Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung học phổ thông hiền đa huyện cẩm khê tỉnh phú thọ theo yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHẠM NGỌC DIỄM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỀN ĐA
HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ THEO YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHẠM NGỌC DIỄM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỀN ĐA
HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ THEO YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục
Mã số: 8.140114

Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ TUYẾT HẠNH

HÀ NỘI - 2020


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn tốt nghiệp, tôi đã
nhận được sự hướng dẫn, động viên và tạo điều kiện của các cấp lãnh đạo, các thầy
cô giáo, bạn bè và gia đình.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Tuyết Hạnh - người
trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu. Tôi xin chân
thành cảm ơn Ban Giám hiệu, cán bộ, giáo viên và toàn thể học sinh trường THPT
Hiền Đa, huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ đã tạo điều kiện cho tôi tiến hành điều tra,
thu thập số liệu và thông tin cần thiết để hoàn thành đề tài nghiên cứu này.
Cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học
tập và nghiên cứu.
Dù đã cố gắng hết sức, song khả năng và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học
có hạn, chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự
chia sẻ và đóng góp của thầy cô và bạn bè.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2020

Học viên

Phạm Ngọc Diễm

i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL

Cán bộ quản lý

CĐ

Cao đẳng

CNH, HĐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

ĐH

Đại học

ĐTB

Điểm trung bình

GD

Giáo dục

GD&ĐT

Giáo dục & Đào tạo

GDHN

Giáo dục hướng nghiệp

GDNN-GDTX Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên
GV

Giáo viên

HS

Học sinh

KT-XH

Kinh tế - Xã hội

NXB

Nhà xuất bản

QL

Quản lý

QLGD

Quản lý giáo dục

THPT

Trung học phổ thông

ii


MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn .....................................................................................................................i
Danh mục các từ viết tắt .............................................................................................. ii
Danh mục bảng biểu .................................................................................................. vii
Danh mục biểu đồ....................................................................................................... ix
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO
DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG..............................................................................................................6
1.1. Tổng quan các nghiên cứu về giáo dục hƣớng nghiệp và quản lý hoạt
động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh ...............................................................6
1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ....................6
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh .......9
1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................13
1.2.1. Hướng nghiệp ..........................................................................................13
1.2.2. Giáo dục hướng nghiệp ...........................................................................13
1.2.3. Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ...................14
1.2.4. Quản lý.....................................................................................................15
1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung
học phổ thông....................................................................................................16
1.3. Giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ..........................17
1.3.1. Mục tiêu ...................................................................................................17

1.3.2. Nội dung giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ........18
1.3.3. Phương pháp và hình thức giáo dục hướng nghiệp ...............................20
1.3.4. Đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp ...............................................23
1.3.5. Điều kiện thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trong
trường trung học phổ thông ..............................................................................24
1.3.6. Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung học phổ
thông trong điều kiện đổi mới giáo dục và đào tạo ..........................................25
1.4. Quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh ở trƣờng
trung học phổ thông .................................................................................................27

iii


1.4.1. Quản lý thiết kế hoạt động giáo dục hướng nghiệp................................27
1.4.2. Quản lý triển khai hoạt động giáo dục hướng nghiệp ............................28
1.4.3. Quản lý kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động giáo dục
hướng nghiệp ....................................................................................................31
1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động giáo dục hƣớng
nghiệp ở trƣờng trung học phổ thông ....................................................................32
1.5.1. Bối cảnh kinh tế, chính trị .......................................................................32
1.5.2. Truyền thống gia đình của người học .....................................................32
1.5.3. Năng lực của đội ngũ quản lý, giáo viên và các lực lượng khác
tham gia giáo dục hướng nghiệp.......................................................................33
1.5.4. Yếu tố tâm lý của học sinh trung học phổ thông.....................................33
Tiểu kết chƣơng 1 .....................................................................................................35
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỀN ĐA
HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ .................................................................. 36
2.1. Khái quát hoạt động giáo dục của huyện Cẩm Khê và Trƣờng trung
học phổ thông Hiền Đa.............................................................................................36

2.1.1. Hoạt động giáo dục của huyện Cẩm Khê và Trường trung học phổ
thông Hiền Đa....................................................................................................36
2.1.2. Khái quát về Trường trung học phổ thông Hiền Đa ..............................36
2.2. Tổ chức hoạt động khảo sát thực trạng ..........................................................38
2.2.1. Mục đích khảo sát....................................................................................38
2.2.2. Nội dung khảo sát ....................................................................................38
2.2.3. Khách thể khảo sát ..................................................................................39
2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................39
2.2.5. Xử lý kết quả và đánh giá ........................................................................39
2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh ở Trƣờng
trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.............................40
2.3.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh
Phú Thọ ..............................................................................................................40
iv


