Đổi mới quản lý nhà nước đối với sự phát triển thương mại trên địa bàn thành phố hà nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.49 MB, 238 trang )
B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN
*
NGÔ TU N ANH
ð I M I QU N LÝ NHÀ NƯ C ð I V I S! PHÁT TRI$N THƯƠNG
M I TRÊN ð'A BÀN THÀNH PH HÀ N)I
LU*N ÁN TI N SĨ KINH T
HÀ N)I, 2007
B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN
*
NGÔ TU N ANH
ð I M I QU N LÝ NHÀ NƯ C ð I V I S! PHÁT TRI$N THƯƠNG
M I TRÊN ð'A BÀN THÀNH PH HÀ N)I
Chuyên ngành: Kinh t , Qu n lý và K ho%ch hoá KTQD
Mã s+: 5.02.05
LU*N ÁN TI N SĨ KINH T
Ngư2i hư3ng d5n khoa h8c:
1: PGS.TS ð
HÀ N)I, 2007
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan luEn án này là công trình nghiên cHu cIa tôi, tJt c các nKi
dung tham kh o ñLu ñưMc trích d5n ñOy ñI tP các ngu
nào khác.
Ngư3i cam ñoan
Ngô Tu=n Anh
M?C L?C
L I CAM ðOAN
M?C L?C
DANH M?C CÁC KÝ HI@U, CHA VI T TBT
DANH M?C CÁC BI$U
DANH M?C CÁC BI$U ðC, HÌNH VE
L I MF ðGU.......................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: Ơ SF LÝ LU*N VJ QU N LÝ NHÀ NƯ C ð I V I S! PHÁT
TRI$N THƯƠNG M I.......................................................................................................... 9
1.1 Cơ s lý lu n v qu n lý nhà nư c ñ i v i s phát tri n thương m!i.............................. 9
1.2 B i c nh và nh%ng nhân t tác ñ'ng t i qu n lý nhà nư c v thương m!i trong giai
ño!n hi*n nay....................................................................................................................
1.3 S c.n thi/t ph i phát tri n thương m!i và ñ0i m i qu n lý nhà nư c v thương m!i.... 53
CHƯƠNG 2: TH!C TR NG QU N LÝ NHÀ NƯ C VJ THƯƠNG M I TRÊN
ð'A BÀN THÀNH PH
HÀ N)I......................................................................................... 68
2.1 Th c tr!ng phát tri n thương m!i Hà N'i giai ño!n 198672006..................................... 68
2.2 Th c tr!ng qu n lý nhà nư c v thương m!i c9a Hà N'i trong giai ño!n 198672006.... 93
2.3 Bài h:c kinh nghi*m và nh%ng v
THƯƠNG M I TRÊN ð'A BÀN THÀNH PH
129
HÀ N)I.................................................
3.1 ð?nh hư ng phát tri n thương m!i Hà N'i trong th@i gian t i (200672010)................... 129
3.2 MDc tiêu ñ0i m i qu n lý nhà nư c ñ i v i s phát tri n thương m!i Hà N'i................ 143
3.3 Các gi i pháp ñ0i m i qu n lý nhà nư c ñ i v i s phát tri n thương m!i Hà N'i........ 159
K T LU*N.............................................................................................................................. 213
DANH M?C CÔNG TRÌNH NGHIÊN CLU CMA TÁC GI .......................................... 218
DANH M?C CÁC TÀI LI@U THAM KH O..................................................................... 219
PH? L?C.................................................................................................................................
DANH M?C CÁC KÝ HI@U, CHA VI T TBT
1. TO viQt tSt tiQng Anh
AFTA (ASEAN Free Trade Area ):
Khu vUc mEu dach tU do ASEAN
ASEAN (Association of South East Asian Nations) :
HiAp hKi các nư3c ðông Nam Á
BTA (The US Vietnam Bilateral Trade Agreement):
HiAp ñanh thương m%i ViAt Mg
B2B (Business to Business):
Hình thHc thương m%i ñiAn th giia
doanh nghiAp v3i doanh nghiAp
B2C (Business to Customer):
Hình thHc thương m%i ñiAn th giia
doanh nghiAp v3i khách hàng
B2G (Business to Goverment):
Hình thHc thương m%i ñiAn th giia
doanh nghiAp v3i chính phI
EU (Europe Nations):
Liên minh Châu Âu
GATS (General Agreement on Trade in Services):
HiAp ñanh chung vL thương m%i và
dach vQ
GDP (Gross Domestic Product):
Tlng s n phmm qu+c nKi
PCI(Provincial competitiveness Index):
Chn s+ năng lUc c%nh tranh cJp tnnh
OECD (Organisation for Economic Co operation and
Tl chHc hMp tác và phát triRn kinh
Development):
t
UNDP (United nations development Program):
Chương trình phát triRn cIa Liên
hMp qu+c
WTO (World Trade Organization):
2. TO viQt tSt tiQng ViTt
CNH HðH:
Công nghiAp hóa HiAn ñ%i hóa
ðTNN:
ðOu tư nư3c ngoài
TTHC:
ThI tQc hành chính
KTNN:
Kinh t nhà nư3c
UBND:
Ur ban nhân dân
Tl chHc thương m%i th gi3i
DANH M?C CÁC BI$U
BiRu 1.1:
Kim ng%ch xuJt khmu mKt s+ dach vQ cIa c nư3c
Tr. 53
BiRu 1.2:
Giá tra xuJt nhEp khmu cIa các nư3c ASEAN giai ño%n
Tr. 60
1966 1980
BiRu 2.1:
XuJt khmu dach vQ cIa Ngân hàng Ngo%i thương Hà NKi giai
Tr. 76
ño%n 2001 2005
BiRu 2.2:
Th+ng kê du lach Hà NKi giai ño%n 2001 2005
Tr. 78
BiRu 2.3:
Kim ng%ch xuJt khmu mKt s+ mtt hàng chính cIa Hà NKi và c
Tr. 79
nư3c
BiRu 2.4:
S+ liAu xuJt khmu cIa Hà NKi giai ño%n 2001 2005
Tr. 81
BiRu 2.5:
So sánh kim ng%ch xuJt khmu cIa Hà NKi
Tr. 82
BiRu 2.6:
Kim ng%ch xuJt khmu cIa các doanh nghiAp Hà NKi chia theo
Tr. 83
thành phOn kinh t
BiRu 2.7:
Các tha trư2ng chI y u cIa Hà NKi giai ño%n 2001 2005
Tr. 84
BiRu 2.8:
S+ lưMng cha hàng bán lv xăng dOu trên ñaa bàn Hà NKi
Tr. 89
BiRu 2.9:
S+ lưMng hKi chM triRn lãm ñưMc cJp phép trên ñaa bàn giai
Tr. 91
ño%n 2001 2005
BiRu 2.10:
Kim ng%ch xuJt khmu mKt s+ dach vQ cIa c nư3c
Tr. 123
BiRu 3.1:
ðanh hư3ng mKt s+ mtt hàng xuJt khmu tr8ng ñiRm cIa Hà NKi
Tr. 135
giai ño%n 2006 2015
BiRu 3.2:
ðanh hư3ng s n phmm và tha trư2ng xuJt khmu
Tr. 136
BiRu 3.3:
DU báo xuJt khmu dach vQ Hà NKi ñ n 2010
Tr. 138
BiRu 3.4:
