Giới quan chức trong kinh doanh

Giới quan chức trong kinh doanh
LÚÂI NHÂ XËT BẪN
Àïí gip bẩn àổc cố thïm tâi liïåu nghiïn cûáu, tham khẫo vïì vai trô vâ hoẩt àưång ca cấc doanh nghiïåp nhâ
nûúác úã cấc nûúác àang phất triïín, Nhâ xët bẫn Chđnh trõ qëc gia cho dõch vâ xët bẫn cën sấch Giúái quan
chûác trong kinh doanh, do cấc nhâ nghiïn cûáu cố uy tđn thåc cấc qëc tõch khấc nhau ca Ngên hâng Thïë
giúái viïët vâ Nhâ xët bẫn Oxford University êën hânh.
Àêy lâ cën sấch thûá tû trong loẩt Bấo cấo nghiïn cûáu chđnh sấch ca Ngên hâng Thïë giúái. Dûåa trïn cú
súã phên tđch cấc sưë liïåu vâ cấc trûúâng húåp c thïí, cën sấch àậ nïu lïn mưåt sưë khố khùn, trúã ngẩi vâ nhûäng

biïån phấp khùỉc phc, nhûäng thânh cưng vâ thêët bẩi trong quấ trònh cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác úã 12
nûúác àang phất triïín. Àùåc biïåt, cën sấch côn rt ra nhûäng àiïìu kiïån cêìn thiïët àïí cố thïí thûåc hiïån thânh
cưng cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác àưëi vúái nhûäng nûúác àang phất triïín.
Mùåc d cố mưåt sưë àấnh giấ vïì vai trô, võ trđ ca doanh nghiïåp nhâ nûúác vâ biïån phấp cẫi cấch doanh
nghiïåp nhâ nûúác do cấc tấc giẫ àûa ra chó mang tđnh chêët nghiïn cûáu vâ chûa ph húåp vúái Viïåt Nam, song
chng tưi hy vổng cën sấch sệ lâ tâi liïåu tham khẫo bưí đch àưëi vúái bẩn àổc, nhêët lâ cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh
sấch, cấc nhâ quẫn l doanh nghiïåp vâ cấc nhâ nghiïn cûáu. Xin trên trổng giúái thiïåu cën sấch cng bẩn àổc.
Thấng 6 - 1999
NHÂ XËT BẪN CHĐNH TRÕ QËC GIA
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
Viïåc xët bẫn bấo cấo nây diïỵn ra vâo mưåt thúâi àiïím rêët thđch húåp. Trïn khùỉp cấc nûúác àang phất triïín vâ
cấc nûúác àang trong thúâi k quấ àưå, cấc chđnh ph àang nưỵ lûåc cẫi cấch nïìn kinh tïë nûúác mònh. Tuy nhiïn, úã
nhiïìu nûúác, nhêët lâ cấc nûúác nghêo nhêët, mưåt sưë bưå phêån ca nïìn kinh tïë vêỵn dai dùèng chưëng lẩi cẫi cấch.
Bấo cấo nây giẫi quët mưåt trong sưë nhûäng lơnh vûåc quan trổng hún cẫ: àïí lâ cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác lâm
ùn thua lưỵ vâ hoẩt àưång kếm hiïåu quẫ; cấc doanh nghiïåp nây lâ gấnh nùång vư cng to lúán àưëi vúái ngên sấch
vâ cấc ngìn lûåc khan hiïëm ca chđnh ph úã nhiïìu nûúác. Nhûäng doanh nghiïåp nây lâm chêåm tưëc àưå tùng
trûúãng, ngùn trúã viïåc tûå do hoấ thõ trûúâng vâ nhû vêåy trûåc tiïëp vâ giấn tiïëp hẩn chïë nhûäng nưỵ lûåc trong giẫm
nghêo àối.
Dûåa vâo mưåt cú súã dûä liïåu chun mưn duy nhêët vâ nhûäng nghiïn cûáu trûúâng húåp chi tiïët, bấo cấo nây
phên tđch loẩi hònh doanh nghiïåp nhâ nûúác mâ cấc biïån phấp cẫi cấch àậ tỗ ra cố tấc dng nhiïìu nhêët. Nố
miïu tẫ cấc chûúáng ngẩi vêåt to lúán mâ cấc chđnh ph phẫi àưëi mùåt khi cưë gùỉng giẫi thïí cấc doanh nghiïåp nhâ
nûúác hóåc theo cấch khấc cẫi thiïån nùng lûåc hoẩt àưång ca chng, vâ chó ra cấch thûác mâ cấc nhâ cẫi cấch
thânh cưng àậ vûúåt qua nhûäng chûúáng ngẩi vêåt nây. Nố nhòn nhêån sêu sùỉc kinh nghiïåm cưng ty vâ ấp dng
mưåt cấch sấng tẩo viïåc phên tđch thïí chïë àïí xấc àõnh xem bùçng cấch nâo cấc húåp àưìng giûäa giúái quẫn l vâ
chđnh ph cố thïí àống vai trô nhû lâ cưng c àïí cẫi cấch cấc doanh nghiïåp. Cëi cng, nố àïì ra cấc àûúâng lưëi
chđnh sấch cêìn phẫi àûúåc ấp dng theo nhûäng àiïìu kiïån àêët nûúác vâ doanh nghiïåp khấc nhau.
Kïët quẫ nghiïn cûáu trung têm ca bấo cấo nây rêët àấng khđch lïå: mưåt sưë chđnh ph àậ thûåc sûå vûúåt qua
nhûäng trúã ngẩi nây. Theo àíi mưåt chiïën lûúåc cẫi cấch toân diïån, nhûäng nûúác nây àậ thûåc hiïån giẫi thïí khi
nâo cố thïí, vâ cẫi thiïån cấc biïån phấp khuën khđch thânh tđch hoẩt àưång ca cấc doanh nghiïåp côn lẩi trong
phẩm vi quẫn l ca chđnh ph. Lơnh vûåc mêåu dõch vâ àêìu tû cng àậ ln ài theo chiïìu hûúáng nây, dêỵn àïën

tưëc àưå tùng trûúãng nhanh hún vâ àem lẩi nhiïìu cú hưåi hún cho toân thïì xậ hưåi.
Nhûng tẩi sao nhûäng chđnh ph khấc lẩi khưng tû nhên hoấ hay cẫi cấch cấc doanh nghiïåp qëc doanh?
Búãi vò chđnh trõ lâ mưåt bưå phêån khưng thïí tấch rúâi ca cẫi cấch, nïn mưåt nghiïn cûáu vïì cẫi cấch trong súã hûäu
cưng cưång khưng thïí loẩi bỗ viïåc phên tđch chđnh trõ. Mưåt kïët quẫ nghiïn cûáu ch chưët ca bấo cấo nây lâ úã
chưỵ nhûäng chûúáng ngẩi vêåt chđnh trõ lâ l do ch ëu khiïën cho viïåc cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác àẩt àûúåc
đt tiïën bưå àïën nhû vêåy trong thêåp k qua. Bấo cấo nây cố mưåt nưỵ lûåc sấng tẩo nhùçm gúä rưëi vâ ào lûúâng cấc ëu
tưë cêëu thânh nhûäng trúã ngẩi chđnh trõ àưëi vúái cẫi cấch. Àêy lâ mưåt àống gốp to lúán, song chng tưi cng ln
ghi nhúá rùçng tri thûác phên tđch ca chng tưi vïì cấc quấ trònh chđnh trõ, mùåc d cố thïí lâ lêu àúâi hún, thûúâng
khưng toân diïån bùçng tri thûác phên tđch vïì cấc lûåc lûúång vâ àưång cú kinh tïë. Àêy lâ mưåt lơnh vûåc mâ trong àïí
cưng viïåc phên tđch bưí sung vâ viïåc bưë sung dûä liïåu sệ chùỉc chùỉn nêng cao tri thûác ca chng ta trong nhûäng
nùm túái. Tuy nhiïn, chng tưi tin tûúãng rùçng mc tiïu ca nhûäng kïët quẫ nghiïn cûáu chđnh trong nghiïn cûáu
nây sệ vêỵn cûá àng d cố trẫi qua sûå kiïím duåt k lûúäng hay xem xết nhû thïë nâo ài chùng nûäa.
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
iii
Chng tưi hy vổng rùçng nghiïn cûáu àûúåc trònh bây trong cën sấch nây sệ cho phếp cấc nhâ lậnh àẩo
chđnh trõ, cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch vâ toân bưå giúái nghiïn cûáu phất triïín thêëy àûúåc mưåt bûác tranh rộ
râng hún vïì nhûäng lúåi đch to lúán ca viïåc cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác vâ, cng quan trổng khưng kếm,
ca viïåc hiïíu biïët tưët hún vïì cấch thûác khùỉc phc nhûäng trúã ngẩi àưëi vúái cẫi cấch.
Giúái quan chûác trong kinh doanh lâ bấo cấo thûá tû trong mưåt loẩt Bấo cấo nghiïn cûáu chđnh sấch àûúåc
thûåc hiïån vúái mc àđch phưí biïën rưång rậi hún nûäa nhûäng kïët quẫ ca nghiïn cûáu do Ngên hâng Thïë giúái thûåc
hiïån vïì cấc vêën àïì chđnh sấch phất triïín. Dïỵ hiïíu àưëi vúái nhûäng ngûúâi khưng phẫi lâ chun gia, nhûäng cën
sấch trong loẩt sấch nây cng tòm cấch thc àêíy viïåc thẫo lån trong giúái hổc thåt vâ cấc nhâ hoẩch àõnh
chđnh sấch vïì cấc mc tiïu vâ cưng c chđnh sấch cưng cưång ph húåp àưëi vúái cấc nûúác àang phất triïín. Giưëng
nhû cấc Bấo cấo nghiïn cûáu chđnh sấch trûúác àêy, bấo cấo nây lâ mưåt sẫn phêím ca àưåi ng nhên viïn Ngên
hâng Thïë giúái; nhûäng nhêån xết trong àêy khưng nhêët thiïët phẫn ấnh quan àiïím ca cấc Ban giấm àưëc hay
chđnh ph ca nhûäng nhên viïn nây.
Michael Bruno
Phố ch tõch, Ban kinh tïë phất triïín,
kiïm Chun gia kinh tïë chđnh
Ngên hâng Thïë giúái.

Thấng 9-1995.
LÚÂI NHÂ XËT BẪN
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
NHỐM BẤO CẤO
LÚÂI CẪM ÚN
CẤC ÀÕNH NGHƠA
GIÚÁI THIÏÅU VÂ TƯÍNG QUAN
Àiïìu gò tẩo nïn thânh cưng trong cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác?
K kïët húåp àưìng: Àiïìu gò cố tấc dng, àiïìu gò khưng vâ tẩi sao
Àiïìu kiïån chđnh trõ àïí cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
Cố thïí lâm gò àïí thc àêíy cẫi cấch vâ nêng cao hiïåu quẫ?
CHÛÚNG I: CẤC QUAN CHÛÁC VÊỴN NGÛÅ TRÕ TRONG KINH DOANH
Bêët chêëp viïåc giẫi thïí ngây câng tùng, khu vûåc doanh nghiïåp nhâ nûúác vêỵn lúán
Doanh nghiïåp nhâ nûúác tấc àưång nhû thïë nâo àïën hoẩt àưång kinh tïë
Kïët lån
Ch thđch
CHÛÚNG 2: THÂNH CƯNG VÂ THÊËT BẨI TRONG CẪI CẤCH DOANH NGHIÏÅP NHÂ NÛÚÁC
Àấnh giấ sûå thânh cưng vâ thêët bẩi
Nhûäng àùåc àiïím cẫi cấch nâo gip nhêån ra cấc nhâ cẫi cấch thânh cưng?
Vêën àïì giẫi thïí vâ cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác
Phất triïín vûúåt cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác: Mưåt biïån phấp thay thïë giẫi thïí?
Chó riïng giẫi thïí côn chûa à
Tùng cûúâng hoẩt àưång ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác thưng qua cẩnh tranh
Ngên sấch ngùåt nghêo
Cẫi cấch khu vûåc tâi chđnh
Thay àưíi quan hïå giûäa cấc chđnh ph vâ cấc nhâ quẫn l doanh nghiïåp nhâ nûúác
Kïët lån
MC LC
MC LC
v

Ph lc 2.1 Nhûäng cẫi cấch nhùçm múã ra cẩnh tranh úã cấc thõ trûúâng doanh nghiïåp nhâ nûúác vâ àûa ra thûåc
hiïån nhûäng hẩn chïë ca chïë àưå ngên sấch ngùåt nghêo
Phlc 2.2 Cẫi cấch khu vûåc tâi chđnh
Ch thđch
CHÛÚNG 3: K KÏËT HÚÅP ÀƯÌNG: ÀIÏÌU GỊ CỐ HIÏÅU QUẪ, ÀIÏÌU GỊ KHƯNG VÂ TẨI SAO
Cấc ëu tưë khuën khđch àậ tấc àưång lêỵn nhau nhû thïë nâo àïí ẫnh hûúãng túái kïët quẫ
Húåp àưìng hoẩt àưång: Vúái cấc nhâ quẫn l cưng cưång
Húåp àưìng quẫn l: Vúái cấc nhâ quẫn l tû nhên
Húåp àưìng àiïìu chónh: Vúái cấc ch súã hûäu tû nhên
Kïët lån
Ch thđch
CHÛÚNG 4: CHĐNH TRÕ HỔC VÏÌ CẪI CẤCH DOANH NGHIÏÅP NHÂ NÛÚÁC
Àấnh giấ àiïìu kiïån I: sûå mong mën vïì chđnh trõ
Àấnh giấ àiïìu kiïån II: tđnh khẫ thi vïì mùåt chđnh trõ ca cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác
Àấnh giấ àiïìu kiïån III: tđnh àấng tin cêåy ca cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác
Giẫi thđch vâ dûå àoấn thânh cưng ca cẫi cấch
Kïët lån
Ph lc 4.1: Chđnh trõ hổc cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác: bùçng chûáng bưí sung
Ch thđch
CHÛÚNG 5: CÊÌN LÂM GỊ ÀÏÍ THC ÀÊÍY CẪI CẤCH VÂ NÊNG CAO THÂNH QUẪ
Lâm thïë nâo àïí khùèng àõnh àûúåc lâ mưåt nûúác àậ sùén sâng àïí cẫi cấch hay chûa
Cêìn lâm gò úã nhûäng nûúác chûa sùén sâng cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác
Nhûäng nûúác àậ sùén sâng cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác cêìn lâm nhûäng gò
Cêìn lâm gò vúái cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác khưng thïí giẫi thïí
Kïët lån
Ch thđch
NHÛÄNG TẤC ÀƯÅNG ÀƯËI VÚÁI VIÏÅN TRÚÅ NÛÚÁC NGOÂI
PH LC THƯËNG KÏ
TÂI LIÏÅU THAM KHẪO
HƯÅP