2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu, chương trình giáo dục hướng
nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa ...............................................42
2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục hướng nghiệp ở Trường
trung học phổ thông Hiền Đa ............................................................................43
2.3.4. Thực trạng thực hiện phương pháp và hình thức giáo dục hướng
nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa ...............................................46
2.3.5. Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp ở Trường
trung học phổ thông Hiền Đa ............................................................................50
2.3.6. Thực trạng các điều kiện giáo dục hướng nghiệp ở Trường trung
học phổ thông Hiền Đa......................................................................................52
2.3.7. Thực trạng về kết quả của những buổi tư vấn nghề nghiệp do nhà
trường tổ chức ...................................................................................................55
2.3.8. Thực trạng phối hợp với phụ huynh học sinh trong việc giáo dục

hướng nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa....................................57
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh ở
Trƣờng trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ ..............58
2.4.1. Thực trạng quản lý thiết kế hoạt động giáo dục hướng nghiệp .............58
2.4.2. Thực trạng quản lý triển khai hoạt động giáo dục hướng nghiệp..........61
2.4.3. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động giáo
dục hướng nghiệp ..............................................................................................63
2.5. Thực trạng mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động
giáo dục hƣớng nghiệp ở Trƣờng trung học phổ thông Hiền Đa........................65
2.6. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp và
quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở Trƣờng trung học phổ thông
Hiền Đa ......................................................................................................................66
2.6.1. Những điểm mạnh....................................................................................66
2.6.2. Những điểm yếu .......................................................................................67
2.6.3. Thời cơ .....................................................................................................68
2.6.4. Thách thức ...............................................................................................68
2.6.5. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết ........................................................69
Tiểu kết chƣơng 2 .....................................................................................................70
v


CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỀN ĐA
HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ ..................................................................71
3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp quản lý giáo dục hƣớng nghiệp .........71
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo chủ trương đường lối của Đảng ...........................71
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ..........................................................71
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................71
3.2. Biện pháp quản lý giáo dục hƣớng nghiệp ở Trƣờng trung học phổ
thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ ......................................................72

3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên và các
lực lượng làm nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp tại Trường trung học
phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm khê tỉnh Phú Thọ ............................................72
3.2.2. Chỉ đạo thiết kế các hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh theo kế hoạch giáo dục nhà trường ...........................................................75
3.2.3. Xây dựng kế hoạch và cơ chế phối hợp giữa nhà trường với các
đối tác quan trọng trong thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho học sinh .......76
3.2.4. Tổ chức kiểm tra đánh giá và cải tiến các hoạt động giáo dục
hướng nghiệp theo hướng đảm bảo chất lượng ................................................79
3.2.5. Tổ chức phát triển các nguồn lực vật chất đáp ứng yêu cầu triển
khai giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trong bối cảnh đổi mới ..................81
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................................................................83
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp....................83
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................83
3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm .................................................83
3.4.3. Đối tượng và địa điểm khảo nghiệm .......................................................84
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ...............................................................................84
Tiểu kết chƣơng 3 .....................................................................................................87
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..........................................................................88
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................91
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.
Bảng 2.2.
Bảng 2.3.
Bảng 2.4.

Bảng 2.5.
Bảng 2.6.
Bảng 2.7.
Bảng 2.8.
Bảng 2.9.
Bảng 2.10.
Bảng 2.11.
Bảng 2.12.
Bảng 2.13.
Bảng 2.14.
Bảng 2.15.
Bảng 2.16.
Bảng 2.17.
Bảng 2.18.

Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh trường THPT Hiền Đa ........37
Kết quả xếp loại học lực của học sinh trường THPT Hiền Đa .............37
Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện mục tiêu chương
trình giáo dục hướng nghiệp ..................................................................42
Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung giáo
dục hướng nghiệp...................................................................................43
Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện các nội dung
giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................45
Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện các phương
pháp giáo dục hướng nghiệp..................................................................46
Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện các phương pháp
giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................48
Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện các hình thức
giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................48
Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện các hình thức

giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................49
Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện đánh giá kết quả
giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................50
Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung đánh
giá kết quả giáo dục hướng nghiệp........................................................51
Đánh giá của CBQL và GV về mức độ sử dụng các điều kiện giáo
dục hướng nghiệp...................................................................................52
Đánh giá của CBQL và GV về kết quả sử dụng các điều kiện giáo
dục hướng nghiệp...................................................................................53
Tự đánh giá của học sinh về kết quả giáo dục hướng nghiệp ...............56
Đánh giá của PHHS về việc phối hợp với nhà trường trong giáo
dục hướng nghiệp...................................................................................57
Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung quản lý
thiết kế hoạt động giáo dục hướng nghiệp ............................................58
Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung quản lý
thiết kế hoạt động giáo dục hướng nghiệp ............................................59
Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung quản lý
triển khai hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........................................61

vii


Bảng 2.19. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung quản lý
triển khai hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........................................62
Bảng 2.20. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung quản lý
kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........63
Bảng 2.21. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung quản lý
kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........64
Bảng 2.22. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố
đến quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp .....................................65

Bảng 3.1.
Bảng 3.2.

Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của các biện pháp...........................84
Kết quả khảo sát mức độ khả thi của các biện pháp .............................85

viii


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của hoạt động giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông .........................40
Biểu đồ 2.2. Nhận thức của PHHS về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ................................41
Biểu đồ 2.3. Đánh giá học sinh về việc thực hiện nội dung giáo dục hướng
nghiệp của giáo viên ............................................................................44
Biểu đồ 2.4. Đánh giá HS về mức độ thực hiện các phương pháp giáo dục
Biểu đồ 2.5.
Biểu đồ 2.6.
Biểu đồ 3.1.
Biểu đồ 3.2.

hướng nghiệp của giáo viên .................................................................47
Ý kiến đánh giá của HS về các điều kiện phục vụ hoạt động
GDHN trong nhà trường ......................................................................54
Đánh giá của học sinh về kết quả tư vấn nghề nghiệp ........................55
Đánh giá mức độ cần thiết của các biện pháp .....................................85
Đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp ........................................86

ix

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục hướng nghiệp có mục đích là hình thành khả năng tự chủ trong việc
lựa chọn nghề của học sinh trên cơ sở của sự phù hợp giữa năng lực, hứng thú, sở
thích cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động trong các lĩnh vực của xã hội. Điều này
góp phần nâng cao hiệu quả lao động xã hội và làm tốt công tác phân luồng học
sinh sau mỗi bậc học. Riêng đối với bậc trung học phổ thông, hoạt động giáo dục
hướng nghiệp nhằm mục đích giúp cho học sinh có được ý thức như là một chủ thể
trong sự lựa chọn nghề nghiệp, có định hướng khi chọn nghề dựa trên cơ sở hiểu
biết khoa học về nghề nghiệp, về nhu cầu thị trường lao động cũng như năng lực, sở
trường, sức khỏe của bản thân. Nhờ giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động
giáo dục hướng nghiệp, nhà trường góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện
học sinh, trong đó có nội dung giáo dục cho học sinh tạo hứng thú và động cơ nghề
nghiệp đúng đắn, có lý tưởng nghề nghiệp trong sáng, có thái độ đúng đắn đối với
lao động. Với ý nghĩa quan trọng ấy, hướng nghiệp chính là một bộ phận cấu thành
nên hệ thống giáo dục. Chính sự làm quen và tiếp xúc với nghề, quá trình tiếp cận
kỹ thuật và công nghệ sản xuất, “thử sức” với lao động nghề nghiệp… do giáo dục
hướng nghiệp mang đến còn giúp học sinh rèn luyện sự sáng tạo, khéo tay, tư duy
kỹ thuật, tư duy kinh tế.
Nghị quyết số 29- NQ/TW của Ban chấp hành trung ương Đảng về đổi mới
căn bản và toàn diện giáo dục đã chỉ rõ “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát
triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi
dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo
dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại
ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát
triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời. Hoàn thành việc xây
dựng chương trình giáo dục phổ thông giai đoạn sau năm 2015. Bảo đảm học sinh
trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau

phổ thông có chất lượng” [2]. Giáo dục hướng nghiệp là một bộ phận của chương
1


trình giáo dục phổ thông. Mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông mới ở cấp
THPT “Chương trình giáo dục trung học phổ thông giúp học sinh tiếp tục phát triển
những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách
công dân, khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời, khả năng lựa chọn nghề
nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để
tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động, khả năng thích
ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp
mới”. Theo quy định trong chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, giáo dục
hướng nghiệp là một hoạt động giáo dục bắt buộc đối với học sinh THPT. Hoạt
động này cần phải được quản lý tốt để phát triển ở học sinh năng lực hướng nghiệp,
để có khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân và yêu cầu phát triển
kinh tế - xã hội của địa phương, đất nước.
Hiện nay các trường THPT trên địa bàn tỉnh Phú Thọ nói chung, Trường
THPT Hiền Đa nói riêng, công tác giáo dục hướng nghiệp dần được chú trọng theo
hướng tiếp cận với chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy vậy, việc tổ chức hoạt
động giáo dục hướng nghiệp vào chương trình vẫn chưa phong phú về hình thức, nội
dung chưa có sự thống nhất giữa các cơ sở giáo dục. Công tác quản lý hoạt động giáo
dục hướng nghiệp vẫn chủ yếu là chỉ đạo việc giới thiệu các ngành nghề hiện có
trong xã hội và hoạt động tư vấn, định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12.
Xuất phát từ việc học tập, nghiên cứu lý luận về khoa học quản lý giáo dục,
đúc rút kinh nghiệm từ thực tiễn công tác hoạt động giáo dục nói chung và hoạt động
giáo dục hướng nghiệp nói riêng, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê
tỉnh Phú Thọ theo yêu cầu đổi mới giáo dục” làm luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp,

tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền
Đa từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhằm
nâng cao hiệu quả của hoạt động giáo dục hướng nghiệp góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện cho học sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê
tỉnh Phú Thọ.
2


3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa huyện
Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.
4. Câu hỏi nghiên cứu
Có thể giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT như thế nào để đạt được
các mục tiêu giáo dục hướng nghiệp? Hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý
hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa hiện nay có những điểm
mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức nào? Có những vấn đề gì cần phải giải quyết
và có thể giải quyết các vấn đề đó bằng các biện pháp quản lý nào?
5. Giả thuyết khoa học
Bối cảnh đổi mới giáo dục đặt ra những yêu cầu mới đối với giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh và quản lý GDHN ở các trường THPT. Nếu xác định nội dung
quản lý GDHN theo tiếp cận quản lý các khâu thiết kế hoạt động GDHN, triển khai
hoạt động GDHN, kiểm tra đánh giá kết quả GDHN sẽ có đủ cơ sở để đánh giá rõ
thực trạng quản lý GDHN ở trường THPT Hiền Đa, huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ
và đề xuất được các biện pháp quản lý GDHN cho học sinh phù hợp với thực tế của
trường THPT Hiền Đa đảm bảo tính khả thi, góp phần nâng cao chất lượng GDHN
và góp phần thực hiện phân luồng học sinh sau trung học trên địa bàn
6. Nhiệm vụ nghiên cứu