MQc tiêu cơ b n ñR phát triRn xuJt khmu cIa Hà NKi giai ño%n
Tr. 141
2001 2010
BiRu 3.5:
Các chn tiêu thương m%i ñaa bàn Hà NKi k ho%ch 2006 2010
Tr. 161
BiRu 3.6:
Tr8ng s+ cIa các chn s+ thành phOn tính PCI
Tr. 166
BiRu 3.7:
DU báo cơ cJu tha trư2ng xuJt khmu cIa Hà NKi và c nư3c theo
Tr. 192
các khu vUc ñ n năm 2010 và 2015
BiRu ñ< 2.1:
Kim ng%ch xuJt khmu cIa Hà NKi 2001 2006
Tr. 72
BiRu ñ< 2.2:
Tr tr8ng kim ng%ch xuJt khmu năm 2005 cIa Hà NKi
Tr. 80
BiRu ñ< 2.3:
Cơ cJu thành phOn kinh t tham gia xuJt khmu cIa Hà NKi
Tr. 85
giai ño%n 2001 2005
BiRu ñ< 2.4:
T+c ñK lưu chuyRn hàng hóa cIa Hà NKi giai ño%n 2001 2010 Tr. 86
BiRu ñ< 2.5:
T+c ñK lưu chuyRn hàng hóa bán lv cIa Hà NKi giai ño%n
Tr. 87
2001 – 2006
BiRu ñ< 3.1:
DU báo kim ng%ch mKt s+ mtt hàng xuJt khmu Hà NKi
Tr. 137
giai ño%n 2005 2010
BiRu ñ< 3.2:
Giá tra s n xuJt công nghiAp năm 2003 cIa các tnnh trong
Tr. 167
vùng kinh t tr8ng ñiRm Bzc BK (theo giá c+ ñanh)
DANH M?C CÁC HÌNH VE
H×nh 1.1:
‘Khèi kim c−¬ng’ c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia Tr. 40
Hình 1.2:
Các bư3c phát triRn cIa Internet
Tr. 41
Hình 1.3:
Nhing tác ñKng cIa Internet
Tr. 42
Hình 1.4:
Sơ ñ< tăng trư{ng ðông Á
Tr. 58
Hình 2.1:
Sơ ñ< tl chHc bK máy cIa S{ Thương m%i Hà NKi
Tr. 106
8
PHGN MF ðGU
1. TÍNH C P THI T CMA ðJ TÀI
ThUc hiAn chI trương, ñư2ng l+i ñli m3i cIa ð ng và Nhà nư3c, trong 20
năm ñli m3i vPa qua (1986 2006), thương m%i Hà NKi ñã có sU phát triRn m%nh m|,
ñóng góp xHng ñáng vào sU nghiAp phát triRn kinh t cIa Hà NKi và c nư3c. Trong
giai ño%n 2001 2005, cơ cJu kinh t Hà NKi chuyRn dach theo hư3ng hiAn ñ%i hóa,
cơ cJu kinh t “dach vQ công nghiAp
nông nghiAp” ñã hình thành rõ nét và thu
ñưMc nhing k t qu ñáng khâm phQc. Tr tr8ng các ngành kinh t trong GDP Hà
NKi giai ño%n 2001 2005 là: dach vQ 57,5%, công nghiAp 40,5%; công nghiAp và
dach vQ tăng trư{ng nhanh. Hàng hóa cIa Hà NKi ñã ñưMc xuJt khmu t3i 187 qu+c
gia và vùng lãnh thl trên th gi3i. Kim ng%ch xuJt khmu tăng bình quân 15,4%/năm
(tăng tP 1.402 triAu USD năm 2000 lên 2.866 triAu USD năm 2005); thương m%i nKi
ñaa cũng có nhing k t qu rJt ñáng tU hào, ñóng góp xHng ñáng vào quá trình tăng
trư{ng và phát triRn kinh t cIa Hà NKi [9]. Do ñó, trong quá trình chuyRn dach cơ
cJu kinh t cIa Hà NKi tP “công nghiAp
nông nghiAp
dach vQ” sang “dach vQ
công nghiAp nông nghiAp”, thương m%i Hà NKi gii vai trò ñtc biAt quan tr8ng.
Tuy nhiên, vì nLn kinh t cIa ViAt Nam nói chung và Hà NKi nói riêng ñã
vEn hành theo cơ ch k ho%ch hóa tEp trung quá lâu, qu n lý nhà nư3c vL thương
m%i cIa Hà NKi còn nhiLu y u kém, bJt cEp, v5n chưa hoàn toàn thoát kh‡i cơ ch
và tư duy qu n lý cũ. Quá trình hKi nhEp kinh t qu+c t cIa ViAt Nam cũng ñã
bư3c sang mKt trang m3i, ViAt Nam ñã tr{ thành thành viên chính thHc thH 150 cIa
Tl chHc thương m%i th gi3i (WTO), ñòi h‡i ñli m3i càng cao, phù hMp v3i cơ ch
tha trư2ng cũng như v3i luEt pháp và thông lA qu+c t , và các tác ñKng cIa b+i c nh
qu+c t ñ n phát triRn kinh t ViAt Nam s| tác ñKng trUc ti p và sâu szc t3i Hà NKi –
là thI ñô cIa c nư3c. Hơn nia, nLn kinh t tha trư2ng cIa ViAt Nam ñã phát triRn
lên mKt mHc cao hơn, do ñó qu n lý nhà nư3c cũng ph i thay ñli và ñli m3i toàn
diAn. Kinh t tha trư2ng v3i tư cách là mKt phương thHc s n xuJt và không ph i là
s n phmm riêng cIa chI nghĩa tư b n. Tuy nhiên, trong su+t lach sh phát triRn, kinh
t tha trư2ng cũng bKc lK rJt nhiLu khi m khuy t, nguy cơ bJt ln cIa xã hKi, và mKt
9
trong nhing vai trò quan tr8ng cIa Nhà nư3c là khzc phQc các khi m khuy t cIa tha
trư2ng.
Thương m%i là lĩnh vUc tiên phong trong quá trình hKi nhEp kinh t qu+c t
nên cOn ñli m3i nhanh chóng ñáp Hng ñòi h‡i cIa tăng trư{ng và phát triRn kinh t .
Do ñó, ñli m3i qu n lý nhà nư3c vL thương m%i là vJn ñL cJp bách và rJt quan
tr8ng, có ý nghĩa lý luEn và thUc ti‰n ñ+i v3i Hà NKi cũng như c nư3c. ðó cũng là
lý do ch8n ñL tài luEn án ti n sg khoa h8c kinh t v3i tiêu ñL là: “ðWi mXi quZn lý
nhà nưXc ñ^i vXi s` phát tridn thương mfi trên ñha bàn Thành ph^ Hà Nji”.
2. T NG QUAN NGHIÊN CLU
Trong su+t quá trình phát triRn cIa nLn kinh t th gi3i, ñmy m%nh sU phát
triRn thương m%i luôn ñưMc ñtt { va trí tr8ng tâm trong các mQc tiêu tăng trư{ng và
phát triRn cIa các qu+c gia. ð+i v3i các nư3c ñang phát triRn như ViAt Nam, sU phát
triRn thương m%i là rJt quan tr8ng ñ+i v3i quá trình tăng trư{ng và hKi nhEp vào nLn
kinh t th gi3i. HiAn nay, cùng v3i xu th chung cIa c nư3c, Hà NKi ñang hKi
nhEp sâu rKng vào nLn kinh t th gi3i, kinh t chuyRn dach theo hư3ng “dach vQ
công nghiAp nông nghiAp”. Do ñó, trong quá trình chuyRn dach cơ cJu kinh t cIa
Hà NKi, thương m%i gii vai trò ñtc biAt quan tr8ng.
Xây dUng kh năng thương m%i ving m%nh cIa Hà NKi luôn là tr8ng tâm
trong các mQc tiêu tăng trư{ng, phát triRn kinh t cIa Hà NKi. Do ñó, qu n lý nhà
nư3c vL thương m%i ph i thUc hiAn t+t chHc năng, nhiAm vQ cIa mình bŠng nhing
công cQ phù hMp. Qu n lý nhà nư3c vL thương m%i là sU qu n lý cIa Nhà nư3c ñ+i
v3i các ho%t ñKng thương m%i trong nLn kinh t qu+c dân bŠng quyLn lUc nhà nư3c,
thông qua các thR ch phù hMp nhŠm ñ m b o cho sU phát triRn thương m%i trong
nLn kinh t . Do ñó, nghiên cHu ñli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn
thương m%i cOn ñưMc ti p cEn mKt cách thJu ñáo và toàn diAn c vL lý luEn và thUc
ti‰n.
