Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại tỉnh cao bằng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

BẾ THÙY LINH

QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN
SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI TỈNH CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ: QUẢN LÝ CÔNG

CAO BẰNG - NĂM 2018

1


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

BẾ THÙY LINH

QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN
SÁCHNHÀ NƢỚC TẠI TỈNH CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ: QUẢN LÝ CÔNG
Chuyên ngành: Quản lý công

Mã số: 80 34 04 03

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN VĂN GIAO

CAO BẰNG - NĂM 2018

2


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học
của riêng tôi dƣới sự hƣớng dẫn PGS.TS. Trần Văn Giao theo đúng quy định.
Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực, không trùng lắp
với các công trình nghiên cứu đã công bố. Các thông tin trích dẫn trong luận
văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc rõ ràng.
Ngƣời cam đoan

BẾ THÙY LINH

3


LỜI CẢM ƠN
Trƣớc hết, cho phép tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đến ngƣời
hƣớng dẫn PGS.TS. Trần Văn Giao đã tận tình hƣớng dẫn và đóng góp nhiều
ý kiến khoa học trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này.
Cũng cho phép tôi xin đƣợc chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện
Hành chính Quốc gia, Khoa Sau đại học cùng toàn thể giảng viên các khoa,
phòng thuộc Học viện Hành chính Quốc gia đã nhiệt tình giảng dạy và tạo
điều kiện cho tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới tất các thầy giáo,
cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Sự động viên giúp đỡ của các thầy
giáo, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp là nguồn động viên quý báu
cho tôi hoàn thành luận văn này.
Học Viên

BẾ THÙY LINH

4


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH
PHẦN MỞ ĐẦU............................................................................................................................. 1
Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN
NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP TỈNH........................................................................... 7
1.1. TỔNG QUAN VỀ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP TỈNH................7
1.1.1. Quan niệm về ngân sách nhà nƣớc.......................................................................... 7
1.1.2. Ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh và chi ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh.........9
1.1.3. Chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh.............................................. 15
1.2. QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP TỈNH................................ 17
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm về chi NSNN cấp tỉnh................................................... 17
1.2.2. Nội dung quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh.........24
1.2.3. Vai trò chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh................................25
1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ CHI THƢỜNG
XUYÊN NSNN
...................................................................................................................................................................

25
1.3.1. Các nhân tố khách quan.................................................................................................. 25
1.3.2. Các nhân tố chủ quan....................................................................................................... 27
1.4. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP
TỈNH CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG............................................................................ 28
1.4.1. Kinh nghiệm quản lý chi thƣờng xuyên NSNN cấp tỉnh của một số
địa phƣơng..................................................................................................................................... 28
1.4.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho tỉnh Cao Bằng............................................. 33
Tóm tắt chƣơng....................................................................................................................... 134
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN
SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI TỈNH CAO BẰNG................................................................ 35


5


2.1. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ - XÃ HỘI ẢNH HƢỞNG ĐẾN
QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG.........35
2.1.1. Khái quát về đặc điểm, điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội của tỉnh
Cao Bằng......................................................................................................................................... 35
2.1.2. Tình hình thực hiện thu, chi NSNN của tỉnh Cao Bằng giai đoạn
2015 đến 2017.............................................................................................................................. 37
2.1.3. Bộ máy tổ chức, chất lƣợng nhân lực quản lý chi ngân sách nhà nƣớc
của tỉnh Cao Bằng...................................................................................................................... 39

2.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ
CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI
TỈNH CAO BẰNG.................................................................................................................... 41
2.2.1. Thực trạng phân cấp quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao

Bằng giai đoạn 2015-2017..................................................................................................... 41
2.2.2. Thực trạng quản lý chu trình chi thƣờng xuyên NSNN đối với các cơ
quan, đơn vị của tỉnh Cao Bằng.......................................................................................... 45
2.2.3. Thực trạng công tác thanh tra và kiểm tra chi thƣờng xuyên NSNN
đối với các cơ quan, đơn vị của tỉnh Cao Bằng.......................................................... 68
2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ
CHI THƢỜNG XUYÊN
NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG.......................................................................................... 69
2.3.1. Những kết quả đã đạt đƣợc..................................................................................... 69
2.3.2. Một số hạn chế, tồn tại............................................................................................... 71
2.3.3. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế............................................................................... 74
Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI
THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG................................................. 80
3.1. ĐỊNH HƢỚNG HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN
NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG.......................................................................................... 80
3.1.1. Bối cảnh và định hƣớng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng
đến năm 2020................................................................................................................................ 80
3.1.2. Mục tiêu hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách tỉnh Cao
Bằng.................................................................................................................................................. 81
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN
NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG.......................................................................................... 83

6


3.2.1. Nhóm giải pháp chung............................................................................................... 83
3.2.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh
Cao Bằng......................................................................................................................................... 84
3.3. KIẾN NGHỊ........................................................................................................................ 99
3.3.1. Đối với Quốc Hội, Chính phủ................................................................................ 99

3.3.2. Bộ Tài chính và các Bộ, ngành có liên quan............................................... 100
KẾT LUẬN............................................................................................................................... 101

7


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

HĐND

: Hội đồng Nhân dân

UBND

: Uỷ ban nhân dân

KT – XH

: Kinh tế - xã hội

NSĐP

: Ngân sách địa phƣơng

NSNN

: Ngân sách nhà nƣớc

NSTW

: Ngân sách trung ƣơng

8


DANH MỤC VÀ BIỂU ĐỒ
1.Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu thu, chi ngân sách nhà nƣớc của
tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2015-201738
2. Biểu đồ 2.1. Tổng thu, chi NSĐP của tỉnh giai đoạn 2015 201739
3. Sơ đồ cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý nhà nƣớc tỉnh Cao
bằng40
4. Bảng 2.2. Kết quả thực hiện tự chủ kinh phí quản lý hành chính đối
với các cơ quan nhà nƣớc giai đoạn 2015-201747
5. Bảng 2.3. Kết quả thực hiện tự chủ kinh phí của các đơn vị sự nghiệp
công lập giai đoạn 2015 -2017 49
6. Bảng 2.4 cơ cấu chi ngân sách tỉnh cao bằng giai đoạn 2015201757
7. Bảng 2.5. Biểu chi tiết tình hình chi thƣờng xuyên ngân sách tỉnh theo
lĩnh vực giai đoạn 2015-201760

8. Biểu đồ 2.2: Tỷ trọng các khoản chi thƣờng xuyên ngân sách nhà
nƣớc tỉnh theo lĩnh vực giai đoạn 2015-201762


9


LỜI MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài
Ngân sách nhà nƣớc nói chung và ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh nói

riêng có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của địa
phƣơng, đồng thời cũng là phƣơng tiện quan trọng để nhà nƣớc thực hiện
việc điều hòa, phân phối lại nguồn lực giữa trung ƣơng với địa phƣơng, giữa
các địa phƣơng với nhau.
Trong đó, Chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc có vai trò quan trọng
quyết định sự tồn tại của bộ máy nhà nƣớc, đảm bảo cho nhà nƣớc thực hiện
chức năng cũng nhƣ vai trò của mình. Thực hiện tốt nhiệm vụ chi thƣờng
xuyên có ý nghĩa rất lớn trong việc phân phối và sử dụng có hiệu quả nguồn
lực tài chính, tạo điều kiện giải quyết tốt mối quan hệ giữa tích lũy và tiêu
dùng. Chi thƣờng xuyên có hiệu quả và tiết kiệm sẽ tăng tích lũy vốn ngân
sách nhà nƣớc để chi cho đầu tƣ phát triển, thúc đẩy nền kinh tế phát triển,
nâng cao niềm tin của nhân dân vào vai trò quản lý điều hành của nhà nƣớc.
Cao Bằng là một tỉnh miền núi vùng Đông Bắc của tổ quốc. Những
năm qua nhờ có sự quan tâm chỉ đạo của Trung ƣơng và sự nỗ lực không
ngừng của chính quyền địa phƣơng, tỉnh đã từng bƣớc vƣơn lên và đạt đƣợc
nhiều thành tựu trong việc phát triển kinh tế - xã hội, trên tất cả các lĩnh vực.
Đặc biệt là lĩnh vực quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng đã có
những đổi mới, đạt đƣợc nhiều tiến bộ đáng kể, góp phần phát triển kinh tế,
chính trị, văn hoá-xã hội trên địa bàn tỉnh, đảm bảo nâng cao đời sống vật
chất và tinh thần của nhân dân ngày càng đƣợc cải thiện, quốc phòng an ninh
đƣợc giữ vững và ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu của công cuộc đổi mới
hiện nay.