6.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh THPT.
6.2. Tìm hiểu và đánh giá thực trạng giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt
động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm
Khê tỉnh Phú Thọ.
6.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.
3


7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung nghiên cứu: Tác giả nghiên cứu biện pháp quản lý của
cán bộ quản lý trường THPT.
- Các dữ liệu về thực trạng giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh được lấy trong thời gian 3 năm học gần đây.
- Khách thể khảo sát đề tìm hiểu thực trạng, tác giả xin ý kiến của 03 cán bộ
quản lý, 50 giáo viên, 250 học sinh, 50 phụ huynh học sinh.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Hồi cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu khoa học và các văn
bản pháp quy về giáo dục, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động giáo dục, giáo dục
hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp để xây dựng khung lý thuyết của
vấn đề nghiên cứu.
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Sử dụng phiếu hỏi để điều tra các khách thể nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực
trạng về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Thông qua tìm hiểu, tác giả tổng kết
những kinh nghiệm về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động
hướng nghiệp ở các trường THPT.

- Phương pháp phỏng vấn: Tác giả phỏng vấn các khách thể nghiên cứu về
hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng nghiệp ở Trường
THPT Hiền Đa để làm rõ một số nội dung nghiên cứu của luận văn.
8.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu
Tác giả sử dụng phương pháp thống kê toán học bằng phần mềm Excel để xử
lý số liệu điều tra và biểu đạt các kết quả nghiên cứu bằng biểu đồ.
9. Những đóng góp của đề tài
- Luận văn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về giáo dục hướng nghiệp và
quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho HS ở trường THPT.
- Luận văn khắc họa thực trạng về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản
4


lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho HS ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm
Khê tỉnh Phú Thọ.
- Luận văn đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho HS ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ trong bối
cảnh đổi mới GD.
- Luận văn là tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý các trường THPT khác có
điều kiện tương đồng với Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ và là
tài liệu tham khảo trong công tác giảng dạy, bồi dưỡng cán bộ quản lý trường THPT.
10. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, các
phụ lục kết quả nghiên cứu luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở
trường trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.

5


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan các nghiên cứu về giáo dục hƣớng nghiệp và quản lý hoạt động
giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh
1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
Hiện nay khi nền kinh tế phát triển ngày càng cao thì yêu cầu người lao động
phải có trình độ chuyên môn vững và có một nghề nhất định. Một quốc gia phát
triển thì nền kinh tế phát triển và đòi hỏi nguồn nhân lực có chất lượng, chính vì vậy
vai trò của GDHN trong định hướng và phân hóa lao động một cách hợp lý là vô
cùng cần thiết và quan trọng.
Suốt thế kỉ 20 và đầu thập kỉ thế kỉ 21, giáo dục hướng nghiệp phát triển
rộng rãi trong môi trường giáo dục. Ngoài bối cảnh đặc thù của mỗi quốc gia,
GDHN ở hầu hết các nước đều xuất hiện các vấn đề cần làm rõ chung cả lí luận và
thực tiễn nhằm tìm ra con đường khả thi và hiệu quả cho hoạt động GDHN.
Năm 1937, Keller và Viteles đưa ra cái nhìn tổng quát về hướng nghiệp, có sự
so sánh giữa các quốc gia ở Châu Âu, châu Á. Ở một số quốc gia, các thuật ngữ như
“hướng dẫn nghề - vocational guidance”, “tư vấn nghề - vocational counselling”,
“thông tin, tư vấn và hướng dẫn – information, advice ad guidance” đều chỉ các hoạt
động tư vấn và HN [14].
Chủ tịch Ủy ban quốc tế về giáo dục của UNESCO, Jacques Delors khi phân
tích những trụ cột của giáo dục toàn cầu đã viết: “Học để biết, học để làm việc, học
để làm người và học để chung sống với nhau”. Kết quả của giáo dục phải được thể
hiện rõ ở thế hệ trẻ năng lực “sống – làm việc – phát triển”. Theo tác giả vấn đề học
nghề phổ thông là một căn bản không thể thiếu được, tác giả đã nhấn mạnh: HS sẽ

có cơ hội phát triển năng lực của mình bằng cách tham gia các hoạt động nghề
nghiệp song song với việc học, hỗ trợ cho việc học.
Trên thế giới hầu hết các nước đều bố trí hệ thống giáo dục kĩ thuật và dạy
6