Kinh t h8c ñã ñưa ra hai nhiAm vQ quan tr8ng cIa Nhà nư3c ñ+i v3i phát
triRn kinh t . Trư3c h t là khzc phQc nhing khuy t tEt cIa tha trư2ng; nhing khuy t
10
tEt cIa tha trư2ng xuJt hiAn có thR là nhing ngo%i Hng hotc do thông tin không hoàn
h o và ñòi h‡i sU can thiAp cIa Nhà nư3c. MKt nhiAm vQ khác cIa Nhà nư3c là
cung cJp các dach vQ công và ñ m b o công bŠng xã hKi. Khuy t tEt cIa tha trư2ng
và công bŠng xã hKi là nhing luEn cH mang tính chumn tzc cho trách nhiAm cIa Nhà
nư3c trong quá trình thUc hiAn các mQc tiêu tăng trư{ng kinh t và phát triRn bLn
ving.
Trong nhing năm vPa qua, ñã có nhiLu công trình nghiên cHu trong và ngoài
nư3c nghiên cHu vL ñli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn kinh t nói
chung và phát triRn thương m%i nói riêng. ðtc biAt, nhŠm ñmy m%nh sU phát triRn
thương m%i trên ñaa bàn Thành ph+ Hà NKi cũng có nhiLu nghiên cHu. ðó là,
UBND Thành ph+ Hà NKi ñã phê duyAt "Chi/n lưHc xu
N'i th@i kỳ 2001 7 2010" năm 2001 (theo Quy t ñanh s+ 7907/Qð UB) do S{
Thương m%i Hà NKi chI trì xây dUng. Tuy nhiên, tha trư2ng th gi3i nhing năm gOn
ñây bi n ñKng m%nh do nh hư{ng cIa các y u t+ kinh t , chính tra, xã hKi ña d%ng
nên ho%t ñKng xuJt khmu cIa Hà NKi cũng như c nư3c ngày càng khó khăn. Do ñó,
UBND Thành ph+ Hà NKi ñã ban hành Quy t ñanh s+ 3669/Qð UB ngày 31/5/2005
vL viAc giao S{ Thương m%i Hà NKi xây dUng ðL án "ði u chLnh Chi/n lưHc xu
án "Chương trình xúc ti/n thương m!i tr:ng ñi m c9a Thành ph Hà N'i ñ/n năm
2010". Tuy nhiên, nhing nghiên cHu này chn tEp trung tìm ra các gi i pháp ñmy
m%nh xuJt khmu mà chưa chú tr8ng ñ n ñli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát
triRn thương m%i.
Có nhiLu nghiên cHu khoa h8c ñã ñưMc thUc hiAn liên quan ñ n ñli m3i qu n
lý nhà nư3c vL thương m%i, ñó là: Nguy‰n Văn TuJn (2002) v3i luEn án Ti n sĩ
kinh t t%i ð%i h8c kinh t qu+c dân vL ñL tài “Chi/n lưHc phát tri n thương m!i Hà
N'i”, phân tích thương m%i Hà NKi theo quan ñiRm qu n tra chi n lưMc. Năm 2005,
BK Thương m%i cũng ñã hoàn thành kr y u hKi th o khoa h8c qu+c gia “Thương
m!i Vi*t Nam – 20 năm ñ0i m i”, ñã ñánh giá ñưMc mKt cách toàn diAn quá trình
phát triRn cIa thương m%i ViAt Nam cũng như quá trình ñli m3i qu n lý nhà nư3c
11
vL thương m%i trong giai ño%n 1986 2005 cIa nhiLu nhà khoa h8c có uy tín t%i ViAt
Nam, ñưa ra ñanh hư3ng phát triRn cIa thương m%i ViAt Nam trong giai ño%n t3i,
giai ño%n hKi nhEp kinh t qu+c t ; UBND Thành ph+ Hà NKi v3i tlng k t “Thương
m!i th9 ñô – 20 năm ñ0i m i”, Thành Iy Hà NKi v3i công trình nghiên cHu khoa
h8c tr8ng ñiRm 01X 13 “Hai mươi năm ñ0i m i
th9 ñô Hà N'i, ñ?nh hư ng phát
tri n ñ/n năm 2010”; Tác gi Phan T+ Uyên (2001) v3i luEn án Ti n sĩ t%i ð%i h8c
kinh t qu+c dân “Phương hư ng và gi i pháp ñJy m!nh kinh doanh
các doanh
nghi*p thương m!i nhà nư c trên ñ?a bàn Hà N'i”; luEn án Ti n sĩ t%i ð%i h8c kinh
t qu+c dân cIa tác gi Hoàng Tha Hoan (2003) “Nâng cao kh năng c!nh tranh ñ i
v i các doanh nghi*p ñi*n tZ Vi*t Nam” cũng có nhiLu gi i pháp kh thi ti p cEn
theo hư3ng ñli m3i qu n lý nhà nư3c vL kinh t ñ+i v3i viAc nâng cao kh năng
c%nh tranh cIa ngành và các doanh nghiAp..vv.
Các văn ki*n ð!i h'i ñ!i bi u toàn qu c l.n th[ VI, VII, VIII, IX, X c9a
ð ng c'ng s n Vi*t Nam; các Văn ki*n ð!i h'i ð!i bi u l.n th[ X, XI, XII, XIII,
XIV ð ng b' Thành ph Hà N'i; các văn b n lu t như Lu t thương m!i sZa ñ0i b0
sung năm 2005 và các Ngh? ñ?nh hư ng d_n thi hành Lu t thương m!i ñã ñưMc tác
gi tìm hiRu và sh dQng trong quá trình vi t luEn án.
Ngoài ra, nhiLu giáo trình gi ng d%y kinh t t%i ð%i h8c kinh t qu+c dân
như: “Kinh t/ & qu n lý ngành thương m!i d?ch vD” do GS. TS ðtng ðình ðào
(chI biên); Giáo trình “Kinh t/ Thương m!i” cIa GS.TS ðtng ðình ðào và GS.TS
Hoàng ðHc Thân; Giáo trình “Kinh t/ h:c Vi mô” cIa Roberts. Pindyck; Cu+n sách
“Kinh t/ h:c cho th/ gi i th[ ba” cIa Michael P. Todaro; BK “Tư b n” cIa Các
Mác; Giáo trình “Hư ng d_n th c hành kinh t/ qu n lý” cIa TS Vũ Kim Dũng và
TS Cao Thúy Xiêm; Giáo trình “Qu n lý Nhà nư c v kinh t/” cIa TS Mai Văn
Bưu, TS Phan Kim Chi n ...vv ñã ñưMc tác gi sh dQng trong luEn án.
NhiLu nghiên cHu cIa các tác gi trong và ngoài nư3c ñã nghiên cHu vL quá
trình phát triRn cIa kinh t
thương m%i ViAt Nam trong quá trình ñli m3i, là nhing
tài liAu tham kh o bl ích ñ+i v3i các nhà ho%ch ñanh chính sách, các nhà nghiên cHu,
ñó là: Giáo sư David O. Dapice
ð%i h8c Harvard, v3i các phân tích trong năm
12
2003 vL kinh t ViAt Nam, như “N n kinh t/ Vi*t Nam: câu chuy*n thành công hay
tình tr!ng lưdng th b
nghiên cHu “L?ch sZ hay chính sách: T!i sao các tLnh phía Bfc không tăng trư ng
nhanh hơn” ñưMc vi t cho Chương trình gi ng d%y chính sách công Fullbright t%i
ViAt Nam, hotc công trình “ðánh giá tác ñ'ng c9a Hi*p ñ?nh thương m!i song
phương Vi*t Nam – Hoa Kỳ ñ/n ñ.u tư tr c ti/p nư c ngoài và ñ.u tư tr c ti/p c9a
Hoa Kỳ t!i Vi*t Nam” cIa Cơ quan phát triRn qu+c t Hoa Kỳ (USAID) ph+i hMp
v3i BK K ho%ch và ðOu tư thUc hiAn năm 2005; ViAn nghiên cHu và qu n lý kinh t
trung ương (2001) v3i Báo cáo chuyên ñL “Nh%ng quan ni*m và khung kh0 phân
tích tính c!nh tranh”..vv.
