Phong ngua chuan BS vân

TẬP HUẤN KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN

HƯỚNG DẪN PHÒNG NGỪA CHUẨN TRONG CÁC CƠ SỞ KHÁM
BỆNH, CHữa BỆNH
Ban hành kèm theo Quyết định số 3671/QĐ-BYT
ngày 27 tháng 9 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Y tế

BỆNH VIỆN ĐKTT AN GIANG
Trưởng khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn
BS Trần Thị Thu Vân

Ngày 12 Tháng 06 năm 2019


MỤC TIÊU HỌC TẬP:
Sau tập huấn học viên có thể:
1. Nắm vững được nội dung các biện pháp phòng ngừa chuẩn.
2. Biết cách áp dụng phòng ngừa chuẩn vào thực tế.
3. Biết cách áp dụng phòng ngừa cách ly theo đường lây truyền.
4. Thực hành đúng mang phòng hộ cá nhân phòng chống dịch.

ĐỐI TƯỢNG HỌC VIÊN:
Điều dưỡng trung cấp, cử nhân điều dưỡng (nhân viên mới)

KHUNG THỜI GIAN: 02 tiết
- Lý thuyết : 01 tiết
- Thực hành: 1/2 tiết
- Thảo luận: 1/2 tiết


NỘI DUNG

Phần 1: LÝ THUYẾT

I.

Định nghĩa của phòng ngừa chuẩn.

II.

Sơ lược lịch sử PNC

III.

Tác nhân gây bệnh qua đương máu

IV.

Phương thức lây truyền

V.

Nội dung các biện pháp PNC

VI.

Áp dụng PNC vào thực tế

VII. Phòng ngừa cách ly theo đường lây truyền.

Phần 2: THỰC HÀNH

1. Mang găng.
2. Mang khẩu trang N95
3. Mang trang phục phòng hộ chống dịch.


Phần 1: LÝ THUYẾT

PHÒNG NGỪA CHUẨN
&
PHÒNG NGỪA CÁCH LY
THEO ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN


I. ĐỊNH NGHĨA PHÒNG NGỪA CHUẨN (PNC)

Phòng ngừa chuẩn (PNC) là tập hợp các biện pháp phòng ngừa cơ bản áp dụng cho tất cả người bệnh (NB)
trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh (KBCB) không phụ thuộc vào chẩn đoán, tình trạng nhiễm trùng và thời
điểm chăm sóc của NB.

Mục tiêu của phòng ngừa chuẩn:

Là nhằm phòng ngừa và kiểm soát lây nhiễm chéo qua máu, dịch tiết cơ thể, chất tiết (trừ mồ hôi) cho dù
chúng được nhìn thấy có chứa máu hay không và da không lành lặn và niêm mạc.


I. ĐỊNH NGHĨA PHÒNG NGỪA CHUẨN (PNC)

PNC dựa trên nguyên tắc:

Xem tất cả máu chất tiết, chất bài tiết (trừ mồ hôi) đều có nguy cơ lây truyền bệnh.

Mục đích của PNC:
Đóng góp quan trọng vào việc giảm nhiễm
khuẩn liên quan đến chăm sóc y tế, hạn chế cả

Cắt đứt đường lây truyền vi sinh vật

sự lây truyền cho NVYT và NB cũng như từ NB
sang môi trường nhằm bảo đảm an toàn và

Click to edit Master text styles

nâng cao chất lượng KBCB.

Second level
Third level
Fourth level
Fifth level


II. Sơ lược lỊCH sử của PNC
Năm 1970:

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) đưa ra hướng dẫn về cách ly phòng ngừa lần đầu tiên với 7
biện pháp cách ly khác nhau bao gồm: (1) Phòng ngừa tuyệt đối, (2) phòng ngừa bảo vệ, (3) phòng ngừa lây truyền qua
đường hô hấp, (4) đường tiêu hóa, (5) vết thương, (6) chất bài tiết và (7) máu.

Năm 1985:

 CDC ban hành hướng dẫn phòng ngừa mới gọi là Phòng ngừa phổ cập (Universal

Precautions)  MÁU được xem như là nguồn lây truyền quan trọng nhất và dự phòng
phơi nhiễm qua đường máu là cần thiết.

