Thoái vốn nhà nước ở Việt Nam giai đoạn 2016-2019: Thực trạng và giải pháp

Số 11 (196) - 2019

THOÁI VỐN DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC

THỐI VỐN NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2019:
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
TS. Bùi Thị Hà Linh - TS. Đặng Phương Mai*
Thối vốn Nhà nước là chủ trương kinh tế quan trọng trong Nghị quyết đại hội Đảng tồn quốc lần thứ XII
và Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 03/6/2017 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 5 khóa
XII về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Chủ trương này
được triển khai trên thực tế trong suốt thời gian qua đã mang lại những kết quả tích cực; tuy nhiên, bên
cạnh đó vẫn còn có nhiều vướng mắc, khiến việc thực hiện còn chưa đạt được như kế hoạch đề ra. Bài
viết này xin chỉ ra ngun nhân của những hạn chế, đồng thời đề xuất một số giải pháp để thúc đẩy tiến
trình này cả về lượng và chất.
• Từ khóa: thối vốn nhà nước, DN nhà nước, cổ phần hóa.

State divestment is an important economic
policy in the Resolution of the 12th National Party
Congress and Resolution No. 12-NQ/TW dated
June 3, 2017 of the Central Party Executive
Committee Meeting 5th course XII continued to
restructure, innovate and improve the efficiency
of state-owned enterprises (SOEs). This policy
has been implemented in practice for the past
time, bringing positive results, but besides there
are still many obstacles that still exist, making
the implementation still not achieved as planned.
This article would like to point out the causes of
the above limitations and propose some solutions
to accelerate this process in both quantity and
quality.

• Keywords: state divestment, state-owned
enterprises, equitization.
Ngày nhận bài: 4/10/2019
Ngày chuyển phản biện: 6/10/2019
Ngày nhận phản biện: 19/10/2019
Ngày chấp nhận đăng: 23/10/2019

1. Chủ trương thối vốn ở Việt Nam giai đoạn
2016 - 2019
Triển khai kế hoạch đề ra, từ năm 2016 đến nay,
Chính phủ đã chỉ đạo các Bộ, ngành nghiên cứu,
xây dựng để ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền
ban hành đầy đủ, đồng bộ hệ thống cơ chế chính
sách, pháp luật về cổ phần hóa, thối vốn, cơ cấu
lại DNNN kịp thời theo đúng quy định của Luật
DN, Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư
vào sản xuất, kinh doanh, Luật Chứng khốn, Luật
Thực hành tiết kiệm chống lãng phí, Luật Đất đai…

Việc thối vốn nhà nước tại các DN có vốn
nhà nước giai đoạn 2017-2020 đã được Thủ tướng
Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1232/QĐTTg ngày 17/8/2017 nhằm đẩy nhanh tiến độ bán
vốn nhà nước tại các DN mà Nhà nước khơng cần
nắm giữ gắn với việc đảm bảo nguồn thu cho phù
hợp với Kế hoạch đầu tư cơng trung hạn giai đoạn
2016 - 2020; thúc đẩy q trình tái cơ cấu DN nhà
nước để tập trung vào những khâu, cơng đoạn then
chốt của nền kinh tế.
Cơng tác thối vốn Nhà nước cũng gặp nhiều
khó khăn do nhiều quy định mới ban hành chặt chẽ

hơn, đảm bảo tối đa lợi ích của Nhà nước như Nghị
định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017; Nghị
định số 32/2018/NĐ-CP ngày 08/3/2018; Thơng tư
số 59/2018/TT-BTC ngày 16/7/2018.
2. Thực trạng thối vốn Nhà nước giai đoạn
2016 - 2019
Từ năm 2016 đến nay, cả nước đã cổ phần hóa
162 DN với tổng quy mơ vốn nhà nước được xác
định lại đạt 205.433,2 tỷ đồng, bằng 108% tổng giá
trị phần vốn nhà nước tại các DN cổ phần hóa cả
giai đoạn 2011-2015; số tiền thu được từ chào bán
chứng khốn lần đầu ra cơng chúng (IPO) các DN
nhà nước đạt 24.812,7 tỷ đồng. Tổng số thu từ cổ
phần hóa, thối vốn đạt 218.255,7 tỷ đồng, gấp 2,8
lần tổng thu từ cổ phần hóa, thối vốn của cả giai
đoạn 2011-2015.
Tuy nhiên, năm 2018-2019 tốc độ thối vốn Nhà
nước diễn ra chậm hơn. Từ năm 2016 đến tháng
11/2018 đã có 147 DN Nhà nước được cổ phần hóa,
trong đó có nhiều DN quy mơ vốn lớn. Tuy vậy, với
kế hoạch thối vốn hàng trăm DN mỗi năm, con
số này dường như vẫn còn khiêm tốn. Đến tháng