Nhing nghiên cHu liên quan ñ n qu n lý nhà nư3c vL kinh t
thương m%i {
nư3c ngoài cũng ñã ñưMc tác gi luEn án ti p cEn và k thPa trong luEn án này, ñó là
luEn án Ti n sĩ kinh t cIa tác gi Wade McKenzie t%i ð%i h8c CALGARY
Canada năm 2004 v3i ñL tài “Chi/n lưHc m r'ng th? trư@ng nư c ngoài – dư i tác
ñ'ng c9a quá trình toàn c.u hóa”, ñã ñưa ra các gi i pháp có thR vEn dQng t%i ViAt
Nam trong quá trình ñli m3i; hay luEn án Ti n sĩ kinh t cIa tác gi Yusuf Ahmad
t%i ð%i h8c HOWARD – Hoa Kỳ năm 1998 v3i ñL tài “Ngo!i thương, tăng trư ng
kinh t/, và nguyên nhân: th hi*n th k/t qu phân tích chuii th@i gian ñ i v i các
nư c ASEAN”..vv; Di‰n ñàn kinh t
Tài chính ViAt Pháp (2000) v3i phân tích
“Ti/n ñ/n xây d ng m't nhà nư c v i vai trò là nhà ho!ch ñ?nh chi/n lưHc, b o
ñ m cho lHi ích chung”; Ngân hàng th gi3i (2000) v3i các phân tích, ñánh giá
“ðông Á: phDc hni và phát tri n”, Ngân hàng th gi3i (1999) v3i báo cáo phát triRn
th gi3i “Bư c vào th/ ko 21”; Các nghiên cHu cIa nhà kinh t ñã ño%t gi i Nobel
kinh t năm 2001 là Joseph E. Stiglitz (2002) v3i các tác phmm “Toàn c.u hóa và
nh%ng m=t trái”, “Thông tin và s thay ñ0i mô hình trong kinh t/”; Các nghiên cHu
vL lMi th c%nh tranh cIa nhà kinh t h8c ngư2i Mg Michael Porter như: “LHi th/
13
c!nh tranh qu c gia”, “Chi/n lưHc và Internet”...v.v, là nhing nghiên cHu rJt có
giá tra cũng ñưMc tác gi sh dQng ñR nghiên cHu.
K thPa có ch8n l8c các nghiên cHu cIa các tác gi ñi trư3c, trong luEn án
này, tác gi s| tEp trung làm rõ vai trò cIa qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn
thương m%i cũng như ñL xuJt nhing gi i pháp nhŠm ñli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i
v3i sU phát triRn thương m%i trên ñaa bàn Thành ph+ Hà NKi trong giai ño%n m3i,
giai ño%n hKi nhEp kinh t qu+c t . LuEn án s| luEn gi i và gi i quy t vJn ñL trên cơ
s{ nghiên cHu cơ s{ lý luEn vL vai trò cIa Nhà nư3c và qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU
phát triRn thương m%i, tEp trung gi i ñáp nhing câu h‡i nghiên cHu sau:
Thương m%i có tOm quan tr8ng như th nào ñ+i v3i tăng trư{ng và phát
triRn kinh t cIa Thành ph+ Hà NKi?
T%i sao ph i ñli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương m%i trên
ñaa bàn Thành ph+ Hà NKi trong giai ño%n hiAn nay?
Nhing nhân t+ tác ñKng t3i qu n lý nhà nư3c vL thương m%i cIa Thành ph+
Hà NKi hiAn nay là gì?
Nhing gi i pháp chI y u nhŠm ñli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát
triRn thương m%i cIa Hà NKi trong th2i gian t3i là gì? Nhing ñóng góp m3i là gì?
3. M?C ðÍCH NGHIÊN CLU CMA LU*N ÁN
Thông qua nghiên cHu lý luEn chung vL qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát
triRn thương m%i, nhing nhân t+ tác ñKng t3i quá trình ñli m3i kinh t và qu n lý
nhà nư3c vL thương m%i trong giai ño%n m3i, giai ño%n hKi nhEp sâu rKng và toàn
diAn vào nLn kinh t th gi3i. Thông qua nhing bài h8c và kinh nghiAm, nhing
nghiên cHu lý thuy t và thUc ti‰n t%i ViAt Nam và mKt s+ qu+c gia, khu vUc trên th
gi3i nhŠm ñưa ra ñưMc ñanh hư3ng, mQc tiêu và nhing gi i pháp cQ thR nhŠm ñli
m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương m%i trên ñaa bàn Thành ph+ Hà
NKi.
14
4. ð I TƯmNG VÀ PH M VI NGHIÊN CLU CMA LU*N ÁN
4.1 ð+i tưMng nghiên cHu: LuEn án tEp trung nghiên cHu nhing nKi dung cơ
b n vL qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương m%i cIa ViAt Nam và Hà NKi
trong ti n trình hKi nhEp kinh t qu+c t .
4.2 Ph%m vi nghiên cHu cIa ñL tài là ngành thương m%i Hà NKi. Th2i gian
nghiên cHu ñưMc ch8n tP 1986 2006, chú tr8ng phân tích trong giai ño%n 2001 2006.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CLU
ðL tài ñưMc nghiên cHu bŠng phương pháp duy vEt biAn chHng và duy vEt
lach sh k t hMp v3i ñư2ng l+i, phương hư3ng phát triRn kinh t
xã hKi cIa ð ng
cKng s n ViAt Nam. LuEn án cũng sh dQng các phương pháp so sánh, tlng hMp và
phân tích thông tin di liAu k t hMp v3i sh dQng ñ< tha, mô hình nhŠm gi i quy t
các vJn ñL nghiên cHu.
6. NHANG K T QU ð T ðƯmC CMA LU*N ÁN
LuEn án ñã xây dUng ñưMc cơ s{ lý luEn và xu hư3ng cIa qu n lý nhà nư3c
ñ+i v3i sU phát triRn thương m%i cIa Hà NKi trong nLn kinh t tha trư2ng ñanh
hư3ng xã hKi chI nghĩa trong giai ño%n hKi nhEp kinh t qu+c t . LuEn án làm rõ
tính tJt y u cIa quá trình ñli m3i qu n lý nhà nư3c vL thương m%i, cũng như nâng
cao năng lUc cIa Nhà nư3c trong vEn hành nLn kinh t ñang trong quá trình chuyRn
ñli tP nLn kinh t k ho%ch hóa tEp trung sang nLn kinh t tha trư2ng.
LuEn án ñã phân tích mKt cách hA th+ng, khoa h8c thUc tr%ng phát triRn và
quá trình ñli m3i qu n lý nhà nư3c vL thương m%i cIa Thành ph+ Hà NKi trong 20
năm ñli m3i (1986 2006). LuEn án cũng làm rõ nhing thành công, thJt b%i; ñiRm
m%nh, ñiRm y u; cơ hKi và nguy cơ cIa thương m%i Hà NKi { hiAn t%i và tương lai.
LuEn án ñã phân tích và rút ra nhing bài h8c kinh nghiAm, kh‘ng ñanh ñưMc mtt
ñưMc và chưa ñưMc cIa qu n lý nhà nư3c vL thương m%i trong nhing năm vPa qua.
LuEn án ñã phân tích môi trư2ng và nhing nhân t+ nh hư{ng t3i ñli m3i
qu n lý nhà nư3c vL thương m%i, cũng như phân tích, ñánh giá tOm quan tr8ng cIa
qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương m%i trong giai ño%n m3i, giai ño%n
hKi nhEp kinh t qu+c t .
15
LuEn án ñã ñL xuJt ñưMc mKt hA th+ng nhing gi i pháp có tính khoa h8c và
kh thi nhŠm ñli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương m%i trên ñaa
bàn Thành ph+ Hà NKi.
7. K T C U CMA LU*N ÁN
Ngoài phOn m{ ñOu và k t luEn, luEn án ñưMc b+ cQc làm 3 Chương:
Chương 1: Cơ s{ lý luEn vL qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương
m%i.
Chương 2: ThUc tr%ng qu n lý nhà nư3c vL thương m%i trên ñaa bàn Thành
ph+ Hà NKi.
