THẨM QUYỀN của VIỆN KIỂM sát NHÂN dân cấp HUYỆN TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT vụ án HÀNH CHÍNH từ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………

BỘ NỘI VỤ
……/……

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN QUANG THIỆN

THẨM QUYỀN CỦA
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN
TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
– TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP
VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………

BỘ NỘI VỤ
……/……

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN QUANG THIỆN

THẨM QUYỀN CỦA
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN
TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
– TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP
VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 60 38 01 02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. LÊ THỊ HẢI NAM

THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, số liệu và
kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa được cơng bố trong
các cơng trình khác. Nếu khơng đúng như đã nêu trên, tơi xin hồn tồn chịu
trách nhiệm về đề tài của mình.
Thừa Thiên Huế, ngày

tháng 6 năm 2018

Người cam đoan

Nguyễn Quang Thiện

LỜI CẢM ƠN
Để có thể hồn thành đề tài Luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên
cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân cịn có sự hướng dẫn nhiệt tình của q
Thầy Cơ, cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời
gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ.
Trước hết, xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Cô TS. Lê Thị Hải
Nam người đã hết lịng giúp đỡ, dành nhiều thời gian, cơng sức và tạo mọi điều
kiện tốt nhất cho em trong suốt q trình thực hiện nghiên cứu và hồn thành
đề tài Luận văn thạc sĩ.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến tồn thể q thầy cơ trong Trường
Học viện Hành chính quốc gia đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu
cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho em trong suốt quá trình học tập
nghiên cứu và cho đến khi thực hiện đề tài luận văn.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Viện kiểm sát nhân dân tỉnh
Quảng Ngãi, Viện kiểm sát nhân dân huyện Tư Nghĩa đã không ngừng hỗ trợ
và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt thời gian nghiên cứu và thực
hiện luận văn.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, các anh chị và các
bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên
cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh.
Thừa Thiên Huế, ngày

tháng 6 năm 2018

Học viên thực hiện

Nguyễn Quang Thiện

MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
Lời mở đầu ........................................................................................................ 1
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ THẨM QUYỀN CỦA
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN
HÀNH CHÍNH .................................................................................................. 7
1.1. Khái quát chung về giải quyết vụ án hành chính ....................................... 7
1.1.1. Khái niệm vụ án hành chính ................................................................... 7
1.1.2. Khái niệm giải quyết vụ án hành chính ................................................ 12
1.2. Thẩm quyền Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trong giải quyết vụ án hành
chính. ............................................................................................................... 15
1.2.1. Khái niệm thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trong giải
quyết vụ án hành chính ................................................................................... 15
1.2.2. Nội dung thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trong giải
quyết vụ án hành chính ................................................................................... 17
1.3. Các yếu tố tác động đến thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện
trong giải quyết vụ án hành chính. .................................................................. 24
1.3.1. Đường lối, chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp........................... 24
1.3.2. Trình độ, năng lực của đội ngũ kiểm sát viên ....................................... 28
1.3.3. Ý thức pháp luật và việc chấp hành pháp luật của những người tiến hành
tố tụng, người tham gia tố tụng ....................................................................... 30
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.................................................................................. 31


Chương 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM

SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH
CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI .......................................... 32
2.1. Phân tích thực trạng thực hiện thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp
huyện trong giải quyết vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ........ 32
2.1.1. Khái quát về Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng
Ngãi ................................................................................................................. 32
2.1.2. Thực trạng thực hiện thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện
trong giải quyết vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ................... 35
2.2. Phân tích thực trạng các yếu tố tác động đến việc thực hiện thẩm quyền
của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trong giải quyết vụ án hành chính trên
địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ................................................................................. 54
2.2.1. Đường lối, chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp........................... 54
2.2.2. Trình độ, năng lực của đội ngũ kiểm sát viên ....................................... 57
2.2.3. Ý thức pháp luật và việc chấp hành pháp luật của những người tiến hành
tố tụng, người tham gia tố tụng ....................................................................... 62
2.3. Đánh giá việc thực hiện thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện
trong giải quyết vụ án hành chính ................................................................... 66
2.3.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân ......................................................... 66
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 69
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.................................................................................. 78
Chương 3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU QUẢ HOẠT
ĐỘNG CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRONG GIẢI
QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH ................................................................... 79
3.1. Các giải pháp chung ................................................................................. 79
3.1.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng ........................................................ 79
3.1.2. Nhóm giải pháp về thực hiện và hồn thiện pháp luật .......................... 79