10


Bên cạnh những thành tựu đã đạt đƣợc, quản lý chi thƣờng xuyên
NSNN của tỉnh vẫn còn một số tồn tại và hạn chế nhƣ: Chi thƣờng xuyên
cho các đơn vị sử dụng ngân sách phải chấp hành những quy định mang nặng
tính thủ tục hành chính, gò bó bởi chính sách chế độ, tiêu chuẩn; tính năng

động và tích cực của đơn vị sử dụng ngân sách chƣa đƣợc phát huy, tâm lý
trông chờ và ỷ lại còn phổ biến; năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác
chuyên môn chƣa cao, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu công việc…
Vì vậy, thực hiện tốt công tác quản lý chi thƣờng xuyên từ Ngân sách
Nhà nƣớc có ý nghĩa quan trọng phát triển kinh tế xã hội, đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, việc nâng cao quản lý chi thƣờng xuyên
NSNN trên địa bàn tỉnh là một nhiệm vụ luôn đƣợc quan tâm cả về thực tiễn
và lý luận, là yêu cầu cần thiết và khách quan trong giai đoạn hiện nay nhằm
quản lý chi NSNN đƣợc chặt chẽ, tiết kiệm, công khai, minh bạch và nâng
cao hiệu lực, hiệu quả, tăng cƣờng kỷ cƣơng kỷ, chấp hành tốt các quy định
của luật. Căn cứ vào những vấn đề đã nêu trên, em đã lựa chọn đề tài: “Quản
lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại tỉnh Cao Bằng” làm đề tài
luận văn cao học là phù hợp với chuyên ngành đào tạo và có ý nghĩa khoa
học và thực tiễn nhất định.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Qua tham khảo thực tiễn cho thấy, trong thời gian qua đã có những đề
tài nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc, quản lý chi thƣờng xuyên
ngân sách nhà nƣớc trên các địa phƣơng khác nhau và đƣa ra lý luận, thực
tiễn ; các giải pháp để hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà
nƣớc, có thể kể đến các đề tài nghiên cứu nhƣ sau:
“ Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Nghĩa Hƣng, tỉnh
Nam Định” của tác giả, Nguyễn Văn Định, luận văn thạc sĩ quản lý công,

11


Học viện Hành chính quốc gia năm 2015, tác giả đã trình bày khái quát chung
về ngân sách nhà nƣớc, về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc, quản lý chi ngân
sách nhà nƣớc cấp huyện và các yếu tố cơ bản ảnh hƣởng đến quản lý chi
ngân sách nhà nƣớc; làm rõ thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện

Nghĩa Hƣng giai đoạn 2010 - 2014, đánh giá chung quản lý chi ngân sách tại
địa phƣơng. Qua đó, đề xuất đƣợc 04 giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng
hoạt động chi ngân sách nhà nƣớc đáp ứng yêu cầu đòi hỏi thực tiễn quản lí
nhà nƣớc của địa phƣơng trong giai đoạn hiện nay.
“ Hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tỉnh Đắk
Nông” của tác giả Phạm Quốc Hiệp, luận văn thạc sỹ quản trị kinh doanh,
Đại học Đà Nẵng, năm 2015 đã hệ thống hóa đƣợc cơ sở lý luận chung về
quản lý chi ngân sách nhà nƣớc, trong đó nêu đặc điểm và vai trò của ngân
sách nhà nƣớc; phân loại chi ngân sách nhà nƣớc; nội dung và vai trò chi
thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc (NSNN); chu trình quản lý chi thƣờng
xuyên ngân sách nhà nƣớc địa phƣơng. Trong phân tích đánh giá thực trạng
quản lý chi thƣờng xuyên, tác giả cũng đã khái quát tổng quan về tình hình
kinh tế xã hội của tỉnh Đắk Nông giai đoạn 2004-2013, đánh giá thực trạng
và kết quả quản lý chi thƣờng xuyên tỉnh Đắk Nông giai đoạn 2011-2013,
Luận văn đã đánh giá kết quả đạt đƣợc trong công tác quản lý chi thƣờng
xuyên ngân sách nhà nƣớc của tỉnh. Nêu ra những hạn chế và nguyên nhân
hạn chế trong công tác quản lý chi thƣờng xuyên để từ đó đƣa ra các giải
pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện trong công tác quản lý chi thƣờng xuyên
NSNN trong giai đoạn tiếp theo. Trên cơ sở phân tích tác giả đã đƣa ra 4 giải
pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên NSNN của tỉnh đến năm
2020.
“ Quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại Thị xã An Khê,
tỉnh Gia Lai” của tác giả Nguyễn Thị Thu Ngân, luận văn thạc sỹ kinh tế phát

12


triển, trƣờng Đại học kinh tế, Đại học Đà Nẵng, năm 2017. Tác giả đã hệ
thống hóa đƣợc những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi thƣờng xuyên
NSNN; tổng hợp phân tích thực trạng quản lý chi thƣờng xuyên tại Thị xã An

Khê, tỉnh Gia Lai giai đoạn 2011-2015. Qua đánh giá và phân tích thực trạng
công tác quản lý chi thƣờng xuyên tác giả đã đề xuất một số giải pháp nhằm
hoàn thiện công tác quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại địa phƣơng trong
thời gian tới…
Những đề tài nghiên cứu trên đã hệ thống hóa đƣợc cơ sở lý luận
chung về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc; quản lý chi thƣờng xuyên NSNN.
Tuy nhiên các đề tài nghiên cứu trên chỉ nghiên cứu ở phạm vi từng địa
phƣơng cụ thể, không đề cập đến tình hình quản lý chi thƣờng xuyên NSNN
tại tỉnh Cao Bằng. Chính vì vậy đề tài em lựa chọn nghiên cứu không trùng
lặp với các công trình nghiên cứu đã công bố. Em xin cam đoan mọi kết quả
của đề tài là công trình nghiên cứu của cá nhân em và chƣa từng đƣợc công
bố trong bất cứ công trình khoa học nào khác cho tới thời điểm này.
3.
-

Mục đích và nhiệm vụ của luận văn:

Mục đích: Dựa trên cơ sở khoa học về quản lý chi thƣờng xuyên

NSNN cấp tỉnh, luận văn đi vào đánh giá đƣợc thực trạng và đề xuất đƣợc
những giải pháp, kiến nghị nhằm tăng cƣờng quản lý chi thƣờng xuyên
NSNN tại tỉnh Cao Bằng.
+

Nhiệm vụ:
Hệ thống hóa những cơ sở khoa học về quản lý chi thƣờng xuyên

NSNN cấp tỉnh
+

Làm rõ thực trạng, đánh giá thực trạng quản lý chi thƣờng xuyên

NSNN tại tỉnh Cao Bằng

13


+

Đề xuất đƣợc những định hƣớng giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn

thiện quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng
4.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn:

- Đối tƣợng nghiên cứu: Những vấn đề về lý luận và thực tiễn về hoạt
động quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Cao Bằng;
- Phạm vi nghiên cứu:
+

Phạm vi về nội dung: Quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc

tại tỉnh Cao Bằng.
+

Phạm vi về thời gian: Giai đoạn 2015 - 2017.