Chương 3: ðli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương m%i trên
ñaa bàn Thành ph+ Hà NKi.
16
Chương 1
CƠ SF LÝ LU*N VJ QU N LÝ NHÀ NƯ C ð I V I S! PHÁT
TRI$N THƯƠNG M I
1.1 CƠ SF LÝ LU*N VJ QU N LÝ NHÀ NƯ C ð I V I S! PHÁT
TRI$N THƯƠNG M I
1.1.1 Thương m i và d ch v
Thương m%i theo nghĩa rKng ñưMc hiRu là toàn bK các ho%t ñKng kinh doanh
trên tha trư2ng; ñó là quá trình mua bán hàng hoá, dach vQ nhŠm mQc ñích thu lMi
nhuEn, là lĩnh vUc phân ph+i và lưu thông hàng hoá, thR hiAn trong công thHc cIa
Các Mác: T H T’; T’ = T+
T; TiLn hình thái ñKc lEp cIa giá tra trao ñli, là ñiRm
xuJt phát, viAc tăng giá tra trao ñli là mQc ñích ñKc lEp { giai ño%n ñOu cIa xã hKi tư
b n chI nghĩa [31]. Ho%t ñKng thương m%i ñưMc quy ñanh t%i ðiLu 3 cIa LuEt
thương m%i ñưMc Qu+c hKi thông qua ngày 14/6/2005 quy ñanh “Ho%t ñKng thương
m%i là ho%t ñKng nhŠm mQc ñích sinh lMi, bao g
[36]. Ng&y nay, luEt thương m%i qu+c t coi ho%t ñKng ñOu tư, tín dQng và chuyRn
giao công nghA cũng là ho%t ñKng thương m%i. Trong thương m%i có ba lĩnh vUc
chính: thương m%i hàng hóa, thương m%i dach vQ và thương m%i ñOu tư.
Trong su+t quá trình phát triRn cIa nLn kinh t th gi3i, ñmy m%nh sU phát
triRn thương m%i luôn ñưMc ñtt { va trí tr8ng tâm trong các mQc tiêu tăng trư{ng và
phát triRn cIa các qu+c gia. ð+i v3i các nư3c ñang phát triRn như ViAt Nam, phát
triRn thương m%i là tJt y u cho quá trình tăng trư{ng và hKi nhEp vào nLn kinh t
th gi3i. Trong khuôn khl cIa GATT/WTO, t%i vòng ñàm phán Uruguay di‰n ra tP
năm 1986 ñ n năm 1994, các nư3c thành viên cIa GATT ñã thông qua HiAp ñanh
chung vL thương m%i dach vQ (General Agreement on Trade in Services, vi t tzt là
GATS). HiAp ñanh ñưMc thi t lEp nhŠm m{ rKng ph%m vi ñiLu chnnh cIa hA th+ng
thương m%i ña phương sang lĩnh vUc dach vQ chH không chn ñiLu chnnh mKt mình
lĩnh vUc thương m%i hàng hóa như trư3c ñó. Theo phân ngành hiAn nay cIa Tl
17
chHc thương m%i th gi3i (WTO) thì ngành thương m%i là mKt ngành kinh t dach
vQ trong cơ cJu ngành kinh t .
ð+i v3i dach vQ thì hiAn t%i v5n còn nhiLu tranh cãi và chưa th+ng nhJt vL
khái niAm, nKi dung cũng như phương pháp luEn. Tuy nhiên, trư3c sU ñòi h‡i cIa
thUc t vL dach vQ, ña phOn các nư3c th+ng nhJt cOn thi t ph i xây dUng mKt danh
mQc các ho%t ñKng dach vQ ñR sh dQng th+ng nhJt. Có nhiLu ñanh nghĩa cho rŠng
dach vQ là vô hình, còn hàng hoá là hiu hình; hotc dach vQ là s n phmm mà t%i ñó
ho%t ñKng s n xuJt, cung Hng dach vQ và tiêu dùng nó x y ra ñ
dach vQ có thR ñưMc gi i thích như mKt thay ñli ñiLu kiAn cIa mKt ngư2i hotc mKt
hàng hoá cIa các ñơn va, cơ s{ kinh t , hành chính sU nghiAp. ðó là k t qu ho%t
ñKng cIa mKt ñơn va kinh t nhưng ñã có sU tho thuEn trư3c ñưMc phQc vQ cho
ngư2i hotc ñơn va kinh t khác” [83], quan ñiRm này có ưu ñiRm là xuJt phát tP
nKi dung kinh t cIa ho%t ñKng dach vQ nên ñưMc sh dQng rKng rãi.
Dach vQ chi m va trí rJt quan tr8ng trong cơ cJu GDP qu+c gia cũng như
trong các ho%t ñKng thương m%i qu+c t ; rJt nhiLu ngành dach vQ là ñOu vào cho các
ngành khác và h• trM s n xuJt hàng hoá. B n thân các ngành dach vQ cũng cOn sh
dQng mKt s+ dach vQ ñOu vào khác, ví dQ như v3i dach vQ ñOu vào là công nghA
thông tin ñã giúp cho nhiLu ngành dach vQ như tài chính ngân hàng có nhing bư3c
ti n nh y v8t trong ho%t ñKng thanh toán ñiAn th cũng như nhiLu ngành dach vQ
khác. Cung cJp dach vQ ñI v3i mHc chi phí hMp lý giúp gi m chi phí giao dach cho
các doanh nghiAp s n xuJt, xuJt khmu và do ñó quy t ñanh kh năng c%nh tranh
trong tăng trư{ng và phát triRn kinh t . Do tăng trư{ng cIa các ngành s n xuJt gzn
liLn v3i tăng trư{ng cIa các ngành dach vQ, nên nhing h%n ch cIa ngành dach vQ
chzc chzn s| tác ñKng t3i phát triRn và ln ñanh kinh t vĩ mô.
Thương m%i dach vQ hiAn nay theo thông lA qu+c t ñưMc hiRu là sU cung cJp
dach vQ thông qua các phương thHc khác nhau ñR ñli lJy tiLn công cho sU cung cJp
dach vQ ñó. MKt s+ dach vQ như giáo dQc, y t là nhing ngành dach vQ chHa ñUng
các khi m khuy t cIa tha trư2ng hay các ngo%i Hng tiêu cUc như ô nhi‰m, lây lan
18
bAnh tEt và dach bAnh [Ngo!i [ng, ti/ng Anh ñưHc dùng là Externalities, ñã ñưHc
d?ch ra ti/ng Vi*t theo nhi u nghĩa như ngo!i [ng, ngo!i hi*n, ngo!i tác; trong
lu n án này tác gi sZ dDng là ngo!i [ng]. BŠng cách tài trM, cung Hng, ñiLu ti t các
dach vQ mang tính xã hKi như các dach vQ y t , giáo dQc thuKc trách nhiAm cIa chính
phI cIa các qu+c gia nhŠm ñ m b o cho m8i ngư2i dân ñLu ñưMc ti p cEn v3i hA
th+ng giáo dQc, y t mKt cách công bŠng. BJt cH nhing khó khăn cIa chính phI
trong viAc cung cJp các dach vQ này thì khu vUc công cũng không thR quay lưng l%i
ñưMc v3i giáo dQc, y t ; và quan tr8ng nhJt là chính phI v3i sU ph+i hMp v3i khu
vUc tư nhân, các tl chHc qu+c t và các ñ+i tác khác có thR vEn hành và làm tròn
trách nhiAm ñó t+t ñ n ñâu.
