, nhiệt tình, tận tâm, thân thiện, có kinh nghiệm điều hành, có ý
chí vươn lên, sáng tạo trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ, làm đầu tàu cho tập thể sư
phạm nhà trường, mạnh dạn đổi mới, xây dựng được các kế hoạch dài hạn, trung
hạn và ngắn hạn nhằm xây dựng nhà trường theo hướng tiên tiến, hiện đại, có khả
năng báo cáo chuyên đề và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, phân công sắp
xếp đội ngũ theo quy định và phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường một cách
hợp lý để phát huy tối đa năng lực của từng cá nhân; ứng dụng được và ứng dụng tốt
CNTT trong công tác lãnh đạo và quản lý nhà trường…Thế nhưng hiện nay, công
tác bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học của Phòng GD&ĐT huyện Vụ
Bản vẫn còn nhiều bất cập.
“Quản lý là nghiệp xưa nhất và cũng là nghề mới nhất” [30, tr33], vì vậy bồi
dưỡng để cập nhật những nội dung quản lý mới là điều tất yếu phải thực hiện. Những
năm gần đây, mặc dù công tác bồi dưỡng năng lực lãnh đạo quản lý cho đội ngũ Hiệu
trưởng trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định đã có sự chuyển biến khá tích
cực, song nhìn chung, đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học vẫn chưa đáp ứng được yêu
cầu của sự nghiệp đổi mới giáo dục cả về số lượng, cơ cấu và chất lượng. Bên cạnh đó,
việc quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu
học chưa được quan tâm một cách thỏa đáng, nhiều khi mang tính hình thức, chưa khoa
học và hiệu quả không cao, chưa có kế hoạch dài hạn trong công tác đào tạo, bồi dưỡng
để nâng cao trình độ đội ngũ Hiệu trưởng, đó cũng là lý do đến nay, tại huyện Vụ Bản,
đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục ở các nhà trường nói chung và đội ngũ Hiệu trưởng
trường tiểu học nói riêng chưa ai có trình độ Thạc sỹ QLGD, lớp kế cận trong diện quy
hoạch nguồn CBQL cũng chưa có ai và cũng chưa có một đề tài nào nghiên cứu hay đề
cập đến vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng các
trường tiểu học. Vì vậy, vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ
Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định trong giai đoạn hiện nay
3
nhằm đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục là vô cùng cấp thiết.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý
hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện
Vụ Bản, tỉnh Nam Định trong giai đoạn hiện nay” với mong muốn đánh giá thực
trạng bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu
học, qua đó, đề ra các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng cho đội ngũ Hiệu trưởng
các trường tiểu học nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu
học của huyện Vụ Bản, có tính khả thi, phù hợp với xu thế phát triển của giáo dục đào
tạo, của xã hội và đáp ứng được mục tiêu phát triển giáo dục của địa phương.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất biện pháp quản lý hoạt động
bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản tỉnh
Nam Định nhằm nâng cao năng lực quản lý lãnh đạo nhà trường cho đội ngũ Hiệu
trưởng trường tiểu học, phù hợp với tình hình phát triển giáo dục tiểu học ở địa
phương, đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục tiểu học trong giai đoạn hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng
các trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định trong giai đoạn hiện nay.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho
Hiệu trưởng trường tiểu học của phòng GD&ĐT.
4.2. Điều tra, khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực cho
đội ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.
4.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội
ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định trong giai đoạn
hiện nay.
4
5. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
5.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho
Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.
5.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu tại Phòng Giáo dục& Đào
tạo và các trường tiểu học thuộc huyện Vụ Bản tỉnh Nam Định.
5.3. Giới hạn về khách thể khảo sát, điều tra
Gồm 03 nhóm:
+
+
Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản; số lượng: 26 người
Lãnh đạo, chuyên viên phòng GD&ĐT, Phòng Nội vụ huyện Vụ Bản, số
lượng: 17 người;
+
Phó Hiệu trưởng và một số giáo viên (quy hoạch nguồn CBQL) các trường
tiểu học trên địa bàn huyện Vụ Bản: 100 - 126 người.