+

Phạm vi về không gian: Trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.

5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
-

Phương pháp luận:

+ Trên cơ sở vận dụng chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy
vật lịch sử; tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đƣờng lối, nghị quyết của
Đảng về Nhà nƣớc và pháp luật, đồng thời kế thừa, vận dụng có chọn lọc
những kết quả của các tác giả đã nghiên cứu vấn đề này.
-

Phương pháp nghiên cứu:
+
Phân tích và tổng hợp, phƣơng pháp lịch sử và lôgic, phƣơng
pháp

thống kê, so sánh…để phân tích và làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
-

Ý nghĩa về lý luận của luận văn:

Luận văn hệ thống hóa, phân tích và làm rõ các nội dung cơ bản về
quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc. Để từ đó có cơ sở cho việc
xem xét, đánh giá thực tiễn về công tác quản lý chi thƣờng xuyên và đề xuất
các kiến nghị, giải pháp quan trọng nhằm từng bƣớc hoàn thiện cơ chế, chính

14

sách nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nƣớc và sử dụng kinh phí chi
thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc một cách hợp lý, góp phần thực hiện tốt
hơn nữa công tác điều hành NSNN và quản lý chi thƣờng xuyên NSNN nói
chung và quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng nói riêng.
-

Ý nghĩa thực tiễn của luận văn:

Phân tích, đánh giá đúng thực trạng, cơ chế, chính sách hiện hành trong
quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Cao Bằng để từ đó đề
ra các giải pháp đồng bộ, phù hợp nhằm mang lại hiệu quả hơn nữa trong
quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh, góp phần phát triển
kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh – quốc phòng tại địa phƣơng trong giai
đoạn hiện nay.
7.

Kết cấu của luận văn:

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn đƣợc chia làm 3 chƣơng.
Chương 1: Cơ sở khoa học về quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà
nƣớc cấp tỉnh
Chương 2: Thực trạng quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc
tại tỉnh Cao Bằng
Chương 3: Định hƣớng và giải pháp hoàn thiện quản lý chi thƣờng
xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Cao Bằng

15

Chƣơng 1:
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN
SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP TỈNH
1.1. TỔNG QUAN VỀ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP TỈNH
1.1.1. Quan niệm về ngân sách nhà nƣớc:
Ngân sách nhà nƣớc quyết định sự tồn tại, phát triển hay diệt vong của
Nhà nƣớc. Xét về mặt lịch sử thì khi có sự phân hoá giai cấp mà nguyên nhân
là do sự chiếm hữu về kinh tế thì giai cấp đó nắm quyền lực, do đó ngân sách
nhà nƣớc với tƣ cách là công cụ quan trọng cho giai cấp thống trị đã không
ngoài mục đích duy trì quyền lực cho giai cấp đó. Để củng cố quyền lực và
duy trì quyền lực chính trị, Nhà nƣớc đã sử dụng ngân sách nhƣ một công cụ
hữu hiệu, gắn chặt với bản chất của Nhà nƣớc, thể hiện ở những điểm sau:
-

Ngân sách phục vụ cho những giai cấp thống trị xã hội

Ngân sách thể hiện quyền lực của giai cấp thống trị đối với các giai

cấp khác.
Xuất phát từ tính giai cấp của ngân sách nhà nƣớc mà ngân sách nhà
nƣớc của bất k Quốc gia nào cũng đều do cơ quan quyền lực cao nhất quyết
định. Các khoản thu của nhà nƣớc đều đƣợc đảm bảo bằng hệ thống pháp
luật. Các khoản chi ngân sách nhà nƣớc đều nhằm duy trì quyền lực của Nhà
nƣớc đảm bảo cho Nhà nƣớc thực hiện các chức năng kinh tế, chính trị, xã
hội của mình.
Tại điều 4 Luật NSNN (sửa đổi) đã đƣợc k họp thứ 9, Quốc hội khoá
XIII nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 25/6/2015
(Luật NSNN số 83/2015/QH13), khẳng định: “Ngân sách nhà nước là toàn

bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một

16


khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định
để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
Từ khái niệm trên, khi nói đến NSNN phải đƣợc nhận biết trên 3 dấu
hiệu cơ bản nhƣ sau:
+
Tính pháp lý: Đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết
định.
+