1.1.2 Lý lu n chung v qu n lý nhà nư c và ñ i m i qu n lý nhà nư c
v thương m i
Qu n lý ñưMc hiRu là sU tác ñKng cIa chI thR qu n lý lên ñ+i tưMng (khách
thR) qu n lý nhŠm ñ%t mQc tiêu ñtt ra. Qu n lý hiRu theo nghĩa chung nhJt là ho%t
ñKng cIa con ngư2i và các tl chHc (bK máy) qu n lý ñR tác ñKng lên khách thR qu n
lý. Khách thR qu n lý bao g
n y sinh. TP khái niAm chung vL qu n lý cho thJy qu n lý nhà nư3c là sU tác ñKng
có tl chHc và ñiLu chnnh bŠng quyLn lUc nhà nư3c ñ+i v3i các quá trình xã hKi và
hành vi ho%t ñKng cIa con ngư2i ñR duy trì, phát triRn các m+i quan hA xã hKi, trEt
tU xã hKi và trEt tU pháp luEt nhŠm thUc hiAn nhing chHc năng và nhiAm vQ cIa Nhà
nư3c trong công cuKc xây dUng chI nghĩa xã hKi và b o vA tl qu+c. VL mtt pháp lý,
chI thR qu n lý nhà nư3c là Nhà nư3c v3i hA th+ng các cơ quan hành chính nhà
nư3c và cán bK công chHc trong cơ quan ñó [14].
ThUc chJt cIa qu n lý kinh t nói chung là qu n lý con ngư2i, ho%t ñKng
kinh t và thông qua con ngư2i ñR thUc hiAn m8i nhiAm vQ ñtt ra cho các hA th+ng
kinh t . Hơn nia, b n chJt cIa qu n lý nhà nư3c vL kinh t là phQc vQ lMi ích cIa
giai cJp th+ng tra, giai cJp nzm chính quyLn (Nhà nư3c). Nhà nư3c xã hKi chI nghĩa
v3i ch ñK công hiu và chính quyLn nŠm trong tay nhân dân không có nghĩa là Nhà
19
nư3c ñó s| ñem l%i cuKc s+ng t+t ñ–p cho m8i ngư2i bŠng bJt kỳ cách qu n lý nào
cIa mình. ðiLu ñó còn phQ thuKc vào cách Nhà nư3c qu n lý nLn kinh t như th
nào. Công cQ qu n lý cIa Nhà nư3c chI y u là bŠng pháp luEt. Nhà nư3c chi ph+i
tJt c các ñơn va kinh t ràng buKc và t%o môi trư2ng cho tJt c ho%t ñKng trong trEt
tU kr cương, t%o cơ s{ pháp lý cho các ñơn va qu n lý nKi bK và quan hA v3i nhau.
Hình thHc chI y u là Nhà nư3c ra các văn b n qu n lý nhà nư3c.
Qu n lý nhà nư3c vL kinh t là sU qu n lý cIa Nhà nư3c ñ+i v3i toàn bK nLn
kinh t qu+c dân bŠng quyLn lUc nhà nư3c thông qua cơ ch qu n lý kinh t nhŠm
ñ m b o t+c ñK tăng trư{ng và phát triRn cIa nLn kinh t qu+c dân, ñưMc chI y u
thUc hiAn thông qua cơ quan hành pháp là chính phI. Trong qu n lý, Nhà nư3c sh
dQng tJt c các biAn pháp có thR có ñR can thiAp vào nLn kinh t nhŠm h%n ch và
khzc phQc nhing khi m khuy t cIa tha trư2ng mà b n thân cơ ch tU ñiLu ti t cIa
tha trư2ng không khzc phQc ñưMc, cũng như t%o nên sU ln ñanh kinh t vĩ mô và
thúc ñmy công bŠng xã hKi. Tha trư2ng không thR tU thân vEn ñKng có hiAu qu mà
nó ñòi h‡i mKt khung pháp lý, quy ch và chính sách mà chn có chính phI m3i có
thR t%o ra ñưMc. Tuy nhiên, không ph i là Nhà nư3c hay tha trư2ng có vai trò kh+ng
ch mà là m•i bên có vai trò, chHc năng riêng. Hình thHc ho%t ñKng qu n lý nhà
nư3c ñưMc hiRu là sU biRu hiAn vL ho%t ñKng qu n lý cIa các cơ quan hành chính
nhà nư3c trong viAc thUc hiAn các chHc năng, nhiAm vQ, thmm quyLn cIa mình ñ+i
v3i các quan hA xã hKi.
ðli m3i qu n lý nhà nư3c vL kinh t không thR ñưMc hiRu là nhing khâu
tách r2i nhau mà là quá trình tác ñKng qua l%i thư2ng xuyên, các cơ hKi khách quan
và chI quan mang l%i, ñưMc ñiLu ti t b{i nhing công cQ và phương tiAn cIa Nhà
nư3c ñR ñ%t ñưMc các mQc tiêu tăng trư{ng và phát triRn. ðli m3i là mKt quá trình
phHc t%p b{i sU hoà trKn cIa mKt lo%t các chính sách; b{i không thR có chn mKt
chính sách nào có thR t%o ra sU phát triRn. ðli m3i là mKt quá trình có sU tác ñKng
qua l%i giia các y u t+. VJn ñL cOn nghiên cHu là khi k t hMp mKt lo%t các chi n
lưMc ñan xen trong quá trình ñli m3i liAu có ph i là s| ñem l%i k t qu t+t cho tăng
trư{ng và phát triRn kinh t hay không, nhing nguyên tzc chung nhJt cho sU can
20
thiAp cIa Nhà nư3c vào nLn kinh t là gì và v3i mHc ñK nào là phù hMp. Ngày nay,
nhiLu nghiên cHu trong khu vUc công ñã chn ra rŠng khu vUc tư nhân và các biAn
pháp ưu ñãi có hiAu qu hơn chính phI (Easterly 2001)[75]. Do vEy, tiLn ñL ñOu tiên
là viAc s n xuJt và phân bl hàng hoá và dach vQ tư cOn ph i ñR tha trư2ng thUc hiAn,
trong khi ñó chính phI thUc hiAn vai trò then ch+t cung cJp cơ s{ h% tOng vL mtt
ñanh ch . Hơn nia, b n thân tha trư2ng không nhJt thi t s| t%o ra nhing k t qu mà
xã hKi mong mu+n (Stiglitz 2002) và các khi m khuy t tha trư2ng phl bi n hơn t%i
nhing nư3c ñang phát triRn so v3i các nư3c công nghiAp nên chính phI các nư3c
ñang phát triRn có vai trò quan tr8ng, có thR s| mang l%i k t qu t+t trong tăng
trư{ng và phát triRn kinh t n u nhing hành ñKng can thiAp cIa chính phI ñưMc
xem xét và lUa ch8n mKt cách kg càng [85].
ViAt Nam v3i ñư2ng l+i phát triRn kinh t tha trư2ng ñanh hư3ng xã hKi chI
nghĩa v3i nhing ñtc trưng cơ b n ñưMc xác ñanh như sau: MQc ñích cIa nLn kinh t
tha trư2ng ñanh hư3ng xã hKi chI nghĩa là phát triRn lUc lưMng s n xuJt, phát triRn
kinh t ñR xây dUng cơ s{ vEt chJt kg thuEt cIa chI nghĩa xã hKi, sh dQng cơ ch tha
trư2ng và áp dQng các hình thHc, phương pháp qu n lý kinh t tha trư2ng ñR kích
thích s n xuJt; Kinh t tha trư2ng ñanh hư3ng xã hKi chI nghĩa { nư3c ta có nhiLu
hình thHc s{ hiu, nhiLu thành phOn kinh t , trong ñó kinh t nhà nư3c gii vai trò
chI ñ%o; Kinh t tha trư2ng { nư3c ta là có sU qu n lý cIa Nhà nư3c xã hKi chI
nghĩa, ñưMc qu n lý bŠng pháp luEt, chi n lưMc, quy ho%ch, k ho%ch và các công cQ
qu n lý khác [13].
ChHc năng qu n lý nhà nư3c vL kinh t là nKi dung ho%t ñKng cIa Nhà nư3c
trong lĩnh vUc qu n lý nLn kinh t , là tEp hMp nhing nhiAm vQ khác nhau mà Nhà
nư3c ph i thUc hiAn ñR qu n lý nLn kinh t qu+c dân, có nhiLu cách ti p cEn chHc
năng qu n lý nhà nư3c vL kinh t như:
Cách ti/p c n theo các giai ño!n c9a quá trình qu n lý, theo cách này ñR
qu n lý nLn kinh t , Nhà nư3c ph i thUc hiAn nhing chHc năng sau: 1/ ChHc năng
ñanh hư3ng nLn kinh t , 2/ ChHc năng tl chHc các hA th+ng kinh t ho%t ñKng, 3/
21
ChHc năng ñiLu hành nLn kinh t , 4/ChHc năng kiRm tra, 5/ ChHc năng ñiLu chnnh
nLn kinh t .