* Học viện Tài chính

38 Tạp chí nghiên cứu Tài chính kế toán


08/3/2018; Thơng tư số 59/2018/TT-BTC ngày 16/7/2018.
II. Thực trạng thối vốn Nhà nước giai đoạn 2016 - 2019

Số 11 (196) - 2019

Từ năm 2016 đến nay, cả nước đã cổ phần hóa 162 DN với tổng quy mơ vốn
nhà nước được xác định lại đạt 205.433,2 tỷ đồng, bằng 108% tổng giá trị phần
vốn nhà nước tại các DN cổ phần hóa cả giai đoạn 2011-2015; số tiền thu được từ
chào bán chứng khốn lần đầu ra cơng chúng (IPO) các DN nhà nước đạt 24.812,7
tỷ đồng. Tổng số thu từ cổ phần hóa, thối vốn đạt 218.255,7 tỷ đồng, gấp 2,8 lần
tổng thu từ cổ phần hóa, thối vốn của cả giai đoạn 2011-2015.

THOÁI VỐN DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚCÂ

Tuy nhiên, năm 2018-2019 tốc độ thối vốn Nhà nước diễn ra chậm hơn.
Trong nửa đầu năm 2019, có 6 DN bán cổ phần lần đầu (thu về hơn 562 tỷ đồng)
và 30 DN đã được thối vốn Nhà nước (thu về xấp xỉ 4,590 tỷ đồng). Từ năm
2016
tháng
11/2018
đã có
147796
DN Nhà nước
được cổ phần
hóa, trong
đó có điều này làm hạn chế tỷ lệ
6/2019, theo rà sốt của nhiều
Bộ đến
Tài
chính,
vẫn
còn

bố thơng
tin bán
cổ phần,
DN quy mơ vốn lớn. Tuy vậy, với kế hoạch thối vốn hàng trăm DN mỗi
DN chưa thực hiện đăngnăm,
ký giao
dịch,
niêm
yếtcòntrên
làcủa
rào cản, làm mất đi tính cạnh
con số này
dường
như vẫn
khiêm tốn.sở
Đếnhữu
thángnước
6-2019,ngồi,
theo rà sốt
đăng ký giao
niêm
trênnhững
thị
thị trường chứng khốn.Bộ Tài chính, vẫn còn 796 DN chưa thực hiện tranh,
đặcdịch,
biệt
làyếtvới
thương vụ lớn khi khả
trường chứng khốn.

năng của nhà đầu tư trong nước còn
Trong danh sách bán vốn
Số lượng DN trong danh sách kế hoạch
hạn chế.
những năm qua, có nhiều DN
bán vốn nhà nước 2016-2019
chuyển tiếp từ kế hoạch của năm
- Khả năng hấp thụ của thị
liền trước. Năm 2018, có 74/121
trường chưa lớn. Tuy nhiên, vấn đề
DN trong danh sách bán vốn
quan trọng hơn được khẳng định là
được chuyển tiếp từ kế hoạch
từ chính các lãnh đạo DN. Theo đó
của năm 2017, nhiều DN trong
quy mơ DN càng lớn thì khi bóc tách
đó lại tiếp tục được chuyển tiếp
ra sẽ càng đụng tới trách nhiệm của
sang 2019 và gần như chắc chắn
lãnh đạo các thời kỳ và của chính
sẽ tiếp tục chuyển tiếp sang (*) Theo Quyết định số 89/QĐ-ĐTKDV ngày 31/03/2017 và (**) theo lãnh đạo hiện tại. Điều này khiến
Quyết định số 324/QĐ-ĐTKDV ngày 25/08/2017 của SCIC.
2020.
người đứng đầu các DN có tư tưởng
sợ, né trách nhiệm.
Như vậy, tiến độ cổ phầnTrong
hóa danh sách bán vốn những năm qua, có nhiều DN chuyển
tiếp từ kế
hoạch
của chậm

năm liền(mới
trước. Năm
2018, có 74/121 -DN
vốn trong phương án cổ phần
và thối vốn nhà nước tại
DN
cổ phần
Tỷtrong
lệ danh
vốnsách
nhàbánnước
chuyển tiếp từ kế hoạch của năm 2017, nhiều DN trong đó lại tiếp tục được
35/127 DN, thối vốn được
88/403
DN
của
giai
đoạn
hóa
DNNN
còn
cao
dẫn
đến giảm sức hút đối với
chuyển tiếp sang 2019 và gần như chắc chắn sẽ tiếp tục chuyển tiếp sang 2020.
2017 - 2020).
các
nhà
đầu
tư