1 Viïån trúå nûúác ngoâi cố thïí hưỵ trúå nhû thïë nâo àưëi vúái cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
1.1 Doanh nghiïåp nhâ nûúác lâ gò?
1.2 Hïå quẫ phc lúåi ca viïåc bấn doanh nghiïåp nhâ nûúác
1.3 Tû nhên hoấ vâ ư nhiïỵm
2.1 Cấc mư hònh súã hûäu ca Trung Qëc: khưng phẫi nhâ nûúác cng khưng thåc tû nhên
2.2 Nhûäng biïån phấp khuën khđch bïn ngoâi hoẩt àưång ca doanh nghiïåp: Trûúâng húåp khấch sẩn
Shepheard
2.3 Àẩt àûúåc nhiïìu nhêët tûâ tû nhên hoấ
2.4 Cấc xđ nghiïåp hûúng trêën ca Trung Qëc khấc vúái cấc xđ nghiïåp qëc doanh nhû thïë nâo
2.5 Cưng khai nhûäng trúå cêëp bõ che giêëu
2.6 Cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác cố ûu àậi lêën ất cấc nhâ chïë tẩo tû nhên úã ÊËn Àưå
GIÚÁI QUAN CHÛÁC TRONG KINH DOANH
vi
2.7 Nhûäng vai trô ca mưåt hïå thưëng tâi chđnh phất triïín lânh mẩnh trong cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ
nûúác
2.8 Àấnh giấ sûå phất triïín ca khu vûåc tâi chđnh
2.9 Khu vûåc tâi chđnh vâ cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác: trûúâng húåp ca Ba Lan
2.10 Hïå thưëng àiïìu tiïët tâi chđnh ëu kếm cố thïí phấ hoẩi quấ trònh tû nhên hoấ: trûúâng húåp Chilï
3.1 Àấnh giấ hoẩt àưång ca doanh nghiïåp nhâ nûúác: vïì cấc mc tiïu xậ hưåi thò sao?
3.2 Húåp àưìng hoẩt àưång úã Trung Qëc
3.3 Kinh nghiïåm vïì húåp àưìng quẫn l ca Xri Lanca
3.4 Àiïìu tiïët khung giấ vâ mc tiïu
4.1 Cấc chó sưë vïì tưí chûác lẩi liïn minh - trûúâng húåp Mïhicư
4.2 Cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác úã Trung Qëc
4.3 Àïìn b cho nhûäng ngûúâi bõ thiïåt vò cẫi cấch trong cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác ca Chilï
4.4 Tû nhên hoấ hâng loẩt bùçng cưí phiïëu tẩi cưång hoâ Sếc
4.5 Ào lûúâng tđnh àấng tin cêåy
4.6 Giam hậm cẫi cấch: nhûäng cẫn trúã hânh àưång àưëi vúái cú quan hânh phấp tẩi Chilï
5.1 Lâm cho àêët nûúác trúã nïn sùén sâng cẫi cấch
5.2 Nhûäng cẩm bêỵy cố thïí ca tû nhên hoấ

5.3 Nhûäng bẫo àẫm vâ tû nhên hoấ
BẪNG
1. Cấc àiïìu kiïån khưng àûúåc àấp ûáng úã cấc nûúác cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác kếm thânh cưng hún
1.1 Giẫi thïí úã cấc nûúác àang phất triïín 1980-1993
1.2 Doanh thu tûâ giẫi thïí úã cấc nûúác àang phất triïín theo khu vûåc vâ ngânh, 1988-1993 (t USD)
2.1 Mûúâi hai nûúác thûåc hiïån cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác
2.2 Cấc nûúác cẫi cấch thânh cưng lẩi giẫi thïí doanh nghiïåp nhiïìu hún
2.3 Tû nhên hoấ trong cấc ngânh cưng nghiïåp
2.4a Tònh hònh cẩnh tranh trong nûúác trûúác cẫi cấch, cấc ngânh cưng nghiïåp lûåa chổn
2.4b Tònh hònh cẩnh tranh trong nûúác sau cẫi cấch (1994), cấc ngânh cưng nghiïåp lûåa chổn
2.5 Àấnh giấ cẩnh tranh nûúác ngoâi
2.6 Nhûäng chuín khoẫn ca chđnh ph cho cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác (1978-1991) vâ àiïìu tiïët giấ cẫ
2.7 Nhûäng cẫi cấch vïì tưí chûác doanh nghiïåp nhâ nûúác trong nhûäng nùm 1980
3.1 Sưë lûúång húåp àưìng hoẩt àưång úã cấc nûúác àang phất triïín, theo ngânh
3.2 Cấc doanh nghiïåp àûúåc nghiïn cûáu
3.3 So sấnh cấc àùåc trûng chó tiïu
3.4 So sấnh cấc àưång cú khuën khđch trong húåp àưìng
8.5 Vđ d vïì viïåc chđnh ph thêët hûáa hoân toân hay mưåt phêìn
3.6 So sấnh hoẩt àưång vúái cấc àùåc trûng húåp àưìng lûåa chổn
3.7 Cấc húåp àưìng quẫn l, theo nûúác
3.8 Húåp àưìng quẫn l, theo ngânh
3.9 Mêỵu húåp àưìng quẫn l
3.10 Tốm tùỉt kïët quẫ
3.11 Ẫnh hûúãng ca viïåc lûåa chổn vâ cêëp vưën àưëi vúái hoẩt àưång ca húåp àưìng
3.12 Giấ trõ tû nhên hoấ cú súã hẩ têìng trong thúâi gian gêìn àêy úã cấc nûúác àang phất triïín
3.13 Mêỵu cấc nûúác cố khu vûåc tû nhên tham gia vâo ngânh viïỵn thưng
3.14 Cấc chó sưë chêët lûúång dõch v viïỵn thưng thåc vâ sau khi cẫi cấch
MC LC
vii
3.15 Cấc cú chïë tiïët lưå thưng tin vïì ngânh viïỵn thưng

3.16 Àiïìu tiïët giấ cẫ úã cấc nûúác mêỵu
3.17 Cấc cú quan thûåc hiïån viïåc àiïìu tiïët: tđnh trung lêåp, quìn cûúäng chïë thûåc thi vâ k nùng ca hổ
4.1 Àiïìu kiïån I àïí cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác: sûå mong mën vïì chđnh trõ
4.2 Nhûäng ûúác tđnh vïì tònh trẩng dû thûâa biïn chïë tẩi cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
4.3 Àiïìu kiïån II àïí cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác: tđnh khẫ thi vïì mùåt chđnh trõ
4.4 Àiïìu kiïån III àưëi vúái cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác: tđnh àấng tin cêåy
4.5 Cấc àiïìu kiïån khưng àûúåc thoẫ mận tẩi cấc nûúác cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác kếm thânh cưng
hún
Bẫng ph lc
A.1 T trổng ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong hoẩt àưång kinh tïë, 1978-1991
A.2 T trổng ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong hoẩt àưång kinh tïë phi nưng nghiïåp, 1978-1991
A.3 T trổng ca àêìu tû doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng àêìu tû nưåi àõa, 1978-1991
A.4 T trổng ca àêìu tû doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng sẫn phêím qëc nưåi, 1978-1991
A.5 T trổng ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong viïåc lâm, 1978-1991
A.6 T trổng ca cấn cên tưíng thïí doanh nghiïåp nhâ nûúác trûúác khi cố cấc chuín khoẫn, 1978-1991
A.7 T trổng ca cấc lìng tâi chđnh thìn tûâ chđnh ph àïën cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng sẫn
phêím qëc nưåi, 1978-1991.
A.8 T trổng ca doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng tđn dng nưåi àõa, 1978-1991
A.9 T trổng ca tưíng tđn dng nưåi àõa cho cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng sẫn phêím qëc nưåi,
1978-1991
A.10 T trổng ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng núå nûúác ngoâi, 1978-1991
A.11 T trổng núå nûúác ngoâi ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng sẫn phêím qëc nưåi, 1978-1991
Biïíu àưì
1 Cêy sú àưì quët àõnh vïì cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác
1.1 T trổng àêìu tû ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng àêìu tû nưåi àõa, theo khu vûåc
1.2 T trổng cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong GDP, theo khu vûåc
1.3 T trổng viïåc lâm ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng viïåc lâm, theo khu vûåc
1.4 Ba thûúác ào têìm quan trổng ca doanh nghiïåp nhâ nûúác trong cấc nïìn kinh tïë cố thu nhêåp thêëp
1.5 Nưỵ lûåc nhùçm ngùn chùån ư nhiïỵm
1.6 Cấc mûác àưå ư nhiïỵm nûúác theo tíi thổ vâ súã hûäu ca cưng ty, Inàưnïxia

1.7 Tiïët kiïåm ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trûâ àêìu tû
GIÚÁI QUAN CHÛÁC TRONG KINH DOANH
viii
1.8 Chuín giao tâi chđnh thìn àïën cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, t trổng trong GDP
1.9 T trổng ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng tđn dng nưåi àõa
1.10 T trổng ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tưíng núå nûúác ngoâi
1.11 Trúå cêëp hoẩt àưång cưng khai cho cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
1.12 Chó sưë hoẩt àưång ca doanh nghiïåp nhâ nûúác úã cấc nûúác àang phất triïín
2.1 Hoẩt àưång tâi chđnh ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
2.2 Nùng sët ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
2.3 T lïå phêìn trùm ca tiïët kiïåm trûâ àêìu tû trong tưíng sẫn phêím qëc nưåi
2.4 Trung Qëc: T lïå tùng trûúãng theo loẩi hònh súã hûäu
2.5 Trung Qëc: Phẫn ûáng ca khu vûåc nhâ nûúác àưëi vúái cẩnh tranh tûâ khu vûåc ngoâi qëc doanh
2.6 Nhûäng chó sưë phất triïín khu vûåc tâi chđnh, 1991
3.1 Hoẩt àưång trûúác vâ sau khi k húåp àưìng: Mûác lúåi nhån rông trïn tâi sẫn àậ àûúåc àấnh giấ lẩi
3.2 Hoẩt àưång trûúác vâ sau khi k húåp àưìng: nùng sët lao àưång
3.3 Hoẩt àưång trûúác vâ sau khi k húåp àưìng: nùng sët toân bưå cấc ëu tưë sẫn xët
3.4 Nhûäng thay àưíi trong hoẩt àưång sau khi k húåp àưìng hoẩt àưång
3.5 Viïåc thûåc hiïån cấc húåp àưìng quẫn l: tốm tùỉt kïët quẫ
3.6 Ẫnh hûúãng ca húåp àưìng àưëi vúái cú cêëu th lao, quìn tûå ch vâ thúâi hẩn hoẩt àưång
3.7 Cẫi cấch ngânh viïỵn thưng: ẫnh hûúãng túái viïåc múã rưång mẩng lûúái nùng sët lao àưång vâ lúåi nhån
4.1 Cấc lìng viïån trúå rông cho Ai Cêåp
4.2 Cấc lìng viïån trúå rông cho Xïnïgan
4.3 Tinh giẫn lao àưång tẩi cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác chổn lổc
4.4 Ganh: Tònh hònh cùỉt giẫm viïåc lâm kïë hoẩch vâ thûåc tïë tẩi cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
5.1 Cêy sú àưì quët àõnh vïì cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác
BIÏÍU À ƯÌ HƯÅP
1.2 Ẫnh hûúãng phc lúåi ca viïåc bấn cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
1.3 Sûå àống gốp ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác vâ cấc cưng ty tû nhên vâo viïåc gêy ư nhiïỵm úã Braxin
2.8 Phất triïín khu vûåc tâi chđnh, 1991