HIV/AIDS


II. Sơ lược lỊCH sử của PNC

Năm 1995:

Hướng dẫn Phòng ngừa phổ cập  Phòng ngừa chuẩn (Standard Precautions). PNC mở rộng khuyến cáo phòng ngừa
phơi nhiễm không chỉ với máu mà với cả các CHẤT TIẾT, CHẤT BÀI TIẾT từ cơ thể (trừ mồ hôi).

Từ năm 2007:

Sau khi có dịch SARS, cúm A H5N1 bùng phát CDC và các tổ chức KSNK  bổ sung khuyến cáo cẩn trọng trong vệ sinh hô
hấp (respiratory etiquette) vào PNC để phòng ngừa cho tất cả NB có các triệu chứng về đường hô hấp.


III. Tác nhân gây bệnh QUA ĐƯỜNG MÁU
Có khoảng trên 20 tác nhân gây phơi nhiễm qua đường máu thường gặp gồm: HIV, viêm gan B, viêm gan C, giang mai,
Cytomegalo virus (CMV- là một thành viên của gia đình virus Herpect),...
Các tác nhân này có thể xuất phát từ môi trường, dụng cụ bị ô nhiễm với máu và chất tiết, chất bài tiết.

Các chất tiết, bài tiêt có thể truyền tác nhân gây bệnh qua

Những loại dịch tiết hiếm khi là nguyên nhân

đường máu:

lây truyền các tác nhân lây truyền qua đường
máu:

- Tất cả máu và sản phẩm của máu;
- Tất cả các chất tiết nhìn thấy máu;

- Sữa mẹ.

- Dịch âm đạo;

- Nước mắt.

- Tinh dịch;

- Nước bọt mà không thấy rõ máu trong nước

- Dịch màng phổi;

bọt.

- Dịch màng tim;

- Nước tiểu không có máu hoặc phân.

- Dịch não tuỷ;
- Dịch màng bụng;
- Dịch màng khớp;
- Nước ối.

IV. Phương thức lây truyền

- Một VK có thể lây truyền bằng nhiều đường khác nhau.
- 3 đường lây truyền chính: Tiếp xúc, Giọt bắn, Không khí

Click to edit Master text styles

1. Lây truyền qua đường tiếp xúc:

Second level
Third level
Fourth level

Là đường lây nhiễm quan trọng và phổ

Fifth level

biến nhất, được chia làm hai loại:

- Lây truyền trực tiếp: Do tiếp xúc trực tiếp với các tác nhân gây
bệnh.

Click to edit Master text styles
Second level
Third level

- Lây truyền gián tiếp: Do tiếp xúc với vật trung gian chứa tác
nhân gây bệnh..

Fourth level

Fifth level


IV. Phương thức lây truyền
2. Lây truyền qua đường giọt bắn:

- Khi các tác nhân gây bệnh chứa trong các giọt nhỏ bắn ra khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện bắn trực
tiếp vào kết mạc mắt, niêm mạc mũi, miệng của người tiếp xúc.
- Các giọt bắn có kích thước thường >5 μm
- Khoảng cách lây truyền ngắn (<1 mét). - Một số tác nhân gây bệnh qua đường giọt bắn cũng có thể truyền
qua đường tiếp xúc.

< 1 mét

3 Lây qua đường không khí:

- Các giọt bắn li ti phát sinh ra khi người bệnh ho hay hắt hơi, sau đó phát tán vào không khí
và lưu chuyển đến một khoảng cách xa, trong một thời gian dài tùy thuộc vào các yếu tố môi
trường.
- Các giọt li ti có kích thước < 5μm
- Những bệnh có khả năng lây truyền bằng đường không khí như lao phổi, sởi, thủy đậu, đậu
mùa, quai bị, cúm, SARS, khi có làm thủ thuật tạo khí dung ...

Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level

V. NỘI DUNG CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA CHUẨN

9 nội dung chính của PNC bao gồm:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Vệ sinh tay.
Sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân.
Vệ sinh hô hấp và vệ sinh khi ho.
Sắp xếp NB
Tiêm an toàn và phòng ngừa tổn thương do vật sắc nhọn
Vệ sinh môi trường
Xử lý dụng cụ.
Xử lý đồ vải.
Xử lý chất thải.