nghề (vocational and technical education and training – TVET) bên cạnh hệ phổ
thông và đại học (tertiary). UNESCO dùng cụm từ technical and vocational
education–TVE để chỉ hệ thống này. Một số nước, ví dụ như Anh chỉ gọi là
vocational education and training – VET; nước Đức có một hệ thống đào tạo nghề
và trung cấp chuyên nghiệp (Berufs – und Fachulausbildung) về mặt trình độ một
bộ phận được xếp vào bậc trung học tương đương với trung học phổ thông từ lớp 9
đến lớp 13, một bộ phận cao hơn vào bậc sau trung học.
Tác giả Quang Dương ở Viện nghiên cứu GD-ĐT phía Nam, Thành phố Hồ
Chí Minh, với đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm tâm lý HS phổ thông trung học
tại thành phố Hồ Chí Minh và bước đầu xây dựng bộ trắc nghiệm HN và chọn nghề”.
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng tâm lý chọn nghề của HS lúc này chủ yếu
chạy đua vào các trường ĐH và đa phần chọn nghề theo cảm tính [dẫn theo 25].
Tác giả Lê Vân Anh với nghiên cứu “vấn đề phân luồng HS ở nước ta” đã đề
cập nội dung phân luồng HS trên phạm vi cả nước và ở một số quốc gia trên thế giới
gắn với thực tiễn phân luồng HS ở nước ta; đặc biệt có nhiều giải pháp về nhận thức xã
hội có liên quan đến phân luồng HS sau THCS, tính liên thông… [dẫn theo 30]
Tác giả Hà Thế Truyền, với đề tài “Một số biện pháp thực hiện GDHN- dạy
nghề góp phần thực hiện tốt việc phân luồng trong đào tạo” có nội dung HS sau
THCS đi vào các luồng: vào THPT, vào TCCN, vào các trường dạy nghề dài hạn,
học nghề ngắn hạn, học tại các trung tâm GDNN-GDTX, tham gia vào thị trường
lao động. Đề tài nghiên cứu về các giải pháp phân luồng học sinh, công tác HN
nâng cao nhận thức xã hội, đa dạng hóa các loại hình trường lớp, điều tiết phân
luồng học sinh bằng các chính sách đãi ngộ, chính sách sử dụng sau đào tạo trong
lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp. Đề tài này đã nêu được một số vấn đề chung về thực

trạng phân luồng học sinh sau THCS ở nước ta [dẫn theo 30].
Tác giả Nguyễn Như Ất trong tài liệu “Vấn đề phương pháp luận xây dựng
nội dung GDHN trong trường phổ thông Việt Nam” đã nghiên cứu xác định lại cơ
sở triết học của giáo dục Việt Nam nói chung, trong đó có GDHN [1].
Tác giả Phan Thị Tố Oanh khi nghiên cứu đề tài: “Vấn đề hướng nghiệp cho HS
qua các môn văn hóa cơ bản ở trường THPT các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long” đã
7


phân tích vai trò của môn văn hóa cơ bản có tầm quan trọng đặc biệt đối với việc
phát triển toàn diện nhân cách con người và tiềm năng của nó trong GDHN cho HS
ở trường phổ thông. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra một số biện pháp hướng nghiệp
qua dạy học các môn văn hóa cơ bản [dẫn theo 36].
Tác giả Phạm Văn Khanh khi nghiên cứu đề tài: “GDHN trong dạy học các
môn khoa học tự nhiên ở trường THPT khu vực Trung Nam Bộ” đã đề xuất một hệ
thống biện pháp bồi dưỡng, chuyển giao quy trình GDHN cho giáo viên, nhằm nâng
cao chất lượng hiệu quả GDHN cho HS trong dạy học môn khoa học tự nhiên ở các
trường THPT khu vực Trung Nam bộ [dẫn theo 27].
Tác giả Trịnh Văn Cường đã nghiên cứu luận án với đề tài “Giáo dục hướng
nghiệp cho HS trong dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thông”. Trong
luận án, tác giả đã phân tích làm rõ tiềm năng, ưu thế của môn Công nghệ trong
việc giáo dục hướng nghiệp cho HS trung học phổ thông và đã xác định cụ thể các
nội dung giáo dục hướng nghiệp có thể tích hợp, lồng ghép trong môn Công nghệ;
Xác định các nguyên tắc tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho HS trong dạy học
môn Công nghệ; Quá trình GDHN (đối tượng, nguồn lực, mục tiêu, nội dung,
phương pháp, phương tiện, hình thức và kết quả) GDHN cho HS trong dạy học môn
Công nghệ ở trường trung học phổ thông cũng như mối liên hệ các thành tố cấu trúc
của quá trình GDHN cho HS trong dạy học môn Công nghệ nhằm đạt được mục
tiêu GDHN; Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến GDHN. Phát hiện và đánh giá thực
trạng giáo dục hướng nghiệp cho HS trong dạy học môn Công nghệ ở các trường

trung học phổ thông vùng Đông Bắc Việt Nam và xác định được nguyên nhân, hệ
quả của thực trạng trên. Theo đó đề xuất 07 biện pháp nhằm thực hiện giáo dục
hướng nghiệp cho HS trong dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thông.
Hướng nghiên cứu giáo dục hướng nghiệp tích hợp với dạy học môn học hay hoạt
động giáo dục khác ở trường THPT là hướng triển khai phù hợp với yêu cầu thực
hiện chương trình giáo dục phổ thông mới [14].
Nhìn chung GDHN ở Việt Nam một số năm vừa qua đã từng bước được
củng cố và phát triển về quy mô và cơ cấu đào tạo. Tuy nhiên, so với yêu cầu ngày
càng cao của sự nghiệp CNH - HĐH đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường và
8