Àûáng àêìu nhốm bấo cấo nây lâ MARY SHIRLEY. Cấc àưìng tấc giẫ Ch ëu lâ Ahmed Galal vâ Mary Shirley;
Philip Keefer lâ tấc giẫ chđnh ca chûúng 4. Cấc àoẩn dûåa ch ëu vâo cưng trònh ca Asli Demirguc kunt vâ
Ross Levine (tâi chđnh), ALan Gelb vâ I.J.Singh (cấc nïìn kinh tïë àang chuín àưíi) vâ Hafeez Shaikh (cấc húåp
àưìng quẫn l). Bharat Nauryal àậ biïn soẩn ph lc thưëng kï vâ hưỵ trúå vïì mùåt nghiïn cûáu; Luke Haggarty
viïët nhiïìu hưåp vâ hưỵ trúå vïì mùåt nghiïn cûáu. Abdalla Gergis, Rebecca Hife vâ Clemencia Torres hưỵ trúå trong
nhûäng lơnh vûåc khấc. Herbert Baer viïët hưåp 2.9, Gerald Caprio viïët hưåp 5.3 vâ David Wheeler viïët hưåp 1.3.
Bấo cấo nây àûúåc thûåc hiïån dûúái sûå chó àẩo ca Lyn Squire vâ Michael Bruno.
Lawrence Macdonald lâ biïn têåp viïn chđnh. Àûáng àêìu nhốm sẫn xët - biïn têåp bấo cấo nây lâ Jenepher
Moseley, vúái sûå hưỵ trúå ca Luke Haggarty, Audrey Heiligman vâ Bill Moore. Polly Means tẩo cấc àưì hoẩ.
Alfred Imhoff cưë vêën bưí sung vïì biïn têåp. Àûáng àêìu nhốm nhên viïn hưỵ trúå lâ Zeny Kranzer vâ bao gưìm
Damele Evans, Bill Moore vâ Paulina Sin tim - Aboagye.
NHỐM BẤO CẤO
Nhiïìu cấ nhên bïn trong vâ bïn ngoâi ngên hâng thïë giúái àậ cố nhûäng àống gốp vâ bònh lån vư cng qu
bấu. Lúâi cẫm ún àùåc biïåt xin dânh cho Ban cấc vêën àïì tâi chđnh thåc Qu tiïìn tïå qëc tïë vò sûå gip àúä vïì cú
súã dûä liïåu vâ dânh cho Ban cưë vêën bïn ngoâi ca chng tưi - Robert Bates, Heba Handoussa, Moises Naim,
David Newbery, Lawrence H.Summers, Vito Tanzi, John Vickers, John Waterbury vâ Oliver Williamson - vò
sûå hûúáng dêỵn vâ nhûäng bònh lån ca ban nây. Sûå cẫm ún àùåc biïåt cng dânh cho Robert Klitgaard, Douglas
North vâ Raymond Vernon vò nhûäng nhêån xết ca hổ. Nhiïìu nhên viïn Ngên hâng àậ àống gốp nhûäng bònh
lån qu giấ. Chng tưi xin àùåc biïåt cẫm ún Lu ca Barborne, Harry Broadman, Eliana Cardoso, Maureen
Cropper, Marinela Dado, Shanta Deveragan, Willõam Easterly, Jefferey Hammer, Ulrich Hewer, Ishrat
Husain, Magdi Iskander, Emmanuel Jimenez, Hyung-ki Kim, Robert Lacey, Muthukumara Mani, Martha
de Melo, John Nellis, Robert Picciotto, Lant Pritchett, Enrique Rueda-sabater, Joanne Salop, Luis Servin,
Ulrich Thumm, Paulo Vieira Da Cunha vâ Douglas Webb.
Rêët nhiïìu tâi liïåu khoa hổc cú súã vư giấ àûúåc thûåc hiïån cho bấo cấo nây lâ ca Arup Banerji (lao àưång),
Ed Campos (kinh tïë chđnh trõ), Nichola Dyer Cissế (húåp àưìng hoẩt àưång), Robert Cordốn (nghiïn cûáu trûúâng
húåp), Hadi Esfahani (kinh tïë chđnh trõ), Gunnar Fors (mêåu dõch), Gyimah-boadi (nghiïn cûáu trûúâng húåp),
Song Dae Hee (nghiïn cûáu trûúâng húåp), William Heller (kinh tïë chđnh trõ), Rolf Luders (nghiïn cûáu trûúâng
húåp), Mathew McCubbins (kinh tïë chđnh trõ), Vedot Milor (nghiïn cûáu trûúâng húåp), Richard Sabot (lao àưång),
Luis Servin (kinh tïë vơ mư), Andrếs Solimano (kinh tïë vơ mư), Raimundo Soto (kinh tïë vơ mư), Pankaj Tandon
(thõ trûúâng sẫn phêím) vâ Bruce Tolentino (nghiïn cûáu trûúâng húåp).

LÚÂI CẪM ÚN
Cấc nïìn kinh tïë thu nhêåp thêëp vâ thu nhêåp trung bònh àưi khi àûúåc àïì cêåp trong bấo cấo nây nhû lâ “cấc nïìn
kinh tïë àang phất triïín”. Viïåc sûã dng thåt ngûä nây rêët tiïån lúåi; nố khưng hïì hâm râng têët cẫ cấc nïìn kinh
tïë úã nhốm nây àang kinh qua cng mưåt loẩi hònh phất triïín hóåc cấc nïìn kinh tïë khấc àậ àẩt túái mưåt giai
àoẩn phất triïín cao hún hóåc giai àoẩn phất triïín cëi cng. Viïåc phên loẩi theo thu nhêåp khưng nhêët thiïët
phẫn ấnh àõa võ phất triïín. Tûúng tûå, thåt ngûä “cấc nïìn kinh tïë cưng nghiïåp” àậ àûúåc sûã dng cho cấc nïìn
kinh tïë thu nhêåp cao vâ khưng hâm rùçng cấc nûúác thåc cấc nhốm khấc lâ khưng àûúåc cưng nghiïåp hoấ,
cng khưng hâm rùçng cưng nghiïåp lâ ëu tưë quët àõnh duy nhêët ca phất triïín kinh tïë.
CẤC NHỐM KINH TÏË
• Cấc nïìn kinh tïë thu nhêåp thêëp lâ cấc nïìn kinh tïë cố thu nhêåp bònh qn àêìu ngûúâi nùm 1992 lâ 675 àư
la trúã xëng.
• Cấc nïìn kinh tïë thu nhêåp trung bònh lâ cấc nïìn kinh tïë cố thu nhêåp bònh qn àêìu ngûúâi nùm 1992 àẩt
tûâ 676 àư la àïën 8355 àư la.
• Cấc nïìn kinh tïë àang phất triïín lâ cấc nïìn kinh tïë cố thu nhêåp bònh qn àêìu ngûúâi nùm 1992 àẩt 8.355
àư la trúã xëng.
• Cấc nïìn kinh tïë cưng nghiïåp lâ cấc nïìn kinh tïë cố thu nhêåp bònh qn àêìu ngûúâi nùm 1992 àẩt 8.356 àư
la trúã lïn.
CẤC NHỐM ÀÕA L
Sau àêy lâ nhûäng hûúáng dêỵn cho cấc nhốm phên tđch theo khu vûåc àõa l àûúåc sûã dng trong bấo cấo nây.
Mưåt sưë tđnh toấn, biïíu àưì vâ bẫng sûã dng cấc àõnh nghơa àõa l khấc nhau búãi vò chng dûåa vâo cấc têåp húåp
dûä liïåu khấc nhau. Cêìn phẫi xem xết k cấc ngìn àïí cố àûúåc thânh phêìn nhốm chđnh xấc.
Chêu Phi nối chung bao gưìm têët cẫ chêu Phi. Nam Xahara chêu Phi lâ khưng tđnh cấc nûúác Bùỉc
Phi nhû Ma rưëc, Angiïri, Tuynidi, Li bi vâ Ai Cêåp.
Chêu Ấ bao gưìm Nam Ấ, Àưng Nam Ấ vâ Thấi Bònh Dûúng, vâ cấc nïìn kinh tïë khưng úã trong
giai àoẩn quấ àưå úã Trung Ấ.
CẤC ÀÕNH NGHƠA
GIÚÁI QUAN CHÛÁC TRONG KINH DOANH
xii
M Latinh lâ cấch gổi vùỉn tùỉt cho M Latinh vâ Caribï; bao gưìm GNP têët cẫ cấc nïìn kinh tïë
chêu M vâ Caribï nùçm úã phđa nam nûúác M.

Cấc nïìn kinh tïë Lâ cấc nïìn kinh tïë xậ hưåi ch nghơa trûúác àêy úã Trung vâ Àưng Êu, Trung Ấ vâ
chuín àưíi Trung Qëc.
Phẩm vi ca dûä liïåu khưng thïí bao gưìm têët cẫ cấc nûúác trong mưỵi nhốm. Xem phêìn ch thđch k thåt
úã ph lc thưëng kï àïí biïët thïm thưng tin vïì cấc nûúác c thïí trong cấc nhốm khấc nhau.
CH THĐCH DÛÄ LIÏÅU
Cấc dûä liïåu lõch sûã trong cën sấch nây cố thïí khấc vúái dûä liïåu trong cấc xët bẫn phêím khấc ca Ngên hâng
Thïë giúái nïëu nhû cố cấc dûä liïåu àấng tin cêåy hún, nïëu nhû mưåt nùm cú súã khấc àûúåc sûã dng cho cấc dûä liïåu
vïì giấ khưng àưíi, hay nïëu cấc nûúác àûúåc phên loẩi theo cấch khấc.
• T lâ 1.000 triïåu.
• Àư la ($) lâ àưìng àư la M theo hiïån giấ trûâ phi àûúåc xấc àõnh theo cấch khấc.
• Dông viïån trúå thìn lâ giấ trõ giẫi ngên thûåc tïë ca cấc khoẫn thanh toấn ch ëu + lậi sët.
BẪN CH GIẪI NHÛÄNG CHÛÄ VIÏËT TÙỈT
ADB Ngên hâng phất triïín chêu Ấ
ADI Cấc chó sưë phất triïín chêu Phi (WB)
AFDB Ngên hâng phất triïín chêu Phi
CFA Àưìng franc CFA, mưåt loẩi tiïìn tïå àûúåc biïët àïën úã Têy Phi nhû lâ “àưìng franc ca Cưång àưìng
tâi chđnh chêu Phi” vâ àûúåc biïët àïën úã Trung Phi nhû lâ “àưìng franc ca Húåp tấc tâi chđnh
Trung Phi”
CPI chó sưë giấ tiïu dng
DFI Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi.
ECU Àún võ tiïìn tïå chêu Êu
GATT Hiïåp àõnh chung vïì thụë quan vâ thûúng mẩi
GDP Tưíng sẫn phêím qëc nưåi
GNP Tưíng sẫn phêím qëc dên
IBRD/IDA Ngên hâng tấi thiïët vâ phất triïín qëc tïë/ Hiïåp hưåi phất triïín qëc tïë (WB)
IDB Ngên hâng phất triïín liïn M
IMF Qu tiïìn tïå qëc tïë
NAFTA Hiïåp àõnh mêåu dõch tûå do Bùỉc M
OECD Tưí chûác húåp tấc vâ phất triïín kinh tïë
CAC ếNH NGHễA

xiii
ROA Tyó suờởt lỳồi nhuờồn trùn taõi saón
UNDP Chỷỳng trũnh phaỏt triùớn Liùn hỳồp quửởc
TFP Nựng suờởt toaõn bửồ caỏc yùởu tửở saón xuờởt
TVE Xủ nghiùồp hỷỳng trờởn (Trung Quửởc)
S-I Tiùởt kiùồm trỷõ ờỡu tỷ
SOE Doanh nghiùồp nhaõ nỷỳỏc
WTO Tửớ chỷỏc mờồu dừch thùở giỳỏi (tửớ chỷỏc kùở tuồc GATT)
Giúái quan chûác hiïån nay vêỵn tham gia vâo cấc hoẩt àưång kinh doanh. Mùåc d àậ qua hún mưåt thêåp k nưỵ lûåc
chuín àưíi vúái sûå àưìng tònh gia tùng vâ ngây câng cố nhiïìu kiïën cho rùçng chđnh ph hoẩt àưång kếm hiïåu
quẫ hún so vúái khu vûåc kinh tïë tû nhên trong mưåt loẩt cấc hoẩt àưång, thò cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác úã cấc
nûúác àang phất triïín vêỵn chiïëm mưåt t phêìn lúán gêìn bùçng vúái t phêìn ca 20 nùm trûúác àêy. Trïn thûåc tïë,
nhû cấc sưë liïåu nïu ra trong nghiïn cûáu nây, khu vûåc kinh tïë nhâ nûúác chó giẫm ài úã cấc nûúác xậ hưåi ch
nghơa trûúác àêy vâ úã mưåt sưë nûúác cố thu nhêåp trung bònh. ÚÃ hêìu hïët cấc nûúác àang phất triïín, àùåc biïåt lâ úã
cấc nûúác nghêo nhêët, hún bao giúâ hïët, giúái quan chûác vêỵn àiïìu hânh phêìn lúán nïìn kinh tïë. Cấc cưng chûác
chđnh ph àiïìu hânh sông bẩc úã Gana, sẫn xët bấnh ngổt úã Ai Cêåp, lùỉp rấp àưìng hưì úã ÊËn Àưå, sẫn xët mëi
mỗ úã Mïhicư, diïm úã Mali, vâ dêìu ùn àống chai úã X˚ïnïgan. Tuy nhiïn, úã nhiïìu nûúác àang phất triïín, nhûäng
nûúác vêỵn tiïëp tc ng hưå khu vûåc kinh tïë nhâ nûúác rưång lúán, cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác lâm ùn kếm hiïåu
quẫ àậ gêy nïn tònh trẩng thêm ht ngên sấch, cẫn trúã tùng trûúãng kinh tïë vâ lâm cho ngûúâi dên khố thoất
khỗi àối nghêo.
Hậy xem xết nhûäng thûåc trẩng sau:
• ÚÃ nhiïìu nûúác àang phất triïín, cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác hêëp th mưåt lûúång vưën lúán mâ lûúång vưën nây
sệ tưët hún nïëu àûúåc àêìu tû vâo cấc ngânh dõch v xậ hưåi cú bẫn. ÚÃ Tandania, ngên sấch nhâ nûúác cung
cêëp cho cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác tûúng àûúng khoẫng 72% ngên sấch ca nhâ nûúác dânh cho ngânh
giấo dc vâ bùçng 150% cho ngânh y tïë.
• Doanh nghiïåp nhâ nûúác thûúâng chiïëm mưåt t phêìn khưng cên àưëi vïì tđn dng, chên ếp khu vûåc tû nhên
trong viïåc vay vưën. ÚÃ Bùnglầết, cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác chiïëm túái 1/5 tđn dng trong nûúác, tuy
nhiïn sẫn phêím ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác lẩi chó chiïëm chûa àïën 3% GDP.
• Cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác thûúâng gêy ư nhiïỵm nhiïìu hún cấc doanh nghiïåp tû nhên. Chùèng hẩn, úã
Inàưnïxia, trïn mưåt àún võ sẫn phêím, cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác lâm ư nhiïỵm ngìn nûúác cao hún 5