Tính kinh tế: Phản ánh các khoản thu, các khoản chi rõ ràng minh

bạch, theo đúng quy định của Nhà nƣớc.
+
Tính niên độ: Đƣợc thực hiện trong một khoảng thời gian nhất
định.
Nhƣ vậy, bản chất của hoạt động NSNN là hoạt động tạo lập và sử
dụng quỹ tiền tệ của Nhà nƣớc. Trong quá trình phân phối tổng sản phẩm xã
hội, nguồn tài chính luôn vận động giữa một bên là Nhà nƣớc, một bên là các
chủ thể kinh tế-xã hội. Đằng sau các hoạt động đó chứa đựng các mối quan hệ
giữa nhà nƣớc với các chủ thể khác, thông qua việc tạo lập, sử dụng quỹ tiền
tệ tập trung của Nhà nƣớc, chuyển dịch một bộ phận thu nhập bằng tiền của
các chủ thể đó thành thu nhập của nhà nƣớc và Nhà nƣớc chuyển dịch thu
nhập đó đến các chủ thể đƣợc thụ hƣởng để thực hiện các chức năng nhiệm
vụ của Nhà nƣớc.
Theo điều 6 Luật NSNN (sửa đổi) Hệ thống NSNN bao gồm: Ngân

sách Trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng. Quan hệ giữa hai cấp này đƣợc
thực hiện theo nguyên tắc chủ yếu là phân định nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ
thể; thực hiện bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dƣới để bảo
đảm sự cân bằng, phát triển cân đối và thực hiện đƣợc nhiệm vụ của các
vùng, các địa phƣơng.
Ngân sách nhà nƣớc là một hệ thống thống nhất, bao gồm: Ngân sách
trung ƣơng và ngân sách các cấp chính quyền địa phƣơng (ngân sách địa
phƣơng). Ngân sách địa phƣơng bao gồm các ngân sách của đơn vị hành


17


chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, theo quy định hiện
hành, bao gồm:
-

Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng (gọi chung là ngân

sách tỉnh), bao gồm ngân sách cấp tỉnh và ngân sách của các cấp huyện, quận,
thị xã, thành phố thuộc tỉnh;
-

Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là

ngân sách huyện), bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách các xã, phƣờng
thị trấn;
Ngân sách các xã, phƣờng, thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp
xã).
Có thể hiểu NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi bằng tiền của nhà nƣớc

đã đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện
trong một khoảng thời gian nhất định nào đó, phổ biến cho một năm hoặc một
số năm để đảm bảo cho nhà nƣớc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà
nƣớc mà xã hội giao phó. Đồng thời, NSNN thể hiện mối quan hệ quyền lực
giữa nhà nƣớc với cá nhân, doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế thông qua
việc thu, nộp thuế, phí, lệ phí vào quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc theo quy
định của pháp luật.
1.1.2. Ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh và chi ngân sách nhà nƣớc cấp
tỉnh
1.1.2.1. Ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh
a. Sự hình thành và phát triển ngân sách cấp tỉnh
Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp, ngân sách nhà nƣớc
ta tổ chức thành hai cấp: Ngân sách trung ƣơng và ngân sách cấp tỉnh, thành
phố. Việc phân cấp nhƣ vậy là phù hợp với nhiệm vụ của mỗi cấp chính