3.1.3. Nhóm giải pháp về cơng tác cán bộ ...................................................... 83
3.1.4. Nâng cao nhận thức của những người tiến hành tố tụng, người tham gia

tố tụng. ............................................................................................................. 87
3.1.5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho Ngành kiểm sát ........................ 88
3.2. Giải pháp cụ thể cho tỉnh Quảng Ngãi ..................................................... 89
3.2.1. Tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng .......................................... 89
3.2.2. Nâng cao trình độ năng lực của cán bộ, Kiểm sát viên......................... 90
3.2.3. Đổi mới công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật .............................. 93
3.2.4. Nâng cao hiệu quả công tác lãnh đạo, quản lý, chỉ đạo điều hành cơng
tác kiểm sát giải quyết án hành chính ............................................................. 94
3.2.5. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc giải
quyết án hành chính ........................................................................................ 95
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3.................................................................................. 98
KẾT LUẬN CHUNG ...................................................................................... 99
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 100


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ cái viết tắt

Cụm từ đầy đủ

CQNN

Cơ quan Nhà nước

KSND

Kiểm sát nhân dân

KSV

Kiểm sát viên

TAND

Tòa án nhân dân

TTDS

Tố tụng dân sự

TTHC

Tố tụng hành chính

UBND

Ủy ban nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Thống kê số vụ án hành chính ở cấp huyện từ năm 2015 -2017 ... 35
Bảng 2.2: Thống kê số lượng Yêu cầu, Kiến nghị, kháng nghị trong giải quyết
vụ án hành chính ở các Viện KDND cấp huyện năm 2015 ............................ 53
Bảng 2.3: Thống kê số lượng thụ lý và giải quyết đơn khởi kiện vụ án hành
chính tại các TAND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ....................... 64


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1: Số lượng thơng báo Viện KSND cấp huyện kiểm sát ................... 38
Hình 2.2: Số vi phạm của Tịa án trong việc gửi thơng báo .......................... 38

Hình 2.3: Thống kê số lượng bản án hành chính cấp huyện bị hủy, sửa ....... 45


LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển của cách mạng Việt Nam qua các thời kỳ, Bộ máy
Nhà nước và hệ thống pháp luật của nước ta cũng không ngừng phát triển và
ngày càng được hoàn thiện để đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng
trong mỗi giai đoạn cụ thể. Ngay từ những ngày đầu của chính quyền cách mạng
non trẻ, Viện Công tố (tiền thân của Viện KSND ngày nay) đã được thành lập
nằm trong hệ thống Toà án nhân dân với những chức năng, nhiệm vụ hết sức
quan trọng góp phần bảo vệ thành quả và chính quyền cách mạng. Từ đó, vai trị
cũng như thẩm quyền của Viện KSND trong các hoạt động tố tụng đã có nhiều
thay đổi lớn cùng với sự thay đổi của đất nước và đáp ứng đòi hỏi của xã hội.
Thẩm quyền của Viện KSND trong giải quyết các vụ án hành chính là
một chế định có từ sớm nhưng chưa thực sự đi vào cuộc sống khi đất nước còn
đang trong giai đoạn chiến tranh, lúc này nhiệm vụ trung tâm là giải quyết các
vụ án hình sự, cho nên các quy định của pháp luật về thẩm quyền của Viện
KSND trong giải quyết các vụ án hình sự trong giai đoạn này được quy định
chặt chẽ và đầy đủ hơn. Bước sang thời kỳ đổi mới, do đòi hỏi của thực tiễn
nên thẩm quyền của Viện KSND trong giải quyết các vụ án hành chính được
quan tâm hơn, là một nội dung rất quan trọng, một mắt xích trong cơng cuộc
cải cách tư pháp. Việc nghiên cứu quy định pháp luật và thực trạng thực hiện
thẩm quyền của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án hành chính có ý
nghĩa rất quan trọng, xét cả dưới góc độ lý luận và thực tiễn, bởi điều đó khơng
những góp phần vào việc xây dựng một hệ thống lý luận về hoạt động tư pháp
nói chung và tổ chức, hoạt động của Viện KSND nói riêng mà cịn góp phần
vào việc xây dựng các văn bản pháp luật về Viện KSND, về TTHC cũng như
việc hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động nghiệp vụ của ngành kiểm sát. Trong khoa
học pháp lý hiện nay, những đề tài lý luận về thẩm quyền của Viện KSND trong