lêìn so vúái cấc doanh nghiïåp tû nhên cng quy mư, cng thúâi gian hoẩt àưång vâ hoẩt àưång trong cng
lơnh vûåc.
• Nêng cao hiïåu quẫ hoẩt àưång ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, d chó úã mûác khiïm tưën, vïì cú bẫn cng
cố thïí giẫm, vâ trong nhiïìu trûúâng húåp, loẩi trûâ àûúåc thêm ht tâi chđnh úã hêìu hïët cấc nûúác àang phất
triïín. ÚÃ Ai Cêåp, Pï ru, Xïnïgan vâ Thưí Nhơ K, chó vúái viïåc giẫm 5% chi phđ hoẩt àưång ca cấc doanh
nghiïåp cng àậ giẫm àûúåc thêm ht tâi chđnh khoẫng 1/3.
Nhiïìu chđnh ph àậ cưng bưë kïë hoẩch bấn cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác vâ cẫi thiïån hoẩt àưång ca cấc
GIÚÁI THIÏÅU VÂ TƯÍNG QUAN
GIÚÁI QUAN CHÛÁC TRONG KINH DOANH
2
doanh nghiïåp vêỵn côn nùçm trong tay chđnh ph, nhûng chó cố mưåt sưë đt nûúác àang phất triïín thu àûúåc kïët
quẫ khẫ quan. Qua nghiïn cûáu, chng tưi àậ nhêån thêëy:
• Cấc nûúác àang phất triïín, khưng kïí cấc nïìn kinh tïë àang chuín àưíi, trung bònh mưåt nùm chó giẫi thïí
àûúåc ba doanh nghiïåp nhâ nûúác, trong khi àïí phêìn lúán cấc nûúác nây cố túái hâng trùm doanh nghiïåp.
• Mùåc d mûác àưå thêm ht tâi chđnh úã cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác àậ giẫm, song vêỵn lâ mưåt gấnh nùång
àấng kïí àưëi vúái hïå thưëng ngên hâng vâ tâi chđnh úã cấc nûúác àang phất triïín.
• Tuy àậ bấn mưåt sưë doanh nghiïåp rêët lúán, t phêìn ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác úã cấc nïìn kinh tïë thõ
trûúâng àang phất triïín vêỵn duy trò úã mûác khấ cao, kïí tûâ nùm 1980, khoẫng 11% GDP, côn t phêìn nây
úã cấc nûúác cưng nghiïåp lâ 7-9%.
• Khu vûåc kinh tïë nhâ nûúác câng lúán hún vâ nhûäng vêën àïì cố liïn quan àïën khu vûåc nây câng nghiïm
trổng hún trong thïë giúái nhûäng nûúác nghêo nhêët, núi mâ cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác chiïëm túái 14%
GDP.
Cố thïí nối, tuy nhûäng thânh tûåu àẩt àûúåc qua viïåc tû nhên hoấ cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác vâ cấc cåc
cẫi cấch khấc lâ rêët quan trổng, song rêët đt nûúác thânh cưng trong viïåc cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác.
Tẩi sao lẩi khưng cố nhiïìu nûúác hún thûåc hiïån cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác? Cố gò khấc nhau giûäa
mưåt sưë đt nûúác thûåc hiïån vâ nhiïìu nûúác khưng thûåc hiïån? Àêu lâ nhûäng cẫn trúã vïì mùåt chđnh trõ àưëi vúái cẫi
cấch vâ lâm sao vûúåt qua àûúåc nhûäng cẫn trúã àïí? Lâm thïë nâo àïí cấc nhâ lậnh àẩo vâ cấc nhâ hoẩch àõnh
chđnh sấch úã cấc nûúác àang phất triïín àêíy nhanh cưng cåc cẫi cấch vâ tùng khẫ nùng thânh cưng. Vâ cëi
cng, vai trô ca sûå trúå gip nûúác ngoâi lâ nhû thïë nâo? Àïí lâ nhûäng vêën àïì mâ cën sấch nây phẫi giẫi àấp.
Àïí lâm àûúåc àiïìu nây, chng tưi àậ xem xết cấc vêën àïì kinh tïë nẫy sinh khi giúái quan chûác tham gia vâo cấc

hoẩt àưång kinh tïë - cố nghơa lâ, khi cấc chđnh ph súã hûäu vâ àiïìu hânh cấc doanh nghiïåp mâ lệ ra nïn àïí cho
tû nhên lâm vâ nhûäng cẫn trúã vïì chđnh trõ cêìn phẫi khùỉc phc. Chng tưi khưng cố nối rùçng giúái quan chûác
gêy ra nhûäng sai lêìm nây. Ngûúåc lẩi, chng tưi thêëy rùçng viïåc chuín àưíi hay thûåc hiïån mưåt sưë cẫi cấch khấc
àưëi vúái cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác khưng thïí thânh cưng àûúåc nïëu khưng cố mưåt giúái quan chûác hûäu hiïåu.
Viïåc u cêìu giúái quan chûác àẫm nhiïåm nhûäng cưng viïåc mâ giúái tû doanh cố thïí lâm tưët hún àậ chiïëm phêìn
lúán têm trđ vâ sûác lûåc ca giúái quan chûác úã cấc nûúác àang phất triïín, lâm chïåch hûúáng sûå ch ca hổ ra khỗi
nhûäng vêën àïì mâ lệ ra hổ phẫi quan têm. Giúái quan chûác hoẩt àưång kinh tïë kếm hiïåu quẫ khưng phẫi lâ do
hổ khưng cố khẫ nùng (hổ cố khẫ nùng), mâ lâ do hổ phẫi àûúng àêìu vúái nhûäng mc tiïu trấi ngûúåc nhau vâ
nhûäng biïån phấp khuën khđch sai lêìm, nhûäng mc tiïu vâ biïån phấp cố thïí lâm xao nhậng vâ nẫn chđ ngay
cẫ nhûäng cưng chûác nhâ nûúác toân têm vâ cố khẫ nùng nhêët. Vêën àïì khưng phẫi lâ úã con ngûúâi mâ lâ thïí chïë,
khưng phẫi lâ úã chêët xấm ca giúái quan chûác mâ lâ nhûäng thûåc trẩng mâ hổ thêëy mònh trong àố vúái tû cấch
lâ nhûäng quan chûác tham gia vâo hoẩt àưång kinh tïë.
Chng tưi bùỉt àêìu nghiïn cûáu ca mònh bùçng viïåc ào lûúâng phẩm vi vâ tấc àưång kinh tïë ca khu vûåc
kinh tïë nhâ nûúác úã cấc nïìn kinh tïë àang phất triïín. Nhû àậ nïu úã trïn, chng tưi thêëy rùçng, cấc doanh
nghiïåp nhâ nûúác vêỵn àống vai trô rêët lúán úã cấc nûúác àang phất triïín vâ khu vûåc to lúán nây àậ gêy ra nhûäng
tấc àưång tiïu cûåc àïën tùng trûúãng (chûúng I). Àïí tòm hiïíu sûå khấc nhau giûäa mưåt sưë đt nûúác thânh cưng vâ
nhiïìu nûúác khưng thânh cưng, tiïëp theo àïí chng tưi àậ khẫo sất nhûäng nưỵ lûåc cẫi cấch cấc doanh nghiïåp
nhâ nûúác úã 12 nûúác àẩi diïån cho cấc khu vûåc vâ nhûäng bâi hổc tiïu biïíu nhêët. Àiïìu tra chổn mêỵu ca chng
tưi àûúåc thûåc hiïån trïn chđn nïìn kinh tïë thõ trûúâng àang phất triïín (gưìm Chilï, Ai Cêåp, Gana, ÊËn Àưå, Mïhicư,
Philippin, Hân Qëc, X˚˚ïnïgan vâ Thưí Nhơ K) vâ ba nïìn kinh tïë chuín àưíi (Trung Qëc, Cưång hoâ Sếc
vâ Ba Lan). Chng tưi thêëy rùçng, nhûäng nûúác nâo nêng cao hiïåu quẫ hoẩt àưång ca cấc doanh nghiïåp nhâ
nûúác àïìu ấp dng mưåt sưë biïån phấp nhû giẫi thïí (divestiture), cẩnh tranh, ngên sấch cûáng vâ cẫi cấch tâi
chđnh. Ngoâi ra, cẫ 12 nûúác nây àïìu cưë gùỉng cẫi thiïån cú cêëu khuën khđch bùçng viïåc thay àưíi mưëi quan hïå
giûäa chđnh ph vâ cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, nhûng biïån phấp khuën khđch nây khố mâ cố thïí phất huy
hiïåu quẫ nïëu thûåc hiïån riïng rệ (chûúng 2). Chng tưi thêëy rùçng, àïí nêng cao hiïåu quẫ cấc doanh nghiïåp nhâ
nûúác hay kiïím soất viïåc tû nhên hoấ àôi hỗi phẫi cố mưåt cú cêëu khuën khđch. Hay nối mưåt cấch khấc, húåp
àưìng giûäa chđnh ph vâ giúái quẫn l cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, giûäa chđnh ph vúái giúái quẫn l tû nhên hoấ,
GIÚÁI THIÏÅU VÂ TƯÍNG QUAN
3
hay giûäa chđnh ph vúái cấc ưng ch cấc doanh nghiïåp thåc nhûäng ngânh àưåc quìn nhûng àậ àûúåc tû nhên

hoấ, chõu sûå àiïìu tiïët ca chđnh ph phẫi àûúåc soẩn thẫo lẩi nhùçm mc àđch thc àêíy cẫ hai phđa nêng cao
hoẩt àưång ca mònh (chûúng 3).
Gưåp têët cẫ cấc ëu tưë lẩi vúái nhau, phên tđch nây cho thêëy rùçng giẫi thïí vâ cấc cẫi cấch khấc thûåc sûå cố
thïí nêng cao hiïåu quẫ ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, nhûng vêën àïì lâ úã chưỵ chó cố mưåt sưë đt chđnh ph chêëp
nhêån nhûäng chđnh sấch cêìn thiïët cho cẫi cấch àûúåc thânh cưng. Tẩi sao lẩi khưng cố nhiïìu chđnh ph hún ấp
dng nhûäng chđnh sấch nây? Àïí giẫi àấp, chng tưi àậ khẫo sất cấc àiïìu kiïån vïì mùåt chđnh trõ àïí tiïën hânh
cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác úã 12 nûúác trong àiïìu tra mêỵu, tòm ra nhûäng trúã ngẩi chđnh trõ vâ nhûäng
biïån phấp mâ cấc nûúác cẫi cấch thânh cưng ấp dng àïí vûúåt qua nhûäng trúã ngẩi àïí (chûúng 4). Cấc nhâ
hoẩch àõnh chđnh sấch vâ cưång àưìng phất triïín cố thïí lâm gò àïí àêíy nhanh tiïën trònh cẫi cấch? Chûúng cëi
ca chng tưi dûåa vâo cấc kïët quẫ nghiïn cûáu ca cưng trònh trûúác àïí xêy dûång cêy quët àõnh cho cấc nhâ
cẫi cấch sûã dng nhùçm khùèng àõnh liïåu mưåt nûúác àậ sùén sâng cẫi cấch hay chûa vâ lâm thïë nâo àïí tiïën hânh
cẫi cấch trong tûâng trûúâng húåp (chûúng 5). Chng tưi kïët lån bùçng phêìn trònh bây nhûäng phûúng cấch mâ
viïån trúå nûúác ngoâi cố thïí hưỵ trúå cho cẫi cấch. Àoẩn côn lẩi trong phêìn múã àêìu vâ phêìn tưíng quan sệ nïu bêåt
cấc lån àiïím vâ cấc phất hiïån trổng têm ca cën sấch tûâ chûúng 2 trúã vïì sau.
ÀIÏÌU GỊ TẨO NÏN THÂNH CƯNG
TRONG CẪI CẤCH CẤC DOANH NGHIÏÅP NHÂ NÛÚÁC?
Àïí tòm hiïíu sûå khấc nhau giûäa cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác thânh cưng, àêìu tiïn chng tưi cêìn ào lûúâng mưåt
cấch khấch quan sûå thânh cưng. Chng tưi nïu ra ba chó sưë khấch quan: lúåi nhån tâi chđnh, hiïåu sët lao
àưång vâ mûác àưå thêm ht tiïët kiïåm trûâ àêìu tû ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác (vïì phêìn thẫo lån chi tiïët
nhûäng biïån phấp nây, xem chûúng 2). Dûåa trïn nhûäng chó sưë nây, chng tưi thêëy rùçng Chilï, Hân Qëc vâ
Mïhicư thu àûúåc nhûäng kïët quẫ tưët nhêët; khu vûåc kinh tïë qëc doanh úã cấc nûúác nây hoẩt àưång tưët hún so vúái
cấc nûúác khấc vâ côn cố thïí tưët hún nûäa trïn cú súã àậ hoẩt àưång tưët nây. Cấc nûúác Ai Cêåp, Gana vâ Philippin
cho thêëy kïët quẫ úã mûác trung bònh, côn ÊËn Àưå, Xïnïgan, Thưí Nhơ K cho kïët quẫ kếm nhêët. Mùåc d chng
tưi thiïëu cấc sưë liïåu cố khẫ nùng àưëi chiïëu àïí xïëp hẩng cấc nïìn kinh tïë chuín àưíi, sang mưåt sưë chó sưë riïng
lễ cng àậ cho thêëy Trung Qëc, Cưång hoâ Sếc vâ Ba Lan cố kïët quẫ úã mûác trung bònh.
Àiïìu gò cố thïí giẫi thđch cho sûå khấc biïåt nây? Àïí tòm hiïíu, chng tưi àậ xem xết phẩm vi mâ tûâng nûúác
trong àiïìu tra mêỵu ca chng tưi àậ ấp dng nùm biïån phấp cẫi cấch mâ cấc nhâ l lån kinh tïë vâ cấc nhâ
thûåc hiïån cẫi cấch àậ àïì xët rưång rậi. Cấc biïån phấp àïí lâ giẫi thïí, cẩnh tranh, ngên sấch cûáng, cẫi cấch
khu vûåc tâi chđnh vâ nhûäng thay àưíi trong mưëi quan hïå cố tđnh thïí chïë giûäa chđnh ph vúái cấc doanh nghiïåp
nhâ nûúác. Chng tưi nhêån thêëy rùçng nhûäng nûúác cẫi cấch thânh cưng hún chđnh lâ vò hổ àậ ấp dng têët cẫ