xu thế toàn cầu hóa cũng như hội nhập quốc tế. GDHN nước ta còn có nhiều hạn
chế, bất cập, đặc biệt là về chất lượng đào tạo và đang phải đối mặt với những
thách thức to lớn.
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
Các tác giả nước ngoài Keller và Viteles trong quá trình bàn về hướng
nghiệp và GDHN cấp trung học đều khẳng định: Quản lý GDHN là một nội dung
quản lý trường học, là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của
chủ thể quản lý GDHN để đạt mục đích GDHN. Nội dung quản lý GDHN là xây
dựng kế hoạch, chương trình hoạt động GDHN bao gồm việc xây dựng mục tiêu,
chương trình hoạt động GDHN, xác định từng bước đi, những điều kiện, phương
tiện cần thiết trong một thời gian nhất định phục vụ hoạt động GDHN. Một trong
những khâu quan trọng của việc quản lý GDHN chính là tổ chức, chỉ đạo thực hiện
kế hoạch, chương trình hoạt động GDHN ở các trường THPT. Đánh giá là một
khâu, một công cụ quan trọng không thể thiếu được trong quá trình giáo dục; có
chức năng, khả năng điều chỉnh quá trình dạy và học, là động lực để đổi mới
phương pháp dạy học, góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đào tạo con người
theo mục tiêu giáo dục [23].
Vấn đề QL hoạt động GDHN cho HS phổ thông trong những năm qua cũng

đang là mối quan tâm nghiên cứu của rất nhiều Nhà khoa học, Nhà GD và các Nhà
QLGD, có thể nêu một số đề tài như:
Luận văn của tác giả Huỳnh Thị Tam Thanh nghiên cứu với đề tài, “QL công
tác hướng nghiệp cho HS bậc trung học tại các Trung tâm GD thường xuyên trên
địa bàn thành phố Đà Nẵng, Thực trạng và giải pháp”, Ở đề tài này tác giả tập trung
làm rõ thực trạng QL công tác HN cho HS tại các trung tâm GD thường xuyên trên
địa bàn thành phố Đà Nẵng và đưa ra giải pháp nhằm tăng cường việc QL công tác
này. Đề tài còn khảo sát về thực trạng phân luồng HS sau bậc trung học, sự bất cập về
tỉ lệ lao động kỹ thuật trong tổng số lao động, sự không phù hợp về trình độ trong cơ
cấu lao động, việc tổ chức và QL công tác HN chưa đồng bộ của thành phố Đà
Nẵng… Tuy vậy, cơ sở lý luận đề tài chưa đáp ứng cho việc giải quyết sâu sát các nội
dung của thực trạng, như phần lý luận chưa nêu rõ tính chất HN trong nhà trường
9


phổ thông đối với từng cấp học, chưa chỉ rõ mục đích, phương hướng và nhiệm vụ
GDHN trong trường THPT cho từng thành viên của nhà trường [dẫn theo 40].
Luận văn của tác giả Nguyễn Hữu Thiện nghiên cứu với đề tài,“Tìm hiểu
thực trạng công tác QL hoạt động HN cho HS THPT tại thành phố Hồ Chí Minh và
đề xuất một số biện pháp”. Đề tài nghiên cứu thực trạng về công tác QL hoạt động
HN cho HS THPT tại thành phố Hồ Chí Minh chưa đạt hiệu quả cao trên cơ sở
phân tích các thực trạng về sự thiếu thông tin, sự thiếu hiểu biết của HS về các
ngành, nghề trong xã hội dẫn đến việc chọn nghề nghiệp tương lai của các em HS
không phù hợp, các hình thức GDHN trong nhà trường THPT còn nhiều hạn chế.
Bên cạnh, đề tài chưa đề cập đến sự lãnh đạo phối hợp GD của nhà trường – gia
đình – XH trong công tác GDHN cho HS, vì công tác GDHN trong nhà trường
THPT là một bộ phận của công tác HN của toàn XH. Gia đình lại là cái nôi đầu đời
có ảnh hưởng lớn tới sự chọn lựa nghề nghiệp tương lai của HS. Ở đây đề tài chưa
đề cập đến nhiệm vụ của cha mẹ học sinh trong việc GDHN và chưa có sự phối hợp
GD của nhà trường với gia đình để HN cho các em [36].

Luận văn thạc sĩ của tác giả Nhan Ngọc Hà, nghiên cứu với đề tài “Thực
trạng và giải pháp quản lý hoạt động GDHN của hiệu trưởng các trường THPT quận
Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ hiện nay”, trong đề tài này trên cơ sở nghiên cứu lý
luận và thực trạng QL hoạt động GDHN của hiệu trưởng các trường THPT quận
Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ hiện nay. Để từ đó đề ra các giải pháp góp phần nâng
cao chất lượng và hiệu quả công tác QL hoạt động GDHN của Hiệu trưởng ở các
trường này [17].
Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Ngọc Nhất nghiên cứu với đề tài “Biện pháp
quản lý hoạt động GDHN tại trường trung học phổ thông Ngũ Hành Sơn thành phố
Đà Nẵng”, trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động
GDHN tại trường THPT Ngũ Hành Sơn thành phố Đà Nẵng, từ đó đề xuất các biện
pháp quản lý hoạt động GDHN nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả lĩnh vực
công tác này [30].
Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Thị Thu Trà nghiên cứu với đề tài “Quản lý
hoạt động GDHN cho HS trung học phổ thông trên địa bàn Hà Nội”, đề tài đã xây
10