1


giải quyết các vụ án hành chính vẫn cịn những quan điểm chưa thống nhất.
Bên cạnh đó, thực tiễn hoạt động kiểm sát đã gặp phải khơng ít những vướng
mắc, khó khăn khi áp dụng các quy định về thẩm quyền của Viện KSND trong
giải quyết các vụ án trong TTHC, ngay cả việc ban hành Luật TTHC năm 2015
cũng chưa giải quyết được triệt để. Luật TTHC năm 2015 đã có hiệu lực hơn
một năm với rất nhiều những thay đổi quan trọng về thẩm quyền của Viện
KSND nhưng những văn bản hướng dẫn thực hiện những quy định này vẫn
chưa đầy đủ, gây khó khăn trong q trình điều chỉnh pháp luật và áp dụng
pháp luật. Do đó, nghiên cứu quy định pháp luật để góp phần hồn thiện làm
tiền đề cho việc xây dựng các văn bản hướng dẫn một cách đầy đủ, toàn diện
và thống nhất là rất cần thiết.
Mặt khác, việc nghiên cứu thực tiễn giải quyết vụ án hành chính của các
Viện KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi – nơi học viên đang cơng
tác để tìm ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, đề xuất các giải pháp
nhằm góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Viện KSND cấp
huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính, với mong muốn góp phần làm
tốt hơn cơng tác kiểm sát vụ án hành chính của Viện KSND cấp huyện trên địa
bàn mình cơng tác. Vì vậy, với các luận điểm đã nêu, học viên đã chọn vấn đề
“Thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trong việc giải quyết
vụ án hành chính – từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi” làm đề tài thực hiện luận
văn thạc sĩ luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án
hành chính là vấn đề khơng chỉ được ngành Kiểm sát mà còn được cả xã hội
quan tâm. Do yêu cầu và đòi hỏi khách quan nêu trên, đã có một số cơng trình
nghiên cứu, bài viết trên tạp chí chuyên ngành, sách chuyên khảo, chuyên đề
tổng kết rút kinh nghiệm của các ngành Kiểm sát, Tòa án…liên quan đến nội

2


dung thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án
hành chính.
Nhóm bài viết đăng trên các tạp chí chun ngành trong đó có:
- “Vai trị của Viện kiểm sát nhân dân trong TTHC theo luật TTHC năm
2015” tác giả Lê Việt Sơn - Tạp chí kiểm sát số 05/2016.
- “Những lưu ý khi kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án hành chính” - Tác giả
ThS. Lê Văn Hảo – Tạp chí kiểm sát số 13/2017.
Các luận văn, luận án, đề tài nghiên cứu khoa học, các sách chuyên khảo:
- “Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong TTHC – Qua thực tiễn thành
phố Hải Phòng” của ThS. Trần Thị Thu Hà – Khoa Luật Đại học quốc gia Hà
Nội, 2015.
- “Địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong TTHC ở nước ta hiện nay” của
ThS. Lê Phương Thanh – Học viện khoa học xã hội, 2015.
- “Luật TTHC 2010 và thực tiễn giải quyết các vụ án hành chính” – Đề
tài nghiên cứu khoa học cấp Trường do TS. Trần Thị Hiền làm chủ nhiệm,
Trường đại học Luật Hà Nội, 2015.
Ở những khía cạnh nhất định, các cơng trình nghiên cứu trên đã giải
quyết những vấn đề khác nhau liên quan đến thẩm quyền của Viện KSND trong
việc giải quyết vụ án hành chính như các vấn đề lý luận chung về TTHC; chức
năng, nhiệm vụ của Viện KSND trong TTHC; các hạn chế bất cập của Luật
TTHC 2010 cũng như những khó khăn trong thực tiễn áp dụng pháp luật.... Đây
là những cơng trình nghiên cứu có giá trị, làm cơ sở để học viên thực hiện đề
tài nghiên cứu của mình. Tuy nhiên, đến nay chưa có sự nghiên cứu một cách
có hệ thống về thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết
các vụ án hành chính cấp huyện. Hơn nữa, cũng chưa có cơng trình nghiên cứu
nào khảo sát, đánh giá thực tiễn vấn đề này trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.