nùm biïån phấp nây. Trïn thûåc tïë, hổ àậ ấp dng nhûäng biïån phấp nây khưng chó nhû nhûäng sûå lûåa chổn
riïng rệ mâ nhû nhûäng biïån phấp cố tđnh hưỵ trúå lêỵn nhau trong mưåt chiïën lûúåc tưíng thïí. Cấc nûúác khấc trong
àiïìu tra mêỵu ca chng tưi thu àûúåc đt kïët quẫ hún lâ do ấp dng cấc biïån phấp cẫi cấch nây mưåt cấch àún lễ
vâ theo mưåt chiïën lûúåc kếm tđnh tưíng thïí.
Nhûäng cấch thûác mâ cấc nûúác cẫi cấch thânh cưng, cấc nûúác cố kïët quẫ pha trưån vâ cấc nûúác kếm thânh
cưng dng àïí ấp dng mưỵi trong sưë nùm biïån phấp dûúái àêy lâ nhû sau:
• Cấc nûúác cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác thânh cưng ấp dng biïån phấp giẫi thïí nhiïìu hún, àùåc biïåt lâ
úã nhûäng núi mâ quy mư ban àêìu ca khu vûåc kinh tïë nhâ nûúác lâ lúán.
• Cấc nûúác cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác thânh cưng ấp dng biïån phấp cẩnh tranh nhiïìu hún. Hổ tiïën
hânh tûå do hoấ thûúng mẩi, núái lỗng nhûäng hẩn chïë vïì hẫi quan vâ chia nhỗ cấc doanh nghiïåp lúán.
• Cấc nûúác cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác thânh cưng thùỉt chùåt hún ngên sấch cấc doanh nghiïåp nhâ
nûúác. Hổ giẫm hóåc ngûâng cung cêëp ngên sấch trûåc tiïëp, tiïëp cêån tđn dng trïn cú súã thûúng mẩi hún,
hoân thiïån cấc quy chïë vïì giấ cẫ àưëi vúái nhûäng ngânh cố tđnh àưåc quìn, giẫm hóåc cùỉt hùèn cấc khoẫn
bao cêëp trấ hònh.
GIÚÁI QUAN CHÛÁC TRONG KINH DOANH
4
• Cấc nûúác cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác thânh cưng àậ tiïën hânh àưíi múái trong lơnh vûåc tâi chđnh. Ho
tùng cûúâng giấm sất vâ àiïìu chónh, núái lỗng nhûäng kiïím soất vïì lậi sët, vâ giẫm tđn dng trûåc tiïëp. Hổ
cng núái lỗng cấc hâng râo hẫi quan vâ tû nhên hoấ cấc ngên hâng khi mâ cẫi cấch cấc doanh nghiïåp
nhâ nûúác vâ cẫi cấch àiïìu chónh giấm sất àang trong quấ trònh thûåc hiïån.
• Àiïìu ngẩc nhiïn lâ cấc nûúác cẫi cấch thânh cưng vâ khưng thânh cưng àïìu cưë gùỉng hoân thiïån cú cêëu
khuën khđch bùçng cấch thay àưíi mưëi quan hïå giûäa cấc ch doanh nghiïåp nhâ nûúác vúái chđnh ph. Cấc
nûúác cẫi cấch thânh cưng nhêët vâ cấc nûúác kếm thânh cưng nhêët àïìu thânh lêåp nhûäng cú quan giấm sất
múái, nêng cao quìn tûå ch trong quẫn l vâ k kïët nhûäng vùn bẫn cam kïët hoẩt àưång rộ râng.
Tẩi sao nhûäng cưë gùỉng dûúâng nhû giưëng nhau nhùçm thay àưíi cấc mưëi quan hïå giûäa cấc ch doanh
nghiïåp nhâ nûúác vúái chđnh ph lẩi àûa ra nhûäng kïët quẫ khấc nhau? Mưåt phêìn lâ búãi vò nhûäng cåc cẫi cấch
thïí chïë nhû vêåy chó thûåc hiïån àûúåc trong mưëi liïn hïå vúái cấc cåc cẫi cấch khấc àậ nïu úã trïn. Ngoâi ra, cố thïí
cố nhûäng sûå khấc nhau trong àûúâng lưëi mâ cấc nûúác àïì ra vâ thûåc hiïån nhûäng thay àưíi àïí chó cố thïí cho thêëy
kïët quẫ dûåa trïn nhûäng phên tđch úã cêëp doanh nghiïåp mưåt cấch chi tiïët. Àïì tòm lúâi giẫi àấp, chng tưi àậ
phên tđch nhûäng cấch mâ cấc chđnh ph àậ soẩn thẫo lẩi cấc húåp àưìng ca mònh vúái cấc ch doanh nghiïåp

nhâ nûúác, vúái cấc nhâ quẫn l tû nhên àậ k cam kïët quẫn l cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, vâ vúái cấc ch
doanh nghiïåp àưåc quìn àậ àûúåc tû nhên hoấ vâ cố àiïìu tiïët.
K KÏËT HÚÅP ÀƯÌNG: ÀIÏÌU GỊ CỐ TẤC DNG, ÀIÏÌU GỊ KHƯNG VÂ TẨI SAO
Mưỵi mưëi quan hïå giûäa chđnh ph vúái mưåt ưng giấm àưëc mưåt doanh nghiïåp nhâ nûúác, hay giûäa chđnh ph
vúái nhûäng ngûúâi quẫn l tû nhên cấc tâi sẫn ca nhâ nûúác, hay giûäa chđnh ph vúái ch ca mưåt ngânh àưåc
quìn tû nhên, cố àiïìu tiïët trong cấc húåp àưìng k kïët, cố thïí àûúåc coi nhû mưåt vùn bẫn thoẫ thån giûäa chđnh
ph vâ phđa bïn kia dûåa trïn cú súã cng chia sễ lúåi nhån. Cấc húåp àưìng thânh vùn àûúåc xêy dûång chó àưëi vúái
mưåt t lïå nhỗ cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trïn toân thïë giúái, nhûng viïåc sûã dng chng ngây câng tùng. Cấc
nûúác thûúâng sûã dng cấc húåp àưìng thânh vùn cho nhûäng hoẩt àưång cố tđnh quan trổng vâ cêëp thiïët nhêët,
chùèng hẩn nhû trong cấc ngânh hẩ têìng cú súã cố tđnh àưåc quìn (àiïån, nûúác vâ viïỵn thưng), mưåt sưë ngânh
xët khêíu quan trổng vâ thu lúåi nhån lúán (nhû chê úã Xri Lanca, vâng úã Gana, vâ khấch sẩn úã Ai Cêåp). Tuy
nhiïn, àiïìu mâ mổi ngûúâi đt biïët àïën lâ liïåu nhûäng húåp àưìng nây cố hiïåu lûåc hay khưng, àêu lâ nhûäng húåp
àưìng cố tđnh thânh cưng, hay loẩi húåp àưìng nâo cố hiïåu quẫ nhêët trong tònh hëng nâo. Nghiïn cûáu ca
chng tưi (chûúng 3) têåp trung vâo ba loẩi húåp àưìng sau:
• Cấc húåp àưìng hoẩt àưång (performance contracts), loẩi húåp àưìng àõnh ra mưëi liïn hïå giûäa chđnh ph vâ
cấc cưng chûác chđnh ph àiïìu hânh mưåt doanh nghiïåp nhâ nûúác.
• Cấc húåp àưìng quẫn l (management contracts), loẩi húåp àưìng xấc àõnh mưëi quan hïå giûäa chđnh ph vúái
mưåt cưng ty tû nhên àûúåc k kïët àïí quẫn l mưåt doanh nghiïåp nhâ nûúác.
• Cấc húåp àưìng àiïìu chónh (regulatory contracts), loẩi húåp àưìng bao gưìm nhûäng quy àõnh vâ phấp låt
àõnh ra mưëi quan hïå giûäa chđnh ph vâ ưng ch ca mưåt ngânh àưåc quìn àậ àûúåc tû nhên hoấ vâ chõu
sûå àiïìu tiïët.
Àưëi vúái mưỵi loẩi húåp àưìng, trûúác hïët chng tưi tiïën hânh mưåt àiïìu tra mêỵu gưìm cấc doanh nghiïåp mâ úã
àïí húåp àưìng àậ nêng cao àûúåc hiïåu quẫ hoẩt àưång. Sau àïí, àïí tòm hiïíu sûå khấc nhau vïì kïët quẫ, chng tưi àậ
phên tđch xem tûâng húåp àưìng àậ giẫi quët vâ khưng giẫi quët àûúåc nhûäng vêën àïì gò trong ba lơnh vûåc:
thưng tin, thûúãng vâ phẩt, vâ cam kïët.
Chng tưi àậ thêëy rùçng cấc húåp àưìng hoẩt àưång lâ kếm hiïåu quẫ nhêët. Cấc húåp àưìng quẫn l hoẩt àưång
tưët hún, nhûng chó trong nhûäng tònh hëng àûúåc nïu dûúái àêy. Cấc húåp àưìng àiïìu chónh, khi àậ àûúåc thiïët kïë
mưåt cấch hoân hẫo vâ àûúåc thûåc hiïån, àậ cố kïët quẫ tưët àưëi vúái cấc doanh nghiïåp trong cấc thõ trûúâng àưåc
quìn. Nối tốm lẩi, sûå tham gia ca tû nhên trong súã hûäu vâ quẫn l câng lúán, doanh nghiïåp câng hoẩt àưång
GIÚÁI THIÏÅU VÂ TƯÍNG QUAN

5
cố hiïåu quẫ. Phên tđch ca chng tưi cho thêëy rùçng, àiïìu àïí lâ do cấc ch súã hûäu vâ quẫn l tû nhên, khưng
giưëng nhû cấc àưìng nghiïåp phđa chđnh ph, cố thïí kõp thúâi nùỉm bùỉt lúåi nhån nïëu nhû hoẩt àưång ca doanh
nghiïåp àûúåc nêng cao; àấp ûáng vúái nhûäng khuën khđch àïí hổ àậ lâm viïåc tđch cûåc hún cấc nhâ quẫn l ca
chđnh ph vâ thu àûúåc nhûäng kïët quẫ tưët hún. Chng tưi xin tốm tùỉt nhûäng kïët quẫ nghiïn cûáu chđnh àưëi vúái
tûâng loẩi húåp àưìng dûúái àêy.
Cấc húåp àưìng hoẩt àưång đt tẩo ra àûúåc nhûäng khuën khđch vâ cố thïí gêy hẩi nhiïìu hún lâ lúåi
Cấc húåp àưìng hoẩt àưång hiïån nay àûúåc sûã dng úã 33 nïìn kinh tïë àang phất triïín. Phên tđch ca chng tưi dûåa
trïn àiïìu tra mêỵu 12 cưng ty thåc sấu nûúác khấc nhau chó ng hưå phêìn nâo giẫ thuët cho rùçng cấc húåp
àưìng nây gip nêng cao àûúåc hoẩt àưång ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác. Chó ba trong sưë 12 cưng ty àûúåc
nghiïn cûáu nây chûáng tỗ sûå quay vông trong nùng sët toân bưå ëu tưë sẫn xët (TFP) sau khi húåp àưìng àậ
àûúåc ấp dng (Cưng ty nûúác Gana, àiïån Mïhicư vâ Cưng ty viïỵn thưng X˚˚ïn˚˚ïgan), sấu cưng ty tiïëp tc
chiïìu hûúáng trûúác àêy, vâ ba cưng ty hoẩt àưång kếm ài so vúái trûúác khi ấp dng nhûäng húåp àưìng nây. T sët
lúåi nhån trïn tđch sẫn giẫm ài àưëi vúái ba cưng ty nây, sưë côn lẩi khưng cố thay àưëi gò àấng kïí.
Tẩi sao cấc húåp àưìng hoẩt àưång lẩi tỗ ra kếm hiïåu quẫ nhû vêåy? Chng tưi nhêån thêëy rùçng, nhûäng húåp
àưìng nây àậ khưng cẫi thiïån vâ, trong mưåt sưë trûúâng húåp, côn lâm trêìm trổng thïm cú cêëu khuën khđch vưën
ëu kếm mâ cấc nhâ quẫn l phđa chđnh ph vêëp phẫi. Thûåc ra, cấc húåp àưìng hoẩt àưång àậ khưng giẫi quët
àûúåc ba vêën àïì vïì húåp àưìng. Cấc húåp àưìng nây àậ khưng hẩn chïë àûúåc lúåi thïë thưng tin ca cấc nhâ quẫn l;
thay vâo àố, cấc nhâ quẫn l àậ cố thïí sûã dng kiïën thûác ca mònh vïì cưng ty àïí thûúng lûúång nhûäng mc
tiïu mâ hổ cố thïí dïỵ dâng àẩt àûúåc. Tûúng tûå, cấc húåp àưìng hoẩt àưång đt bao gưìm cấc vêën àïì vïì thûúãng hay
phẩt mâ nhûäng àiïìu nây lệ ra cố thïí thc àêíy cấc nhâ quẫn l hay bưå mấy lâm viïåc cưë gùỉng hún. Khi mâ
nhûäng phêìn thûúãng bùçng tiïìn àûúåc àûa ra, chng đt cố tấc dng búãi vò chng khưng liïn quan gò àïën sûå hoẩt
àưång tưët hún; nhûäng khuën khđch cố tđnh chêët hûáa hển khấc, chùèng hẩn nhû quìn tûå ch trong quẫn l lúán
hún, thûúâng khưng àûúåc àûa ra; vâ nhûäng hònh thûác phẩt do hoẩt àưång kếm, chùèng hẩn nhû sa thẫi hay
giấng cêëp, lẩi hêìu nhû khưng àûúåc ấp dng. Cëi cng, trong cấc àiïìu khoẫn ca húåp àưìng, cấc chđnh ph
cho thêëy cố đt sûå cam kïët vâ thûúâng hay vi phẩm nhûäng àiïìu khoẫn quan trổng nhêët. Àiïìu nây câng thc àêíy
cấc nhâ quẫn l sûã dng lúåi thïë thưng tin àïí àẩt àûúåc nhûäng mc tiïu dïỵ dâng.
Nhûäng vêën àïì nây cố thïí thêëy trong húåp àưìng hoẩt àưång trong Cưng ty àiïån Xïn˚˚ïgan. Húåp àưìng bao
gưìm 22 tiïu chđ àïí àấnh giấ hoẩt àưång, nhûng khưng thêëy àïì cêåp cấc giẫi thûúãng cho cấc nhâ quẫn l nïëu hổ
hoân thânh cấc nhiïåm v; hún nûäa, cấc nhâ àiïìu tiïët chđnh ph lẩi khưng cố quìn ấp dng cấc hònh phẩt