dựng được các luận cứ khoa học và các giải pháp triển khai hệ thống quản lý GDHN
ở các trường THPT. Góp phần bảo đảm và từng bước nâng cao chất lượng đào tạo
nhân lực, đáp ứng nhu cầu tuyển dụng của thị trường lao động khu vực cả nước và
địa phương. Từ những phân tích lý luận và thực tiễn về quản lý GDHN nhằm định
hướng, đề xuất những giải pháp quản lý GDHN cho HS THPT tại Hà Nội [40].
Luận án tiến sĩ của tác giả Bùi Văn Hưng nghiên cứu với đề tài “Quản lý
hoạt động GDHN trong các trường dạy nghề đáp ứng yêu cầu của thị trường lao
động”, đề tài đã phát triển các khái niệm về HN trong trường dạy nghề; quản lý hoạt
động GDHN; Làm rõ mối quan hệ giữa HN và thị trường lao động; những khác biệt
giữa HN trong trường phổ thông, HN trong trường dạy nghề, các yếu tố ảnh hưởng
đến quản lý hoạt động giáo dục HN; Đề xuất nội dung các giải pháp quản lý hoạt
động GDHN đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động [25].

Luận án tiến sĩ của tác giả Hồ Văn Thống nghiên cứu với đề tài “Quản lý
giáo dục hướng nghiệp cho HSTHPT theo định hướng tạo nguồn nhân lực cho các
tỉnh vùng Đồng bằng Sông Cửu Long đến năm 2020”. Trong nghiên cứu này tác giả
đã tiến hành phân tích mối quan hệ giữa nhu cầu nhân lực và hoạt động hướng
nghiệp; đánh giá thực trạng giáo dục hướng nghiệp và QLGDHN cho HS THPT
theo tiếp cận quản lý các thành tố của quá trình GDHN. Phân tích nhu cầu nhân lực
của các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long đề làm cơ sở đề xuất 03 nhóm giải pháp
quản lý GDHN cho HS THPTở vùng này [37].
Luận án tiến sĩ của tác giả Phạm Đăng Khoa nghiên cứu với đề tài “Quản lý
giáo dục hướng nghiệp cho HSTHPT theo định hướng phát triển nhân lực thành phố
Hồ Chí Minh”, trong nghiên cứu này tác giả đã thực hiện phân tích nội dung quản lý
GDHN cho HS THPT theo tiếp cận quản lý các thành tố của quá trình GDHN; từ đó
đề xuất các giải pháp cho CBQL các trường THPT trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh để quản lý GDHN cho HS gắn với nhu cầu nhân lực của Thành phố này [27].
Luận án tiến sĩ của tác giả Vũ Đình Hưng (2019) nghiên cứu với đề tài
“Quản lý giáo dục hướng nghiệp cho HS trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang
trong bối cảnh đổi mới giáo dục”, với đề tài này tác giả đã xây dựng được cơ sở lý
luận về GDHN và quản lý GDHN cho HS trung học phổ thông trong bối cảnh đổi
11


mới giáo dục, tiến hành khảo sát, đánh giá thực trạng GDHN và quản lý GDHN cho
HS trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Từ đó
đề xuất các giải pháp quản lý GDHN cho HS trung học phổ thông tỉnh Tuyên
Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Đề tài xác định được nội dung quản lý
GDHN theo tiếp cận tích hợp các chức năng quản lý với các thành tố của quá trình
GDHN trong bối cảnh đổi mới giáo dục sẽ đánh giá rõ thực trạng quản lý GDHN và
đề xuất được các giải pháp quản lý GDHN cho HS THPT phù hợp với thực tế của
tỉnh Tuyên Quang, góp phần nâng cao chất lượng GDHN cũng như chất lượng giáo
dục nói chung [26].

Các nghiên cứu đều khẳng định: quản lý GDHN cho HS phổ thông là xu thế
chung được nhiều nước trên thế giới và Việt Nam quan tâm. Các nghiên cứu đều đề
cập đến mối quan hệ giữa GDHN và phát triển nguồn nhân lực cho sự phát triển
kinh tế xã hội của đất nước, của địa phương. Trong trường học, việc quản lý GDHN
thuộc trách nhiệm của lãnh đạo nhà trường và đứng đầu là Hiệu trưởng; Muốn thực
hiện tốt cần quản lý các thành tố của quá trình GDHN trong mối quan hệ với các lực
lượng xã hội. Rất ít công trình nghiên cứu về quản lý GDHN cho HS THPT trong
bối cảnh đổi mới giáo dục. Như vậy, cần thiết phải có sự tiếp nối những nghiên cứu
về quản lý GDHN trong nhà trường phổ thông nhằm hoàn thiện mục tiêu, nội dung
của công tác GDHN trong nhà trường.
Nhận định chung: Có thể thấy nghiên cứu về GDHN và quản lý hoạt động
GDHN cho HS đã được nhiều người nghiên cứu, bàn luận ở các khía cạnh đa dạng.
Tuy nhiên trong bối cảnh xã hội có nhiều thay đổi, sự phát triển mạnh mẽ của cuộc
cách mạng công nghệ 4.0 đã tác động rất lớn đến cơ cấu ngành nghề, nhu cầu nhân
lực của xã hội. Thêm đó, hoạt động giáo dục trải nghiệm hướng nghiệp theo
CTGDPT 2018 cấp THPT là hoạt động GD bắt buộc, với 105 tiết, theo mục tiêu
phát triển phẩm chất năng lực học sinh. Do đó việc tiếp tục nghiên cứu quản lý
GDHN cho HS ở trường phổ thông cần được nghiên cứu tiếp một cách cụ thể và
khoa học trên cơ sở kế thừa các công trình nghiên cứu này. Đối với Trường trung
học phổ thông Hiền Đa, huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ đây là công trình nghiên cứu
đầu tiên đề cập đến vấn đề quản lý hoạt động GDHN.
12


1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Hướng nghiệp
Hướng nghiệp là hệ thống các biện pháp giúp cho con người lựa chọn và xác
định nghề nghiệp của bản thân trong cuộc sống tương lai trên cơ sở kết hợp nguyện
vọng, sở trường của cá nhân với nhu cầu xã hội để cá nhân đó khám phá và phát
huy những năng lực của bản thân [dẫn theo 37].