3


3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích:
Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là làm rõ thêm cơ sở lý luận, pháp
lý và thực tiễn thực hiện thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải
quyết các vụ án hành chính, những bất cập, khó khăn, vướng mắc để từ đó tìm
ra và đề xuất một số giải pháp góp phần bảo đảm thực hiện thẩm quyền của
Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính.
3.2. Nhiệm vụ:
Từ mục đích nêu trên, Luận văn tập trung phân tích, làm rõ và giải quyết
một số vấn đề:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về thẩm quyền của Viện KSND cấp
huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính.
- Phân tích và đánh giá thực trạng các quy định pháp luật, thực tiễn thực
hiện, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm trong việc bảo đảm thực hiện thẩm
quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính
trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
- Đề xuất phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu
quả thực hiện thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các
vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Luận văn nghiên cứu quy định của pháp luật về thẩm quyền của Viện
KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính và thực tiễn thi
hành các quy định pháp luật này trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Trong khuôn khổ của Luận văn, Luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu
trong cơng tác kiểm sát án hành chính của Viện KSND cấp huyện và thực tiễn

4


ở một số địa phương trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Luận văn nghiên cứu, đánh
giá tổng quan về thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết
các vụ án hành chính nói chung và thực tiễn giải quyết vụ án hành chính tại địa
bàn tỉnh Quảng Ngãi trong những năm gần đây (từ năm 2015 đến năm 2017).
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Phương pháp luận của luận văn
Dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin; các khoa học chuyên ngành
khác đặc biệt là khoa học về Lý luận lịch sử nhà nước và pháp luật.
5.2. Phương pháp nghiên cứu của luận văn
Luận văn áp dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh,
dự báo qua những tài liệu thứ cấp để làm sáng tỏ các vấn đề cần nghiên cứu
trong phạm vi đề tài.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Luận văn là cơng trình nghiên cứu chuyên sâu về thẩm quyền của Viện
KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính qua thực tiễn tại
các Viện KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
- Việc phân tích thực trạng thực hiện thẩm quyền của Viện KSND cấp
huyện trong giải quyết các vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi chỉ ra
những tồn tại, nguyên nhân và đưa ra những giải pháp kiến nghị những vấn đề
có liên quan góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động kiểm sát việc giải
quyết vụ án hành chính của Viện KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
- Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể dùng làm tư liệu tham khảo
phục vụ cho công tác nghiên cứu và giảng dạy khoa học pháp lý nói chung và
đào tạo chức danh Tư pháp nói riêng. Nội dung của luận văn cũng có thể góp
phần xây dựng kỹ năng nghề nghiệp của Chuyên viên, Kiểm tra viên, KSV, kỹ
năng nghiên cứu hồ sơ, đặc biệt là đối với các KSV kiểm sát việc giải quyết vụ

5


án hành chính tại các Viện KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi theo
Luật TTHC năm 2015.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của Luận văn gồm 03 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận, pháp lý về thẩm quyền của Viện kiểm
sát nhân dân cấp huyện trong giải quyết vụ án hành chính
Chương 2: Thực trạng thực hiện thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân
cấp huyện trong giải quyết vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
Chương 3: Giải pháp bảo đảm thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân
cấp huyện trong giải quyết vụ án hành chính từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi

6


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ THẨM QUYỀN CỦA
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRONG GIẢI QUYẾT
VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
1.1. Khái quát chung về giải quyết vụ án hành chính
1.1.1. Khái niệm vụ án hành chính
Khi nói đến vụ án hành chính trước hết phải nói đến hoạt động quản lý
hành chính nhà nước (hoạt động hành chính nhà nước) vì đây là hoạt động chấp
hành và điều hành của nhà nước, của các chủ thể quản lý hành chính nhà nước
mà chủ yếu là các cơ quan hành chính nhà nước tác động chủ yếu bằng pháp
luật tới các đối tượng quản lý, để thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình, nhằm
bảo đảm chấp hành Hiến pháp, Luật và các văn bản quy phạm pháp luật của

các CQNN cấp trên, tổ chức chỉ đạo mọi hoạt động của đời sống kinh tế, chính
trị, văn hố - xã hội. Trong q trình hoạt động chấp hành, điều hành, chủ thể
quản lý hành chính nhà nước có quyền nhân danh quyền lực nhà nước thực hiện
các hành vi hành chính hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật hay mệnh
lệnh cụ thể, buộc đối tượng bị quản lý có liên quan phải thực hiện.
Thơng qua hoạt động ban hành các quyết định hành chính hoặc thực hiện
các hành vi hành chính, các chủ thể quản lý hành chính nhà nước vì các lý do
khác nhau, có thể gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ
quan, tổ chức (đối tượng quản lý) dẫn đến việc cá nhân, cơ quan, tổ chức khiếu
kiện yêu cầu chấm dứt, bồi thường thiệt hại, tạo nên sự tranh chấp hành chính
giữa nhà nước với cơng dân hoặc tổ chức. Và dù muốn hay không Nhà nước
phải thiết lập các cơ quan và ban hành các quy định pháp luật tạo cơ sở pháp lý
để xem xét và giải quyết những tranh chấp này.