mưåt cấch hûäu hiïåu. Cëi cng, mùåc d cấc chđnh ph àậ hûáa hển sệ hânh àưång àïí gip cho cưng ty cố thïí àẩt
àûúåc cấc mc tiïu, chùèng hẩn nhû båc cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác khấc thanh toấn hïët cấc hoấ àún tiïìn
àiïån, nhûng nhûäng lúâi hûáa hển àïí thûúâng khưng àûúåc thûåc hiïån. Cưng ty phẫi gấnh chõu sûå sa st trong sẫn
xët. Trïn thûåc tïë, cng vúái mưåt sưë doanh nghiïåp khấc trong àiïìu tra mêỵu ca chng tưi, dûúâng nhû húåp
àưìng nây chó lâm xêëu thïm hoẩt àưång ca cưng ty.
Cấc húåp àưìng quẫn l cố hiïåu lûåc, song khưng àûúåc ấp dng rưång rậi
Cấc húåp àưìng quẫn l tuy khưng àûúåc ấp dng rưång rậi nhûng nối chung chng tỗ ra thânh cưng úã núi mâ
ngûúâi ta cưë gùỉng thûåc hiïån chng. Chng tưi àậ sûã dng phûúng phấp xấc àõnh trïn mưåt phẩm vi tûúng àưëi
rưång (xem chûúng 3) vâ chó tòm thêëy 150 húåp àưìng quẫn l (gưìm 44 húåp àưìng trong ngânh khấch sẩn do mưåt
sưë cưng ty qëc tïë lúán quẫn l, sưë côn lẩi têåp trung vâo ngânh nûúác vâ nưng nghiïåp). Phên tđch ca chng tưi
vïì cấc húåp àưìng quẫn l ca 20 hậng thåc 11 nûúác trïn thïë giúái cho thêëy cố lúåi nhån vâ hiïåu quẫ sẫn xët
úã hai trong sưë ba trûúâng húåp.
Nhûäng húåp àưìng quẫn l thânh cưng cố àùåc àiïím gò? Vâ, nïëu chng ln thânh cưng, tẩi sao chng lẩi
khưng àûúåc ấp dng nhiïìu hún? Phên tđch nhûäng cấch mâ cấc húåp àưìng thânh cưng àùåt ra nhûäng vêën àïì vïì
thưng tin, thûúãng phẩt vâ cam kïët cố thïí trẫ lúâi àûúåc cẫ hai cêu hỗi trïn.
GIÚÁI QUAN CHÛÁC TRONG KINH DOANH
6
ÚÃ àêu mâ cấc húåp àưìng quẫn l thânh cưng, úã àố cấc chđnh ph sûã dng cẩnh tranh àïí hẩn chïë thưng tin
ca quẫn l. Trong sưë 13 húåp àưìng quẫn l thânh cưng, cố 10 húåp àưìng liïn quan àïën cấc doanh nghiïåp nhâ
nûúác trong cấc thõ trûúâng cẩnh tranh, ba húåp àưìng côn lẩi bõ lưi cën vâo cåc àêëu thêìu cố tđnh cẩnh tranh
àưëi vúái cấc doanh nghiïåp cố tđnh àưåc quìn (hai cưng ty nûúác vâ mưåt cẫng cưngtennú). Cấc húåp àưìng thânh
cưng thûúâng àùåt ra nhûäng giẫi thûúãng vâ hònh phẩt cố nghơa, thûúâng lâ gùỉn tâi sẫn ca ngûúâi k húåp àưìng
vúái hoẩt àưång ca hậng. Cëi cng, cấc húåp àưìng thânh cưng thûúâng àûúåc àùåt trong nhûäng tònh thïë mâ úã àïí
ta cố thïí thêëy mưåt sûå cam kïët mẩnh mệ úã cẫ hai phđa. Chùèng hẩn, chng trẫi ra trong mưåt thúâi gian dâi hún,
bao gưìm cẫ khẫ nùng cố thïí gia hẩn, vâ àûa ra trổng tâi khi cố tranh chêëp.
Nïëu cấc húåp àưìng quẫn l phất huy hiïåu quẫ, tẩi sao chng lẩi khưng àûúåc ấp dng thûúâng xun hún?
Chng tưi kïët lån rùçng, nhûäng chi phđ ca chđnh ph nhùçm thu àûúåc thưng tin cêìn thiïët àïí bân bẩc, giấm
sất vâ lâm cho húåp àưìng cố hiïåu lûåc lâ mưåt ngun nhên giẫi thđch tẩi sao nhûäng húåp àưìng thânh cưng
thûúâng úã trong cấc ngânh khấch sẩn, nưng nghiïåp vâ nûúác. Thưng tin thò tûúng àưëi sùén cố, vâ nhûäng chi phđ
giao dõch húåp àưìng do vêåy thêëp hún trong nhûäng ngânh mâ cưng nghïå khưng thay àưíi nhanh chống vâ sẫn

phêím thûúâng lâ àún lễ àưìng nhêët (vđ d nhû nûúác vâ àûúâng); hay úã àêu mâ ngûúâi k kïët húåp àưìng tû nhên cố
danh tiïëng qëc tïë àïí bẫo àẫm thò thõ trûúâng thûúâng cố sûác cẩnh tranh, vâ chêët lûúång cố thïí dïỵ dâng so sấnh
(vđ d nhû khấch sẩn). Hún nûäa, trong nhûäng àiïìu kiïån mâ húåp àưìng quẫn l cố thïí phất huy hiïåu quẫ, tû
nhên hoấ sệ àem lẩi lúåi nhån cao hún cho chđnh ph (lúåi nhån tûâ viïåc bấn) vâ chi phđ thêëp hún (khưng cêìn
phẫi giấm sất, gêy sûác ếp hay thûúng lûúång lẩi húåp àưìng).
Cấc húåp àưìng àiïìu chónh cố thïí phất, tấc dng, nhûng àôi hỗi phẫi àûúåc thiïët kïë cêín thêån
Hêìu hïët têët cẫ cấc cưng ty cung cêëp dõch v cú súã hẩ têìng àậ àûúåc tû nhên hoấ àïìu hoẩt àưång trong cấc thõ
trûúâng àưåc quìn, núi mâ sûå àiïìu tiïët ca chđnh ph lâ cêìn thiïët àïí ngùn cẫn cấc cưng ty lẩm dng quìn lûåc
thõ trûúâng ca mònh. Nhûäng quy àõnh nây vâ mưåt sưë àiïìu khoẫn giẫi thïí khấc hònh thânh nïn mưåt húåp àưìng
àiïìu chónh, cố nghơa lâ, mưåt sûå thoẫ thån giûäa chđnh ph vâ cấc ưng ch cưng ty vïì nhûäng àiïìu kiïån mâ theo
àïí cưng ty sệ vêån hânh.
Àïí àấnh giấ loẩi húåp àưìng nây, chng tưi àậ phên tđch kinh nghiïåm ca bẫy nûúác àang phất triïín,
nhûäng núi cố mẩng lûúái àiïån thoẩi vïì cú bẫn àậ àûúåc tû nhên hoấ vâ chđnh ph tham gia àiïìu tiïët (Achentina,
Chilï, Giamaica, Malaixia, Mïhicư, Philippin vâ VÊËnïxụla). Chng tưi thêëy rùçng, cấc húåp àưìng àiïìu chónh
àậ nêng cao hoẩt àưång trong hêìu hïët cấc trûúâng húåp; àêìu tû vâ nùng sët lao àưång àậ tùng lïn àấng kïí úã nùm
nûúác, vâ sưë lûúång cng nhû chêët lûúång thûúâng xun àûúåc nêng cao nhanh chống. Tuy nhiïn, khưng phẫi têët
cẫ cấc húåp àưìng àiïìu chónh àïìu thânh cưng nhû chng ta cố thïí thêëy àûúåc qua so sấnh viïåc sûã dng chng
mưåt cấch thânh cưng úã Chilï vâ nhûäng vêën àïì vêëp phẫi úã Philippin.
Mưåt lêìn nûäa, cấc nûúác cố nhûäng húåp àưìng thânh cưng àậ giẫi quët cẫ ba vêën àïì vïì húåp àưìng. Chùèng
hẩn, úã Chilï, chđnh ph àậ giẫm búát lúåi thïë vïì thưng tin ca mònh bùçng cấch bấn àẩi l àưåc quìn dõch v
àiïån thoẩi nưåi àõa thưng qua àêëu thêìu cẩnh tranh vâ bùçng cấch àûa cấc ëu tưë cẩnh tranh vâo trong húåp àưìng
úã bêët k chưỵ nâo cố thïí àûúåc. Cấc quy àõnh vïì giấ cẫ àậ àûúåc àïì ra nhùçm cố nhûäng hònh thûác thûúãng nïëu hoẩt
àưång àûúåc cẫi thiïån vâ, ngûúåc lẩi, phẩt nïëu khưng nêng cao àûúåc hiïåu quẫ. Cëi cng, Chđnh ph Chilï àậ
nïu lïn cam kïët ca mònh lâ tn th húåp àưìng vúái cấc nhâ àêìu tû bùçng nhiïìu cấch; chùèng hẩn, cấc cú quan
lêåp phấp thưng qua nhûäng àiïìu låt quy àõnh cấc th tc àûa ra trổng tâi phên xûã khi xët hiïån tranh chêëp.
Nhûäng bùçng chûáng tưíng thïí trong àiïìu tra mêỵu ca chng tưi cho thêëy rùçng, viïåc giẫi thïí cấc doanh
nghiïåp thåc súã hûäu nhâ nûúác trong cấc thõ trûúâng khưng cẩnh tranh, cng vúái nhûäng quy àõnh ph húåp,
thûúâng àem lẩi hiïåu quẫ to lúán, phất triïín dõch v vâ nêng cao phc lúåi. Nhûng chó cố mưåt t lïå nhỗ cấc nûúác
cố nhûäng ngânh lúán mâ nhâ nûúác àưåc quìn trong cấc khu vûåc khưng cẩnh tranh ấp dng nhûäng húåp àưìng
àiïìu chónh nây. Trïn thûåc tïë, nhû chng ta àậ thêëy, mùåc d lúåi đch kinh tïë ca viïåc bấn cấc doanh nghiïåp nhâ

nûúác hay cấc hònh thûác cẫi cấch khấc lâ rêët to lúán, chó cố rêët đt nûúác ấp dng nhûäng biïån phấp cố tđnh hïå
thưëng vâ cố quët têm cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác. Àïí tòm lúâi giẫi àấp, chng tưi àậ nghiïn cûáu cấc
àiïìu kiïån vïì mùåt chđnh trõ àïí tiïën hânh cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác.
GIÚÁI THIÏÅU VÂ TƯÍNG QUAN
7
ÀIÏÌU KIÏÅN CHĐNH TRÕ ÀÏÍ CẪI CẤCH CẤC DOANH NGHIÏÅP NHÂ NÛÚÁC
Cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác cố thïí lâm tưín hẩi cú súã ng hưå ca chđnh ph, búãi vò hêìu hïët cấc cåc
cẫi cấch àïìu liïn quan têët ëu àïën viïåc giẫm viïåc lâm vâ cùỉt ài sûå bao cêëp kếo dâi nhiïìu nùm. Khưng cố gò
àấng ngẩc nhiïn khi cấc nhâ chđnh trõ tđnh toấn k lûúäng bêët k mưåt sûå thay àưíi nâo trong cấc chđnh sấch vïì
doanh nghiïåp nhâ nûúác, vâ thûúâng thò hổ thđch nhûäng chđnh sấch cố lúåi cho cấc cûã tri ca mònh vâ gip hổ
duy trò quìn lûåc hún lâ nhûäng chđnh sấch lâm giẫm sûå ng hưå vâ cố thïí lâm cho hổ bõ mêët quìn lûåc. Trong
khi mưåt sưë nhâ lậnh àẩo ngoẩi lïå cố thïí cố khẫ nùng thay àưíi cú súã ng hưå ca mònh vâ huy àưång nhûäng bưå
phêån ng hưå múái vâo cåc cẫi cấch, thò hêìu hïët àïìu cưë gùỉng àấp ûáng nguån vổng ca nhûäng ngûúâi àậ àûa
hổ vâo võ trđ quìn lûåc. Cấc nûúác àậ cẫi cấch thânh cưng lâm thïë nâo àïí vûúåt qua àûúåc nhûäng trúã ngẩi nây?
Cấc nûúác khấc cố thïí hổc hỗi àûúåc gò tûâ têëm gûúng àêíy nhanh tiïën trònh cẫi cấch? Trong khi xem xết nhûäng
vêën àïì nây, chng tưi àậ nhêån thêëy cố ba àiïìu kiïån cú bẫn cho cẫi cấch àûúåc thânh cưng, àố lâ:
• Cẫi cấch phẫi lâ mong mën vïì mùåt chđnh trõ ca giúái lậnh àẩo vâ cấc cûã tri ca hổ. Nố trúã thânh mong
mën ca giúái lậnh àẩo vâ nhûäng ngûúâi ng hưå khi mâ lúåi đch chđnh trõ lúán hún nhûäng chi phđ chđnh trõ.
Àiïìu nây thûúâng xẫy ra khi cố mưåt thay àưíi trong chïë àưå, hay mưåt sûå thay àưíi trong chđnh ph liïn hiïåp,
trong àïí nhûäng ai khưng mën thay àưíi bõ gẩt ra khỗi quìn lûåc. Nố cng cố thïí xẫy ra khi mưåt cåc
khng hoẫng kinh tïë lâm cho sûå bao cêëp àưëi vúái cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác lúán àïën mûác cåc cẫi cấch
trúã nïn ph húåp hún lâ àïí ngun trẩng.
• Cẫi cấch phẫi khẫ thi vïì mùåt chđnh trõ. Cấc nhâ lậnh àẩo phẫi cố nhûäng phûúng tiïån àïí thûåc hiïån thay
àưíi vâ cố khẫ nùng àûúng àêìu vúái sûå chưëng àưëi cẫi cấch.
• Nhûäng hûáa hển ca chđnh ph àưëi vúái cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác phẫi àấng tin cêåy. Cấc nhâ
àêìu tû phẫi tin rùçng chđnh ph sệ khưng qëc hûäu hoấ lẩi cấc cưng ty àậ àûúåc tû nhên hoấ; nhûäng ngûúâi
lao àưång tẩi cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác vâ nhûäng ngûúâi khấc lo ngẩi cẫi cấch sệ lâm hổ mêët viïåc phẫi
tin tûúãng rùçng chđnh ph sệ àûa ra lúâi hûáa hển àïìn b trong tûúng lai.
Chûúng 4 sệ mư tẫ chi tiïët nhûäng àiïìu kiïån nây, lêëy vđ d 12 nûúác cẫi cấch thânh cưng vâ khưng thânh
cưng mâ chng tưi giúái thiïåu úã chûúng 2. Phên tđch nây khưng àưìng tònh vúái quan àiïím cho rùçng cẫi cấch cấc