5.4. Chủ thể thực hiện biện pháp quản lý: Phòng GD&ĐT huyện Vụ Bản,
tỉnh Nam Định
6. Câu hỏi nghiên cứu
Khung năng lực người Hiệu trưởng trường tiểu học bao gồm những thành tố
nào? Xác định nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng Hiệu trưởng trường tiểu học theo
tiếp cận nào là phù hợp? Thực trạng năng lực và thực trạng quản lý hoạt động bồi
dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học của Phòng GD&ĐT huyện Vụ Bản, tỉnh
Nam Định trong thời gian qua như thế nào? Những kết quả đạt được, hạn chế và
nguyên nhân của nó là gì? Cần có những biện pháp nào để quản lý hoạt động bồi dưỡng
năng lực Hiệu trưởng trường tiểu học đạt hiệu quả để nâng cao chất lượng đội ngũ Hiệu
trưởng trường tiểu học trong giai đoạn thực hiện đổi mới giáo dục tiểu học hiện nay?
7. Giả thuyết khoa học
Chất lượng hoạt động bồi dưỡng và chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường
tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định sẽ được nâng cao nếu nghiên cứu đề xuất và
áp dụng thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng
của Phòng Giáo dục & Đào tạo Vụ Bản theo tiếp cận khảo sát nhu cầu bồi dưỡng và
5
thực hiện tốt các chức năng quản lý cơ bản trong hoạt động bồi dưỡng phù hợp với
nhu cầu, điều kiện thực tế của đội ngũ Hiệu trưởng, với địa phương và xu thế đổi
mới giáo dục hiện nay.
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
8.1. Ý nghĩa lý luận
Làm rõ một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ Hiệu
trưởng, nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng, chỉ ra những thành công và
mặt hạn chế cùng những nguyên nhân, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các biện
pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực Hiệu trưởng trường tiểu học, trong giai
đoạn đổi mới Giáo dục tiểu học hiện nay ở huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.
8.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu được chuyển giao áp dụng cho Phòng GD&ĐT huyện
Vụ Bản - chủ thể quản lý các trường tiểu học thuộc huyện Vụ Bản trong hoạt động
quản lý bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học giai đoạn hiện nay.
9. Phương pháp nghiên cứu
9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
-
Nghiên cứu các quan điểm, lý luận về quản lý, quản lý giáo dục; Chỉ thị,
Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, ngành giáo dục; phân tích, phân loại, xác định các
khái niệm cơ bản; đọc sách, báo, bài viết, tham khảo các công trình nghiên cứu có
liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài.
-
Hồi cứu tài liệu để phân tích tổng hợp, hệ thống hóa những vấn đề liên quan
làm cơ sở lý luận cho thực tiễn
9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
-
Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động lãnh đạo, quản lý của các Hiệu
trưởng trường tiểu học thuộc địa bàn nghiên cứu.
-
Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp lãnh đạo UBND, lãnh đạo,
chuyên viên Phòng Nội vụ, Phòng GD&ĐT huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.
-
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi đối với Hiệu trưởng, cán bộ quản lý,
chuyên viên Phòng GD&ĐT và một số giáo viên các trường tiểu học huyện Vụ Bản,
6
tỉnh Nam Định để đánh giá thực trạng năng lực, hoạt động bồi dưỡng và quản lý
hoạt động bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học.
-
Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia về các biện pháp đề xuất
quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học giai đoạn hiện nay.
9.3. Nhóm phương pháp bổ trợ
-
Sử dụng phương pháp thống kê toán học, các phần mềm tin học ứng dụng
để xử lý các kết quả nghiên cứu.
10. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục, luận văn có 3 chương với nội dung chính như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội
ngũ Hiệu trưởng các trường tiểu học của phòng giáo dục và đào tạo.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ
Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu
trưởng các trường tiểu học huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định trong giai đoạn hiện nay.
7
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG ĐỘI NGŨ HIỆU
TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC CỦA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Năng lực lãnh đạo, quản lý của đội ngũ Hiệu trưởng có vai trò đặc biệt quan
trọng đến chất lượng giáo dục, đến thương hiệu và sự thành công của một nhà
trường, của sự nghiệp giáo dục. Nhiều quốc gia trên thế giới đã rất chú trọng đầu tư
cho hoạt động bồi dưỡng nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác của người Hiệu
trưởng nhằm đáp ứng thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ của nhà trường theo xu
hướng phát triển.