“Hướng nghiệp trong giáo dục là hệ thống các biện pháp tiến hành trong và
ngoài nhà trường để giúp HS có kiến thức về nghề nghiệp và có khả năng lựa chọn
nghề nghiệp trên cơ sở kết hợp nguyện vọng, sở trường của cá nhân với nhu cầu sử
dụng lao động của xã hội” [13].
Thực chất của hướng nghiệp không phải là sự quyết định nghề mà là giúp
các em có được những hiểu biết cần thiết về bản thân, về thế giới nghề nghiệp xung
quanh, về những yếu tố ảnh hưởng/tác động tới bản thân trong việc chọn nghề để
lựa chọn nghề phù hợp và giải quyết thỏa đáng mối quan hệ giữa cá nhân với nghề,
giữa cá nhân với xã hội [dẫn theo 14].
Về mặt khoa học, HN là quá trình xác lập sự phù hợp nghề của từng người
cụ thể trên cơ sở xác định sự tương ứng giữa những đặc điểm tâm sinh lý của họ đối
với những yêu cầu của một nghề nào đó đối với người lao động. Về mặt xã hội học
thì HN nhằm góp phần phân bố hợp lý và sử dụng có hiệu quả nhất nguồn nhân lực,
vốn quý của đất nước để phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội, đó chính là động
lực cho sự phát triển của đất nước. Hiểu theo nghĩa thông thường HN là hệ thống
các biện pháp tác động của các lực lượng gia đình, nhà trường, xã hội đến nhận
thức, thái độ, hành vi của HS kết quả là làm cho sự lựa chọn của các em HS phù
hợp với yêu cầu nghề nghiệp mà các em đã chọn.
Như vậy, hướng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân chọn lựa
và phát triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của cá nhân, đồng
thời thỏa mãn nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực nghề nghiệp (thị trường lao
động) ở cấp độ địa phương và quốc gia.
1.2.2. Giáo dục hướng nghiệp
Theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ trưởng Bộ
13


Giáo dục và Đào tạo ban hành chương trình giáo dục phổ thông: Giáo dục hướng
nghiệp bao gồm toàn bộ các hoạt động của nhà trường phối hợp với gia đình và xã
hội nhằm trang bị kiến thức, hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp cho học

sinh, từ đó giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực, tính cách, sở
thích, quan niệm về giá trị của bản thân, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của gia
đình và phù hợp với nhu cầu của xã hội. Giáo dục hướng nghiệp có ý nghĩa quan
trọng góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện và phân luồng học sinh sau
trung học cơ sở và sau trung học phổ thông [10].
Giáo dục hướng nghiệp là một bộ phận của giáo dục toàn diện giúp mỗi học
sinh có sự hiểu biết về tính chất của ngành nghề mà mình hướng tới, biết phân tích
thị trường lao động và tháo gỡ vướng mắc hoặc rèn luyện bản thân, từ đó mỗi học
sinh tự xác định được đâu là nghề nghiệp phù hợp hoặc không phù hợp với mình.
Giáo dục hướng nghiệp là các tác động có hệ thống giúp thế hệ trẻ có cơ sở
khoa học trong việc chọn nghề sao cho phù hợp với những yêu cầu của sự phân
công lao động xã hội, có tính đến hứng thú và năng lực của từng cá nhân, sao cho
mỗi học sinh tìm thấy niềm vui, hạnh phúc khi cống hiến sức mình cho sự phát triển
chung của cộng đồng, của xã hội [dẫn theo 14].
Trong luận văn tác giả sử dụng khái niệm: GDHN là hệ thống các tác động của
xã hội về giáo dục, y học, xã hội học, kinh tế học...nhằm giúp cho HS chọn được nghề
vừa phù hợp với hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở trường của cá nhân vừa đáp ứng
được nhu cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất trong nền kinh tế quốc dân.
1.2.3. Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông
Giáo dục hướng nghiệp cho HS THPT là hoạt động mà ở đó nhà trường phối
hợp với gia đình và xã hội nhằm trang bị kiến thức, hình thành năng lực định hướng
nghề nghiệp từ đó giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực, tính
cách, sở thích, quan niệm về giá trị của bản thân, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh
của gia đình và nhu cầu của xã hội [dẫn theo 17].
Giáo dục hướng nghiệp cho HS phổ thông nhằm mục đích bồi dưỡng, hướng
dẫn HS, ngay từ trong nhà trường, chọn nghề phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế
xã hội đồng thời phù hợp với năng lực cá nhân. Trong chương trình giáo dục phổ
14