1. Vệ sinh Tay

VST là làm sạch tay bằng nước với xà phòng có hay không có chất sát khuẩn hoặc sát khuẩn tay nhanh với dung dịch sát
khuẩn có chứa cồn.

VST là nội dung cơ bản của PNC và là biện pháp hiệu quả nhất trong kiểm soát sự lây truyền tác nhân gây bệnh trong các
cơ sở KBCB.


1. Vệ sinh Tay

5 thời điểm phải VST (theo WHO – 2005):

1. Trước khi tiếp xúc với NB

2. Trước khi làm thủ thuật vô trùng

3. Sau khi tiếp xúc với máu và dịch cơ thể

4. Sau khi tiếp xúc NB

5. Sau khi đụng chạm vào những vùng xung quanh NB


1. Vệ sinh Tay
6 bước VST thường quy

Chú ý: Phải VST bằng nước và xà phòng khi bàn tay có vết bẩn nhìn thấy rõ.


2. Sử Dụng pHƯơng tiện pHÒNG H ộ cá nhân

Phương tiện PHCN bao gồm:

Sử dụng phương tiện PHCN trong trường hợp cần phòng hộ đầy đủ nhất (khi

vào buồng cách ly)

Mũ, mắt kính/ mặt nạ, khẩu trang, găng tay, áo
choàng/ tạp dề và ủng hoặc bao giày.

Mũ
Mắt kính/mặt nạ

Mục đích sử dụng phương tiện PHCN:

Khẩu trang

Bảo vệ NVYT, NB, người nhà NB và người
thăm bệnh khỏi bị nguy cơ lây nhiễm và hạn
chế phát tán mầm bệnh ra môi trường bên

Áo choàng

ngoài.

Găng tay

Quần
Ủng/bao giày


2. SD pHƯơng tiện PHCN

Nguyên tắc SD phương tiện PHCN:

-

Phải tùy thuộc vào mục đích sử dụng.

-

Mang phương tiện PHCN khi dự kiến sẽ làm thao tác có bắn máu, dịch tiết vào cơ thể.

-

Loại phương tiện và trình tự mang tùy thuộc vào mục đích và tình huống sử dụng.

-

Trước khi rời buồng bệnh cần tháo bỏ phương tiện PHCN và VST.

-

Khi tháo bỏ cần chú ý tháo phương tiện bẩn nhất ra trước (ví dụ găng tay).

-

Trong quá trình mang các phương tiện PHCN không được sờ vào mặt ngoài và phải thay khi rách, ướt.


2.1. Sử Dụng găng
Sử dụng găng trong các trường hợp sau:

- Mang GĂNG VÔ KHUẨN trong quá trình làm TT vô khuẩn, PT.

- Mang GĂNG SẠCH trong các thao tác CS, ĐT không đòi hỏi VK và dự
kiến tay của NVYT có thể tiếp xúc với máu, chất tiết, chất bài tiết các
màng, niêm mạc và da không nguyên vẹn của NB hoặc khi da tay NVYT
bị bệnh hoặc trầy xước.

- Mang GĂNG VỆ SINH khi NVYT làm vệ sinh, thu gom chất thải, đồ vải
xử lý dụng cụ y tế và các dụng cụ chăm sóc NB.


2.1. Sử Dụng găng
Chú ý:

- Mang găng không thay thế được VST.

- Không mang một đôi găng để CS cho nhiều NB, kể cả
sát khuẩn găng ngay để dùng cho NB khác.

- Không khuyến khích sử dụng lại găng tay dùng một
lần.

- Không cần mang găng trong các CS nếu việc tiếp xúc
chỉ giới hạn ở vùng da lành lặn như vận chuyển NB, đo
huyết áp, phát thuốc.

- Thay găng khi:

+ Sau mỗi thủ thuật và thao tác trên BN.

+ Sau khi tiếp xúc với vật dụng nguy cơ nhiễm khuẩn cao.

+ Nghi ngờ găng thủng hay rách.

+ Giữa các hoạt động CS trên cùng một NB mà có tiếp xúc
các chất nguy cơ nhiễm khuẩn (ví dụ sau khi đặt sonde tiểu
và trước khi hút đàm qua nội khí quản).

+ Trước khi tiếp xúc với các bề mặt sạch trong môi trường
(ví dụ: đèn, máy đo huyết áp).


2.2. SỬ DỤNG KHẨU TRANG

Mang khẩu trang y tế khi:

-

Dự kiến sẽ bị bắn máu dịch tiết vào mặt, mũi trong chăm sóc NB.

-

Khi làm việc trong khu phẫu thuật hoặc trong các khu vực đòi hỏi vô khuẩn khác.

-

Khi chăm sóc NB có nghi ngờ hoặc mắc nhiễm khuẩn đường hô hấp hoặc khi NVYT đang có bệnh đường
hô hấp.

Chú ý :

-

Khẩu trang chỉ nên sử dụng một lần.
sau khi sử dụng không bỏ túi để dùng lại hay đeo quanh cổ.
Thay mới khi khẩu trang bị ẩm ướt rách.
Trong khi thực hiện thủ thuật, phẫu thuật nên dùng loại khẩu trang có dây cột.


2.3. ÁO choàng / tạp dề

Mang áo / choàng tạp dề không thấm nước khi làm các thủ thuật, công việc dự đoán có máu và chất tiết của NB có thể bắn lên
đồng phục NVYT:

-

Khi thực hiện các thủ thuật xâm lấn như rửa dạ dày, đặt nội khí quản, giải phẫu tử thi...

-

Khi làm các phẫu thuật lớn kéo dài nhiều giờ có nguy cơ thấm máu và dịch vào áo choàng phẫu thuật.

-

Khi cọ rửa dụng cụ y tế.

-

Khi thu gom đồ vải dính máu.


3. Thực hiện quy tắc vệ sinh hổ hấp

- Cơ sở KBCB phải có kế hoạch quản lý tất cả các NB có các triệu chứng về đường hô hấp trong giai đoạn có
dịch.

- Tại khu vực tiếp nhận bệnh cần có hệ thống cảnh báo và hướng dẫn để phân luồng NB có các triệu chứng về
đường hô hấp.


3. Thực hiện quy tắc vệ sinh hổ hấp
- Mọi NB có các triệu chứng về đường hô hấp đều phải tuân thủ theo các
quy tắc về vệ sinh hô hấp và vệ sinh khi ho:

Click to edit Master text styles
Second level

+ Che miệng mũi bằng khăn và bỏ khăn trong thùng chất thải hoặc giặt lại
nếu tái sử dụng, vệ sinh tay ngay sau đó.

Third level
Fourth level
Fifth level

+ Dùng mặt trong khuỷu tay để che nếu không có khăn, không dùng bàn
tay.

+ Mang khẩu trang y tế.

+ VS tay ngay sau khi tiếp xúc với chất tiết.

+ Đứng hay ngồi cách xa người khác khoảng 1 mét.

4. Sắp xếp người bệnh thích hợp

- Nên sắp xếp NB không có khả năng kiểm soát chất tiết, chất bài tiết, dịch dẫn lưu vào phòng riêng.

- Sắp xếp NB dựa vào các nguyên tắc:
+ Đường lây truyền của tác nhân gây bệnh.
+ Yếu tố nguy cơ lây truyền bệnh.
+ Khả năng mắc nhiễm khuẩn bệnh viện.


5. TAT và phòng ngừa phơi nhiễm do VSN

- Cập nhật các kiến thức thực hành về tiêm an toàn cho NVYT.
- Giảm số lượng mũi tiêm không cần thiết. Sử dụng thuốc bằng đường
uống khi có thể. Lấy bệnh phẩm tập trung để tránh lấy máu nhiều lần.
- Cung cấp đầy đủ các phương tiện tiêm thích hợp.
- Áp dụng các biện pháp thực hành TAT để phòng ngừa tai nạn rủi ro nghề nghiệp.
- Thực hành thủ thuật, phẫu thuật an toàn.
- Quản lý chất thải sắc nhọn.
- Tuân thủ quy trình báo cáo theo dõi và điều trị sau phơi nhiễm.
- Khuyến khích mọi NVYT tiêm phòng vacxin viêm gan B.