18


quyền trong việc huy động tối đa nguồn lực tài chính. Ở thời k này, ngân sách
cấp tỉnh, thành phố đóng vai trò là một đơn vị dự toán cấp 1.
Sau Đại hội Đảng lần thứ VI, nền kinh tế nƣớc ta chuyển đổi sang nền
kinh tế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc, định hƣớng XHCN. Cùng với
đà đổi mới của nền kinh tế đất nƣớc, ngân sách cấp tỉnh, thành phố cũng
đƣợc xác định lại vai trò, nhiệm vụ của mình. Tại k họp thứ 8 Quốc hội khóa
IX khẳng định: Ngân sách cấp Tỉnh, Thành phố là một bộ phận của ngân sách
địa phƣơng thuộc hệ thống ngân sách nhà nƣớc.
Như vậy, ngân sách cấp Tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ương là một
cấp ngân sách thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ của ngân sách nhà
nước trên phạm vi địa bàn Tỉnh, Thành phố trực thuộc TW.
Ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc TW (gọi tắt là ngân sách cấp

tỉnh) mang bản chất của NSNN, là mối quan hệ giữa ngân sách cấp tỉnh với
các tổ chức kinh tế, cá nhân trên địa bản tỉnh, thành phố trong quá trình phân
bổ, sử dụng các nguồn lực kinh tế. Mối quan hệ đó đƣợc điều chỉnh, điều tiết
sao cho phù hợp với bản chất Nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa. Đó là nhà nƣớc của
dân, do dân, vì dân dƣới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam. Nhà
nƣớc Việt Nam là Nhà nƣớc của công nhân và nhân dân lao động, bộ phận
ngƣời chiếm tuyệt đại đa số trong xã hội. Do vậy, lợi ích của Nhà nƣớc xã hội
chủ nghĩa Việt Nam không có gì ngoài mong muốn đƣợc phục vụ tổ quốc,
phục vụ nhân dân.
Có thể nói, ngân sách cấp tỉnh làm cho bộ mặt NSNN mang một diện
mạo, sắc thái mới, nền tài chính quốc gia trở nên lành mạnh và hiệu quả hơn.
Thực tế đã chứng minh, trong những năm qua, xét riêng ở cấp độ thành phố,
tình hình kinh tế - tài chính có những bƣớc tiến đáng kể. Ngoài ra, ngân sách
cấp tỉnh còn thể hiện bản chất chính trị của nhà nƣớc của Nhà nƣớc ta thông

19


qua việc thực hiện đúng đắn, hiệu quả, có sáng tạo các chủ trƣơng, chính sách
của Đảng và Nhà nƣớc..
b.

Đặc điểm và nội dung của ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực

thuộc trung ƣơng
1.

Khái niệm, đặc điểm ngân sách cấp tỉnh

Để hiểu khái niệm ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc TW trƣớc

hết ta cần hiểu khái niệm về Ngân sách nhà nƣớc (NSNN) nói chung. Theo
luật NSNN năm 2002, NSNN đƣợc định nghĩa cụ thể nhƣ sau:
“Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã
được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong
một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.”
Ngân sách nhà nƣớc gồm ngân sách Trung ƣơng và ngân sách địa
phƣơng. Ngân sách địa phƣơng bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính
các cấp có Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân.
Phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền nhà nƣớc ta hiện nay, ngân
sách địa phƣơng bao gồm: Ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ƣơng (gọi chung là ngân sách cấp tỉnh), ngân sách cấp quận, huyện, thị xã,
thành phố trực thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp huyện) và ngân sách
cấp xã, phƣờng, thị trấn (gọi chung là ngân sách xã).
Nhƣ vậy có thể hiểu “ Ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc TW là
một bộ phận của NSNN do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc
TW xây dựng, quản lý và hội đồng nhân dân cấp Thành phố quyết định giám
sát thực hiện”.
2. Nội dung của ngân sách nhà nước cấp tỉnh

20


Hoạt động ngân sách cấp tỉnh là hoạt động thu chi của các bộ phận, các
quỹ trong hệ thống tài chính nhà nƣớc thuộc sự quản lý của chính quyền cấp
tỉnh, đƣợc thể hiện cụ thể qua nội dung thu, chi của ngân sách cấp tỉnh nhƣ
sau:
*
(2)

Nội dung thu ngân sách cấp tỉnh

Thu ngân sách cấp thành phố hƣởng theo phân cấp:

- Các khoản thu ngân sách cấp thành phố đƣợc hƣởng 100%
- Các khoản thu phân chia ngân sách cấp thành phố hƣởng theo tỷ lệ
phần trăm (%). Tỷ lệ phần trăm (%) phân chia cụ thể các nguồn thu đó do
UBND tính…..
- Các khoản thu bổ sung từ Ngân sách Trung ƣơng.
*

Nội dung chi ngân sách cấp tỉnh:

(2)

Chi đầu tƣ phát triển.