N/u theo cách ti/p c n theo phương hư ng tác ñ'ng thì chHc năng qu n lý
nhà nư3c vL kinh t bao g
kinh t và phát triRn xã hKi, 4/ Qu n lý các doanh nghiAp nhà nư3c [14].
ð+i tưMng qu n lý cIa Nhà nư3c vL kinh t là các quan hA giia mKt cơ quan
có quyLn lUc chính tra v3i nhing tEp thR ñ%i diAn cho quyLn sh dQng nhing tài s n
thuKc s{ hiu toàn dân ñưMc giao phó (ñJt ñai, biRn, hOm m‡, nhà máy..); Nhà nư3c
là ngư2i qu n lý tài s n mang tính s{ hiu toàn dân và ñem giao cho các doanh
nghiAp sh dQng. Cơ quan qu n lý vL kinh t cIa Nhà nư3c ti n hành các ho%t ñKng
tl chHc trong ph%m vi toàn bK máy qu n lý và v3i toàn bK nLn kinh t qu+c dân.
Thi t lEp hA th+ng các cơ quan Nhà nư3c các cJp và hA th+ng các tl chHc kinh t ,
ñiLu hòa bŠng các biAn pháp kinh t
hành chính. Nhà nư3c ph i thUc hiAn t+t công
tác kiRm tra kiRm soát ñ+i v3i tJt c m8i ho%t ñKng trong nLn kinh t qu+c dân trên
cơ s{ ñ m b o cho các ñơn va kinh doanh thUc hiAn ñOy ñI quyLn và nghĩa vQ ñưMc
luEt pháp quy ñanh. Vai trò qu n lý cIa Nhà nư3c là hư3ng d5n, tr8ng tài, kích thích
phQc vQ, kiRm tra, u+n nzn, ngăn chtn, cho phép....[14].
MQc tiêu qu n lý kinh t nhŠm qu n lý, phân ph+i và sh dQng mKt cách có
hiAu qu các ngu
công bŠng xã hKi; Phát huy lMi th so sánh trong quan hA kinh t qu+c t ; Gii cho
môi trư2ng sinh thái trong s%ch.
Trong qu n lý nhà nư3c vL kinh t , Nhà nư3c sh dQng hA th+ng các công cQ
cOn thi t ñR thUc hiAn chHc năng qu n lý cIa mình như: công cQ ñanh hư3ng (k
ho%ch, quy ho%ch, chi n lưMc phát triRn kinh t ....), công cQ kinh t , tài chính tiLn tA
(chính sách tài khóa, chính sách tiLn tA, chính sách ñOu tư...), công cQ pháp lý (hA
th+ng pháp luEt, các văn b n pháp quy...), công cQ tl chHc..vv.
22
Trong qu n lý nhà nư3c vL kinh t , Nhà nư3c sh dQng mKt s+ phương pháp
qu n lý như cư—ng ch , kích thích, giáo dQc; trong ñó phương pháp ñtc trưng cIa
qu n lý nhà nư3c là cư—ng ch bŠng quyLn lUc nhà nư3c.
Qu n lý nhà nư3c vL thương m%i là sU qu n lý cIa Nhà nư3c ñ+i v3i các ho%t
ñKng thương m%i trong nLn kinh t qu+c dân bŠng quyLn lUc nhà nư3c, thông qua
các thR ch phù hMp nhŠm ñ m b o cho sU phát triRn thương m%i trong nLn kinh t
qu+c dân. Trong giai ño%n hKi nhEp kinh t , qu n lý nhà nư3c vL thương m%i tEp
trung vào các nKi dung chính sau: qu n lý xuJt nhEp khmu, phát triRn thương m%i nKi
ñaa, gii ving sU ln ñanh cIa tha trư2ng hàng hóa và dach vQ, b o vA quyLn lMi ngư2i
tiêu dùng, qu n lý và phát triRn thương m%i ñiAn th, qu n lý tha trư2ng, qu n lý c%nh
tranh, ch+ng ñKc quyLn và ch+ng bán phá giá, công tác xúc ti n thương m%i, hKi
nhEp kinh t qu+c t . SU qu n lý cIa Nhà nư3c ñ+i v3i thương m%i { nư3c ta ñưMc
thUc hiAn bŠng các công cQ như hA th+ng luEt pháp, chính sách, chi n lưMc, quy
ho%ch và k ho%ch phát triRn thương m%i. Nhà nư3c sh dQng nhing công cQ ñó ñR
qu n lý nhà nư3c vL thương m%i, làm cho thương m%i phát triRn trong trEt tU, kr
cương, kinh doanh theo ñúng quy tzc cIa tha trư2ng [26].
ð+i v3i các cơ quan qu n lý nhà nư3c, chHc năng và nhiAm vQ s| quy ñanh
cơ cJu tl chHc cIa các cơ quan ñó. T%i ðiLu 87 LuEt tl chHc HKi ñ
trong qu n lý nhà nư3c vL thương m%i dach vQ du lach như sau:
LEp quy ho%ch, k ho%ch phát triRn m%ng lư3i thương m%i, dach vQ, du lach;
hư3ng d5n, szp x p m%ng lư3i thương m%i, dach vQ, du lach trên ñaa bàn;
Tham gia hMp tác qu+c t vL thương m%i, dach vQ, du lach theo quy ñanh cIa
pháp luEt;
CJp, thu hs%n, li hành nKi ñaa cIa tnnh theo quy ñanh cIa pháp luEt;
Tl chHc qu n lý xuJt khmu, nhEp khmu theo quy ñanh cIa pháp luEt; Chn ñ%o
công tác qu n lý tha trư2ng; Quy ñanh các quy tzc vL an toàn và vA sinh trong ho%t
ñKng thương m%i, dach vQ, du lach;
23
Tl chHc thanh tra, kiRm tra viAc chJp hành quy ñanh cIa pháp luEt vL ho%t
ñKng thương m%i, dach vQ và du lach.
Trong quá trình ViAt Nam hKi nhEp ngày càng sâu rKng vào nLn kinh t th
gi3i, ñli m3i qu n lý nhà nư3c trong ñó ñli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát
triRn thương m%i có vai trò ñtc biAt quan tr8ng. Nghiên cHu ñli m3i qu n lý nhà
nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương m%i cOn ñưMc ti p cEn mKt cách thJu ñáo và toàn
diAn c vL lý luEn và thUc ti‰n. Các nhà lach sh kinh t tP lâu ñã chn ra rŠng, Nhà
nư3c ñóng vai trò l3n hơn nhiLu trong phát triRn kinh t cIa các qu+c gia ñi sau so
v3i nhing nư3c phát triRn. MKt trong nhing lMi th cIa ngư2i ñi sau là có thR h8c
h‡i ñưMc ngư2i ñi trư3c, và các nhà ho%ch ñanh chính sách có khi còn ñưMc ñtt vào
nhing va trí rJt thuEn lMi ñR h8c h‡i (Alexander Gerschenkron;1962) [79].