mua
cổ
phần,
ảnh hưởng đến thành
Như vậy, tiến độ cổ phần hóa và thối vốn nhà nước tại DN chậm (mới cổ
của- 2020).
việc cổ phần hóa.
phầnthối
35/127 DN,
đoạn 2017
3. Ngun nhân chậm
vốnthối vốn 88/403 DN của giaicơng
III. Ngun nhân chậm thối vốn
4. Giải pháp trong thời gian tới
Bên cạnh ngun nhânBên
khách
quan như diễn
cạnh ngun nhân khách quan như diễn biến phức tạp về kinh tế, chính
biến phức tạp về kinh tế,trị,chính
trị,của
thương
mại
của nhân chủCác
DNNN
thương mại
khu vực thì
các ngun
quan vẫn
là chính:thuộc diện cổ phần hóa cần khẩn
khu vực thì các ngun nhân chủ quan vẫn là chính:

trương rà sốt tồn bộ quỹ đất đang quản lý, sử
dụng để lập phương án sử dụng đất đai theo quy
- Một số Bộ, ngành, địa phương, tập đồn kinh
định của pháp luật đất đai.
tế, tổng cơng ty nhà nước còn chưa thực sự nghiêm
túc triển khai kế hoạch cổ phần hóa, thối vốn, cơ
Cơ quan đại diện chủ sở hữu chỉ đạo người đại
cấu lại DNNN theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính
diện phần vốn nhà nước đơn đốc các DN đã cổ phần
phủ và chấp hành chế độ báo cáo. Vai trò, nhận thức,
hóa thực hiện nghiêm việc đăng ký giao dịch, niêm
trách nhiệm của người đứng đầu DN, đơn vị còn
yết trên thị trường chứng khốn theo quy định của
chưa cao, chưa quyết liệt trong việc đổi mới hoạt
pháp luật.
động của DN, cơng khai minh bạch, đúng quy định
Các vấn đề được tập trung là nâng cao chất
pháp luật, đảm bảo ngun tắc thị trường, chống lợi
lượng quản trị DN có vốn Nhà nước và minh bạch
ích nhóm trong cổ phần hóa và thối vốn nhà nước.
thơng tin, làm rõ DN kinh doanh dựa trên khả năng
- Nhiều DN cổ phần hóa, thối vốn trong giai
hay nguồn lực đất đai.
đoạn này là DN có quy mơ lớn, phức tạp về tài
Tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát, kiểm
chính, đất đai nhiều, phạm vi hoạt động rộng nên
tốn, khơng để xảy ra thất thốt vốn, tài sản nhà
việc xử lý tài chính, phê duyệt phương án sử dụng
nước trong q trình sắp xếp, cổ phần hóa, thối
đất, xác định giá trị DN, bán cổ phần lần đầu gặp

vốn và quản lý, sử dụng vốn nhà nước.
nhiều khó khăn, thời gian kéo dài.
Định kỳ cơng khai thơng tin tiến độ và kết quả
- Về quy định thối vốn, quy trình bắt buộc là
thực hiện về cổ phần hóa DNNN, thối vốn nhà
phải lần lượt đấu giá cơng khai, chào bán cạnh tranh
nước tại DN (trong đó nêu rõ tên đơn vị hồn thành,
và cuối cùng là bán thỏa thuận (nếu bán khơng thành
tên đơn vị còn chậm tiến độ) làm cơ sở để đánh giá
cơng qua các vòng). Với đấu giá cơng khai, thì vai
tiến độ cổ phần hóa, thối vốn, kịp thời tháo gỡ khó
trò của các cơng ty tư vấn rất khó có vị trí đáng
khăn, vướng mắc trong q trình thực hiện.
kể. Do vậy, quy trình này khơng phù hợp đối với
thơng lệ quốc tế, chẳng hạn như q trình DD (due
Tài liệu tham khảo:
diligence) khơng khớp vào quy trình đấu giá cơng
Báo cáo Hội nghị Đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của DN
khai lần thứ nhất. Nhà đầu tư khơng thể n lòng
nhà nước, trọng tâm là các tập đồn kinh tế, tổng cơng ty nhà nước
chi khoản tiền lớn khi mà chỉ dựa vào bản cơng bố
ngày 21/11/2018.
Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017.
thơng tin của DN, trong khi khơng được DD đúng
Nghị định số 32/2018/NĐ-CP ngày 08/3/2018.
nghĩa. Cần đảm bảo quy trình bán vốn Nhà nước
Nghị quyết đại hội Đảng tồn quốc lần thứ XII.
gần hơn với thơng lệ thị trường.
Nghị quyết số 12-NQ/TW.
Quyết định số 1232/QĐ-TTg ngày 17/8/2017.

- Đối với việc giới hạn “room” dành cho nhà đầu
Thơng tư số 59/2018/TT-BTC ngày 16/7/2018.
tư nước ngồi chưa có sự bình đẳng khi SCIC cơng

Tạp chí nghiên cứu Tài chính kế toán 39