1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước
Vào giữa thế kỷ XVIII, các nhà khoa học Robert Owen (1771-1858), Andrew
Ure (1778- 1875) đưa ra ý tưởng muốn tăng năng xuất lao động cần tập trung giải
quyết một số yếu tố chủ yếu là tạo ra phúc lợi công cộng, tìm giải pháp giám sát
công nhân, quan tâm đến mối quan hệ giữa người quản lý với người bị quản lý và
nâng cao trình độ quản lý cho các nhà quản lý. Tiếp đó Frederick Win slow Taylor
(1856-1915) với công trình tiêu biểu là cuốn: “Những nguyên tắc quản lý khoa học”
xuất bản năm 1911, ông quan niệm: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn
người khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt
nhất và rẻ nhất” [16, tr76].
Henri Fayol (1841-1925) người Pháp đã có công trình “Tổng quát về quản lý
hành chính” xuất bản năm 1916. Cống hiến lớn nhất của ông là đưa ra 5 chức năng
cơ bản của quản lý, 16 quy tắc về chức trách quản lý và 14 nguyên tắc quản lý hành
chính. Theo ông, người quản lý nếu có đủ năng lực tư duy và năng lực thực tiễn kết
hợp nhuần nhuyễn các chức năng, các quy tắc, các nguyên tắc quản lý thì chất
lượng và hiệu quả hoạt động của tổ chức được nâng cao [16, tr79].
Giáo dục thế kỷ XXI diễn ra trong bối cảnh thế giới có những biến đổi sâu
sắc. Nền kinh tế thế giới chuyển từ kinh tế công nghiệp sang kinh tế tri thức, nền
văn minh loài người chuyển từ văn minh công nghiệp sang văn minh trí tuệ. Toàn
cầu hóa kinh tế là một xu thế khách quan lôi cuốn ngày càng nhiều nước tham gia,
8
đặt ra cho các nhà trường, đặc biệt là người đứng đầu - người Hiệu trưởng những
trách nhiệm mới. Đã có nhiều nhà khoa học trên thế giới nghiên cứu về vai trò,
nhiệm vụ, sự ảnh hưởng của người đứng đầu trường học đối với sự phát triển giáo
dục và đất nước, như một số tác giả sau:
Whitake K.S (2003) đã đưa ra cái nhìn tổng quan về sự thay đổi vai trò của
Hiệu trưởng và giáo viên trong quản lý, lãnh đạo, trách nhiệm và mối quan hệ với
cộng đồng.
Murphy J (1992) đã nghiên cứu về sự cần thiết phải cải tiến việc đào tạo các
nhà lãnh đạo giáo dục khi môi trường giáo dục thay đổi, đó là những tác động của
các biện pháp cải cách về môi trường làm việc của Hiệu trưởng trường học đến việc
hỗ trợ giáo viên thành công, quản lý cải cách và mở rộng cộng đồng nhà trường.
Amy Mednick (2003) đề cập đến vai trò mới của Hiệu trưởng trường học, đó
là việc chia sẻ quyền quyết định với giáo viên và nhân viên, cung cấp các điều kiện
hỗ trợ cho các hoạt động, đôn đốc nhân viên tìm hiểu và đổi mới hoạt động thực
hành, hợp tác phát triển, quản lý giám sát quá trình thay đổi.
Peter Jones (2007) cho rằng, Hiệu trưởng vừa là nhà quản lý, nhà lãnh đạo,
nhà phát triển chương trình giảng dạy và là người sáng tạo. Do đó, Hiệu trưởng phải
hiểu biết về vai trò của mình, có định hướng rõ ràng về công việc, xác định được
nhu cầu thời gian cho mỗi công việc, vì vậy họ cần phải được bồi dưỡng.