doanh nghiïåp nhâ nûúác dûúâng nhû chó thûåc hiïån àûúåc trong cấc chïë àưå àưåc àoấn. Trong àiïìu tra mêỵu ca
chng tưi, trong sưë cấc chïë àưå àưåc àoấn cố cẫ nhûäng nûúác cẫi cấch thânh cưng vâ khưng thânh cưng, trong khi
àïí cẫi cấch lẩi tỗ ra chêåm úã mưåt sưë nûúác dên ch nây vâ nhanh úã mưåt sưë nûúác dên ch kia. Dûúái àêy, chng
tưi sệ minh hoẩ ba àiïìu kiïån vúái nhûäng vđ d tốm tùỉt, sau àïí nïu lïn mưåt sưë dûå àoấn nhûäng àiïìu kiïån chđn
mìi cho cẫi cấch.
Àiïìu kiïån I: Sûå mong mën vïì chđnh trõ
Cấc cåc cẫi cấch àûúåc giúái lậnh àẩo mong mën theo hai hûúáng bưí sung nhau. Thûá nhêët lâ cố sûå thay àưíi
trong chđnh ph: hóåc lâ thay àưíi chïë àưå hoân toân (úã Chilï nùm 1973 hay Cấch mẩng Velvet úã Tiïåp Khùỉc
nùm 1989), hóåc lâ thay àưíi trong chđnh ph liïn hiïåp (úã Mïhicư nùm 1988), thûúâng lâ chổn khu vûåc bêìu cûã
ca giúái lậnh àẩo theo cấch nhûäng ai cố thïí bõ thua thiïåt trong cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác thò khưng
côn lâ mưåt bưå phêån quan trổng trong nïìn tẫng ng hưå giúái lậnh àẩo nûäa. Hûúáng thûá hai lâ mưåt cåc khng
hoẫng kinh tïë- chùèng hẩn nhû mưåt sûå giẫm àấng kïí GDP (Tiïåp Khùỉc, Gana, Mïhicư) hay lâ hưỵ trúå nûúác ngoâi
giẫm mẩnh (Xïnïgan, Ai Cêåp) - lâm tùng khố khùn cho chđnh ph nïëu tiïëp tc bao cêëp cho cấc doanh nghiïåp
nhâ nûúác. Quy mư ca cåc khng hoẫng kinh tïë cêìn thiïët àïí lâm cho cåc cẫi cấch trúã thânh mong mën
ca giúái lậnh àẩo ph thåc vâo viïåc giúái lậnh àẩo dûåa nhiïìu hay đt vâo sûå ng hưå ca nhûäng ngûúâi mâ hổ
àûúåc lúåi tûâ thûåc trẩng àố.
Trong àiïìu tra mêỵu ca chng tưi, têët cẫ cấc nûúác cẫi cấch thânh cưng àïìu cố àûúåc sûå mong mën vïì
chđnh trõ àưëi vúái cẫi cấch, trong khi àố, cấc nûúác cố kïët quẫ cẫi cấch pha trưån hay kếm àïìu khưng cố àûúåc àiïìu
nây. Ngay cẫ khi úã hêìu hïët cấc nûúác đt hay kếm thânh cưng àïìu cố nhûäng thay àưíi àấng kïí vïì chđnh trõ hay
kinh tïë cố thïí tẩo àiïìu kiïån cho mưåt cåc cẫi cấch, thò têìm quan trổng ca khu vûåc kinh tïë nhâ nûúác trong
GIÚÁI QUAN CHÛÁC TRONG KINH DOANH
8
nïìn tẫng ng hưå chđnh ph àưëi vúái cẫi cấch lẩi khưng trúã thânh sûå mong mën vïì mùåt chđnh trõ. Chùèng hẩn,
úã Thưí Nhơ K, sûå thay àưíi vïì mùåt chđnh trõ nùm 1983 àậ dêỵn àïën mưåt sưë cåc cẫi cấch khấc nhau. Tuy nhiïn,
nhûäng nưỵ lûåc nây khưng thc àêíy tû nhên hoấ vâ cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác búãi vò nhûäng ngûúâi lâm
viïåc trong cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác àïí lâ rêët quan trổng àưëi vúái nïìn tẫng ng hưå chđnh ph múái àố.
Àiïìu kiïån II: Sûå khẫ thi vâ chđnh trõ
Cẫi cấch trúã nïn khẫ thi vïì mùåt chđnh trõ khi giúái lậnh àẩo cố thïí bẫo àẫm mưåt sûå phï chín vâ ng hưå
nhûäng thûåc thïí chđnh trõ khấc mâ sûå húåp tấc ca chng cố ẫnh hûúãng túái sûå thânh cưng. Nhûäng thûåc thïí nây
bao gưìm hïå thưëng lêåp phấp, giúái quan chûác, chđnh quìn trung ûúng vâ àõa phûúng cố trấch nhiïåm àïì ra

chđnh sấch vâ thûåc hiïån cẫi cấch. Ngoâi ra, giúái lậnh àẩo phẫi àûúng àêìu àûúåc vúái sûå chưëng àưëi ca nhûäng
ngûúâi bõ thiïåt thôi do cẫi cấch; nhûäng ngûúâi nây cố thïí lâ nhûäng ngûúâi lao àưång trong cấc doanh nghiïåp nhâ
nûúác, àùåc biïåt khi nhûäng nhốm ngûúâi nây àûúåc tưí chûác lẩi, àưng àẫo vâ sùén sâng tham gia biïíu tònh, àònh
cưng trong cấc ngânh chiïën lûúåc, vâ mưåt sưë hânh àưång khấc cố thïí gêy thiïåt hẩi khưng nhỗ cho chđnh ph.
Khẫ nùng chưëng àưëi sệ rêët quët liïåt khi mâ doanh nghiïåp dưi ra quấ nhiïìu lao àưång - trong mưåt sưë doanh
nghiïåp nhâ nûúác cố túái 90% ngûúâi lao àưång cố thïí trúã nïn khưng cêìn thiïët nûäa. Trong nhûäng tònh hònh nhû
vêåy, nhûäng ngûúâi lao àưång cố quìn chđnh àấng khi cho rùçng cẫi cấch dêỵn àïën viïåc sa thẫi lao àưång, vâ hổ
chưëng àưëi lẩi rêët mẩnh.
Trong hêìu hïët cấc nûúác àang cẫi cấch thânh cưng trong àiïìu tra mêỵu ca chng tưi, giúái lậnh àẩo nùỉm
quìn hoẩch àõnh chđnh sấch vâ thûåc hiïån khi cẫi cấch bùỉt àêìu; hún nûäa, trong tûâng nûúác, giúái lậnh àẩo àậ
thûåc hiïån bưìi thûúâng vâ àưi khi côn ấp dng mưåt sưë biïån phấp bùỉt båc cố hiïåu quẫ àưëi vúái sûå chưëng àưëi ngoâi
nhûäng kïnh chđnh trõ thưng thûúâng. Sûå ếp båc nây nhiïìu khi phẫi trẫ giấ vïì xậ hưåi rêët cao vâ cấc cåc cẫi
cấch àûúåc tiïën hânh thưng qua sûå bùỉt båc nây thûúâng khưng lêu bïìn. Khưng cố chđnh ph nâo lẩi chó dûåa
hoân toân vâo sûå bùỉt båc àïí giẫi quët sûå chưëng àưëi. ÚÃ Chilï chùèng hẩn, chđnh ph qn sûå trong nhûäng
nùm 1970 àậ ấp dng nhûäng biïån phấp àưi khi tân bẩo àïí àưëi phố vúái cấc tưí chûác cưng àoân, nhûng cng àậ
bưìi thûúâng úã mûác cao cho nhûäng ngûúâi lao àưång úã cẫng, nhûäng ngûúâi mâ nïëu khưng àûúåc bưìi thûúâng sệ lâm
àưí vúä nïìn kinh tïë. Trong nhûäng nùm 1980, chđnh ph àậ bấn mưåt sưë cưí phêìn doanh nghiïåp nhâ nûúác cho cưng
chng vâ nhûäng ngûúâi lao àưång trong cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác theo nhûäng hònh thûác tâi chđnh khấc nhau.
Hai nûúác Ba Lan vâ Cưång hoâ Sếc àïìu khưng ấp dng biïån phấp cûúäng bûác vâ thay vâo àïí lâ thoẫ mận
nhûäng ngûúâi chưëng àưëi cẫi cấch bùçng cấch phên chia cho hổ mưåt sưë cưí phêìn doanh nghiïåp khấc nhau.
Gana, nûúác mâ chng tưi xïëp lâ phêìn nâo àấp ûáng àiïìu kiïån II, àậ gùåp phẫi nhûäng khố khùn cng giưëng
nhû nhûäng nûúác cẫi cấch kếm thânh cưng vêëp phẫi khi phẫi àưëi phố vúái sûå chưëng àưëi cẫi cấch. Trong gêìn sët
thêåp k 1980 vâ bûúác vâo thêåp k 1990, giúái hânh phấp kiïím soất viïåc lêåp chđnh sấch. Nùm 1985, àïí àưëi phố
vúái sûå chưëng àưëi cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác, chđnh ph àậ thûã ấp dng cấc biïån phấp vûâa cûúäng bûác vûâa
bưìi thûúâng. Mưåt mùåt, chđnh ph àậ giẫm búát quìn lûåc ca tưí chûác cưng àoân úã cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác,
bùỉt giam nhûäng ngûúâi lậnh àẩo nghiïåp àoân cố ẫnh hûúãng àïën cẫi cấch, mùåt khấc, chđnh ph bùỉt àêìu cêëp cho
nhûäng ngûúâi lao àưång bõ sa thẫi trong cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác nhûäng khoẫn bưìi thûúâng hâo phống. Tuy
nhiïn, vúái àûúâng lưëi ca cåc bêìu cûã cêëp huån nùm 1988, chđnh ph ngây câng khưng mën cûúäng chïë tn
th nhûäng quy àõnh vïì sa thẫi cưng nhên. Viïåc bưìi thûúâng hoân toân àậ trúã nïn quấ tưën kếm vâ chđnh ph
àậ phẫi hoận lẩi nhûäng nưỵ lûåc nhùçm giẫm búát nhên cưng úã cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác.

Àiïìu kiïån III: Sûã àấng tin cêåy
Àiïìu kiïån thûá ba vâ lâ àiïìu kiïån cëi cng àïí cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác thânh cưng lâ sûå àấng tin
cêåy ca chđnh ph. Chng tưi àậ xấc àõnh àûúåc ba cấch àấnh giấ àưå tin cêåy ca chđnh ph. Thûá nhêët, chđnh
ph àấng tin cêåy lâ phẫi biïët giûä lúâi hûáa; chùèng hẩn, hổ àậ cưng bưë vâ thûåc hiïån cåc cẫi cấch kinh tïë toân
diïån hóåc khưng chiïëm àoẩt cấc doanh nghiïåp tû nhên. Thûá hai, hổ phẫi àưëi mùåt vúái mưåt sưë khố khùn trong
nûúác vïì viïåc thay àưíi chđnh sấch, chùèng hẩn nhû mưåt sưë hẩn chïë vïì mùåt thïí chïë cố thïí lâm cho chđnh ph khố
cố thïí xoấ bỗ àûúåc quìn súã hûäu cưí phêìn rưång lúán vâ húåp phấp trong cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác àậ àûúåc tû
nhên hoấ, vâ àiïìu nây tẩo ra mưåt lûúång cûã tri lúán ng hưå cẫi cấch. Thûá ba, chđnh ph phẫi chêëp nhêån mưåt sưë
GIÚÁI THIÏÅU VÂ TƯÍNG QUAN
9
trúã ngẩi vïì mùåt qëc tïë, chùèng hẩn nhû mưåt sưë hiïåp àõnh thûúng mẩi hay mưåt sưë thoẫ ûúác vay núå, àiïìu sệ gêy
tưën kếm nïëu hu bỗ cấc cåc cẫi cấch. Mưåt sưë cú chïë trúã nïn cố sûác mẩnh hún cấc cú chïë khấc. Mưåt chđnh ph
biïët trổng danh dûå, hay cố nhûäng biïån phấp kiïìm chïë mẩnh trong nûúác, cố thïí àûúåc tin cêåy d chđnh ph àố
cố chêëp nhêån cấc hiïåp ûúác thûúng mẩi qëc tïë hay khưng. Tuy nhiïn, àẫo ngûúåc lâ khưng cố thûåc: nhûäng trúã
ngẩi vïì mùåt qëc tïë thûúâng quấ ëu khưng thïí dûåa vâo àïí àïí xấc àõnh àưå àấng tin cêåy úã nhûäng núi mâ khưng
cố cấc àiïìu kiïån khấc.
Phẩm vi dân trẫi nhûäng khẫ nùng mâ cấc nûúác thïí hiïån sûå cam kïët àấng tin cêåy vâo cẫi cấch cố thïí thêëy
bùçng cấch xem xết hai nûúác cẫi cấch kếm thânh cưng hún lâ ÊËn Àưå vâ Ai Cêåp, vâ hai nûúác thânh cưng hún lâ
Cưång hoâ Sếc vâ Ba Lan. Mùåc d ÊËn Àưå khưng àấp ûáng hai àiïìu kiïån àêìu cho cẫi cấch, nhûng bêët k cåc cẫi
cấch nâo mâ chđnh ph dûå àõnh tiïën hânh àïìu giânh àûúåc sûå tin tûúãng ca cưng chng. ÊËn Àưå àậ cố mưåt sưë
biïån phấp kiïìm chïë trong nûúác cố nghơa àưëi vúái viïåc thay àưíi chđnh sấch vâ àûúåc coi lâ mưåt núi an toân àïí
trao gûãi ngìn lûåc àưëi vúái nhûäng nhâ àêìu tû vâo cấc ngânh cố àưå ri ro cao. Ngûúåc lẩi, Ai Cêåp trong nhûäng
nùm 1980 đt àûúåc cấc nhâ àêìu tû nûúác ngoâi tin cêåy vâ đt cố nhûäng biïån phấp kiïìm chïë trong nûúác àïí bẫo vïå
cấc cåc cẫi cấch khỗi bõ àẫo ngûúåc. Kinh nghiïåm ca Cưång hoâ Sếc vâ Ba Lan àậ cho thêëy bùçng cấch nâo
nhûäng bûúác ài cố tđnh chêët quët àõnh nhùçm thûåc hiïån cẫi cấch kinh tïë vơ mư àưìng thúâi vúái viïåc àûa ra nhûäng
biïån phấp kiïìm chïë trong nûúác lâm cho chđnh sấch khố thay àưíi àûúåc cố thïí tẩo àiïìu kiïån cho mưåt nûúác gêy
dûång àûúåc niïìm tin trong mưåt thúâi gian rêët ngùỉn.
• khưng àấp ûáng àiïìu kiïån.
Àiïìu kiïån I: Chó àûúåc àấp ûáng khi cố sûå thay àưíi trong chđnh ph hay cố khng hoẫng bïn ngoâi vâ nhûäng ngûúâi bõ
thua thiïåt do cẫi cấch doanh nghiïåp tû nhên nùçm ngoâi cú súã hêåu thỵn chđnh ph, khưng àấp ûáng nïëu nhûäng ngûúâi bõ thua