7


Hoạt động giải quyết các tranh chấp hành chính là hoạt động gắn liền với
hoạt động quản lý hành chính nhà nước, nó xuất hiện như là một hiện tượng
lịch sử, gắn liền với quá trình hình thành, phát triển của Nhà nước và pháp luật.
Khi có hoạt động quản lý hành chính nhà nước thì sẽ có sự xem xét, phán quyết
về các hoạt động đó. Tùy thuộc vào truyền thống pháp luật của mỗi nước, quan
điểm chính trị - pháp lý của giai cấp cầm quyền, sự xem xét, phán quyết hoạt
động quản lý hành chính nhà nước được thực hiện bởi nhiều phương thức, do
các CQNN khác nhau thực hiện, trong đó có sự xem xét, phán quyết thơng qua
hoạt động xét xử của Tồ án.
Mục đích của giải quyết tranh chấp hành chính là bảo đảm quyền, lợi ích
hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức trước sự xâm phạm bởi các quyết định
hành chính, hành vi hành chính của các CQNN, người có thẩm quyền trong
CQNN trong khi thực hiện hoạt động quản lý hành chính, qua đó bảo đảm pháp

chế và kỷ luật trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước.
Hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính do các cơ quan hành chính
nhà nước thực hiện cịn được gọi là giải quyết khiếu nại hành chính. Chủ thể
giải quyết khiếu nại là các cơ quan hành chính nhà nước; đối tượng bị khiếu nại
là các quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật thuộc phạm vi
quản lý hành chính xâm phạm tới quyền, lợi ích hợp pháp của chủ thể khiếu
nại; hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính tn theo trình tự, thủ tục do
pháp luật hành chính quy định hay cịn gọi là thủ tục hành chính.
Ở Việt Nam, trước khi Tịa hành chính được thành lập thì vấn đề giải
quyết các tranh chấp phát sinh liên quan đến các quyết định hành chính, hành
vi hành chính của CQNN, người có thẩm quyền trong CQNN cũng đã được
quan tâm ở mức độ nhất định. Tuy nhiên do chịu ảnh hưởng của các nước xã
hội chủ nghĩa trước đây nên trong thời kỳ này các tranh chấp hành chính chủ
yếu được giải quyết thơng qua thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính mà ít
8


được giải quyết theo thủ tục khởi kiện tại Tòa án. Bên cạnh đó, các văn bản luật
cũng chỉ thừa nhận các khiếu nại hành chính mà khơng thừa nhận khiếu kiện
hành chính phát sinh giữa cơng dân, cơ quan, tổ chức với các CQNN.
Từ những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX, nhu cầu của thực tiễn đòi
hỏi nhu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam đã đặt ra vấn đề cần
phải có một cơ chế kiểm soát hữu hiệu hoạt động của CQNN, người có thẩm
quyền trong CQNN trong q trình quản lý, điều hành xã hội, khắc phục những
biểu hiện cửa quyền, lạm quyền, lộng quyền hoặc trốn tránh trách nhiệm. Nội
dung chính là cơ chế kiểm tra, giám sát, giải quyết khiếu nại hành chính và thiết
lập hệ thống cơ quan tài phán hành chính độc lập để giải quyết các tranh chấp
hành chính bằng con đường tư pháp. Đáp ứng nhu cầu đó, các chuyên gia pháp
lý đã tập trung nghiên cứu và tiến hành khảo sát thực tế các mô hình tài phán
hành chính cũng như kinh nghiệm thực tiễn giải quyết khiếu kiện hành chính

trên thế giới, để đưa ra mơ hình phù hợp với điều kiện thực tế ở Việt Nam. Nghị
quyết Hội nghị lần thứ VIII của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VII
ngày 23/01/1995 đã quyết định về việc thành lập Tồ hành chính trong hệ thống
TAND. Ngày 28/10/1995, tại kỳ họp thứ VIII, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội
Chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
tổ chức TAND, trong đó giao cho TAND chức năng xét xử các vụ án hành
chính (Điều 1 Luật tổ chức TAND năm 1995). Khái niệm “vụ án hành chính”
trở nên phổ biến trong học thuật từ đó đến nay.
Nếu trước ngày 01/7/1996, việc bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp
của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác động bởi các quyết định hành chính, hành
vi hành chính chỉ được thực hiện bằng con đường khiếu nại hành chính thì từ
ngày 01/7/1996, Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính chính thức
có hiệu lực, kéo theo sự ra đời của Tịa hành chính, quyền khởi kiện vụ án hành

9


chính được ghi nhận, mở rộng hơn cơ chế pháp lý cá nhân, cơ quan, tổ chức
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Thực tế có nhiều khái niệm về vụ án hành chính. Trong từ điển Tiếng
Việt, vụ án được định nghĩa là “vụ là việc, sự việc không hay, rắc rối cần giải
quyết, án là tranh chấp quyền lợi cần được xét xử trước Tòa án”. Như vậy, về
mặt thuật ngữ, “vụ án” là việc phát sinh trên cơ sở tranh chấp về quyền lợi
thuộc nhiệm vụ xét xử của Tòa án.
Từ điển Luật học cũng đưa ra định nghĩa tương tự như vậy: “Vụ án hành
chính là vụ án phát sinh tại Tịa hành chính do cá nhân, cơ quan, tổ chức khởi
kiện ra Tòa án yêu cầu bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình”.
Các khái niệm trên chủ yếu đã khái quát sơ lược về thế nào là vụ án hành
chính. Tuy nhiên, vẫn chưa mô tả đầy đủ và đúng với bản chất của vụ án hành
chính. Bởi nếu chỉ có hành vi khởi kiện của cá nhân, cơ quan, tổ chức khi cho

rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình đang bị xâm phạm bởi các quyết định
hành chính, hành vi hành chính thì chưa đủ để phát sinh vụ án hành chính mà
cần phải có sự thụ lý đơn khởi kiện của Tịa án. Tồ án chỉ thụ lý đơn khởi kiện
đó khi nó đáp ứng một số điều kiện nhất định theo quy định của pháp luật.
Thứ nhất, có việc khởi kiện của cá nhân, cơ quan, tổ chức.
Như đã nói ở trên thì có nhiều phương thức giải quyết tranh chấp hành
chính như khiếu nại hoặc khởi kiện. Tuy nhiên, việc khiếu nại hành chính khơng
thể làm phát sinh vụ án hành chính mà vụ án hành chính phát sinh bằng con
đường khởi kiện Tịa án. Do đó điều kiện đầu tiên để làm phát sinh vụ án hành
chính, đó là việc khởi kiện của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Nếu khơng có hành
vi khởi kiện, sẽ khơng có vụ án hành chính.
Thứ hai, đơn khởi kiện được Tòa án thụ lý giải quyết.
Như vậy vụ án hành chính phát sinh khi có u cầu khởi kiện của cá
nhân, cơ quan, tổ chức tuy nhiên không phải tất cả các trường hợp khởi kiện
10


đều được Tòa án giải quyết. Đây là căn cứ đầu tiên để Tòa án xem xét thụ lý
đơn khởi kiện. Cụ thể, khi có đơn khởi kiện của cá nhân, cơ quan, tổ chức Tòa
án sẽ xem xét các điều kiện để quyết định có thụ lý hay khơng thụ lý đơn khởi
kiện. Nếu thỏa mãn đầy đủ các điều kiện đó thì Tịa án sẽ thụ lý vụ án theo trình
tự tố tụng nhất định.
Như vậy, nếu nói hành vi khởi kiện của cá nhân, cơ quan, tổ chức chỉ là
điều kiện cần thì việc thụ lý của Tòa án là điều kiện đủ để phát sinh vụ án hành
chính. Khởi kiện là quyền tự định đoạt thuộc về cá nhân, tổ chức, cơ quan đối
với việc yêu cầu Tịa án phán quyết về quyết định hành chính, hành vi hành
chính mà theo họ là trái pháp luật, xâm hại trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp
của mình. Khởi kiện là một sự kiện làm phát sinh quan hệ giữa người khởi kiện
với Tịa án hành chính có thẩm quyền. Chức năng của Tịa án hành chính là xét
xử các vụ án hành chính để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi

kiện. Do đó, khởi kiện vụ án hành chính là tiền đề đối với hoạt động thụ lý của
Tòa án. Kể từ thời điểm Tòa án thụ lý đơn khởi kiện vụ án hành chính chính
thức phát sinh.
Vụ án hành chính có đặc điểm sau đây:
- Thứ nhất, đối tượng tranh chấp trực tiếp trong vụ án hành chính là tính
hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật
buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh
tranh, khiếu kiện danh sách cử tri. Quyền tài sản và quyền nhân thân không
phải là đối tượng tranh chấp trực tiếp của tranh chấp hành chính.
- Thứ hai, người bị kiện trong vụ án hành chính ln là CQNN hoặc
người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước.
- Thứ ba, người khởi kiện luôn là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác động
bởi các khiếu kiện.