Công tác bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD ở một số quốc gia có
nền GD phát triển, được coi là mô hình kiểu mẫu trên thế giới cũng rất được coi
trọng. Tại Nhật Bản, công tác bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD được
phân cấp hoàn toàn cho Hội đồng giáo dục mỗi tỉnh, đó là việc tổ chức bồi dưỡng
theo định kỳ, tham quan và học tập tại các quốc gia có nền GD tiên tiến, hoặc liên
kết với các trường Đại học, Viện nghiên cứu, các tổ chức khác để bồi dưỡng nâng
cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và trau dồi các kỹ năng khác. Bên cạnh đó, Bộ
GDĐT còn tổ chức các hội thảo cấp Trung ương cho giáo viên (trong 6 tuần), cho
CBQL (trong 4 tuần) và hỗ trợ cho các chương trình bồi dưỡng của các tỉnh. Tại
Phần Lan, công tác QLGD từ Bộ GD tới Sở giáo dục thực hiện dựa trên sự linh hoạt
với nguyên tắc phân quyền và hỗ trợ. Trung ương đưa ra các chỉ đạo, hướng dẫn,
9
còn các cơ quan QLGD địa phương hoàn toàn có quyền tự chủ trong việc lập kế
hoạch, sắp xếp, đánh giá các chương trình giảng dạy, bồi dưỡng. Công tác bổ túc,
bồi dưỡng cho đội ngũ CBQLGD, giáo viên, chuyên gia tư vấn được tổ chức rất
công phu hàng năm tại Trung tâm bồi dưỡng giáo viên đặt tại trường Đại học và
trường học mùa hè của địa phương với mục đích cập nhật kiến thức và phương pháp
giảng dạy mới nhất. Trong khi đó, đội ngũ nhà giáo và CB QLGD đều phải có trình
độ từ Thạc sỹ trở lên, được lựa chọn đào tạo từ những sinh viên xuất sắc nhất, có
tâm huyết nhất từ hai hệ thống giáo dục Đại học chuyên về học thuật (universites)
và chuyên về kỹ thuật, bách khoa (polytechnics).
Có thể khẳng định, công tác bồi dưỡng Hiệu trưởng trường học được các
nước trên thế giới coi là một trong những nhiệm vụ tất yếu và rất quan trọng nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục, hướng đến sự thành công cho các nhà trường, góp
phần phát triển bền vững ở mỗi quốc gia.
1.1.2. Nghiên cứu trong nước
Công tác bồi dưỡng CBQLGD nói chung và bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng các
nhà trường nói riêng đã được sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên của Đảng, Chính phủ,
ngành Giáo dục và Đào tạo cũng như của các tỉnh trong cả nước. Điều đó thể hiện ở
việc: Trung ương Đảng đã ra những Nghị quyết về GD&ĐT, đặc biệt gần đây nhất là
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp
hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, trong đó có một
nội dung rất quan trọng là công tác bồi dưỡng đội ngũ CBQLGD. Với Bộ GD&ĐT,
Ban cán sự Đảng Bộ GD&ĐT đã ban hành Nghị quyết số 08/NQ-BCSĐ ngày
04/4/2007 về việc phát triển ngành sư phạm và các trường sư phạm giai đoạn 2007 đến
2015, xác định nhiệm vụ với nội dung: “Triển khai thực hiện đề án đào tạo và bồi
dưỡng CBQLGD các cấp, trong đó ưu tiên bồi dưỡng tất cả 35.000 Hiệu trưởng các
cấp, bậc học”. Trường Cán bộ quản lý GD&ĐT (TW1) được Bộ GD&ĐT cho phép
thực hiện thí điểm chương trình đào tạo Hiệu trưởng trường tiểu học ngay từ những
năm 60 của thế kỷ XX. Đến năm 1995, Bộ GD&ĐT lại cho phép hai Trường
CBQLGD&ĐT trực thuộc Bộ liên kết với các Trường Đại học sư phạm đào tạo thạc sĩ
chuyên ngành QLGD. Lần đầu tiên ở Việt Nam đào tạo cả trình độ đại học và sau
10
đại học về QLGD. Đến nay, đã có rất nhiều Trường Đại học, Học viện đào tạo trình
độ Đại học, Thạc sĩ, Tiến sĩ chuyên ngành QLGD. Tại các cơ sở đào tạo bồi dưỡng
(ĐTBD) CBQLGD ở các tỉnh, thành phố cũng đã tổ chức nhiều lớp ĐTBD
CBQLGD và cán bộ nghiệp vụ giáo dục theo chương trình của Bộ đã ban hành hoặc
tự xây dựng các chương trình phù hợp với đối tượng và hoàn cảnh của địa phương.
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề bồi dưỡng và quản lý hoạt động
bồi dưỡng cho đội ngũ CBQL, Hiệu trưởng trường học như:
Đề tài: “Xây dựng bộ công cụ đánh giá chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán
bộ quản lý giáo dục ở Việt Nam”, của TS. Trần Thị Bích Liễu [35]
Đề tài: “Giải pháp củng cố và phát triển hệ thống các cơ sở đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ quản lý giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục và đào
tạo” do PGS.TS Hà Thế Truyền làm chủ nhiệm nhóm nghiên cứu của Học viện
QLGD [48].