thiïåt do cẫi cấch lẩi nùçm trong cú súã hêåu thỵn chđnh ph.
Àiïìu kiïån II: Chó àûúåc àấp ûáng khi cấc nhâ cẫi cấch dânh àûúåc sûå ng hưå vâ àẫm bưìi thûúâng thoẫ àấng lâm trấnh sûå
chưëng àưëi, khưng àấp ûáng thò khưng lâm àûúåc àiïìu kiïån trïn.
Àiïìu kiïån III: Chó àûúåc àấp ûáng khi chđnh ph mâ àûúåc coi lâ biïët trổng lúâi hûáa, phẫi àûúng àêìu vúái nhûäng khố khùn
tûâ trong nûúác vâ nûúác ngoâi do viïåc thay àưíi chđnh sấch gêy ra. Lûu rùçng, theo tiïu chín ca OECD, trong àố cấc nûúác
cố sưë àiïím cao hún rêët nhiïìu trong chó sưë ICRG (chùèng hẩn nhû lâ Thu Sơ) vâ cố àiïím 7 vïì nhûäng hẩn chïë vïì mùåt hânh
phấp thò khưng nûúác nâo trong àiïìu tra mêỵu ca chng tưi cố àêìy à àiïìu kiïån III. Vúái mc àđch ca bẫng nây ChiLï, Hân
Qëc vâ Cưång hoâ Sếc àûúåc coi lâ chín mûåc àïí tûâ àố so sấnh cấc nûúác côn lẩi trong àiïìu tra mêỵu. Nối chung, nhûäng
nûúác nâo thûåc hiïån tưìi hún trïn cẫ hai phûúng diïån vâ khưng tưët hún cấc nûúác khấc àûúåc àấnh giấ lâ khưng àấp ûáng àiïìu
kiïån.
Ngìn: xem nưåi dung.
Àiïìu kiïån I
Sûå mong mën
Àiïìu kiïån II
Sûå khẫ thi
Àiïìu kiïån III
Sûå àấng tin cêåy
••
•
•
••
Xïnïgan 1983-1988
•
1988-
•• •
Thưí Nhơ K 1983-1991
•
1991-1992
••
ÊËn Àưå

Nûúác
Ai Cêåp
Gana
Philippin
Bẫng 1 Cấc àiïìu kiïån khưng àûúåc àấp ûáng úã cấc nûúác cẫi cấch doanh nhâ nûúác kếm thânh cưng hún
GIÚÁI QUAN CHÛÁC TRONG KINH DOANH
10
Dûå àoấn nhûäng àiïìu kiïån sùén sâng cho cẫi cấch
Viïåc tòm hiïíu xem cấc nûúác àấp ûáng àïën àêu nhûäng àiïìu kiïån nhû sûå mong mën, sûå khẫ thi vâ àưå àấng tin
cêåy cố thïí gip cho viïåc dûå àoấn kïët quẫ ca cẫi cấch. Hânh vi chđnh trõ cố lệ lâ phûác tẩp vâ nùng àưång, cho
nïn viïåc dûå bấo sệ lâ khố khùn. Tuy nhiïn, phûúng phấp lån àûúåc phất triïín trong nghiïn cûáu nây cho phếp
chng ta hònh thânh nïn nhûäng chó sưë khấch quan vâ rộ râng cho 1 viïåc dûå bấo, àûúåc kiïím nghiïåm vïì tđnh
liïn tc vâ chđnh xấc vâ àûúåc ấp dng mưåt cấch hïå thưëng vâo toân bưå àiïìu tra mêỵu ca chng tưi. Bẫng 1 cho
thêëy nhûäng nûúác nâo trong àiïìu tra ca chng tưi àậ khưng àấp ûáng ba àiïìu kiïån cêìn thiïët trïn theo nhûäng
phếp ào lûúâng khấch quan. Nhûäng nûúác àấp ûáng àêìy à ba àiïìu kiïån trïn àậ cẫi cấch thânh cưng. Nhûäng
nûúác khưng cố bêët k mưåt àiïìu kiïån nâo trong ba àiïìu kiïån trïn àïìu cẫi cấch kếm thânh cưng hún. Do vêåy,
nhûäng nûúác chûa sùén sâng cẫi cấch àậ tû nhên hoấ đt cố kïët quẫ vâ àậ khưng thûåc hiïån àûúåc cấc cåc cẫi cấch
phi giẫi thïí mưåt cấch hûäu hiïåu. Àiïìu nây chûáng minh cho mưåt kïët quẫ then chưët trong phên tđch ca chng
tưi: cấi cấch khưng thïí thânh cưng trûâ khi cấc nûúác phẫi cố àêìy à cẫ ba àiïìu kiïån nây.
CỐ THÏÍ LÂM GỊ ÀÏÍ THC ÀÊÍY CẤI CẤCH VÂ NÊNG CAO HIÏÅU QUẪ?
Bùçng chûáng cho thêëy rộ râng lâ viïåc giẫm vai trô ca giúái quan chûác trong hoẩt àưång kinh doanh vâ nêng cao
hiïåu quẫ hoẩt àưång ca cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác côn lẩi cố thïí dêỵn àïën nhûäng thânh tûåu kinh tïë quan
trổng cho àêët nûúác. Tuy nhiïn, cẫi cấch côn diïỵn ra chêåm vâ kếm thânh cưng. Chûúng 5 kïët thc nghiïn cûáu
ca chng tưi bùçng viïåc gúåi nhûäng cấch thûác mâ giúái lậnh àẩo vâ hoẩch àõnh chđnh sấch úã cấc nûúác àang
phất triïín cố thïí thc àêíy cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác nhanh hún vâ thânh cưng hún, vâ nhûäng cấch mâ
viïån trúå nûúác ngoâi cố thïí hưỵ trúå mưåt cấch cố hiïåu quẫ hún.
Biïíu àưì 1 Cêy sú àưì quët àõnh vïì cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác
Ngìn: Xem nưåi dung chûúng 5
GIÚÁI THIÏÅU VÂ TƯÍNG QUAN
11

Cêy sú àưì quët àõnh àưëi vúái cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác
Cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác bao gưìm mưåt loẩt nhûäng lûåa chổn khấc nhau mâ mưỵi mưåt sûå lûåa chổn àïìu
àûa ra mưåt loẩt nhûäng vêën àïì vâ cú hưåi. Nhûäng sûå lûåa chổn dơ nhiïn lâ khấc nhau giûäa cấc nûúác; nhûng àïí
dêỵn àïën thânh cưng chng phẫi àûúåc àûa ra theo mưåt trêåt tûå húåp l. Song, àiïìu cố vễ rộ râng lâ cấc nûúác sệ
khưng cẫi cấch thânh cưng trûâ phi giúái lậnh àẩo nhêån thûác cẫi cấch nhû lâ mưåt sûå mong mën. Tuy nhiïn, cố
lệ lâ nhûäng thânh tûåu vïì kinh tïë do cẫi cấch mang lẩi lâ rêët quan trổng, nhûäng tưí chûác bïn ngoâi cố àõnh
tưët, nhû Ngên hâng Thïë giúái, àưi khi àậ cưë gùỉng lưi kếo cấc nûúác àang phất triïín, nhûäng nûúác chûa sùén sâng
cẫi cấch vâo hânh àưång. Tûúng tûå, giúái lậnh àẩo cng nhû cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch úã cấc nûúác àang
phất triïín, bõ thuët phc búãi lúåi đch ca cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, cng cố lc àậ cưë gùỉng lâm nhû
vêåy, nhûng lẩi chó lûåa chổn nhûäng giẫi phấp dêỵn àïën thêët bẩi. Lâm thïë nâo àïí nhûäng ngûúâi mën cẫi cấch
nây cố thïí lûåa chổn mưåt lûåa chổn àng àùỉn trong vư sưë nhûäng lûåa chổn àïí cố thïí tùng khẫ nùng thânh cưng
lïn?
Trong khi xem xết cấc tiïìn àïì cho cẫi cấch vâ nhûäng àiïìu kiïån cêìn thiïët cho sûå thânh cưng ca nhûäng
chổn lûåa khấc nhau, chng tưi thêëy cêìn thiïët phẫi vệ ra mưåt cêy sú àưì quët àõnh (biïíu àưì I). ÚÃ mưỵi mưåt thúâi
àiïím, chng tưi àùåt cêu hỗi, vâ lúâi giẫi àấp gûãi àïën chng tưi theo mưåt trong hai hûúáng, vâ úã àố chng tưi lẩi
àùåt cêu hỗi vâ nhêån cêu trẫ lúâi.
Vêën àïì cú bẫn àêìu tiïn lâ liïåu mưåt nûúác àậ sùén sâng àïí cẫi cấch chûa. Cêu trẫ lúâi sệ àûúåc xấc àõnh bùçng
cấch lâ liïåu àêët nûúác àïí àậ thoẫ mận mưåt trong ba àiïìu kiïån cêìn thiïët àậ nïu úã trïn hay chûa. Trong cấc
trûúâng húåp giấp ranh (nghơa lâ gêìn à àiïìu kiïån) mâ úã àố àậ cố nhiïìu hânh àưång dổn àûúâng, chùèng hẩn nhû
sùỉp xïëp lẩi lûåc lûúång lao àưång quấ dû thûâa úã cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, hay bấn, hay giẫi thïí mưåt doanh
nghiïåp lúán, cố thïí lâ mưåt dêëu hiïåu tưët cho viïåc sùén sâng thûåc hiïån mưåt chûúng trònh lúán hún ca cẫi cấch cấc
doanh nghiïåp nhâ nûúác. Dûåa trïn cêu trẫ lúâi, quấ trònh hânh àưång vïì cùn bẫn lâ khấc nhau. Nïëu mưåt nûúác
mâ chûa sùén sâng, viïåc cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác khố cố thïí thânh cưng. Thay vâo àố, cấc nhâ
hoẩch àõnh chđnh sấch chó nïn theo àíi nhûäng cåc cẫi cấch úã cấc lơnh vûåc khấc bùçng quìn hẩn ca riïng
hổ vâ àưìng thúâi tẩo nïìn mống cho cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác trong tûúng lai. Búãi vò viïån trúå nûúác
ngoâi cố thïí cố mưåt ẫnh hûúãng quan trổng àïën thúâi àiïím vâ cấch thûác cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác, úã cëi
cën sấch nây (vâ àûúåc tốm tùỉt úã hưåp I) chng tưi àûa ra nhûäng giẫi phấp àïì cao hiïåu quẫ trong viïåc ng hưå
cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác.
Phẫi lâm gò úã nhûäng nûúác chûa sùén sâng cho cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác.
Nhûäng nưỵ lûåc cẫi cấch khưng thânh cưng cố thïí phẫi trẫ giấ rêët àùỉt. Chùèng hẩn, sưë tiïìn dânh cho viïåc cú cêëu

lẩi cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác vâ àïí thanh toấn hïët núå sệ trúã nïn lậng phđ nïëu cấc doanh nghiïåp àïí khưng
nêng cao hiïåu quẫ hoẩt àưång. Côn mưåt tưín thêët nûäa, tuy khố xấc àõnh hún, song khưng kếm phêìn quan trổng,
àố lâ sûå lậng phđ vïì ngìn vưën con ngûúâi vâ chđnh trõ. ÚÃ nhûäng nûúác khưng àấp ûáng àûúåc ba àiïìu kiïån sùén
sâng trïn thò khưng nïn cưë ấp dng cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, kïí cẫ viïåc tû nhên hoấ vâ cấc cåc
cẫi cấch mâ khưng bao gưìm giẫi thïí.
Cố phẫi chng ta cho rùçng khưng thïí lâm àûúåc gò trong nhûäng tònh hëng nhû vêåy sao? Têët nhiïn lâ
khưng. Thay vâo àố, cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch cng nïn cố nhûäng hânh àưång tđch cûåc trong phẩm vi
quìn hẩn ca mònh, vâ cng nïn lâm cho cẫi cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác trúã nïn àûúåc mong mën, khẫ thi
hún vâ àấng tin cêåy hún. Nhûäng cåc cẫi cấch nhû vêåy thûúâng cố thïí thûåc hiïån àûúåc úã nhûäng núi mâ viïåc cẫi
cấch doanh nghiïåp nhâ nûúác chûa thûåc hiïån àûúåc, búãi vò chng tấc àưång àïën cấc khu vûåc ng hưå khấc nhau.
Chùèng hẩn, cấc cåc cẫi cấch kinh tïë vơ mư, cố thïí lâm tùng ấp lûåc vâ hêåu thỵn àưëi vúái cẫi cấch doanh
nghiïåp nhâ nûúác, do vêåy nố cố thïí trúã nïn àûúåc mong mën hún vïì mùåt chđnh trõ. Nhûäng bûúác c thïí bao
gưìm:
• Giẫm thêm ht tâi chđnh. Cấc cåc cẫi cấch tâi chđnh vâ tiïìn tïå dêỵn àïën viïåc thu vâ chi hâi hoâ cng lâm
tùng sûác ếp àưëi vúái cẫi cấch cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác bùçng viïåc lâm rộ gấnh nùång thêm ht tâi chđnh
úã cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác.