Phát triển du lịch cộng đồng huyện tủa chùa tỉnh điện biên

Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4 K23

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
KHOA DU LỊCH
***

Họ và tên: Nguyễn Thị Huyền Trang – K23HD

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Đề tài: Phát triển du lịch cộng đồng huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

NGÀNH

: QUẢN TRỊ KINH DOANH (DU LỊCH)

MÃ NGÀNH

: 52340101

CHUYÊN NGÀNH : HƢỚNG DẪN DU LỊCH

Giáo viên hướng dẫn: Thạc sĩ Vũ Hương Giang

Hà Nội, 01- 2019


Nguyễn Thị Huyền Trang – A4K23

Khóa luận tốt nghiệp

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản
thân, em đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, tạo mọi điều kiện của quý thầy giáo, cô giáo trong
Khoa Du Lịch cùng tập thểlớp A4K23 – Đại Học Mở Hà Nội. Đặc biệt là sựhƣớng
dẫn tận tình của cô giáo Ths. Vũ Hƣơng Giang cùng với ngƣời dân, Ủy Ban Nhân Dân
huyện Tủa Chùa đã giúp đỡ em hoàn thànhbài khóa luận “Phát phát triển du lịch cộng
đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên”.
Nhân dịp này em xin chân thành gửi lời cảm ơn đến: Ban Lãnh đạo Khoa Du
Lịch –Đại Học Mở Hà Nội, cô giáo Ths. Vũ Hƣơng Giang- giáo viên hƣớng dẫn đề tài
đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ và nhiệt tình hƣớng dẫn để em hoàn thành khóa luận này.
Xin gửi lời cảm ơn đến các anh chị nhân viên tại Công ty du lịch Quốc Tế Đại Việtđã
tận tình chỉbảo, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực tập tại đây.Tuy nhiên do chƣa có
đủ kinh nghiệm và trình độ chuyên môn, thời gian nghiên cứu có hạn nên đề tài không
tránh khỏi sai sót,em rất mong nhận đƣợc sự đóng góp thêm của quý thầy cô và các
bạn để hoàn thiện nội dung khóa luận.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 24 tháng 01 năm 2019
Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Huyền Trang

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên


Nguyễn Thị Huyền Trang – A4K23

Khóa luận tốt nghiệp
TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

KHOA DU LỊCH

Độc lập – Tự Do – Hạnh Phúc

……….**………

……………………………

NHIỆM VỤ THIẾT KẾ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Họ tên: Nguyễn Thị Huyền Trang

ĐT:

Lớp – Khóa:A4-K23 Ngành học: Quản trị kinh doanh (du lịch)
1. Tên đề tài: “Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên”
2. Các số liệu ban đầu
Theo các số liệu thống kê của ủy ban nhân dân huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên
3. Nội dung các phần thuyết minh và tính toán
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn cho phát triển du lịch cộng đồng
Chƣơng 2: Tiềm năng, thực trạng phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh
Điện Biên.
Chƣơng 3: Một số giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện
Biên.
4. Giáo viên hƣớng dẫn

:Ths Vũ Hƣơng Giang

5. Ngày giao nhiêm vụ Khóa luận tốt nghiệp

: 30/10/2018

6. Ngày nộp Khóa Luận cho VP Khoa

: 24/01/2019
Hà Nôi, ngày 24 tháng 01 năm 2019

Trƣởng Khoa

Giáo viên hƣớng dẫn

Vũ Hương Giang

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên


Nguyễn Thị Huyền Trang – A4K23

Khóa luận tốt nghiệp

Mục lục
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................... 1
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn nghiên cứu của khóa luận ........................................ 2
2.1. Mục tiêu ................................................................................................................... 2
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 2
2.3. Giới hạn nghiên cứu ................................................................................................ 2
3. Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 2
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu .............................................................................................. 2
3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................... 2
4. Những đóng góp chủ yếu của khóa luận .................................................................... 4

5. Cấu trúc khóa luận ...................................................................................................... 5
CHƢƠNG 1 .................................................................................................................... 6
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG .............................. 6
1.1 Du lịch ...................................................................................................................... 6
1.1.1 Khái niệm du lịch .................................................................................................. 6
1.1.2 Chức năng của du lịch ........................................................................................... 7
1.1.3 Ý nghĩa xã hội của du lịch ..................................................................................... 9
1.2 Du lịch cộng đồng .................................................................................................. 10
1.2.1 Khái niệm cộng đồng........................................................................................... 10
1.2.2 Khái niệm du lịch cộng đồng.............................................................................. 11
1.2.3 Vai trò của Du lịch cộng đồng ............................................................................. 15
1.2.3.1 Đối với nền kinh tế ........................................................................................... 15
1.2.3.3 Đối văn hóa – xã hội......................................................................................... 16
1.2.3.3 Đối với môi trƣờng ........................................................................................... 16
1.2.4 Các nguyên tắc cơ bản phát triển của Du lịch cộng đồng ................................... 17
1.2.5 Điều kiện cần thiết để phát triển Du lịch cộng đồng ........................................... 18
1.2.5.1 Tài nguyên du lịch ............................................................................................ 18
1.2.5.2 Cộng đồng dân cƣ ............................................................................................ 19
1.2.5.3 Khả năng tiếp cận điểm đến du lịch cộng đồng .............................................. 19
1.2.5.4 Khả năng cung ứng dịch vụ du lịch .................................................................. 20
Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Huyền Trang – A4K23

1.2.5.5 Khách du lịch .................................................................................................... 20
1.2.5.6 Chính sách phát triển du lịch ............................................................................ 20
1.2.5.7 Công tác xúc tiến, quảng bá ............................................................................. 20

1.6 Một số kinh nghiệm phát triển Du lịch cộng đồng tại Việt Nam và bài học vận
dụng cho huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên .................................................................. 21
1.6.1 Một số kinh nghiệm phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam ......................... 21
1.6.2 Bài học kinh nghiệm phát triển du lịch cộng đồng có thể áp dụng cho huyện Tủa
Chùa, tỉnh Điện Biên .................................................................................................... 27
CHƢƠNG 2 .................................................................................................................. 30
TIỀM NĂNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG ............ 30
TẠI HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ĐIỆN BIÊN .......................................................... 30
2.1 Giới thiệu chung về huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên ........................................... 30
2.2 Tiềm năng du lịch cộng đồng huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên ............................ 31
2.2.1 Tài nguyên du lịch tự nhiên ................................................................................. 31
2.2.1.1 Địa hình ............................................................................................................ 31
2.2.1.2 Khí hậu ............................................................................................................. 32
2.2.1.3 Thủy Văn .......................................................................................................... 32
2.2.1.4 Các điểm du lịch tự nhiên ................................................................................. 32
2.2.2 Tài nguyên du lịch nhân văn ............................................................................... 36
2.2.3 Các điều kiện kinh tế - xã hội khác ..................................................................... 38
2.3 Thực trạng phát triển du lịch cộng đồng tại Tủa Chùa – Điện Biên trong giai đoạn
2015- 2017 .................................................................................................................... 39
2.3.1 Khách du lịch ....................................................................................................... 39
2.3.2 Cơ cấu nguồn khách ............................................................................................ 40
2.3.3 Doanh thu hoạt động du lịch cộng đồng.............................................................. 41
2.3.4 Cơ sở vật chất và cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch ................................................. 42
2.3.4.1 Cơ sở vật chất phục vụ du lịch ......................................................................... 42
2.3.4.2 Cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch .......................................................................... 47
2.4 Đánh giá sự phát triển du lịch cộng đồng huyện Tủa Chùa – Điện Biên ............... 51
CHƢƠNG 3 .................................................................................................................. 54
Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Huyền Trang – A4K23

MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TẠI HUYỆN TỦA
CHÙA TỈNH ĐIỆN BIÊN ........................................................................................... 54
3.1 Định hƣớng phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa – Điện Biên .......... 54
3.1.1 Định hƣớng phát triển du lịch cộng đồng tại Tủa Chùa - Điện Biên .................. 54
3.1.2 Mục tiêu phát triển............................................................................................... 57
3.2 Một số giải pháp phát triển du lịch cộng đồng Tủa Chùa -Điện Biên.................... 57
3.2.1 Giải pháp tăng số lƣợng khách du lịch ................................................................ 57
3.2.1.1 Đối với khách du lịch nội địa và quốc tế .......................................................... 57
3.2.1.2 Xây dụng, cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất và cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch . 58
3.2.2 Giải pháp nâng cao chất lƣợng sản phẩm du lịch ................................................ 61
3.2.2.1 Giải pháp phát triển sản phẩm du lịch .............................................................. 61
3.2.2.2 Đầu tƣ phát triển du lịch ................................................................................... 62
3.2.2.3 Giải pháp tuyên truyền, giáo dục ý thức cho cộng đồng địa phƣơng ............... 63
3.2.2.4 Giải pháp tăng cƣờng công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống kết hợp phát triển du lịch cộng đồng .................................................................. 64
3.2.2.5 Giải pháp về ứng dụng khoa học, công nghệ ................................................... 64
3.2.2.6 Giải pháp về bảo vệ môi trƣờng ....................................................................... 64
3.2.3 Các giải pháp khác............................................................................................... 65
3.2.3.1 Giải pháp xây dựng cơ chế chính sách, tổ chức hoàn thiện bộ máy hoạt động
quản lý .......................................................................................................................... 65
3.2.3.2 Xây dựng quy hoạch, kế hoạch tổng thể phát triển du lịch cộng đồng huyện
Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên ............................................................................................. 66
3.2.3.3 Phát triển du lịch trên cơ sở bảo tồn các nguồn tài nguyên, đảm bảo lợi ích kinh
tế, xã hội cho cộng đồng dân cƣ ................................................................................... 66
3.2.3.4 Giải pháp nghiên cứu thị trƣờng, tiếp thị và quảng bá hình ảnh các điểm du lịch
cộng đồng huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên ................................................................. 68

3.2.3.5 Giải pháp về nguồn nhân lực ............................................................................ 68
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên


Nguyễn Thị Huyền Trang – A4K23

Khóa luận tốt nghiệp

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Nghĩa tiếng việt

Tên viết tắt
DLCĐ

Du lịch cộng đồng

DLQG

Du lịch quốc gia

DLST

Du lịch sinh thái

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Huyền Trang – A4K23
Danh mục biểu đồ

Biểu đồ 2.1: Số lƣợng khách du lịch đến Tủa Chùa (2015-2017) ................................ 39
Biểu đồ 2.2: Biểu đồ doanh thu du lịch Tủa Chùa năm 2015-2017 ............................. 42
Biểu đồ 2.3: Đánh giá của du khách về dịch vụ lƣu trú phục vụ khách du lịch tại Tủa Chùa........... 43
Biểu đồ 2.4: Đánh giá dịch vụ vui chơi, giải trí khu du lịch tại Tủa Chùa .................. 45
Biểu đồ 2.5: Đánh giá dịch vụ ăn uống khu du lịch tại Tủa Chùa ............................... 46

Danh mục bảng
Bảng 2.1: Bảng số lƣợng khách du lịch đến Tủa Chùa ................................................ 40
Bảng 2.2: Cơ sở lƣu trú huyện Tủa Chùa năm 2015-2017........................................... 44
Bảng 2.3: Bảng nguồn vốn đầu tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng huyện Tủa Chùa .............. 50

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Từ xƣa, trong lịch sử nhân loại, du lịch đã đƣợc ghi nhận nhƣ một sở thích, một
trong những hoạt động nghỉ ngơi tích cực của con ngƣời. Ngày nay, du lịch đã trở
thành một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống văn hóa xã hội. Trong những năm
gần đây, thế giới đã chứng kiến sự bùng nổ của hoạt động du lịch trên toàn cầu. Du
lịch đã trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều quốc gia và đóng góp không nhỏ vào
sự phát triển kinh tế thế giới nói chung, từng quốc gia hay từng địa phƣơng nói riêng.
Trong số các loại hình du lịch, du lịch cộng đồng (DLCĐ) đƣợc coi là loại hình
mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng địa phƣơng, không chỉ về khía cạnh kinh tế mà

còn cả khía cạnh xã hội và môi trƣờng. Đây là loại hình du lịch mà du khách cùng
tham gia mọi hoạt động sinh hoạt với cộng đồng sở tại, thƣởng thức những giá trị tự
nhiên, văn hóa, tinh thần ở địa phƣơng. Loại hình này đã phát triển ở nhiều tỉnh thành
ở Việt Nam. Đặc biệt là ở khu vực miền núi phía Bắc, loại hình du lịch này rất phát
triển và mang lại nhiều giá trị tích cực cho cộng đồng bản địa..
Là huyện miền núi vùng cao nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Điện Biên, huyện Tủa
Chùa có kinh tế chậm phát triển, đại bộ phận dân cƣ có thu nhập thấp, đời sống ngƣời
dân còn nhiều khó khăn.Tuy nhiên,Tủa Chùa có nhiều tiềm năng để phát triển DLCĐ,
đặc biệt là du lịch sinh thái, du lịch văn hóa cộng đồng nhƣ: văn hóa đặc trƣng của
đồng bào các dân tộc thiểu số; chợ phiên truyền thống, đặc sắc ở các xã Tả Sìn Thàng,
Xá Nhè, Huổi Só; các Lễ hội dân gian, nghề truyền thống; cao nguyên đá cổ Tả Phìn;
di tích kiến trúc nghệ thuật thành Vàng Lồng; Thiên nhiên nguyên sơ, hùng vĩ; hệ
thống ruộng bậc thang; hệ thống hang động (Xá Nhè, Khó Chua La, Pê Răng Ky….),
vùng lòng hồ Thủy điện sông Đà; rừng Chè Tuyết Shan cổ thụ… Tuy nhiên, tất cả
những giá trị tự nhiên và văn hóa này đều mới dừng lại ở dạng tiềm năng, chƣa đƣợc
khai thác cho các hoạt động du lịch.
Nhận thấy tiềm năng phát triển DLCĐ tại đây, trong năm 2018 vừa rồi, chính
quyền huyện Tủa Chùa đã có định hƣớng phát triển du lịch dựa trên những giá trị tự
nhiên, văn hóa của vùng đất này để thu hút du khách, góp phần xóa đói giảm nghèo,
nâng cao chất lƣợng cuộc sống cho cộng đồng địa phƣơng, chuyển dịch cơ cấu, bảo

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

1


tồn đƣợc các tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn. Tuy nhiên, để
làm đƣợc điều đó, cần phải có những nghiên cứu, đánh giá đầy đủ về tiềm năng, thực
trạng phát triển DLCĐ, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp mang giá trị thực tiễn để
phát triển DLCĐ tại huyện Tủa Chùa.

Xuất phát từ những lí do trên đây, em đã quyết định lựa chọn đề tài “Phát triển
DLCĐtại huyện Tủa Chùa - tỉnh Điện Biên” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn nghiên cứu của khóa luận
2.1. Mục tiêu
Mục tiêu của khóa luận là nhằm đề xuất một số định hƣớng, giải pháp để phát
triển DLCĐở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên tới năm 2025.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu trên, khóa luận tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về du lịch và DLCĐ;
- Đánh giá tiềm năng và thực trạng phát triển DLCĐ tại huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên;
- Đề xuất định hƣớng và giải pháp để phát triển DLCĐ tại huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện
Biên tới năm 2025.
2.3. Giới hạn nghiên cứu
- Về nội dung: Tổng quan có chọn lọc những vấn đề lí luận và thực tiễn về du lịch và
DLCĐ, đánh giá tiềm năng, thực trạng và đề xuất các giải pháp phát triển DLCĐtại
huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
- Về không gian: Lãnh thổ nghiên cứu là địa bàn huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
- Về thời gian: Số liệu và tình hình đƣợc khảo sát, thu thập từ năm 2012 đến 2018; các
kiến nghị, đề xuất, giải pháp tới năm 2025.
3. Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động DLCĐ tại huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
3.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp phân tích tổng hợp:

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

2

Phƣơng pháp này đƣợc thực hiện trong đề tài thông qua việc tổng hợp các
nguồn tài liệu, số liệu, các kết quả điều tra xã hội học cùng các khảo sát thực tế, phân
tích để thấy đƣợc thực trạng phát triển DLCĐcủa huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên. Qua
đó cho phép xác định tính động lực, thấy đƣợc sự ảnh hƣởng qua lại giữa phát triển du
lịch với công tác bảo tồn, với cộng đồng địa phƣơng.
Phương pháp thu thập và xử lý tài liệu:
Phƣơng pháp này thực hiện nhằm nghiên cứu, xử lí các tài liệu trong phòng dựa
trên cơ sở các số liệu, tƣ liệu, tài liệu từ các nguồn khác nhau và từ thực tế. Tổng quan
tài liệu có đƣợc cho phép kế thừa các nghiên cứu có trƣớc, sử dụng các thông tin đã
đƣợc kiểm nghiệm, cập nhật những vấn đề trong và ngoài nƣớc. Vì thế, đây là phƣơng
pháp thƣờng đƣợc sử dụng trƣớc tiên và khá phổ biến, đóng vai trò cơ sở, điều kiện
cần thiết để phục vụ trong các đề tài nghiên cứu khoa học.
Dựa trên nguồn tài liệu thu thập đƣợc, tiến hành phân tích, so sánh, tổng hợp
nhằm: khái quát đƣợc cơ sở lý luận và thực tiễn về DLCĐ; đánh giá chính xác nguồn
lực và thực trạng phát triển DLCĐ ở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên.
Phương pháp thống kê:
Đề tài nghiên cứu, đánh giá về thực trạng phát triển DLCĐở huyện Tủa Chùa
tỉnh Điện Biên nên có khá nhiều nguồn số liệu về khách du lịch, về doanh thu du lịch.
Các số liệu thu thập đƣợc phân tích, chọn lọc để phục vụ cho mục đích nghiên cứu.
Những tài liệu, số liệu luôn đƣợc cập nhật, đảm bảo cơ sở cho việc xử lý, phân tích,
đánh giá các vấn đề cho nội dung nghiên cứu của đề tài.
Phương pháp nghiên cứu thực địa:
Phƣơng pháp nghiên cứu thực địa đƣợc sử dụng rộng rãi trong Địa lý du lịch để
tích lũy tài liệu thực tế về sự hình thành, phát triển và đặc điểm của tổ chức lãnh thổ du
lịch. Đây là phƣơng pháp quan trọng trong nghiên cứu DLCĐ, có mối liên hệ chặt chẽ
với các phƣơng pháp khác, không chỉ riêng với phƣơng pháp điều tra xã hội học.
Phƣơng pháp này đƣợc thực hiện kết hợp với phƣơng pháp điều tra xã hội học.
Với phƣơng pháp này, các thông tin thực tế qua quan sát, nghe và trao đổi càng thêm
phong phú. Thông qua việc nghiên cứu trƣớc bản đồ và các văn bản tài liệu đã thu thập
đƣợc tạo điều kiện dễ dàng để đối chiếu, phân tích, so sánh giữa sách vở và thực tế.

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

3


Trên cơ sở đó, chỉnh sửa, bổ sung, đánh giá chính xác hơn tiềm năng và thực trạng
hoạt động DLCĐ ở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên.
Phương pháp bản đồ:
Bản đồ không chỉ là phƣơng tiện phản ánh những đặc điểm không gian về
nguồn tài nguyên, các luồng khách, cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch
hoặc các thuộc tính riêng của hệ thống lãnh thổ nghỉ ngơi du lịch (tính ổn định, tính
thích hợp...), mà còn là một cơ sở để nhận những thông tin mới và vạch ra tính quy
luật hoạt động của toàn bộ hệ thống.
Phương pháp dự báo:
Nghiên cứu tiềm năng phát triển du lịch tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên để
từ đó đề xuất đƣợc các giải pháp phát triển DLCĐcho huyện Tủa Chùa thì việc dự báo
có ý nghĩa quan trọng. Dự báo về các chỉ tiêu để dựa trên các chỉ tiêu đó đề xuất đƣợc
các định hƣớng phát triển du lịch một cách bền vững. Đề tài cũng dự báo về số lƣợng
khách du lịch, doanh thu du lịch, để có thể mở rộng hệ thống nhà ở của ngƣời dân. Đề
tài cũng dự báo một số sản phẩm du lịch đặc trƣng của vùng để có thể quy hoạch hay làm
tốt công tác tổ chức lãnh thổ du lịch cho huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên.
Phương pháp điều tra, khảo sát:
Khảo sát thực địa đƣợc tiến hành tại huyện Tủa Chùa. Phƣơng pháp này nhằm
điều tra tổng hợp về điều kiện tự nhiên, xã hội, tìm hiểu giá trị tài nguyên du lịch, dịch
vụ, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch của đối tƣợng nghiên cứu. Thông qua việc
khảo sát thực địa có thể đánh giá thực trạng hoạt động DLCĐtại địa phƣơng. Đây
chính là cơ sở thực tế để đề xuất một số giải pháp phát triển DLCĐphù hợp với những
đặc trƣng riêng có của huyện Tủa Chùa.
4. Những đóng góp chủ yếu của khóa luận
- Hệ thống hóa đƣợc một số vấn đề lý luận cơ bản về du lịch và DLCĐ.

- Đánh giá đƣợc tiềm năng phát triển DLCĐ tại huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
- Phân tích và đánh giá đƣợc thực trạng phát triển DLCĐ tại huyện Tủa Chùa, tỉnh
Điện Biên.
- Đề xuất định hƣớng, giải pháp phát triển DLCĐ tại huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

4


5. Cấu trúc khóa luận
Phần 1:Đặt vấn đề. Phần này trình bày tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu, mục tiêu,
đối tƣợng, phạm vi, phƣơng pháp nghiên cứu và cấu trúc đề tài.
Phần 2: Nội dung và kết quả nghiên cứu.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn cho phát triển du lịch cộng đồng.
Chương 2: Tiềm năng, thực trạng phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa
Chùa tỉnh Điện Biên.
Chương 3: Một số giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa
tỉnh Điện Biên
Phần 3: Kết luận

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

5


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4 K23
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG

1.1 Du lịch
1.1.1 Khái niệm du lịch
Trong vòng hơn 6 thập kỷ, kể từ khi thành lập, hiệp hội quốc tế các tổ chức du
lịch IUOTO (International Union of Official Travel Organisation) năm 1925 tại Hà
Lan, khái niệm về du lịch luôn đƣợc tranh luận.
Đầu tiên, du lịch đƣợc hiểu là việc đi lại của từng cá nhân hoặc một nhóm
ngƣời rời khỏi nơi ở của mình trong một khoảng thời gian ngắn đến các vùng xung
quanh để nghỉ ngơi, giải trí, chữa bệnh.
Ngày nay, ngƣời ta thống nhất rằng cơ bản tất cả các hoạt động di chuyển của
con ngƣời trong hay ngoài nƣớc trừ việc cƣ trú chính trị, tìm việc làm, xâm lƣợc, còn
lại đều mang nghĩa du lịch.
Nhƣ vậy, du lịch là một dạng hoạt động của dân cƣ trong thời gian rỗi liên quan
đến di chuyển và lƣu lại tạm thời bên ngoài nơi cƣ trú thƣờng xuyên nhằm nghỉ ngơi,
chữa bệnh, phát triển thể chất và tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức - văn hóa hoặc
thể thao kèm theo việc tiêu thụ những giá trị về tự nhiên - kinh tế - văn hóa.
Theo Luật Du lịch số: 09/2017/QH14 thì “Du lịch là các hoạt động có liên quan
đến chuyến đi của con ngƣời ngoài nơi cƣ trú thƣờng xuyên trong thời gian không quá
01 năm liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, nghỉ dƣỡng, giải trí, tìm hiểu, khám
phá tài nguyên du lịch hoặc kết hợp với mục đích hợp pháp khác”. [14]
Nhƣ vậy, khái niệm du lịch bao hàm nội dung kép: Một mặt là việc di chuyển
chỗ ở, một mặt kèm theo việc tiêu thụ sản phẩm/ dịch vụ trong quá trình di chuyển đó.
Trong nấc thang nhu cầu của Maslow có đề cập đến 5 nấc thang nhu cầu cơ bản
của con ngƣời, đƣợc sắp xếp từ thấp đến cao. Đó là các nhu cầu tự khẳng định bản thân,
nhu cầu đƣợc tôn trọng, nhu cầu về quan hệ xã hội, nhu cầu về an toàn, và nhu cầu về
sinh lí cơ bản.
Nhu cầu vận chuyển trong du lịch đƣợc hiểu là sự tất yếu phải di chuyểntừ nơi
ở thƣờng xuyên tới điểm du lịch nào đó và ngƣợc lại. Thêm vào đó là sự di chuyển ở
nơi du lịch trong thời gian đi du lịch của du khách. Bởi lẽ sản phẩm du lịch không đến
với ngƣời tiêu dùng giống nhƣ tiêu dùng những sản phẩm bình thƣờng mà muốn tiêu
Phát triển du lịch công đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

6


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
dùng du lịch theo đúng nghĩa của nó thì buộc ngƣời ta phảirời chỗ ở thƣờng xuyên của
mình và đi đến điểm du lịch - nơi tạo ra các sản phẩm và điều kiện tiêu dùng du lịch.
Hơn thế, từ nơi ở thƣờng xuyên đến điểm du lịch thƣờng có khoảng cách xa. Do bản
chất của du lịch là sự đi lại. Vì vậy, điều kiện tiên quyết của du lịch là phƣơng tiện và
sự tổ chức các dịch vụ vận chuyển. Nhu cầu vận chuyển thỏa mãn là tiền đề cho sự
phát triển hàng loạt những nhu cầu khác.
Nhu cầu ở, nghỉ ngơi và ăn uống là một trong nhũng nhu cầu thiết yếu của con
ngƣời, nhƣng để thỏa mãn nhu cầu này thì không phải chuyện dễ dàng, bởi trong
những điều kiện khác nhau nhu cầu của khách du lịch hoàn toàn khác nhau.Đối tƣợng
thỏa mãn các nhu cầu này là các cơ sở lƣu trú, các nhà hàng, quán rƣợu, các sản phẩm
ăn uống... Trong quá trình kinh doanh lƣu trú, ăn uống nhất thiết phải chú ý đến: chất
lƣợng, vệ sinh, an toàn và phong cách phục vụ, chủng loại sản phẩm và giá cả... Do
nhu cầu này khác nhau theo từng nhóm khách và các nhu cầu luôn luôn thay đổi phụ
thuộc rất nhiều vào tâm lý của khách du lịch.
Nhu cầu cảm thụ cái đẹp và giải trí về bản chất đó là nhu cầu thẩm mỹ của con
ngƣời. Cảm thụ giá trị thẩm mỹ bằng các dịch vụ tham quan, giải trí, tiêu khiển, tạo
nên cảm tƣởng du lịch trong con ngƣời. Cảm tƣởng du lịch đƣợc hiểu là những rung
động do tác động của các đối tƣợng ở điểm đến du lịch tạo thành, biến thành những kỷ
niệm thƣờng xuyên tái hiện trong trí nhớ của du khách. Nhu cầu này đƣợc xem nhƣ là
một nhu cầu đặc trƣng của khách du lịch.
Trong thực tế cuộc sống nhu cầu của con ngƣời là vô tận. Quá trình đi du lịch
cũng vậy, tất yếu sẽ phát sinh các nhu cầu khác. Các dịch vụ khác sinh ra là do các yêu
cầu đòi hỏi rất đa dạng mà nó phát sinh trong chuyến đi của du khách. Các dịch vụ
khác tiêu biểu là:Bán hàng lƣu niệm, dịch vụ thông tin, liên lạc, làm thủ tục Visa, đặt
chỗ, mua vé, dịch vụ chăm sóc sức khỏe (y tế), dịch vụ làm đẹp…

Nhu cầu du lịch là một trong những nhu cầu rất đa dạng và phong phú,một khi
thỏa mãn nhu cầu du lịch là đồng thời thỏa mãn tất cả các nhu cầu của khách du lịch
trong hoạt động du lịch.
1.1.2 Chức năng của du lịch

Comment [a1]: Giải thích thêm khái niệm du
lịch này, dựa trên Thang nhu cầu của Maslow
về việc việc đáp ứng các nhu cầu của du khách
trong quá trình đi du lịch

 Chức năng xã hội:

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

7


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
Thể hiện ở vai trò của du lịch trong việc giữ gìn, hồi phục sức khoẻ và tăng cƣờng
sức sống của nhân dân. Trong chừng mực nào đó, du lịch có tác dụng hạn chế các bệnh tật,
kéo dài tuổi thọ và khả năng lao động của con ngƣời. Theo Crirosep, Dorin, 1981, nhờ có
chế độ nghỉ ngơi và du lịch tối ƣu, bệnh tật của dân cƣ trung bình giảm 30%, bệnh đƣờng
hô hấp giảm 40%, bệnh thần kinh giảm 30%, bệnh đƣờng tiêu hoá giảm 20%. [10]
Thông qua hoạt động du lịch, đông đảo quần chúng nhân dân có điều kiện tiếp
xúc với những thành tựu văn hoá phong phú và lâu đời của các dân tộc, từ đó tăng
thêm lòng yêu nƣớc, tinh thần đoàn kết quốc tế, hình thành phẩm chất tốt đẹp nhƣ lòng
yêu lao động, tình bạn… Điều đó quyết định sự phát triển cân đối về nhân cách của
mỗi cá nhân trong toàn xã hội.
 Chức năng kinh tế:
Chức năng này của du lịch thể hiện ở sự liên quan mật thiết với vai trò của con

ngƣời nhƣ là lực lƣợng sản xuất chủ yếu của xã hội. Hoạt động sản xuất là cơ sở tồn
tại của xã hội. Việc nghỉ ngơi, du lịch một cách tích cực và đƣợc tổ chức hợp lý sẽ
đem lại những kết quả tốt đẹp. Một mặt nó góp phần vào việc phục hồi sức khoẻ cũng
nhƣ khả năng lao động và mặt khác đảm bảo tái sản xuất mở rộng lực lƣợng lao động
với hiệu quả kinh tế rõ rệt.
Ngoài ra chức năng kinh tế của du lịch còn thể hiện ở khía cạnh khác. Đó là
dịch vụ du lịch, một ngành kinh tế độc đáo, ảnh hƣởng đến cơ cấu ngành và cơ cấu lao
động của nhiều ngành kinh tế: nông nghiệp, công nghiệp, giao thông vận tải, ngoại
thƣơng… và là cơ sở quan trọng, tạo đà cho nền kinh tế phát triển.
 Chức năng sinh thái:
Tạo môi trƣờng sống ổn định về mặt sinh thái. Nghỉ ngơi du lịch là nhân tố có tác
dụng kích thích việc bảo vệ, khôi phục và tối ƣu hoá môi trƣờng thiên nhiên bao quanh, bởi
vì chính môi trƣờng này có ảnh hƣởng trực tiếp đến sức khoẻ và hoạt động của con ngƣời.
Việc đẩy mạnh hoạt động du lịch, tăng mức độ tập trung khách vào những vùng
nhất định đòi hỏi phải tối ƣu hoá quá trình sử dụng tự nhiên với mục đích du lịch. Lúc
này đòi hỏi con ngƣời phải tìm kiếm các hình thức bảo vệ tự nhiên, đảm bảo điều kiện
sử dụng nguồn tài nguyên một cách hợp lí.
Giữa xã hội và môi trƣờng trong lĩnh vực du lịch có mối quan hệ chặt chẽ. Một

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

8

Comment [a2]: nhớ đưa nguồn TLTK này
vào mục TLTK ở cuối bài


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
mặt xã hội đảm bảo sự phát triển tối ƣu của du lịch, nhƣng mặt khác lại phải bảo vệ
môi trƣờng tự nhiên khỏi tác động phá hoại của các dòng khách du lịch và việc xây

dựng cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ du lịch. Nhƣ vậy, giữa du lịch và bảo vệ môi
trƣờng có mối liên quan gần gũi với nhau.
 Chức năng chính trị:
Chức năng chính trị của du lịch đƣợc thể hiện ở vai trò to lớn của nó nhƣ một
nhân tố hoà bình, đẩy mạnh các mối giao lƣu quốc tế, mở rộng sự hiểu biết giữa các
dân tộc. Du lịch quốc tế làm cho con ngƣời sống ở các khu vực khác nhau hiểu biết và
xích lại gần nhau. Mỗi năm, theo Diễn đàn DL thế giới hoạt động du lịch có những
chủ đề khác nhau, nhƣ “Du lịch là giấy thông hành của hoà bình” (1967) , “Du lịch
không chỉ là quyền lợi, mà còn là trách nhiệm của mỗi ngƣời” (1983) … kêu gọi hàng
triệu ngƣời quí trọng lịch sử, văn hoá và truyền thống của các quốc gia, giáo dục lòng
mến khách và trách nhiệm của chủ nhà đối với khách du lịch, tạo nên sự hiểu biết và
tình hữu nghị giữa các dân tộc.
1.1.3 Ý nghĩa xã hội của du lịch
Du lịch góp phần giải quyết việc làm cho ngƣời lao động. Du lịch góp phần
thay đổi bộ mặt kinh tế vùng có hoạt động du lịch và giảm quá trình đô thị hoá. Thông
thƣờng tài nguyên du lịch tự nhiên có ở các vùng hẻo lánh, xa xôi, vùng ven biển…
Việc khai thác đƣa những tài nguyên này vào sử dụng đòi hỏi phải đầu tƣ về mọi mặt
giao thông, bƣu điện, kinh tế, văn hoá – xã hội… Do vậy mà việc phát triển du lịch sẽ
làm thay đổi bộ mặt kinh tế – xã hội ở những vùng đó, giảm đi sự chênh lệch về trình
độ phát triển kinh tế – xã hội giữa các vùng trong cả nƣớc, đồng thời cũng góp phần
làm giảm đi sự tập trung dân cƣ ở những trung tâm dân cƣ. Bên cạnh đó, du lịch còn
đƣợc coi là phƣơng tiện tuyên truyền quảng cáo có hiệu quả cho đất nƣớc chủ nhà mà
không phải mất tiền.
Về phƣơng diện kinh tế: Du lịch là phƣơng tiện tuyên truyền, quảng cáo hữu
hiệu cho hàng hoá nội địa ra nƣớc ngoài thông qua du khách. Khách hàng đƣợc làm
quen tại chỗ với các mặt hàng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp… Một số sản phẩm
làm cho du khách hài lòng, về nƣớc, du khách tuyên truyền cho bạn bè, ngƣời thân…

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

9

Comment [a3]: Mỗi năm...., theo Diễn đàn
DL thế giới hay theo tổ chức nao?


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
và nhiều khi bắt đầu tìm kiếm các mặt hàng đó ở nƣớc mình và nếu không thấy, khách
có thể yêu cầu các cơ quan ngoại thƣơng nhập các mặt hàng đó.
Về phƣơng diện xã hội: Du lịch là phƣơng tiện tuyên truyền, quảng cáo hữu
hiệu về các thành tựu kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, giới thiệu về con ngƣời, phong
tục, tập quán… nơi họ đã đến.
Thông qua du lịch con ngƣời đƣợc thay đổi môi trƣờng, có ấn tƣợng và cảm
xúc mới, thoả mãn đƣợc trí tò mò, đồng thời mở mang kiến thức, đáp ứng lòng ham
hiểu biết, do đó góp phần hình thành phƣơng hƣớng đúng đắn trong mơ ƣớc sáng tạo,
trong kế hoạch cho tƣơng lai của con ngƣời – khách du lịch.
Trong thời gian đi du lịch, khách thƣờng sử dụng các dịch vụ, hàng hoá và
thƣờng tiếp xúc với dân cƣ địa phƣơng. Thông qua các cuộc tiếp xúc đó, văn hoá của
cả khách và ngƣời bản xứ đƣợc trao đổi và nâng cao. Du lịch còn làm phong phú thêm
khả năng thẩm mỹ của con ngƣời khi họ đƣợc tham quan các kho tàng mỹ thuật của
một đất nƣớc.
Du lịch còn là phƣơng tiện giáo dục lòng yêu nƣớc, giữ gìn và nâng cao truyền
thống của dân tộc. Thông qua các chuyến đi tham quan, nghỉ mát, vãn cảnh… ngƣời
dân có điều kiện làm quen với cảnh đẹp, với lịch sử và văn hoá dân tộc, qua đó thêm
yêu đất nƣớc mình.
Ngoài ra, việc phát triển du lịch còn có ý nghĩa lớn đối với việc khai thác bảo tồn
các di sản văn hoá và dân tộc, thúc đẩy sự phát triển của các ngành nghề thủ công truyền
thống, góp phần bảo vệ và phát triển môi trƣờng thiên nhiên, môi trƣờng xã hội.
1.2 Du lịch cộng đồng
1.2.1 Khái niệm cộng đồng

Theo xã hội học, cộng đồng là một tập thể những cá nhân có sự tƣơng tác và
cùng chia sẻ một môi trƣờng chung. Đối với cộng đồng loài ngƣời, ý định, niềm tin và
tín ngƣỡng, nguồn lực, nhu cầu, sở thích, nguy cơ… và một số các điều kiện khác có
thể hiện diện và trở thành điểm chung của tập thề, ảnh hƣởng đến bản sắc của các
thành viên và mức độ kết nối hay mối quan hệ giữa các cá nhân với nhau.
Theo một số tài liệu của các tổ chức quốc tế và các tổ chức phi chính phủ tại
Việt Nam, cộng đồng là một thuật ngữ đƣợc sử dụng rộng rãi, nhƣ sau:

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

10


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
- Cộng đồng có thể đƣợc định nghĩa theo địa lý: cụm tuyến dân cƣ, một làng
nhỏ hay vùng lân cận trong một thị trấn.
- Cộng đồng có thể đƣợc định nghĩa qua sự chia sẻ kinh nghiệm, ví dụ nhóm có
sở thích đặc biệt, nhóm dân tộc thiểu số, nhóm chuyên gia, ngôn ngữ, đặc biệt là các
nhóm đối mặt với hiểm hoạ thiên tai vv…
- Cộng đồng có thể đƣợc định nghĩa theo lĩnh vực, ví dụ nhƣ nông dân, ngƣ
dân, kinh doanh vv…
- Cộng đồng cũng có thể đƣợc sử dụng để đề cập đến các nhóm bị ảnh hƣởng và
các nhóm này có thể hỗ trợ giảm nhẹ hiểm hoạ và tình trạng dễ bị tổn thƣơng.
Cộng đồng bao gồm 4 yếu tố sau: tƣơng quan cá nhân mật thiết với nhau, mặt
đối mặt, thẳng thắn chân tình, trên cơ sở các nhóm nhỏ kiểm soát các mối quan hệ cá
nhân; có sự liên hệ chặt chẽ với nhau về tình cảm, cảm xúc khi cá nhân thực hiện đƣợc
các công việc hoặc nhiệm vụ cụ thể; có sự hiến dâng về mặt tinh thần hoặc dấn thân
thực hiện các giá trị xã hội đƣợc cả xã hội ngƣỡng mộ; có ý thức đoàn kết tập thể.
Cộng đồng đƣợc hình thành trên cơ sở các mối liên hệ giữa cá nhân và tập thể
dựa trên cơ sở tình cảm là chủ yếu; ngoài ra còn có các mối liên hệ tình cảm khác.

Cộng đồng có sự liên kết cố kết nội tại không phải do các quy tắc rõ ràng thành văn,
mà do các quan hệ sâu hơn, đƣợc coi nhƣ là một hằng số văn hóa.
Trong đời sống xã hội, khái niệm cộng đồngcó nhiều định nghĩa khác
nhau.Khái niệm cộng đồng bao gồm từ các thực thể xã hội có cơ cấu tổ chức chặt chẽ
cho đến các tổ chức ít có cấu trúc chặt là nhóm xã hội có lúc khá phân tán, chỉ đƣợc
liên kết với nhau bằng lợi ích chung trong một không gian tạm thời trong thời gian
nhất định chẳng hạn nhƣ: phong trào quần chúng, công chúng và đám đông.
1.2.2 Khái niệm du lịch cộng đồng
Từ lâu, khái niệm du lịch cộng đồng (DLCĐ) đã đƣợc đề cập rộng rãi tại
nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Mỗi quốc gia lại có khái niệm riêng:
Ở Thái Lan, khái niệm Community-Based Tourism - Du lịch dựa vào cộng
đồng đƣợc định nghĩa: “DLCĐ là loại hình du lịch đƣợc quản lý và có bởi chính cộng
đồng địa phƣơng, hƣớng đến mục tiêu bền vững về mặt môi trƣờng, văn hóa và xã hội.

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

11


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
Thông qua DLCĐ du khách có cơ hội tìm hiểu và nâng cao nhận thức về lối sống của
cộng đồng địa phƣơng ” (REST, 1997).
Hai nhà nghiên cứu Nicole Hausle và Wolfgang Strasdas cho rằng: “Du lịch
cộng đồng là một loại hình du lịch trong đó chủ yếu ngƣời dân địa phƣơng đứng ra
phát triển và quản lý. Lợi ích kinh tế có đƣợc từ du lịch sẽ đọng lại nền kinh tế địa
phƣơng”. Từ định nghĩa này, Nicole và Wolfgang chú trọng đến vai trò và lợi ích kinh
tế DLCĐ đem lại cho ngƣời dân địa phƣơng.
Theo Hsien Hue Lee, Đại học cộng đồng Hsin-Hsing, Đài Loan: “DLCĐlà
nhằm bảo tồn tài nguyên du lịch tại điểm du lịch đón khách vì sự phát triển bền vững
lâu dài. Đồng thời khuyến khích sự tham gia của ngƣời dân địa phƣơng trong du lịch

và có cơ chế tạo ra các cơ hội cho cộng đồng”.
Có quan điểm thì cho rằng: “DLCĐlà một quá trình tƣơng tác giữa cộng đồng
và khách du lịch mà sự tham gia có ý nghĩa của cả hai phía mang lại lợi ích kinh tế,
bảo tồn cho cộng đồng và môi trƣờng địa phƣơng”. Tác giả của quan niệm này thiên
về khía cạnh xã hội học, nhìn hoạt động du lịch nhƣ một môi trƣờng nảy sinh và phát
triển các quan hệ xã hội.
Còn Istituto Oikos (Tổ chức hƣớng đến việc hỗ trợ các nghiên cứu, huy động
nguồn lực tài chính trong công tác bảo tồn về mặt sinh thái tự nhiên và nhân văn cho
các quốc gia đang phát triển trên thế giới) lại đề cập đến nội dung của DLCĐ theo
hƣớng: “DLCĐ là loại hình du lịch mà du khách từ bên ngoài đến và có lƣu trú qua
đêm tại không gian sinh sống của cộng đồng địa phƣơng (thƣờng là các cộng đồng ở
nông thôn hoặc các cộng đồng nghèo hoặc sinh sống ở những vùng có điều kiện kinh
tế khó khăn).
Thông qua đó du khách có cơ hội khám phá môi trƣờng thiên nhiên hoang dã
hoặc tìm hiểu các giá trị về văn hóa truyền thống, tôn trọng tƣ duy văn hóa bản địa.
Cộng đồng địa phƣơng có cơ hội thụ hƣởng các lợi ích kinh tế từ việc tham gia vào các
hoạt động khám phá dựa trên các giá trị về tự nhiên và văn hóa xã hội tại khu vực cộng
đồng địa phƣơng sinh sống”.
Tổ chức mạng lƣới DLCĐvì ngƣời nghèo đã nêu: “DLCĐ là một loại hình du
lịch bền vững thúc đẩy các chiến lƣợc vì ngƣời nghèo trong môi trƣờng cộng đồng. Các

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

12


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
sáng kiến của DLCĐ nhằm vào mục tiêu thu hút sự tham gia của ngƣời dân địa phƣơng
vào việc vận hành và quản lý các dự án du lịch nhỏ nhƣ một phƣơng tiện giảm nghèo và
mang lại thu nhập thay thế cho cộng đồng. Các sáng kiến của DLCĐ còn khuyến khích

tôn trọng các truyền thống và văn hóa địa phƣơng cũng nhƣ các di sản thiên nhiên.”[8]
Tại Việt Nam, hàng loạt khái niệm về DLCĐ đã đƣợc đề cập. Theo Luật Du
lịch năm 2017 thì: “Cộng đồng là loại hình du lịch đƣợc phát triển trên cơ sở các giá trị
văn hóa của cộng đồng, do cộng đồng dân cƣ quản lý, tổ chức khai thác và hƣởng lợi”.
[14]
Theotác giả Võ Quế (2006) thì: “Du lịch dựa vào cộng đồng là phƣơng thức
phát triển du lịch trong đó cộng đồng dân cƣ tổ chức cung cấp các dịch vụ để phát triển
du lịch, đồng thời tham gia bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và môi trừơng, đồng thời
cộng đồng đƣợc hƣởng quyền lơi về vật chất và tinh thần phát triển du lich và bảo tồn
tự nhiên.” [7]
Bên cạnh nội dung xem xét phát triển DLCĐ là phƣơng thức góp phần đẩy
mạnh tính hiệu quả trong công tác bảo tồn, tác giả Bùi Thị Hải Yến (2012) còn đề cập
đến việc tham gia của cộng đồng địa phƣơng, với cách nhìn về DLCĐ: “DLCĐ có thể
hiểu là phƣơng thức phát triển bền vững mà ở đó cộng đồng địa phƣơng có sự tham
gia trực tiếp và chủ yếu trong các giai đoạn phát triển và mọi hoạt động du lịch”.
Cộng đồng nhận đƣợc sự hợp tác, hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân trong nƣớc và
quốc tế; của chính quyền địa phƣơng cũng nhƣ chính phủ và nhận đƣợc phần lớn lợi
nhuận thu đƣợc từ hoạt động du lịch nhằm phát triển cộng đồng, bảo tồn khai thác tài
nguyên môi trƣờng du lịch bền vững, đáp ứng các nhu cầu du lịch phong phú, có chất
lƣợng cao và hợp lý của du khách.”
Một trong những đặc điểm cơ bản của DLCĐ là ở với dân, theo hình thức này,
thực tế ngƣời ta đã chia thành rất nhiều loại, ví dụ: Ở nhà dân (home stay), ở nông trại
(farm stay), ở trên thuyền (boat stay)... Song điều này mới chỉ phản ánh một góc rất
nhỏ của DLCĐ.
Quỹ châu Á hƣớng dẫn về phát triển DLCĐ đã đƣa ra định nghĩa: DLCĐlà
hình thức du lịch đƣợc sở hữu bằng quản lý cộng đồng, các hình thức này gồm: Du
lịch sinh thái, Du lịch nông nghiệp, Du lịch nông thôn, Du lịch làng, Du lịch bản địa và

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

13


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
Du lịch văn hóa.
Theo tổ chức Respondsible Ecological Social Tours (1997) thì du lịch sinh thái
cộng đồng là "phƣơng thức tổ chức du lịch đề cao về môi trƣờng, văn hóa xã hội. Du
lịch sinh thái cộng đồng do cộng đồng sở hữu và quản lý, vì cộng đồng và cho phép
khách du lịch nâng cao nhận thức và học hỏi về cộng đồng, về cuộc sống đời thƣờng
của họ". Ý tƣởng đằng sau vế "dựa vào cộng đồng" của chiến lƣợc môi trƣờng là tạo
cơ hội trao quyền cho cộng đồng, tăng cƣờng sự tham gia của họ trong việc ra quyết
định, nhƣng cũng chỉ đơn giản là những điều này sẽ khuyến khích sự tham gia từ bản
thân cộng đồng.
Nhƣ vậy, du lịch sinh thái cộng đồng chính là nét tinh túy của du lịch sinh thái
và du lịch bền vững. Du lịch sinh thái cộng đồng nhấn mạnh vào cả ba yếu tố là môi
trƣờng, du lịch và cộng đồng.
Những nơi thích hợp với loại hình DLCĐphải có các nguồn tài nguyên du lịch
(cả tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn), có cơ sở hạ tầng tốt, có
các hệ thống dịch vụ tốt. Không phải cộng đồng nơi nào trên thế giới cũng giống nhau
và không có nghĩa là tất cả các cộng đồng trên thế giới đều có tiềm năng cho du lịch
cộng đồng phát triển. Một số có khả năng để thực hiện một dự án, một số khác thì
không. Một số cộng đồng chỉ đơn giản là không nằm trong những vị trí thích hợp cho
phát triển du lịch cộng đồng.
Ngoài ra, để phục vụ công tác quản lý nhà nƣớc về du lịch, Luật Du lịch 2017
đã đƣa ra khái niệm DLCĐ nhƣ sau: “DLCĐlà loại hình du lịch đƣợc phát triển trên cơ
sở các giá trị văn hóa của cộng đồng, do cộng đồng dân cƣ quản lý, tổ chức khai thác
và hƣởng lợi”. Khái niệm này sẽ đƣợc sử dụng để phân tích các vấn đề có liên quan
trong các nội dung tiếp theo của khóa luận.
Nhƣ vậy, nhìn chung, khái niệm DLCĐ chứa đựng các nội dung chủ yếu nhƣ sau:
- Du khách là tác nhân bên ngoài, là tiền đề mang lại lợi ích kinh tế và sẽ

có những tác động nhất định kèm theo việc thụ hƣởng các giá trị về môi trƣờng
sinh thái tự nhiên và nhân văn khi đến với một cộng đồng địa phƣơng cụ thể.
- Cộng đồng địa phƣơng là ngƣời kiểm soát các giá trị về mặt tài nguyên
du lịch để hỗ trợ du khách có cơ hội tìm hiểu và nâng cao nhận thức của mình

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

14


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
khi có cơ hội tiếp cận hệ thống tài nguyên du lịch tại không gian sinh sống của
cộng đồng địa phƣơng.
- Cộng đồng địa phƣơng sẽ nhận đƣợc lợi ích về mặt kinh tế, mở rộng tầm
hiểu biết về đặc điểm tính cách của du khách cũng nhƣ có cơ hội nắm bắt các
thông tin bên ngoài từ du khách.
- Cộng đồng địa phƣơng ngày càng đƣợc tăng cƣờng về khả năng tổ chức,
vận hành và thực hiện các hoạt động, xây dựng các sản phẩm du lịch phục vụ
cho du khách. Từ đó, cộng đồng ngày càng phát huy vai trò làm chủ của mình.
1.2.3 Vai trò của Du lịch cộng đồng
DLCĐ góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và văn hóa bao gồm sự đa dạng
sinh học, tài nguyên nƣớc, rừng, bản sắc văn hóa. DLCĐ góp phần phát triển kinh tế
địa phƣơng thông qua việc tăng doanh thu và những lợi ích khác cho cộng đồng.
DLCĐ có sự tham gia ngày càng đông đảo và tích cực của cộng đồng địa
phƣơng, mang lại cho du khách một sản phẩm du lịch có trách nhiệm đối với môi
trƣờng xã hội. Có thể nói DLCĐ mang lại rất nhiều lợi ích về mọi mặt và có vai trò rất
lớn đối với nhiều lĩnh vực kinh tế nhƣ:Kinh tế, chính trị, văn hóa, an ninh quốc phòng,
tài nguyên môi trƣờng của quốc gia, khu vực và chính bản thân cộng đồng.
1.2.3.1 Đối với nền kinh tế
DLCĐ góp phần nâng cao thu nhập: DLCĐ góp phần nâng cao thu nhập cho

các cộng đồng địa phƣơng, đặc biệt ở các vùng sâu vùng xa nơi nghèo đói đƣợc thấy
rõ rệt hơn. Điều này cực kỳ quan trọng vì nó làm giảm áp lực của con ngƣời lên các
nguồn lực tự nhiên và cảnh quan địa phƣơng.
DLCĐ mang lại lợi ích kinh tế cho các thành viên trực tiếp tham gia cung cấp
dịch vụ cho du khách. Đồng thời những thành viên khác của cộng đồng cũng đƣợc
hƣởng lợi ích từ sự tái đầu tƣ của nguồn doanh thu du lịch vào việc hỗ trợ, nâng cấp và
phát triển cơ sở hạ tầng xã hội, góp phần thay đổi kinh tế xã hội của địa phƣơng.
DLCĐtạo ra việc làm: Các doanh nghiệp DLCĐ tạo ra các cơ hội việc làm cho
địa phƣơng. DLCĐcó thể giúp thay đổi cơ cấu việc làm địa phƣơng và cải thiện chất
lƣợng lao động ở các vùng địa phƣơng, và giảm di cƣ từ nông thôn ra các đô thị.

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

15

Comment [a4]: Bổ sung thêm nội dung này,
kết cấu thành 3 phần, làm rõ vai trò về: Kinh
tế, Văn hóa - xã hội và Môi trường


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
1.2.3.3 Đối văn hóa – xã hội
DLCĐbảo vệ và thúc đẩy di sản tự nhiên và văn hóa, bảo tồn và phát huy các
giá trị bản sắc văn hóa vật thể và phi vật thể. DLCĐgóp phần phục hồi và phát triển
các giá trị văn hóa và nghề truyền thống, kể cả bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi
trƣờng. DLCĐ tạo ra các cơ hội để giao lƣu văn hóa và kinh tế giữa các vùng, miền
Việt Nam hoặc giữa Việt Nam với các nƣớc khác. Đây là nhân tố quan trọng bảo tồn
và phát để huy các giá trị văn hóa truyền thống và phát triển các cơ hội phát triển kinh
tế ở các vùng nghèo. DLCĐtạo sự đa dạng trong sản phẩm du lịch của một vùng, một
quốc gia.

1.2.3.3 Đối với môi trường
Có thể kể đến một số vai trò chính của DLCĐ đối với môi trƣờng nhƣ sau:
- Đối với công tác bảo tồn tài nguyên: Góp phần bảo vệ vững chắc tài nguyên
tự nhiên, môi trƣờng sinh thái. - DLCĐ góp phần khẳng định giá trị và góp phần vào
việc bảo tồn các diện tích tự nhiên quan trọng, phát triển các khu bảo tồn và vƣờn quốc
gia.
- Tăng cƣờng chất lƣợng môi trƣờng: DLCĐ có thể cung cấp những sáng kiến
cho việc làm sạch môi trƣờng thông qua kiểm soát chất lƣợng không khí, nƣớc, đất, ô
nhiễm tiếng ồn, thải rác và các vấn đề môi trƣờng khác thông qua các chƣơng trình
quy hoạch cảnh quan, thiết kế xây dựng và duy tu bảo dƣỡng các công trình kiến trúc.
- Cải thiện hạ tầng cơ sở: Các cơ sở hạ tầng của địa phƣơng nhƣ sân bay, đƣờng
sá, hệ thống cấp thoát nƣớc, xử lý chất thải, thông tin liên lạc có thể đƣợc cải thiện
thông qua hoạt động du lịch.
- Tăng cƣờng hiểu biết về môi trƣờng: Sự hiểu biết về môi trƣờng của cộng
đồng địa phƣơng đƣợc nâng cao thông qua việc trao đổi và học tập với du khách. [1]
Nhƣ vậy, có thể khẳng định việc phát triển DLCĐ có ý nghĩa rất lớn đối với
mọi mặt của xã hội. Tất nhiên bên cạnh những lợi ích đó nó cũng gây ra môt số tác
hại, ảnh hƣởng xấu đối với cộng đồng địa phƣơng và tài nguyên du lịch địa phƣơng.
Nhƣng dù sao chúng ta không thể phủ nhận tầm quan trọng đặc biệt của phát triển
DLCĐ trên nhiều khía cạnh.

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

16


Khóa luận tốt nghiệp Nguyễn Thị Huyền Trang - A4K23
1.2.4 Các nguyên tắc cơ bản phát triển của Du lịch cộng đồng
Những nguyên tắc phát triển DLCĐ bền vững không tách rời những nguyên tắc

Comment [a5]: Viết lại nội dung này, tham
khảo trong tài liệu "Sổ tay

chung của phát triển bền vững. Mỗi ngành nghề, mỗi lĩnh vực trong cuộc sống lại có
những mục tiêu, những đặc điểm riêng. Do vậy mà ngành du lịch cũng có những

du lịch cộng đồng", trích nguồn rõ ràng
Comment [R6]:

nguyên tắc riêng của mình. Các nguyên tắc cơ bản của DLCĐbao gồm bình xã hội, tôn
trọng văn hoá địa phƣơng và các di săn văn hóa, quyền làm chủ và sự tham gia của
ngƣời dân địa phƣơng.

Comment [a7]: Bổ sung nguồn

* Bình đẳng xã hội:
Các thành viên của cộng đồng tham gia lập kế hoạch, thực hiện và quản lý các
hoạt động du lịch trong cộng đồng của mình. Sự tham gia của cộng đồng địa phƣơng
vào công tác chuẩn bị, tổ chức và thực hiện các hoạt động du lịch đƣợc chú trọng. Các
lợi ích kinh tế đƣợc chia đều; không chỉ cho các công ty du lịch mà cả cho các thành
viên cộng đồng.
* Tôn trọng văn hóa địa phương và các di sản thiên nhiên:
Hầu hết các hoạt động du lịch đều tiềm tàng các tác động cả tích cực và tiêu cực
đến cộng đồng địa phƣơng và môi trƣờng tự nhiên. Quan trọng là các giá trị văn hóa địa
phƣơng và môi trƣờng thiên nhiên đƣợc bảo vệ và tôn trọng thông qua các hoạt động
tích cực của tất cả các đối tác trong ngành Du lịch địa phƣơng, điều này rất quan trọng
để duy trì cấu trúc xã hội địa phƣơng. Do đó, các cộng đồng không chỉ phải nhận thức
đƣợc vai trò và trách nhiệm của mình trong việc cung cấp các trải nghiệm du lịch thành
công, mà còn phải hiểu các tác động tích cực và tiêu cực của du lịch mà có thể ảnh
hƣởng đến họ và môi trƣờng tự nhiên của họ do thiếu quy hoạch và quản lý.

* Chia sẻ lợi ích:
Việc chia sẻ các lợi ích từ du lịch cho cộng đồng đòi hỏi cộng đồng có thể nhận
đƣợc các lợi ích giống nhƣ các đối tác liên quan khác. Trong việc chia sẻ lợi ích, doanh
thu từ các hoạt động du lịch thƣờng đƣợc chia cho tất cả những ngƣời tham gia, và một
phần riêng đóng để góp cho toàn bộ cộng đồng địa phƣơng thông qua quỹ cộng đồng,
quỹ này có thể đƣợc sử dụng cho các mục đích nhƣ tái đầu tƣ vào cơ sở hạ tầng nhƣ cầu,
đƣờng, điện hoặc các lĩnh vực lợi ích cộng đồng khác nhƣ y tế và giáo dục.
* Sở hữu và tham gia của địa phương:

Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

17