Đề tài: “Biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ
Hiệu trưởng các trường Tiểu học huyện An Lão, thành phố Hải Phòng”, của ThS Lê
Thị Tuyến [50].
Dự án SREM do Bộ GD&ĐT chỉ đạo Học viện QLGD Việt Nam hợp tác với
Học viện Giáo dục Singapore xây dựng chương trình và tài liệu bồi dưỡng Hiệu
trưởng trường phổ thông theo hình thức liên kết Việt Nam - Singapore.
Một số giáo trình, sách có nhiều nội dung quan trọng liên quan đến vấn đề phát
triển GD và QLGD như: “Về phạm trù nhà trường và nhiệm vụ phát triển nhà trường
trong bối cảnh hiện nay” [9], “Những vấn đề về quản lý nhà trường” [5]; “Quản lý
giáo dục tiếp cận một số vấn đề lý luận từ lời khuyên và góc nhìn thực tiễn” [7], “Hoạt
động quản lý và sự vận dụng vào quản lý trường phổ thông” [2] của tác giả Đặng Quốc
Bảo; “Cơ sở của khoa học quản lý” [23] của tác giả Nguyễn Minh Đạo; “Quản lý giáo
dục” [31] của Bùi Minh Hiền (chủ biên), Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo; “Quản lý và
lãnh đạo nhà trường” [30] của Bùi Minh Hiền, Nguyễn Vũ Bích Hiền (đồng chủ biên),
tài liệu chuyên đề (2015); “Một số vấn đề giáo dục và khoa học giáo dục” [26] của
Phạm Minh Hạc; “Quản lý hệ thống GDQD và nhà trường” [29] của Đặng Xuân Hải;
“Những khái niệm cơ bản về quản lý giáo dục”
11
[41] của Nguyễn Ngọc Quang;“Bản chất của hoạt động quản lý, quản lý giáo dục,
thành tựu và xu hướng”[44] của Nguyễn Gia Quý; “Quản lý hành chính nhà nước
và quản lý ngành giáo dục và đào tạo” [55] của Phạm Viết Vượng…
Một số bài viết chuyên đề đăng tải trên các báo và tạp chí, tập san, kỷ yếu như:
Trên tập san của Đại học Tiền Giang, tác giả Đặng Xuân Sơn có bài “Những
năng lực cơ bản của con người thời kỳ CNH-HĐH, suy nghĩ về việc bồi dưỡng đội
ngũ cán bộ quản lý giáo dục ở các nhà trường phổ thông hiện nay” [45]; “Năng
lực quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng trong đổi mới nhà trường” [21] của Trần
Văn Dũng; “Nhận diện năng lực của người Hiệu trưởng” [4], của tác giả Đặng
Quốc Bảo, đăng trên Tạp chí giáo dục Thủ đô số 64 tháng 4 năm 2015; “Tự đánh
giá của Hiệu trưởng theo bản đồ năng lực” [51] nguồn báo nước ngoài, từ
Internet;“Kỷ yếu Hội thảo khoa học-Phát triển năng lực người học trong bối cảnh
hiện nay” [34] của Học viện QLGD;“Kỷ yếu Hội thảo khoa học - Giải pháp bồi
dưỡng Hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường phổ thông” [33] của Học viện QLGD.
Nhìn chung, vấn đề bồi dưỡng đội CBQL giáo dục nói chung đã được thể
hiện trong các Nghị quyết, văn bản của Đảng, Nhà nước, của ngành và các công
trình nghiên nghiên cứu của các nhà khoa học, ở các góc độ khác nhau đã đề cập
đến những vấn đề của đề tài luận văn. Tuy nhiên, vấn đề quản lý hoạt động bồi
dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học như thế nào trước yêu cầu
đổi mới giáo dục căn bản và toàn diện thì còn rất ít công trình đi sâu nghiên cứu.
Song, kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học kể trên sẽ là nguồn tài liệu
tham khảo có giá trị trong quá trình thực hiện nghiên cứu, triển khai đề tài.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý; Quản lý giáo dục
1.2.1.1. Quản lý
Khi xã hội loài người xuất hiện, một loạt các quan hệ như quan hệ giữa con
người với con người, giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với xã hội và
cả quan hệ giữa con người với chính bản thân mình xuất hiện theo. Điều này đã làm
nảy sinh nhu cầu về quản lý.