(3)

Chi thƣờng xuyên.

(4)

Chi bổ sung cho ngân sách quận, huyện.

(5)
sau.

Chi chuyển nguồn từ ngân sách năm trƣớc sang ngân sách năm

c. Vai trò của ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh
Ngân sách cấp tỉnh cũng nhƣ tất cả các cấp NSNN đều không thể tách

rời vai trò của nhà nƣớc. Đó là vai trò đảm bảo chức năng nhà nƣớc; an ninh,
quốc phòng; thúc đẩy phát triển, ổn định kinh tế; bù đắp những khiếm khuyết
thị trƣờng, công bằng xã hội và bảo vệ môi trƣờng. Nhà nƣớc quản lý và sử
dụng ngân sách để thực hiện chức năng và nhiệm vụ của mình.
Ngân sách cấp tỉnh là một bộ phận cấu thành nên NSNN, bộ máy chính
quyền địa phƣơng, muốn thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình đòi hỏi

21


phải có nguồn kinh phí mà ngân sách cấp tỉnh là quỹ tiền tệ duy nhất của nhà
nƣớc đƣợc sử dụng để duy trì sự tồn tại và hoạt động của bộ máy chính
quyền địa phƣơng. Ngân sách cấp tỉnh cung cấp nguồn tài chính và phƣơng
tiện vật chất đảm bảo hiệu quả cho các hoạt động quản lý nhà nƣớc trên địa
bàn tỉnh. Để đảm bảo nguồn lực vật chất cung cấp cho toàn bộ hoạt động kinh
tế - xã hội, an ninh – quốc phòng và đáp ứng các phúc lợi xã hội cho nhân
dân, NSNN cấp tỉnh phải khai thác triệt để các nguồn thu theo luật định. Đảm
bảo thu đúng, thu đủ,thu kịp thời, đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho các công việc
thuộc chức năng nhiệm vụ theo quy định của luật NSNN.
1.1.2.2. Chi ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh
Chi NSNN cấp tỉnh là những khoản chi tiêu gắn liền với các nhiệm vụ
chính trị, xã hội mà mỗi cấp chính quyền địa phƣơng đƣợc phân cấp quản lý
nhằm duy trì đƣợc bộ máy nhà nƣớc ở địa phƣơng đồng thời thực hiện các
nhiệm vụ KT- XH của các cấp địa phƣơng. Nội dung chủ yếu của chi NSNN
nhƣ sau:
-

Chi đầu tư XDCB: Lập thông báo kế hoạch vốn đầu tƣ XDCB hàng

năm. Thông báo kế hoạch thanh toán vốn, cấp phát vốn đầu tƣ XDCB. Quyết

toán vốn đầu tƣ XDCB.
-

Chi thường xuyên NSNN:

Một là: xây dựng hệ thống định mức chi ngân sách làm căn cứ để lập
phƣơng án phân bổ ngân sách, kiểm tra quá trình chấp hành ngân sách và
thẩm tra xét duyệt quyết toán của các đơn vị sử dụng ngân sách. Định mức chi
bao gồm hai loại là định mức phân bổ và định mức sử dụng ngân sách.
Hai là: Lập dự toán chi căn cứ trên các chỉ tiêu phát triển KT-XH, đảm
bảo an ninh quốc phòng...liên quan đến chi thƣờng xuyên; chính sách của Nhà
nƣớc về hoạt động của bộ máy quản lý nhà nƣớc, các hoạt động sự nghiệp và

22