11


Tóm lại, theo quy định của pháp luật Việt Nam thì vụ án hành chính là
vụ án phát sinh khi cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện các quyết định
hành chính và hành vi hành chính tại Tồ án khi có căn cứ cho rằng các quyết
định hành chính hoặc hành vi hành chính đó là trái pháp luật, xâm phạm đến
quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Việc khởi kiện này tồ án thụ lý và tiến hành
giải quyết theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định.
1.1.2. Khái niệm giải quyết vụ án hành chính
Pháp luật đã quy định hai con đường để giải quyết các tranh chấp hành
chính là thơng qua khiếu nại hành chính và thơng qua khởi kiện tại Tịa án để
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bên cá nhân, tổ chức được cho là yếu thế
hơn khi không đồng ý với sự tác động của CQNN và người có thẩm quyền
trong CQNN.
Hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính do Tồ án thực hiện có tính

độc lập, được gọi là hoạt động giải quyết vụ án hành chính, đây là một trong
những đặc điểm dùng để phân biệt với hoạt động giải quyết khiếu nại hành
chính của các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện. Và để giải quyết các vụ
án hành chính kịp thời, đúng pháp luật thì các Tồ án phải tiến hành giải quyết
theo một trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Những trình tự, thủ tục này
được gọi là thủ tục TTHC.
Như vậy, giải quyết vụ án hành chính là hoạt động giải quyết tranh chấp
hành chính do Toà án thực hiện theo trình tự thủ tục tố tụng hành chính.
Hiện nay, trong các sách báo pháp lý có hai thuật ngữ được sử dụng để
chỉ hoạt động giải quyết vụ án hành chính tại tồ án là “tài phán hành chính”
và “tư pháp hành chính”.
Quan niệm về tài phán hành chính là quan niệm hết sức phong phú nhưng
đơi khi chưa có sự đồng nhất. Sự khơng thống nhất trong quan niệm về tài phán
hành chính xuất phát từ sự khác nhau của những hệ thống pháp luật trên thế giới
12


như hệ thống luật châu Âu lục địa hay hệ thống luật Anh – Mỹ, các nước theo
giải pháp trung gian. Hiện nay, có ba quan điểm khác nhau về khái niệm này:
- Quan điểm thứ nhất cho rằng: “Tài phán hành chính theo nghĩa hiện
đại được hiểu là quyền phán xét, xử lý của cơ quan hành chính đối với các
tranh chấp cũng như các vi phạm trong quản lý nhà nước”[16, tr.101].
- Quan điểm thứ hai cho rằng tài phán hành chính là: “Xét xử các khiếu
kiện hành chính của dân đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính và
hoạt động tư vấn”[17, tr.101].
- Quan điểm thứ ba cho rằng tài phán hành chính là:
+ Hoạt động xem xét và giải quyết các khiếu nại hành chính của các
CQNN có thẩm quyền;
+ Hoạt động xét xử các tranh chấp hành chính do TAND thực hiện;
+ Hoạt động xử phạt vi phạm hành chính của các cơ quan, cán bộ có

thẩm quyền. [55, tr.104].
Nhìn chung, hầu hết các cơng trình nghiên cứu trên các sách báo pháp lý
nước ta đều nghiên cứu tài phán hành chính với nội dung là hoạt động giải quyết
các tranh chấp hành chính phát sinh giữa nhà nước (mà đại diện là các cơ quan,
nhân viên nhà nước) và các tổ chức, cá nhân trong xã hội chỉ do các Tòa án
thực hiện theo trình tự tố tụng được pháp luật quy định [56, tr.104].
“Tư pháp hành chính” là thuật ngữ dùng để chỉ hoạt động xét xử các
tranh chấp hành chính bởi hệ thống Tồ án hành chính.
Theo cách phân tích ngữ nghĩa thì tư pháp hành chính được hình thành
từ hai khái niệm "tư pháp" và "hành chính".
Nói đến tư pháp hành chính là nói đến lĩnh vực xét xử các tranh chấp
giữa các CQNN với cá nhân, cơ quan, tổ chức trong quan hệ pháp luật hành
chính, được thực hiện bởi Toà án theo thủ tục tư pháp [54, tr.104].