Ngày nay, quản lý đã trở thành một nhân tố của sự phát triển xã hội. Yếu tố
12
quản lý tham gia vào mọi lĩnh vực trên nhiều cấp độ và liên quan đến mọi người.
C. Mác nói: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào
tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến sự chỉ đạo để điều
hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện chức năng chung phát sinh từ sự vận
động của toàn bộ cơ chế sản xuất khác với sự vận động của các khí quan độc lập của
nó. Một người độc tấu vĩ cầm thì tự mình điều khiển lấy mình, còn dàn nhạc thì cần
phải có nhạc trưởng” [25, tr14].
Theo Đặng Quốc Bảo (2006) [2] trong cuốn “Hoạt động quản lý và sự vận
dụng vào quản lý trường phổ thông” đã phân tích nội hàm của khái niệm quản lý, đề
cập đến những kỹ năng quản lý cơ bản và vấn đề quản lý nhà trường trong thế kỷ
XXI, đưa ra những phân tích, nhận định cụ thể về hoạt động quản lý với những kỹ
năng quản lý cần thiết. Đó cũng là một hướng nghiên cứu về năng lực của người
quản lý trên cơ sở phân tích hoạt động quản lý để xác định kỹ năng tương ứng.
Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là khách thể
quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [41, tr24].
Quản lý xã hội về thực chất là tổ chức khoa học lao động của toàn xã hội.
Hai vấn đề cơ bản trong tổ chức khoa học lao động là phân công lao động và hợp
tác lao động.
Harold Koontz cho rằng: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu; nó bảo đảm
phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được những mục đích của nhóm (tổ chức).
Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể
đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất ít nhất” [25, tr29].
Như vậy, “Quản lý không chỉ là một khoa học mà còn là nghệ thuật” và “hoạt
động quản lý vừa có tính khách quan, vừa mang tính chủ quan, vừa có tính pháp
luật của Nhà nước, vừa có tính xã hội rộng rãi; chúng là những mặt đối lập trong
một thể thống nhất”.
*
Các chức năng của quản lý:
Theo nhà quản lý người Pháp Henry Fayol thì quản lý bao gồm các chức
năng cơ bản đó là:
13
*
Chức năng kế hoạch hóa: Đây là giai đoạn quan trọng nhất của quá trình
quản lý, bao gồm soạn thảo, thông qua được những chủ trương quản lý quan trọng.
*
Chức năng tổ chức: Đây chính là giai đoạn hiện thực các quyết định, chủ
trương bằng cách xây dựng cấu trúc tổ chức của đối tượng quản lý, tạo dựng mạng
lưới quan hệ tổ chức, lựa chọn sắp xếp cán bộ.
*
Chức năng lãnh đạo, chỉ đạo: Là năng lực thuyết phục, là hoạt động
gây
ảnh hưởng, là sự chỉ dẫn, động viên, điều chỉnh và phối hợp các lực lượng làm cho
họ thực sự sẵn sàng và nhiệt tình phấn đấu, tích cực hăng hái chủ động theo sự phân
công đã định để hoàn thành những mục tiêu của tổ chức.
*
Chức năng kiểm tra, đánh giá: Là chức năng liên quan đến mọi cấp quản
lý để đánh giá kết quả hoạt động của hệ thống. Nó thực hiện xem xét tình hình thực
hiện công viêc so với yêu cầu, từ đó đánh giá đúng đắn.
Một điều rất quan trọng nữa là trong chu trình đó, yếu tố thông tin luôn có
mặt ở mọi giai đoạn để tham gia thực hiện chức năng quản lý.
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
*
Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý giáo dục:
Theo P.V Khuđôminxki: Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế
hoạch, có ý thức và mục đích của các chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả
các khâu của hệ thống nhằm mục đích bảo đảm việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa
cho thế hệ trẻ, bảo đảm sự phát triển toàn diện, hài hòa của họ.
Theo Phạm Minh Hạc: Quản lý nhà trường (quản lý giáo dục nói chung) là
thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình đưa
nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu
đào tạo đối với thế hệ trẻ và với từng học sinh [26, tr47].
Theo Đặng Quốc Bảo: Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quát là hoạt động
điều hành, phối hợp của các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế
hệ trẻ theo yêu cầu xã hội [5, tr32].
Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động
có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ thống
vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính
14