Tuy nhiên, vai trò cIa Nhà nư3c l%i phQ thuKc chính vào kh năng t%o ra
nhing quy t ñanh hiu hiAu, vào năng lUc qu n lý hành chính và mtt bŠng phát triRn
cIa nLn kinh t . Tham gia vào quá trình toàn cOu hoá ñòi h‡i chính phI ph i tìm
ki m tho thuEn v3i các ñ+i tác, chính phI cIa các nư3c, các tl chHc qu+c t thông
qua các thR ch siêu qu+c gia và thư2ng là nhing ñòi h‡i quá ntng ñ+i v3i kh năng
ñáp Hng và kiRm soát cIa chính phI trong nư3c. Nhưng chính phI v5n ph i ñóng
vai trò chI ch+t trong viAc hình thành nhing chính sách phát triRn trong ñiLu kiAn
gò bó vL kh năng, và luôn ph i nâng cao hiAu qu qu n lý m3i có thR ñáp Hng ñưMc
yêu cOu cIa tăng trư{ng và phát triRn kinh t . ViAt Nam ngày càng hKi nhEp sâu
rKng vào nLn kinh t th gi3i, ñòi h‡i chính phI cũng như các cJp, các ngành luôn
vươn t3i các ñ+i tác và chumn mUc qu+c t , ñó là cách t+t nhJt ñR qu n lý nhing
bi n ñli nh hư{ng t3i thương m%i. Chính sách thương m%i có vai trò to l3n trong
viAc khai thác triAt ñR lMi th so sánh cIa nLn kinh t trong nư3c, phát triRn nhing
ngành s n xuJt và dach vQ ñ n quy mô t+i ưu...,nên chính sách thương m%i có va trí
quan tr8ng trong các chính sách cIa Nhà nư3c. Chính sách thương m%i là mKt hA
th+ng các quy ñanh, công cQ và biAn pháp thích hMp mà Nhà nư3c áp dQng ñR ñiLu
chnnh các ho%t ñKng thương m%i trong và ngoài nư3c { nhing th2i kỳ nhJt ñanh
nhŠm ñ%t nhing mQc tiêu ñã ñL ra trong chi n lưMc phát triRn kinh t
xã hKi. Chính
24
sách thương m%i quy ñanh các vJn ñL: Thương nhân và ho%t ñKng cIa thương nhân,
chính sách phát triRn thương m%i trong nư3c và qu+c t , chHc trách cIa các cơ quan
qu n lý nhà nư3c trong lĩnh vUc thương m%i, tl chHc lưu thông hàng hóa, phát triRn
thương m%i các vùng khó khăn, chính sách thu quan và b o hK, chính sách phi thu
quan, trách nhiAm và quyLn h%n cIa thương nhân khi kinh doanh thương m%i trong
nư3c hay v3i nư3c ngoài, hMp tác qu+c t trong lĩnh vUc thương m%i [26].
SU phát triRn bLn ving và có hiAu qu ñòi h‡i mKt nLn móng ving chzc cIa
các tl chHc ho%t ñKng có hiAu qu và các thR ch có năng lUc là ñiLu kiAn tiên quy t
cho sU phát triRn. Nhà nư3c cOn ph i xây dUng ñưMc mKt hA th+ng thR ch giúp tăng
cư2ng sHc m%nh cIa các tl chHc và thúc ñmy qu n lý t+t thông qua luEt pháp, quy
ch hay sU liên k t hành ñKng cIa các bên tham gia. Có nhiLu cách hiRu vL thR ch ,
nhưng theo Lin và Nugent (1995), nên coi thR ch là “MKt hA th+ng các qui tzc hành
xh do con ngư2i so%n th o ra ñR qu n lý và ñanh hình các tương tác giia con ngư2i
v3i nhau, mKt phOn thông qua ñó giúp h8 hình thành nhing kỳ v8ng vL nhing ñiLu
ngư2i khác s| làm” [96].
Trong nhing năm vPa qua, quá trình toàn cOu hoá ñã t%o ra nhing ph n Hng
rJt m%nh, kR c tích cUc l5n tiêu cUc. Toàn cOu hoá ñưMc ca ngMi vì t%o ra nhing cơ
hKi m3i, như m{ rKng tha trư2ng và chuyRn giao ti n bK khoa h8c công nghA, nâng
cao mHc s+ng và năng suJt lao ñKng. Tuy nhiên, cũng có mtt tiêu cUc b{i vì ñôi khi
nó t%o ra sU bJt ln ñanh và thay ñli không mong mu+n. Trong xu hư3ng hiAn t%i,
các nLn kinh t ñang phát triRn luôn có xu hư3ng ngày càng chuyRn theo xu hư3ng
toàn cOu hoá nên viAc xây dUng các thR ch tương tU trong nư3c mình và thư2ng
mang l%i nhing hiAu qu rõ nét. MKt môi trư2ng kinh t vĩ mô ln ñanh, mKt khu vUc
kinh doanh nKi ñaa tU do hoá, mKt khung pháp lý ñ m b o sU công khai và b o vA
quyLn lMi cIa các nhà ñOu tư là tiLn ñL cho quá trình phát triRn trong quá trình hKi
nhEp vào nLn kinh t th gi3i. Tuy nhiên, ñ+i v3i các nư3c ñang phát triRn thì
thương m%i là ho%t ñKng chI y u thUc hiAn lMi ích cIa toàn cOu hoá. NhEp khmu làm
tăng thêm tính c%nh tranh và ña d%ng cIa tha trư2ng nKi ñaa, mang l%i lMi ích cho
ngư2i tiêu dùng; còn xuJt khmu m{ rKng các lo%i tha trư2ng và góp phOn t%o nên
25
tăng trư{ng và phát triRn kinh t . Tuy nhiên, có thR nói Nhà nư3c là mKt mô hình ña
diAn, Nhà nư3c quan tâm ñ n rJt nhiLu các mQc tiêu khác nhau chH không ph i chn
quan tâm ñ n mKt mQc tiêu tăng trư{ng và phát triRn kinh t . Do ñó, s| là o tư{ng
n u cho rŠng chn cOn mKt quy t tâm ñli m3i là có thR nhanh chóng ñ%t ñưMc các
mQc tiêu tăng trư{ng, phát triRn và mKt nLn hành chính nhà nư3c hiAn ñ%i, mà ñây
ph i là mKt quá trình lâu dài, v3i sU quy t tâm l3n và n• lUc t+i ña cIa chính phI.
Quá trình ñli m3i nLn kinh t và ñli m3i qu n lý nhà nư3c vL kinh t { nư3c
ta ñã di‰n ra ñưMc 20 năm. Tuy nhiên, cơ s{ lý luEn vL qu n lý nhà nư3c vL kinh t
v5n ñang trong quá trình hoàn thiAn, ñli m3i qu n lý nhà nư3c cOn xuJt phát tP
chính thUc ti‰n phát triRn cIa ViAt Nam chH không thR là hình m5u sao chép tP
nư3c ngoài, ñưMc kiRm nghiAm qua thUc ti‰n cũng như ñón bzt ñưMc xu hư3ng phát
triRn cIa ñJt nư3c trong quá trình hKi nhEp. ViAt Nam ñã tr i qua mKt th2i gian dài
ho%t ñKng trong nLn kinh t k ho%ch hóa nên qu n lý nhà nư3c v5n chau nh hư{ng
nhiLu b{i cơ ch qu n lý tEp trung, quan liêu nên ñli m3i tư duy qu n lý nhà nư3c
vL kinh t cOn ph i có mKt quá trình thay ñli c vL nhEn thHc và hành ñKng, ñưMc
kiRm nghiAm, ñúc k t tP thUc ti‰n. Hơn nia, lý luEn vL qu n lý nhà nư3c vL kinh t
là sU k t hMp cIa nhiLu ngành khoa h8c và phQ thuKc vào nhiLu nhân t+, như mtt
bŠng phát triRn kinh t cIa ñJt nư3c, xuJt phát ñiRm cIa nLn kinh t , nhing tác
ñKng tP bên ngoài như: cuKc cách m%ng khoa h8c công nghA, quá trình toàn cOu hóa
và hKi nhEp kinh t qu+c t . ðli m3i qu n lý nhà nư3c ñ+i v3i sU phát triRn thương
m%i cIa ViAt Nam nói chung và Hà NKi nói riêng trong giai ño%n t3i cOn tEp trung
vào nhing nKi dung chính sau: Xây dUng và hoàn thiAn thR ch kinh t tha trư2ng,
ñli m3i công tác tl chHc bK máy và công tác cán bK, c i cách thI tQc hành chính.
Nhing nKi dung này kiên quy t ph i ñli m3i triAt ñR, cOn khách quan nhìn nhEn,
ñánh giá và khzc phQc triAt ñR nhing t
nghĩa, vPa ph i phù hMp v3i kh năng và thUc t phát triRn cIa ñJt nư3c.