13


Tóm lại, các khái niệm tài phán hành chính, tư pháp hành chính xét ở
một góc độ nào đó đều được hiểu là hoạt động giải quyết các tranh chấp hành
chính giữa cơng dân với CQNN được thực hiện bởi Toà án theo thủ tục tư pháp
nhất định. Trong quá trình nghiên cứu, tơi đề cập tới hai khái niệm này nhằm
qua đó làm rõ hơn khái niệm giải quyết vụ án hành chính đã nêu trên.
Giải quyết vụ án hành chính có đặc điểm cơ bản sau:
Một là, giải quyết vụ án hành chính là giải quyết một loại tranh chấp đặc
biệt trong đó một bên là CQNN, chủ yếu là cơ quan hành chính nhà nước, người
có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước (bên bị kiện) và một bên là
cá nhân, cơ quan, tổ chức (bên khởi kiện), trong đó, người khởi kiện yếu thế
hơn so với người bị kiện, vì người bị kiện là người có thẩm quyền ra các quyết
định hành chính hoặc thực hiện các hành vi hành chính. Cịn người khởi kiện
là người phục tùng, chấp hành quyết định hành chính hoặc chịu ảnh hưởng bởi

các hành vi hành chính. Chính vì đặc điểm này nên các tranh chấp khác (dân
sự, kinh tế, lao động, hơn nhân, gia đình) được điều chỉnh trong một văn bản
pháp luật là Bộ luật TTDS cịn các tranh chấp về hành chính được điều chỉnh
riêng trong một văn bản pháp luật là Luật TTHC.
Hai là, hoạt động giải quyết các vụ án hành chính được tiến hành theo
Luật TTHC tại cơ quan xét xử, tức tại Tịa án có thẩm quyền. Đây là đặc điểm
rất quan trọng để phân biệt với việc giải quyết các khiếu nại hành chính. Giải
quyết vụ án hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính đều có chung mục
đích là giải quyết các tranh chấp hành chính và đối tượng chủ yếu là các quyết
định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước. Điểm
khác nhau cơ bản giữa hai hoạt động này là: Nếu khiếu nại và giải quyết khiếu
nại hành chính được tiến hành tại các cơ quan hành chính nhà nước và theo các
thủ tục được quy định tại Luật khiếu nại và các văn bản pháp luật có liên quan,

14


thì việc giải quyết các vụ án hành chính được tiến hành tại Tòa án theo các thủ
tục tố tụng được quy định tại Luật TTHC.
1.2. Thẩm quyền Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trong giải quyết
vụ án hành chính.
1.2.1. Khái niệm thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện
trong giải quyết vụ án hành chính
Hiện nay, trong các sách báo về khoa học pháp lý có nhiều khái niệm khác
nhau về thẩm quyền như: “Thẩm quyền là quyền xem xét để kết luận và định
đoạt một vấn đề theo pháp luật” - từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học xuất
bản năm 2003, hay trong từ điển Tiếng Việt của Trung tâm từ điển học xuất bản
năm 1998 thì “Thẩm quyền là tổng thể những quyền, nghĩa vụ mang tính quyền
lực – pháp lý do pháp luật quy định”. Nhìn chung thì các khái niệm trên đều
thống nhất cho rằng thẩm quyền được hiểu là tổng hợp các quyền của các cơ

quan, cá nhân, tổ chức thuộc hệ thống bộ máy nhà nước do pháp luật quy định
Từ các khái niệm như trên, theo tôi thẩm quyền của một cơ quan bao
gồm yếu tố quyền và yếu tố nghĩa vụ. Trong thẩm quyền thì yếu tố quyền quyết
định tính chất quyền lực của cơ quan đó, nghĩa là khi thực hiện các quyền, cơ
quan này nhân danh nhà nước, đại diện cho quyền lực nhà nước. Cơ quan đó
có quyền, đồng thời có nghĩa vụ phải xem xét, giải quyết vụ việc nhất định hoặc
một vấn đề nào đó. Vậy, có thể hiểu thẩm quyền là tổng thể những quyền, nghĩa
vụ mang tính quyền lực pháp lý do pháp luật quy định.
Trong khi thực hiện thẩm quyền thì quyền phán quyết bằng việc ra các
quyết định pháp luật là yếu tố quan trọng nhất. Trên cơ sở quy định của pháp
luật, các cơ quan có thẩm quyền ra những quyết định pháp luật buộc đối tượng
phải tn thủ. Ngồi ra, mỗi cơ quan có hình thức, phương pháp hoạt động
riêng theo quy định của pháp luật, vì thế hình thức và phương pháp hoạt động

15